Quaestio 5

¶ Distinctionis Secunde. QuestioQuinta secundo membro eiusdem deseruiens:

Quinto quero utrum sint tantum tres persone in natura diuina.

¶ Uidetur quod non sed quod sint ibi quatuor: quia equalis dignitas vel maioris est non esse ab alio: sed a se / sicut esse ab alio / sed in diuinis sunt duepersone ab alio / ergo due non ab alio vel a se.

¶ Item quod quatuor quia in diuinis sunt tres producte. Probatio quia ibi sunt tria principia productiua scilicet natura intellectus et voluntas multofortius quam in creaturis. Est ibi etiam vna non producta: ergo etc.

¶ Item quod quatuor quia secun multiplicant vt patet: sed ibi sunt due ab alio: ergo sunt due a quibus alie.

¶ Item quod infinite quia essentia diuina ratione sue infinitatis est ratio producendi et essendi ibi plura supposita: ergo cum ipsa sit simpliciter infinita et ratio producendi et essendi ibi supposita infinita.

¶ Item quod non nisi due quia suppositum productum cum sit infinitum adequat totam virtu tem producentis: quare etc. prima Ioannis. Tres sunt que

¶ Contra testimonium dant in celo etc. Et Marci vltimo. Baptisantes eos in nomine patris. et filii et spiritus sanctium In ista questione sic procedam.

¶ Primo adducam rationes aliquorum ad probamdum quod in diuinis non sunt nisi tres persone / et ostendam quod ipse non concludunt.

¶ Secundo adducam alias rationes ad probandum / soluendo ad questionem.

¶ Tertio soluam ad rationes principales. vnus doctor sic pro

¶ Circa primum bat quod tamen sint tres per sone in diuinis / quia persone in diuinis sunt relationes ipse subsistentes et econuerso. Ita quod plures persone sunt plures relationes subsistentes ab inuicem realiter ditincte. Realis autem distinctio non est inter relationes diuinas nisi ratione oppositionis relatiue / oportet ergo duas relationes oppositas ad duas personas pertinere: nec possunt esse in vna et eadem. Unde paternitas et filiatio necessario pertinent ad duas personas. prima ad patrem et filium. Et cum in diuinis non sint nisi quatuor sicut supponit / accipiantur alie due opposite adinuicem: sed spiratio actiua vel passiua vel processio ipsa. Iste nullam oppositionem habent ad primas / sed ad seinuicem tantum / et per consequens impossibile est quod eidem persone conueniant. Oportet ergo quod vna earum conueniat vtrique dictarum personarum / scilicet patri et filio / aut quod vna vni / et alia alie Sed impossibile est quod processio vel spiratio passiua conueniat patri et filio vel alteri ipsorum: quia tunc processio per modum qui est generatio prodiret a voluntate secundum quod accipitur spiratio et processio / et sis persona generans genita procederent a spirante quod est impossibile.

¶ Relinquitur ergo secundum istum quod spiratio conueniat et persone patris et persone filii / quia nullam habet oppositionem ad paternitatem nec ad filiationem. et per consequens oportet quod processio conueniat alteri persone scilicet spiritu sancto / qui procedit per modum amoris et ita scitur quod sint tantum tres persone in diuinis.

¶ Alius doctor sic arguit supponendo primo quod in diuinis non distinguntur supposita per absoluta / quia impossibilis est secundum ipsum distinctio talis per absoluta: nisi in natura partibili et imperfecta distinguntur. ergo per relationes. Modo vlterius probat quod non sint tria scilicet vnum improductum et alia duo producta. Primum probat sic Aliquod est suppositum productiuum in diuinis. Aut igitur est a se non productum aut ab alio. Si ab alio pariratione et illud ab alio et sic in infinitum quod non est dicendum: igitur est ibi aliquod improductum et a se. Tunc probat quod est vnum quia si dica tur quod sint plura oportet ipsa distingui aliquibus relationibus / aut igitur relationibus mutuis originis / quod est contra suppositum quia sunt improducta aut relationibus ad aliqua priora producentia quod est etiam contra suppositum aut relationibus aut aliqua producta ad terminos quos producunt / et hoc est impossibile: quia relatio talis necessario eslet vna in eis sicut et vnum principium productiuum vna essentia / vel aliud quodcunque absolutum / sicut etiam spiratio actiua vna et eadem in patre et filio et ita per relationem ad producta non possent distinguiergo nullo modo / igitur non est ibi nisi vnus innascibilis hoc idem probat: quia eodem modo vt Hylarius de synodis probatur vnitas persone innascibilis / sicut vnitas dei: quia sicut dicit Hilarius qui concedit plures innascibiles concedit plures deos / Quod autem sint tantum due persone producte probatur: quia in di¬ uinis sunt due productiones fundate super duas operationes essentiales intelligere et velle / quelibet habet terminum totaliter exhaurientem virtutem principii productiui / et ita non possunt amplius aliqua produci. Et oportet quod sint tres persone in diuinis.

¶ Sed prima probatio videtur deficere / suppositoetiam quod primum dictum sit verum quod persone sunt relationes subsistentes: quia secundum dictum non est verum quod distinctio non sit in diuinis nisi per relationes oppositas. Dico enim quod sicut probabitur infra quod immoest ibi aliqua distinctio per relationes disparatas: quia filius distinguitur a spiritu sancto per filiationem / que est propria relatio eius / et pater per paternitatem propriam primo: que tamen non opponuntur spirationi passiue. Unde et si spiritus sanctus non procederet a filio adhuc distingueretur ab ipso sicut dicetur infra. Ex quo patet quod per hanc rationem non habetur dato quod in diuinis non sunt nisi quatuor relationes quin possint esse quatuor persone subsistentes et distincte per illas sicut per relationes disparatas primi exista ratione non probatur quin spiratio actiua possit conuenire alicui alteri persone a patre et filio et spiritu sancto: sed bene probatur quod non potest conuenire spiritu sancto si sibi conueniat spiratio passiua vel processio / et ita non impeditur quaternitas. Quando dicit vltra quod oportet quod paternitas et filiatio conueniant distinctis personis concedo. Et ideo dico quod pater et filius sunt due persone. Et quando dicit vltra quod spiratio et processio nullam oppositionem habent ad illas duas priores: sed adinuicem concedo et consequenter dico quod non oportet sed vna illarum conueniat vtrique predictarum personarum vel vna vni et altera alteri puta spiratio actiua conueniet alicui persone que nec est pater nec filius. Et alia scilicet processio conueniet piritu sancto et etiam nec est pater nec filius et ita habemus quatuor et ita neutra istarum conueniet. alii cui dictarum personarum nec probas oppositum Qundo dicis vltra quod processio non potest conuenire filio vel patri vel vtrique dico quod non probas hoc quod dicis / quod tunc persona generans et genita procederent aspiram te. Dico quod si processio esset in filio tunc persona genita procederet a persona spirante prima a patre. Ita quod eadem persona erat genita et spirata / et eadem esset generans et spirans: nec tu probas oppositum. Et dico quod eadem persona prius secundum rationem esset generans quam spirans / et genita quam spirata / et ista spiratio presupponeret generationem saltem non esset prior ipsa sicut dicis. Et quod filiatio et spiratio sunt compossibiles videtur posse relinqui ex dictis tuis: quia tu idem dicis quod si spiritus sanctus non procederet a filio non distingueretur ab eo ita quod filiatio et spiratio passiua non sunt incompossibiles persone sicut dicis quod non opponuntur et ideo dico quod illa deductio nichil probat de intento.

¶ Contra secundam probationem dico quod licet supposita constituerentur per absoluta: non tamen oportet quod diuina substantia partiretur vel diuideretur. Unde dico quod ex ratione demonstrari non potest quin multitudo suppositorum absolutorum sit compossibilis vnitati diuine essentie. tamen supposito quod divine persone constituantur et distinguanturas relationes adhuc trinitas non probatur quando enim dicitur quod in diuinis est aliquod suppositum a se concedo. Quando dicitur quod illud est vniuocum dico quod non probatur hoc / quando dicitur si essent plures distinguerentur aliquibus rationibus verum est. Quan¬ do dicis ideo relationibus ad aliqua producta dico quod immo posset hoc esse per relationes alterius et alterius rationis ad producta. Nec oportet quod tales relationes essent eadem relatio in ipsis licet super eandem essentiam fundarentur sicut non oportet quod filiatio et spira tio sint eadem relatio: quia no sunt eiusdem rationis et respectu eiusdem producti. Preterea etiam diceretur quod possent distingui aliquibus relationibus mutuis non quod originis sed aliquibus aliis per relationes vero mutuas communes dici non potest quod distinguantur qu. ia ille semper presupponunt distinctionem.

¶ Contra illud etiam de exhaustione principiorum productiuorum per personas productas quero quomodo intelligit istam exhaustionem vel intelligis quod productum exhaurit virtutem principii intensiue et sic non habes ex hoc vnitatem productiui vel extensiue et intensiue et hoc est petere propositum. Diceret enim ad uersarius quod non sic exhaurit vnum quin aliud possit produci secundum idem principium et ita non concludit dua litatem personarum productarum. Quod dicit similiter quod eodem modo ostenditur vnitas innascibilis sicut vnitas dei. Contra quod vnitas dei secundum modum dicendi communem / Probatur etiam secundum te ex his que deo conueniunt in respectu ad creaturam sed nul lo modo potest in deo demonstrari persona relatiua ergo nec vnitas alicuius talis persone. Preterea primitas dei respectu creature bene stat cum pluralitate personarum siue sit a se siue non. Cum ergo ex creaturis probatur vnitas dei ex ipsis non potest probari vnitas alicuius persone relatiue.

¶ Ad dictum Hylarii respondeo quod qui concedit duos innascibiles comcedit duos deos de facto: sed istud non declarat: vnitas enim dei accipitur ex hoc quod diuina infinitas non diuiditur in plures essentias: quia essentia dicit perfectionem simpliciter quam oportet esse vnam. Sed non est ita manifestum de innascibilitate quare non possit dare in pluribus suppositis: quia non dicit perfectionem simpliciter sicut essentia. Tum quia etiam innascibilitas non concludit incommunicabilitatem nisi aliud dicatur. Quando etiam dicitur quod persone non distinguuntur in diuinis nisi per relationes originis siue disparatas siue oppositas / hoc oportet proba re et non assumere: quia statim negaretur. Et hec deprimo articulo. est adduce Secundus articulus re probabili tates alias ad oppositas quatuor. Ad probandum ergo quod in diuinis non sunt nisi tres persone. Probo primo quia ibi est tantum vna non producta. Secundo quod ibi sunt tantum due producte.

¶ Primum sic. Quicquid de et potest esse in pluribus suppositis et non determinatur per aliud a se ad suppositum potest esse in infinitis suppositis / sed si possunt esse plura suppositanon producta in natura diuina innascibilitas vel in genitum eiusdem rationis potest esse in pluribus suppositis / et non determinantur ex alio vel per aliud ad suppositum sed ex se: quia est prima proprietas vel prima necessario in diuinis: et est necesse esse: ergo sunt infinita supposita non producta: sed sunt vel possunt plura hoc est falsum: ergo illud ex quo sequitur.

¶ Istam rationem ponit vnus doctor que est bona. Tamen aliqui arguunt contra eam: quia iste idem doctor ponit quod relationes communes sunt reales indiuinis et eiusdem rationis: et tamen non sunt infinite Sed respondet iste doctor quod determinantur ad cer¬ tum numerum per relationes suppositales: vel pro prietates personales priores ipsis / et ideo non est similem de ingenito et de illis. Sed an ista responsio valeat vel non inferius apparebit.

¶ Si dicas ingenitum non poneretur eiusdem rationis si poneretur in diuinis sicut nec ponitur eiusdem rationis geni tum vel productum sibi oppositum / et istud commune est ad filium et spiritum sanctum. Dico quod non valet Nam licet ingenitum vel innascibile non ponatur eiusdem rationis indiuisibilis prout negat duplitem modum procedendi alicuius persone / sicut nec arfirmatio sibi opposita / tamen accipiendo personam cui conuenit ingenitum et totalem rationem ingeniti integram / oportet quod esset eiusdem rationis et etiam eiusdem constitutiuum. Sicut enim non potest michiassignare rationem quare generans et primum spirans non sit persona eiusdem rationis licet in se habeat duplicem proprietatem per quas vna constituitur et non per aliam. Et licet sibi conueniat duplex principium productiuum quod diuidi vel separari non potest: quia cuicumque conuenit intellectus et voluntas necessario et econuerso / quod voluntas appetitus est in ratione. Ita non potest michi assignare rationem quare non sit idem suppositum ingenitum quod nec ingenitum vel accipians esse per generationem nec per spiratio nem licet sibi iste innascibilitates partiales vel qua si partiales conueniant: quia neutra per se accepta dicit notionem personesproducte: sed notio complectitur ambas. Quicquid est enim ingenitum vel innascibile secundum vnam et secundum aliam / accipiendo ingenitum: vt dicit notionem persone non producte: quia da oppositum quod secundum vnam sit genitum et non secundum aliam. Iam non est personaproducta: sed producta sicut filius vel spiritus sanctus: quare etc.

¶ Secundo sic. Nunquam pluralitas ponenda et sine necessitate euidente: sed nulla necessitas nec a se intra nec ad extra concludit plures innascibiles: ergo tantum est ponendus vnus.

¶ Tertio sic. Una essentia non videtur a se habereprimo nisi vnum modum existendi quod enim immediatissime et primo habeat duos modos existendi non videtur: quia tunc in modis existendi nullus esset ordo: sed si essent plura supposita ingenita oppositum sequeretur vt patet: ergo etc. Quod autem sit ibi aliquod suppositum ingenitum patet: quia aliquod productiuu non productum ne sit processus in infinitum sicut arguunt alii et bene probabiliter tamen.

¶ Quarto sic. Impossibile est quod in natura vbi omnia sunt de se hoc sint aliqua plura eiusdem rationis. Unde si homo ex se esset hic homo / ita parum homo posset plurifica ri sicut sortes / si in natura diuina quicunque modus subsistentie personalis infra seipsum est eiusdem rationis et ex se hic sicut filiatio eiusdem rationis: sicut spiratio passiua et processio et similiter modus persone non producte: quia non minus videtur competere vnitas non producto quam producto: et est ex se hic: quia alias secundum se esset in potentia ad singularitatem et contrahibilem per ipsam: ergo persona ingenita multiplicari non potest. Est igitur in diuinis vna tantum persona non producta. Modo probo secundum scilicet quod ibi sint tantum due pro ducte et ab alio sic in diuina natura sunt tantum due productiones scilicet per modum intellectus vel nature quod est idem / sicut dicetur infra et per modum voluntatis: quia cum divine productiones sint ad intra et intrinsece eo quod productum quod est deus non potest differre a substantia diuina substantialiter quia tunc non esset deus. Ista autem duo principia sunt principia operandi vel producendi intra que nullam important imperfectionem oportet quod secundum ista duo ponantur in diuinis due productiones alterius rationitm quarum quelibet non sit nisi vna numero vel quasi nunc ro sicut probatum est supra: quia quelibet ex se eshec: sed vtraque productione persona producitur et tantum vnica per quamlibet / ita quod vna productione vnapersona. Probo istam quantum ad duo quelibet poset calumpniari. Posset enim dici primo quod istis dua bus productionibus vnica tantum persona producitur et non due.

¶ Contra. Impossibile est quod vna et eadem persona accipiat esse duabus perfectionibus totalibus et perfectis / quarum quelibet adequatur sibi terminum suum: quia tunc altera superflueret sed iste sunt due perfectiones perfecte quia diuine / quarum quelibet adequat sibi terminum quia quod productionon adequat sibi terminum hoc est vel propter imperfectionem sui / vel propter imperfectionem termini: vt vdetur et hoc loquendo tam de adequatione intensiua quam extensiua / quorum neutrum hic habet locum: ergo etc. Hoc apparet etiam in istis inferioribus vbi est simpliciter impossibile quod idem sit productum per naturam et per artem naturalem et artificiatum ab eodem principiante: ergo etc.

¶ Secundo diceretur quod persona producens non est alia realiter a producta. Contra / hoc est contra Augustinum primo de trinitate primo / quod nulla est res que seipsam gignat vt sic: et go etc. Etiam contra rationem sicut ostendetur infra quando ostendetur quod ratio generantis et geniti necessario concludit realem distinctionem: non potest autem realiter distingui producens a producto: quia tunc natura diuina partiretur: oportet etiam ponere pluraessentialiter actu infinita.

¶ Concludo igitur quod sunt tantum due persone producte in diuinis / et tamen vna non est producta sicut dictum est supra / ergo tantum tres / sicut est persuasum. Hec de secundo articulo.

¶ Ad primum principale dico quod equalis dignitas in diuinis est esse ab alio / et a quo alius / nec tamen sequitur conclusio sed est forma figure distinctionis connumerando quale vel quantum inquod.

¶ Ad secundum dico quod in diuinis non sunt nisi duo principia productiua / scilicet intellectus et voluntas. Natura autem coincidit cum intellectu: quia eum dem modum principiandi habent. Et nota hic quod increaturis intellectus coincidit cum natura in numero principiandi actum suum intrinsecum: sed cum a te coincidit cum voluntate in principiando aliquod extrinsecum: puta domum / vel aliquid huiusmodiSi in deo coincidit intellectus et natura principiam dom suppositum diuinum / scilicet verbum deo intrinsecum: sed cum voluntate et arte principiando entia extrinseca vel creata. Et si dicas quod non coincidunt in creaturis. Dico quod possunt ibi distingui propter imper fectionem entium: tamen non distinguuntur quantum ad modum principiandi naturalem / quia similis est vtrobique. In deo autem vbi idem sunt intellectus et natura / et etiam idem modus agendi vel principiandi ommino coincidunt / vel saltem non sunt distincta principia productiua.

¶ Ad tertium dico quod relatiua secum multiplicant quantum ad relationes: sed non quam tum ad supposita / alias non posset esse idem suppositum esse pater plurium filiorum quod est falsum

¶ Ad quartum dico quod essentia diuina ratione sue¬ infinitatis non est ratio existendi in ipsa nisi vnicum / suppositum primo et immediate / sed alia mediante productione / et ita sicut sunt duo principia productiua et due productiones: ita et duo producta tantiet non infinita.

¶ Ad quintum dico quod vnum productum adequat totam virtutem principii producentis quantum ad illud principium quo producitur sed non quantum ad aliud: et ideo potest esse adhuc vnum aliud productum ab eodem producente secundum aliud principium productiuum.