Quaestio 1

¶ Distinctionis Septime primiSententiarum. Questio prima.

CIrca septimam distinctionem quaero. Primo vtrum potentia generandi dicat aliquid absolutum vel relationem. Uidetur quod potentia generandi dicat ad aliud vel respectum. Primo sic. Propria operatio suppositi est per propriam formam quia suppositum habet propriam formam: ergo per illam agit. Similiter etiam sicut forma communis ad effectum communem est ita forma propria ad effectum proprium vel actionem. igitur. etc. Sed propria operatio vel actio suppositi pater: ni est generare / ergo conuenit sibi per propriam formam que est paternitas non per communem que est generatio.

¶ Secundo sic. Omne absolutum in diuinis est absolutum tribus sed potentia generandi non est communis tribus quia non potest generare ergo non est absolutum sed relatio.

¶ Tertio sic. quinto de trinitate. cap. quinto. Et est pater quo est et filius: sed paternitate est pater ergo ea est sibi filius: ergo prternitate generat.

¶ Quarto sic. Producens et pro ductum conuenire eidem implicat contradictionem. primo de trinitate: ergo etiam a simili producere et pro duci conuenire alicui vel aliquibus secundum idem implicat contradictionem. sed produci conuenit deo secundum aliquid absolutum quia essentia est terminus formalis divine productionis vt dictum est supra. Non ergo producere conuenit ei per absolutum: sed magis per relationem. fr¬Damascenus primo libro. c. ero

¶ Comii nim Generatio est opus nature sed non vt suppositi planum est ex distinctione quintaergo vt principii / ergo potentia generandi dicit naturam et non relationem. Et magister in littera dicit quod naturam et aliquid absolutum In ista questione sic procedam

¶ Primo ponam opinionem et arguam contra eam.

¶ Secundo praemittam aliqua necessaria ad solutionem.

¶ Tertio respondebo ad questionem.

¶ Quarto ad rationes prime opinionis.

¶ Et vltimo ad rationes principales.

¶ Est vna¬

¶ Quantum ad primum opinio quod potentia generandi includit absolutum et respectum sed formalius et principalius respectum. Modus pomendi talis est. Potentia generandi et est principium elicitiuum generationis: et est principium determi natum. Quod sit elicitiuum hoc habet ex absoluto: quia ex essentia / sed quod determinatum hoc habet a deter minata relatione. Primum probatur sic. Actio positiua est per principium positiuum / generare est huiuimodi. ergo etc. Sed in diuinis nihil est positiuum nisi essentia et relatio: sed relatio non potest esse principium agendi elicitiuum sicut nec potest esse terminus actionis quinto phisicorum: ergo oportet quod aliquid absolutum.

¶ Secundum declaratur essentia est principium elicitiuum omnis actionis vel productionis in diuinis et per consequens de se est indeterminatum principium ad hanc vel illam productionem. ergo ad hoc quod aliquid producat secundum eam oportet quod determinetur ad hoc vt sit principium elicitiuum huius vel illius productionis vel determinate. Sed non po¬ test determinari nisi per relationem ergo relatio est determinatiua / sicut etiam in creaturis forma que est principium essendi per respectum ad subiectum est principium agendi determinatum per respectum ad effectum determinatum et sic potentia que est determ natum principium productiuum necessario includit duo / scilicet absolutum et respectiuum.

¶ Adducuntur etiam alique rationes ad hoc ab aliis. Prima est ista. Omnis productio in diuinis siue in creaturis est per prius distinctiua quam assimilatiua. Quod probatur / quia omnis productio siue vniuoca siue equiuoca est distinctiua. Non omnis autem est assimilatiua sicut patet de productione equiuoca et maxime de productione ista ergo principium productiuum debet esse quid distinctiuum producentis a producto magis quam assimilatiuum / et si vtrumque tamen distinctiuumest principalius: ergo principium divine generationis oportet quod includat relationem que est distinctiua et principalius quam essentiam licet vtrumque includat.

¶ Secunda ratio ad rationem ex parte agentis non requiritur nisi suppositum perfectum non impeditum habens principium sufficiens talis actionis. Si ergo essentia sit sufficiens praecipium generandinon includat relationem / et ipsa sit perfecte in filio est suppositum perfectum et non possit impediri sed tur quod filius poterit generare.

¶ Tertia ratio que ro an essentie diuine praecise secundum se et in ratione essentie conueniat esse potentiam generandi / aut vt fundat determinatam relationem paternitatis in patre. Si primo modo ergo filio conuenit potentia generam di quod est falsum. Si secundo modo habetur proposi tum quod potentia generandi principalius dicit respectum.

¶ Quarta ratio non est potentia generandi nisi vt in patre / sed essentia vt in patre non est nisi patet nitas / vel saltem necessario dicit paternitatem sicut et pater: ergo et ceteravfxistam opinionem arguo quantum ad

¶ Coner 2 u duo que ponit. Primum est quod principium indeterminatum non potest exire in act innisi determinetur. Secundum est quod determinatur per respectum.

¶ Contra primum Primo sic quod est inde terminatum ad plures actus indeterminatione potentie actiue potest exire in quemlibet illorum abso hoc quod determinetur ab aliquo vel per aliquid aliud hec est enim differentia inter indeterminatum secundum potentiam actiuam / et in determinatum secundum potentiam passiuam. Quod indeterminatam secundum potentiam passiuam ad aliqua non potest in aliquod illorum dete minate / nisi determinetur ab alio sicut actiuo: vel ex alio sicut ex forma. Alias enim posset in contradi ctoria simul. Et ideo respectu intellectus ponere pro heresim vel electorum determinantem. sicut dicitur nonon methaphisice. et respectu materie indeterminate ad esse ignis vel non esse / oportet ponere formam ignis adhoc vt determinetur ad esse ignis et sic dealiis. Sed indeterminatum ad multa indeterminatione potentie actiue sicut sol qui in virtute sua habet plures effectus non oportet per aliud determinari ad hoc vt determinate possit in vnum. Ita enin presente passo potest determinare vnum illorum ad si non posset nisi illud quia quod possit in aliud / non tolliab eo aliquid perfectionis nec per consequens determi nationis potentie: sed magis confert perfectionem et illimitationem / sic ergo patet maior. Sed diuina essentia si est indeterminata ad plures productio¬ nes in ratione principii non potest esse hic nisi in determinatione potentie actiue: quia est actus purus quia alias esset imperfecta: ergo non indiget relatione determinante nec aliquo alio.

¶ Secundo sic. Illud quod in ratione principii actus est indeterminatum ad plura producenda quodam ordine: potest in illa eo ordine quo nata sunt produci absque aliquo alio determinante / quia hoc posito primo et ex se non potest nisi in primum immediate quo posito statim immediate potest in secundum. Sed essentia diuina si ponatur indeterminatum principium ad certam multitudinem productionum sicut ponunt alii necessario ponitur indeterminata ad ipsas ordine quodam. Et non equeimmediate ad ambas: ergo non indiget relatione de terminante ad primam nec ad secundam. Diceret autem doctor iste qui ponit hanc rationem quod impossibile esgo ponere quod essentia diuina eiusdem rationis existens ponatur principium certe multitudinis suppositorum vel productionum / vel quod determinet sibi tantum duas ordine quodam / ita quod ipse habet ponere necesserio essentiam concurrere ad producendum non vt principium quo / sed vt obiectum in ambabus productionibus sed intellectum / vel voluntatem vt principium quo vel potentiam. Nullum enim principium ( quod nichil vnius rationis existens vel sicut commune ad particularia vel sicut principium ad principiatum determinat se ad certam multitudinem illorum nisi sit principium liberum libertate contingentie respectu illo rum sicut diuina voluntas respectu creaturarum Ex quo apparet quod minor huius propositionis non sumitur secundum mentem eius / sed conformatur ad dicta aliorum. Nota hic dubium quare diuina essentia in ratione fundamenti vel principii eiusdem rationis existens / non potest sibi determinare duas productiones alterius rationis / scilicet generationem et spirationem et ordine quodam eiusdem rationis existens omnino ¶( sicut secundum alios qui faciunt istam rationem ) determinat sibi duas potentias productiuas scilicet intellectum et voluntatem formaliter et ex natura rei distinctas et alterius rationis. Dico quod non est facile assignare rationem.

¶ Tertia ratio est. Si essentia diuina esset tantum principium producendi filium non oporteret ipsam determinari per relationem / ergo nec oportet hoc / licet sit cum hoc principium productiuum spiritusancti quia hoc non ponit in ea aliquam indeterminationem que sit imperfectionis et per consequens non ponit in ea indeterminationem que impediat actionem vel productionem huius vel illius suppositi. secundum dictum scili¬

¶ Quantum ad cet quod relatio determinat essentiam. Aut enim intelligis quod relatio actua lis ( cuiusmodi est paternitas ) determinat essentiam Aut relatio quedam habitualis alia que fundatur in essentia in ordine ad talem actum productiuum: non potest dici primum. Probatio quia si paternitas de terminat essentiam aut determinat eam sicut actuale potentiale / aut sicut ratio agendi / aut sicut ratiovel conditio suppositi agentis. Non primo modo / hoc est superius probatum distinctione quinta. Et est comtra Damascenum quod relationes non determinant essen tiam. Non secundo modo vt ratio agendi quia secundum torelatio non est ratio agendi. Nec tertio modo / probo quia suppositum vel conditio supositalis cuiusmodi est pa ternitas non dat principio quod sit determinatum principium aliquid agendi / sicut lignum album non dat al¬ bedini quod sit determinatum principium disgregandi: sed magis econuerso ex principio habet suppositum quod determinate possit in illam actionem que conuenit principio ergo nullo modo.

¶ Secundo sic quod noest principium agendi / nec determinate agendi: sed relatio non est principium agendi ergo nec determinate agendi.

¶ Tertio sic determinari ad producendum aliquid infinitum non est nisi per aliud infinitum: sed paternitas non est formaliter infinita / erge non determinat essentiam ad producendum suppositum actu infinitum.

¶ Nec potest dici quia respectus ille habitualis ad actum determinet principium primo quia fundamentum non est ex determinato respectu / sed magis econuerso determinatus respectus ex determinato fundamento.

¶ Secundo quia actualis respectus non dat potentie quod sit determinatum principium actua le quia sequitur actionem / ergo nec respectus habitua lis dat potentie quod sit determinatum principium habituale talis actionis immo prius est intelligere determinatam actionem et determinatum principium quam illum determinatum respectum sicut prius intelliguntur extrema quam respectus / quia priora sunt.

¶ Tertio quia iste respectus habitualis ante actum non est realis sed rationis tantum. In deo autem patet quia non est relatio respectus in patre alius a paternitate vel generatione actiua que sunt idem respectus alias in deo essent plures quam quatuor relationes reales notionales quod est falsum. Sed dicis forte quod paternitas inquantum est eadem cum generatione actiua determinat essentiam. Contra. Productio actiua presupponit suum principium determinatum ad ipsam ergo non determinat ipsum ad seipsam nec ad producendum nec per consequens productio passiua: quia illa presupponit actiuam et principium determinatum consequenter. Dimittoergo predictam opinionem.

¶ Quantum ad secundum premitto primo quod potentia quantum ad potentiale signifi catum significat respectum habitualem ad actum Et iste respectus in abstracto mere significatur pr hoc nomen potentialitas: quodquidem nomen significat istum respectum in vltimata abstractione et a fundamento et a subiecto et a supposito. Sed hoc nomen potentia tanquam concretum huius nominis potentia litas significat ipsum respectum tanquam principale significatum suum sed tamen in concretione ad fundame tum suum quod est principium quo / et forma que est ratio agendi et ideo secundario significat ipsum funda mentum. Sed istud participium potens dicit et significat totum scilicet respectum cum fundamento vt concernit subiectum vel suppositum. vnde et potens concretum est huius abstracti quod est potentia. Et potentia aliquo modo etiam concretum est huius vltinate abstracti quod est potentialitas quia potentialitas significat istum respectum in vltimata abstractione Potentia vero non / sed in concretione ad fundamentum licet in abstractione a subiecto vel suppositocui conuenit. Sed potens in concretione vlteriorum quia et ad fundamentum et ad subiectum.

¶ Secunde premitto quod non est. intentio questionis querere de potentia generandi quantum ad illum respectum habitualem quia sic questio nullam habet difficultatem Planum enim est quod potentia sic dicit respectum sed intendit querere de fundamento illius respectquod est principium agend i quo habet questio diffi¬ cultatem.

¶ Tertio premitto adhuc quod potentia ad cipitur dupliciter. Uno modo precise pro principio. agendi vel patiendi quo / eo modo quo dicitur quintomethaphisice. et nono. quod potentia est principium agendi vel patiendi vel transsubstantiandi actiue vel pasiue. Alio modo accipitur potentia non solum pro principio quo: sed pro omnibus necessario requisitis ad actionem vt ponantur in re et in effectu / et dicitur talis potentia proxima: et per ipsam excluduntur omnia impedimenta et habentur omnia necessaria: et quod iste modo dicatur potentia apparet nono methaphisi. vbi dicit Aristoteles quod tunc aliquid est in potentia actiua quando est in tali dispositione quod potest agere et econuerso de passiua quod potest poni immediate: nec oportet addere nisi impediantur / sed talis potentia excludit omnia impedimenta et includit omnia necessaria. Per hoc enim quod dicitur quod est in tali dispositione in qua potest agere intelliguntur omnia ista hec de secundo.

¶ Quantum ad tertium dico respondendo ad questionem quod accipiendo potentiam generandi precise pro principio quo elicitiuo actus generandi quod non potest dicere respectum tantum et preciseSecundo quod dicit aliquid absolutum mere. Tertio quod accipiendo potentiam secundo modo pro omnibus necessariis et ad generandum quod potentia dicit vtrumque. Quarto quod principalius in ipsa est absolutum

¶ Primum probo sic. Impossibile est quod principium agendi totale quo sit minus perfectum quam terminus formalis illius actionis vel productionis: quia minus perfectum vel non eque perfectum saltem non potest esse ratio communicandi magis perfectum / sicut dictum est supra: sed essentia vel aliquid essentiale est terminus formalis diuine generationis sicut probatum est supra: ergo cum relatio non sit eque perfecta quia non est formaliter infinita sicut illa impossibile est quod relatio sit principium quo generandi.

¶ Secundo sic quando producens et productum sunt eiusdem nature et productio per consequens est vniuoca: impossibile est quod ratio vel principium productiuum sit proprietas ndiuidualis vel quasi indiuidualis. Probatio quia principium producendi est ratio assimilandi productum producenti. Conditio autem indiuidualis vel quasi: non potest esse ratio assimilandi / quia in nullo similis est alicui ex consequenti in producto / quia se tota distinguitur a quolibet in producto / et praecipue a proprie tate indiuiduali eius / quia sicut dictum est supraProprietates indiuiduales se totis formaliter distinguuntur et in nullo conueniunt et per consequens sunt alterius rationis sed productio vel generatio diuina est vniuoca quia alicuius subsistentis in eadem natura cum producente sicut probabiliter dictum est supra ergo relatio que est proprietas suppositalis vt se t otaliter vel formaliter distinguitur a relatione pro ducti non est ratio vel principium producendi. Ex quo patet quod non omne illud quo aliquid est / est sibi ratioagendi precipue: sed ipso est indiuidualiter vel suppositaliter siue incommunicabiliter.

¶ Tertio sic. relatio eadem non potest esse fundamentum suiipsius. Hoc patet quia in eo quod relatiue dicitur aliud exceptorelato sed in deo patre fundamentum sue relationis ad productum est potentia vel principium quo generandi / ergo ipsa non est principium quo generande cum relatio non sit nisi vnica tantum vt dictum est supra.

¶ Quarto sic. Si relatio est principium formale que generandi sequitur quod pater sit perfectior filio. Propatio quia omne producens equiuocum totale alicucuius est simpliciter nobilius et perfectius ipso sed pater ( supposito quod relatio sit principium produscendi quo est principium totale et producens equiuocum ipsius filii / quia relatio est alterius rationis in producente et producto / et principium producendi sibisimile non habet in producto vt patet / ergo pater est simpliciter perfectior in filio / et ita filius non est deus. Nota quod maior huius rationis licet sit probabilis et vera in creaturis non tamen est necessaria vniuersa iter forte / puta in diuinis.

¶ Quinto quia sequeretur quod paternitas esset nobilior filiatione quia est principium producendi et illa non.

¶ Secundum probo scilicet quod principium quo productiuum vel generandisit aliquid mere absolutum / quia aut est mere relatio: aut mere absolutum: aut vtrumque / non potest dici quod mere relatio sicut probatum est immediate / nec quod relatiuum et absolutum: quia debet esse aliquid per se vnum multofortius quam actus generandi cuius est principium ergo oportet quod absolutum mere.

¶ Secundo sic. quando producens et productum conueniunt in eadem natura absoluta principium communicand naturam est mere aliquid absolutum et natura illa / sicut dictum est supra de potentia anime generatiua. Et patet in creaturis aliis vniuoce generabilibus sed sic est in diuinis. ergo etc.

¶ Tertio sic. Non tol lit perfectionem immo ponit perfectionem in producente vel arguit / saltem non tollit ab eo rationem ab solutam et perfectionem principii productiui: sed communicare naturam suam alteri in idemptitate numerali nature arguit in deo patre summam perfectionem saltem probabiliter licet non necessario: ergo hoc non tollit ab eo rationem principii productiui absoluti. Sed si per impossibile deus generaret alium deum in natura vel gigneret alium deum natura aliquid mere absolutum esset principium illius generationis / et hoc ex sua perfectione: ergo etiam quamdo generat consubstantialem sibi in natura. Sic igitur dico quod aliquid mete essentiale et absolutum est principium quo generandi.

¶ Contra. Si aliqua forma que per se est totale principium illicitiuum alicuius operationis per se ponatur / per se agit. Ponitur exemplum de accidentibus in sacramento Et Auicenna dicit sexto methaphisice quod calor separatus ageret. Si ergo essentiale vel aliquid me re absolutum est princium elicitiuum generationis vt dictum est esum omne tale sit prius supposito / poterit illud essentiale generare in illo priori / et ita generatio erit a non supposito / quod est falsum.

¶ Ad hoc dico quod illa propositio prima debet intelligi si illa forma est potentia proxima et si est productiua a se distincti realiter vel essentialiter ab ipsa sicut calor. Modo dico quod essentia diuina nec est potentia proxima nec est potentia productiua aliocuius realiter distincti ab ipsa licet bene a producente. ideo et cetera. Quid est autem illud absolutum dicendum quod vel essentia precise secundum rationem essentie / ( secundum illos qui non ponunt distinctionem formalem essentie ab intellectum vel memoria ipsa siue intellectus / sicut tactum est supra: tamen sine assertione / et hoc secundum ponentes illam distinctionem.

¶ Tertium patet scilicet quod potentia secundo modo dicta dicit absolutum et respectum vt scilicet includit omnia necessaria ad hoc vt suppositum generet: requiritur enim ad actum generandi necessario quod essentia sit in primo supposito et per consequens cum in nascibilitate et paternitate et concurrentibus istis essentia habet quod sit potentia proxima non quod sit principium quo quia hoc habet ex se.

¶ Quartum patet scilicet quod principalius in potentia proxima sit absolutum quam respectus quia absolutum est illud per quod potentia est proxima quo ad alia per que est proxima: hoc etiam patet / quia absolutum illud est in quolibet supposito simpliciter perfecto non autem alia hoc patet tertio quia est formaliter infinitum non autem alia: igitur et cetera. Sic ad questionem.

¶ Quantum ad quartum a ticulum dico ad primum alterius opinionis concedendo cum ipsis quod relatio non est principium elici tiuum quo.

¶ Ad secundum dico quod essentia diuina non est indeterminata indeterminatione passiua et potentiali sicut dictum est supra. Sed si ponitur indeterminata hoc est indeterminatione actiua et ita non indiget determinatiuo. Ad exemplum dico quod nec respectus ad subiectum est ratio essendi tale sed forma / quia tunc esse album non esset ab solutum sed respectiuum nec album principaliter significaret formam albedinis / licet sine inherentia non sit album: nec etiam respectus habitualis forme ad actum est ratio formalis determinans formam ad actum sicut probatum est supra. Unde exeplum est falsum. adductam

¶ Ad primam rationem quod opinion Dico quod omnis productio per prius secundum intentionem productionis est assimilatiua quam distinctiua sicut dictum est supra. Et omnis breuiter assimilatiua licet non similitudine vniuoca: sed aliqua similitudine equiuoca vel analogica. Unde et omnis effectus secundum Dionysium gerit similitudinem cause. Et dico tunc quod quando productio est ssimilatiua vniuoce oportet necessario quod natura producentis sit ratio producendi et principium quo / sicut dictum est supra et sic est in proposito.

¶ Ad secundum dico quod maior est vera in creaturis / in diuinis autem plus requiritur scilicet quod licet suppositum sit perfectum et non impeditum / et habeat principium quo cum hoc oportet quod sit suppositum conueniens tali actioni. Filius autem non est suppositum conueniens ad generandum / sicut dicetur infra et hoc potest poni hic loco impedimenti licet proprie non sit impedimentum in diuinis Et ta potest dici quod non habet potentiam proximam generandi quia accipit naturam per productionem adequatam principio generandi nec per consequens habet principium sufficiens: licet habeat princivium quo.

¶ Ad tertium dico quod aliud essentiale mere et precite ad principium quo et istud / bene est in filio / et tamen filius non generat: quia plura requiruntur sicut dictum est.

¶ Ad quartum dico quod essentia vel essentiale secundum quod huiusmodi est principium quo puta menoria generandi: sed quod menoria et voluntas spiratiua secundum quod voluntas: tamen potentia proxima bene concludit respectum vt dictum est supra¬

¶ Ad primum principale dico quod quando forma communis est non communitate predicationis sed communitate idemptitatis numeralis in pluribus suppositis suppositum bene potest agere propriam actionem per talem formam sic comminem / sicut per principium quo sic autem est in diuinis: sed loquendo de propria forma secundum quod distinguitur contra formam communem communitate predicationis. Dico bene quod suppositum agit propriam actionem per formam propriam et non per formam alterius sicut est in omnibus creatis quibus forma pastitur et numeratur in distinctis suppositis non sic esgo autem in diuinis. Et per hoc patet ad probationem quod non procedit in diuinis sed est equiuocatio de conmunitate forme.

¶ Ad secundum dico quod omne absolutum est commune in diuinis. Et dico quod principium quo / generandi commune est / non tamen generare sicut dictum est supra. Si dicatur contra predicta quod philosophus arguit primo Ethicorum sic. Felicitas conuenit homini et non conuenit bruto. ergo conuenit homini secundum intellectum in quo distinguitur a bruto ergo in proposito generare conuenit patri secundum illud in quo distinguitur a filioet videtur quod ita potentia generandi non est aliud commune sed relatio. Dico quod argumentum Aristote lis non valet gratia forme / et ita non oportet quod valeat in proposito nostro / sed in proposito valet gratia materie / quia homo et brutum sunt essentialiter distincta et specifice / sic quod vnum habet intellectum et reliquum non habet: quia si haberet nulla ratio posset assgnari quare non esset verificabile sicut in propositopatur ratio / quia filius non potest generare licet principium generandi sit commune.

¶ Ad tertium dico quod patri eo est filius quo est pater correlatiue quia paternitate est pater formaliter / et per ipsam pater nitatem habet filium correlatiuum vel correlatiue sed non eo principiatiue sed magis essentia qua deus

¶ Ad quartum dico quod producere et produci conueni re eidem realiter implicat contradictionem: sed dico quod ista conuenire distinctis suppositis realiter se cundum idem vt principium quo et terminum formalem non implicat contradictionem: quia non implicat nisi quod principium productiuum quo conicetur producto a producente et hic nulla est contradictio vt patet / quia communicatum preexistere potest communicationi: non sic productum productioni: sed quod idem producat seipsum est contradictio quia implicat quod non ens producat ens sicut dicetur infra. ideo etc Auctoritates ad propositum concedo intelligendo eas de principio quo productiuo.