Quaestio 3

Distinctionis Decimeseptime. ¶ Questio Tertia

Tertio quero utrum caritas possit augeri in infinitum.

¶ Uidetur quod sic si combistibile addatur igni in infinitum / ignis crescet in infinitum: hec Aristo. in secundo de anima / ergo similiter cum diligibile et vobiectum primum caritatis sit in finitum et creature etiam que sunt diligibiles ex caritate possint addi in infinitum videtur quod possit augeri in infinitum.

¶ Secundo sic. Si quanto actus caritatis est perfectior tanto est magis meritorius maioris caritatis: videtur quod quilibet actus etiam sit meritorius caritatis amplioris: sed hoc posito sequitur quod caritas possit augeri in infinitum: ergo etc.

¶ Tertio sic Augmentum caritatis est secundum quendam accessum ad diuinam similitudinem / sed quantumcumque aliquis accedet ad eam adhuc distat ab ea in infinitum: ergo potest adhuc accedere in infinitum.

¶ Quarto sic. 6. topicorum linea infinita est diffinibilis ergo possibilis ergo similiter caritas infinitasecundo de anima omnium natura con¬

¶ Contra stantium positus est terminus magnitudinis et augmenti / ergo nature caritatis est aliquis terminus / et per consequens non potest crescerein infinitum / igitur.

¶ Item secundo phisicorum. Augmen tum continui non procedit in infinitum: quia tunc esset dare quantitatem actu infinitam / eo quod in tali augmen to est processus ad formam et actum / ergo similiter si caritas crescat in infinitum esset dare infinitam caritatem actu: quia augmentum eius est processus ad formam non autem ad materiam sicut in diuisione continui In ista quaestione sic procedam.

¶ Primo ponam vnam opinionem de questione et ad duca rationes / et arguam contra eas / et soluam rationes.

¶ Secundo adducam aliam opinionem cum suis motiuis et soluam ea.

¶ Tertio ponam illam quam intendo tenere.

¶ Ultimo ad rationes quae erunt contra me

¶ Quantum ad primum dicit vna opinio quod caritas potest augeri in infinitum hoc probat primo ex parte ipsius caritatis: quia forma illa que est similitudo quedam diuini esse potest augeri in infinitum attingendo semper perfectius et perfectius esse diuinum quod est infinitum. Sed caritas est huiusmodi: est enim participatio quedam esse diuini dans nobis aliquomodo diuinum esse / ergo quantum est ex parte sui potest crescere in infinitum.

¶ Secundo ex parte subiecti forma cuius capacitas augetur in subiecto secundum augmentum forme quantum est ex partesubiecti potest augeri in infinitum quia quanto illa forma est maior tanto capacitas in subiecto eius: vt patet per glosam Augustini super illud centesimi decimi octaui psal. Cucurri cum dilatasti cor meum dicit ibiAugustinus quod merendo dilatatur cor ad maiorem gratiam recipiendam. Similiter etiam glosa super illud ad philippenses tertio. Ego non arbitror compre hendisse etc. Dicit quod desiderans nunquam senescere desi derio capax efficeris: hoc etiam affirmatur ratione quia aliter est de potentiis materialibus et de immaterialibus. Potentia enim immaterialis quanto plus perficitur tanto plus potest perfici: et quanto intellectus intel ligit obiectum perfectius tanto potior efficitur ad intelligendum: vt patet tertio de anima. Econuerso est de potentia materiali propter sui limitationem et artationem et imperfectionem / ergo similiter voluntas quanto plus percipit de caritate et diligit summum bonum: tantoplus potest diligere et augetur in ipsa capacitas ad caritatem: vt videtur.

¶ Tertio probant hoc ex parteagentis dei scilicet augentis. Agens omnipotens potest in omne illud quod est factibile ex parte obiecti sueactionis. Sed caritatem augeri in infinitum est possibile ex parte ipsius et subiecti vt probatum est ergo deus vt agens omnipotens potest hoc facere. Sic enim dicunt isti siue in eo subiecto siue in diuersis caritas eiusdem rationis existens potest augeri in infinitum istam opinionem arguo sic. Si ca¬

¶ Contra ritas sic potest augeri in infinifinitum in eodem subiecto vel in pluribus: ergo potest absolute dari alicui subiecto: immo etiam ipsi christo maior caritas quam fuerit sibi data: quia caritas christi vt supponitur etiam secundum ipsos in se formaliter est actu finita et limitata. Sed hoc est falsum / et contreeuangelistam Ioannem qui dicit quod christo datus est spiritus non ad mensuram: quia quantum potuit sibii dari et alicui creature / et est contra doctores et magistrum lib. iii. distin. xii. vbi dicit sic. Sane potest dici purum pominem tantam accepisse gratie plenitudinem vt et deus plenius conferre non potuerit. Nec valet si dicas quod immo caritas christi est infinita propter vnionem ad verbum / quia ista infinitas non est formalis et intrinseca. Isto enim modo corpus christi posset dici infinitum / et oculus infinitus / et sic de aliis. Et preterea voluntas anime christi est prior vnione ad vel bum / igitur etc.

¶ Secundo capacitas ad caritatem non est nisi potentia receptiua voluntatis / sed voluntas cum sit idem quod substatia ( sicut dictum est supra ) non minuitur nec augetur ad aduentum caritatis vt patet: ergo etc. Si dicatur quod capacitas sit aliquid aliud tunc est questio quomodo augetur / et oportet dare capacitatem in voluntate respectu eius et sic proceditur in infinitum.

¶ Tertio sic. Si capacitas augeretur ad augmentum caritatis sequeretur quod aliqua forma eiusdem rationis daret actum et potentiam respectuforme eiusdem rationis: hoc est falsum ergo etc.

¶ Quarto sic. Si capacitas augeretur quanto plus aliquis haberet de caritate tanto magis esset in potentia ad caritatem / et tanto deficeret sibi maior caritas / et ita virtute cuiuscumque agentis nunquam possit capacitas creature repleri: immo quanto aliquis esset beatior et habens de caritate tanto esset miserior et deficeret sibi plus de caritate quam ante quod est absurdum

¶ Preterea quinto idem est subiectum respectu caritatis et cuiuslibet gradus vniuersalis subiecto illi / ergo eadem potentia vel capacitas est ad caritatem primam et ad quemlibet gradum caritatis. Sed capacitas patrie caritatis est finita / ergo et omnium / ergo et ex capacitate non potest argui quod caritas in infinitum possit augeri. eorum dico quod pari ratio e

¶ Ad primum ne sequitur de quolibet eni te quod posset crescere in infinitum: quia quodlibet ens est participatio quedam et similitudo analogia diuini esse / et ideo non concludit efficaciter de caritate plusquam de aliis. Respondeant ergo ad argumentum si fiat de aliis entibus / et similiter poterit eis responderide caritate.

¶ Ad secundum ex parte subiecti de illa capacitate patet quod minor est falsa. Ad glosas illas dico quod non intelligunt capacitatem augeri in se sed magis repleri quia semper in merendo plus et plus refertur caritas. Ad cofirmationem de potentiis immaterialibus dicitur quod intellectus non efficitur minus potens ad intelligendum si intelligit aliquod magnum intelligibile sicut sensus minus potest sentire modicum sensibile quando sentit excellens / sed tamen intellectus potest habere actum sibi adequatum circa obiectum summum: sic quod non potest in perfectiorem actum quia est intellectus limitatus et finitus / sic de boni tate respectu habitus caritatis.

¶ Ad tertium patet quod non valet / quia licet deus sit omnipotens repugnat tamen hoc ex parte subiecti limitati et finiti quod non potest suscipere aliquod infinitum actu in se formaliter inherens / nec intensibile in infinitum in ipso se cundum partes eiusdem quantitatis. Pari ratione non valet dictum aliquorum quod licet capacitas sit in se finita formaliter tamen in comparatione ad aliud potest dici infinita: quia alicuius infiniti sicut intellectus creatus est in se formaliter finitus / tamen obiectum est aliquo modo infinitum: quia obiecti infiniti: sic etiam licet potentia vel capacitas sit finita tamen respectu habitus vel alicuius dicetur infinita. Non est enim simile de respectu potentie ad aliquod extrinsecum non informans / et de respectu ad aliquod quod informat ipsum. Plus enim proportionatur recipiens ad receptum quam ad extrinse cum / et ideo plus sibi coequatur et adequatur vel commensuratur / et ideo licet potentia vel capacitas finitapossit esse ad aliquid infinitum vt obiectum: non tamen vt formaliter receptum. Unde dico quod nulla capacitas finita potest capere caritatem infinitam qua ponit quod nec in sub¬

¶ Alia est opinio iecto eodem nec in diuersis siue eiusdem rationis siue non. Caritas non potest augeri in infinitum: nec etiam vllo modo: sed est deuenire ad aliquem talem gradum quod vltra ipsum non est processus. Nec potest deus aliquem gradum face re. Hoc probant primo sic. Aut deus videt in intellectu suo infinitas caritates quarum quelibet excedit aliam in perfectione possibili ab eo fieri. Aut non videt. Si non videt infinitos gradus tales / ergo non sunt possibiles fieri infiniti tales gradus / sed necessario est status in aliquo. Si videt infinitos tales. adhuc sequitur propositum. Nam tunc videt vnam gratiam vel caritatem infinitam possibilem creari ab eo: et tunc vltra illam non est processus in augmento caritatis / quia infinito nichil est maius / ergo etc. Sim liter etiam falsum est et inconueniens quod deus videat infinitos gradus tales / et per consequens vnum infinitum creabilem quia tunc infinitum posset creari.

¶ Secundo. Omnis potentia ad entitatem permanen tem est reducibilis ad actum: quia talis est vna potentia determinata. Omnis enim potentia vna determinata potest reduci ad actum secundum commentatorem tertio phisicorum. Non autem potentia successiui potest reduciquia non est vna sed noua semper: adueniente enim noua parte aduenit noua potentia sicut in diuisione continui et in augmento vel cremento nuneri / sicut est etiam de die et agone / sed potentia ad caritatem est potentia ad aliquid permanens sicut etiam potentia ad quantita tem continuam / ergo potest reduci ad actum / ergo si caritas potest augeri in infinitum est dare caritatem actu infinitam hoc est falsum: ergo etc.

¶ Tertio sic Si caritas eiusdem rationis posset augeri in infinitum Hoc maxime videretur in substantiis alterius rationis quarum vna esset perfectior et perfectioris capacitatis in infinitum quam altera / sed impossibile est hoc / quia impossibile est quod creature vel voluntates possint sic procedere in infinitum. Tum quia ordinantur inter se essentialiter et ad primum / ergo est dare inter eas supre mam que est primo proxima. Tum quia necessario poneretur ibi aliqua in infinitum excedens alias / et per consequens infinita et per consequens vltra quam non est possibilis alia. Tum quia possent esse infiniti actus intelligendi vel volendi distincti secundum speciem et excedentes seinuicem in perfectione sicut et obiecta: et cum obiectum diuinum excedat omnes species sequeretur quod actus saltem perfectus respectu dei visiuus vel fruitiuus esset infinitus intensiue in actu: quia excedens in perfectione infinitos actus secundum speciem differentes et seinuicem excedentes et in infinitum. Hoc autem non videtur et statim potest dici quod argumentum est contrafacientes forte sicut contra alios: quia dato quod non sit possibilis processus in infinitum in specie sicut volunt arguere tamen oportet ponere si attendatur nobilitas in actu precise ex obiecto quod actus videndi deum sit infinitus: quia oportet ponere quod non sit minus nobilis quam esset actus videndi illam supremam speciem quam arguunt in tota in finitate et que esset infinita vt dicunt si esset possibilis talis infinitas. Et cum ille actus esset infinitus per rationem eorum sicut et obiectum oportet quod actus videndi modo sit infinitus. Respondeant ergo et poterit eis responderi.

¶ Ideo dico sic quod cum actus vi dendi deum creatus non sit actu infinitus in aliquo subiecto: licet obiectum sit infinitum ita quod obiectum sit infinitum alio nobilius non oportet quod actus etiam respectu aliorum actuum etiam ceteris paribus: quia inhoc obiectum excederet actum cuiuscumque intellectus creati quod est finitum: et ideo licet ille actus ceteris paribus sit nobilior qui est nobilioris obiecti: non tame oportet quod qui infiniti quod infinitus nec talis actus eminenter nec formaliter nec virtualiter continet alios actus sed est vnus actus in se limitatus: qui quantum ad obiectum suum et quasi quodammodo extensiuead obiectum et non intensiue infra seipsum dicitur et est nobilior aliis actibus: verum est tamen quod actus in formalitate sua cum obiecto / ita quod sicut est dare obiectum infinitum quod est deus / ita actum infinitum qui est intellectio diuini intellectus. Sed non oportet de intellectione creata alicuius subiecti vel intellectus creati. Unde nec proprie arguitur intensio perfectionais in actu creato ex obiecto: sed magis extensio secundum quam dicitur actus perfectior / quia extendit se ad nobi lius obiectum et quanto perfectius in se et intensius tanto perfectior. Si istud non sufficit respondeant ipsi aliter et eodem modo poterit eis responderi ergo etc

¶ Quarto sic. Si gratia potest augeri in infinitum vel caritas aut hoc esset in subiecto aliquo aut separata a subiecto. Non potest dici quod in subiecto quia omne subiectum gratie vel caritatis actu limitatum est et finitum. Potentia autem tota preexistit in subiecto tota / et per consequens est finita capacitas ipsa et sibi adequate correspondet aliqua perfectio finita et certi gradus. Preterea posset esse maior gratia in aliquo obiecto quam gratia christi / quod videtur falsum. Nec potest dici quod non in subiecto / primo quia tunc esset motus sine subiecto et augeretur non in subiecto. Secundo quia non est accidens sine subiecto quod non possit esse in aliquo subiecto. Accidens enim et si non actua liter necessario inheret tamen aptitudinaliter inheret: sed non potest hoc esse in subiecto: vt probati. st / et go nec non in subiecto. Sic ergo dicunt isti quod impossibile est caritatem vel quamcunque formam augeri vel intendi in infinitum per istas rationes.

¶ Sed contra istam positionem arguetur in opinione quam intendetenere quantum ad illa que erunt isti opinioni contraria sicut in sequentibus apparebit.

¶ Quicquid autem sit de conclusione videtur michi quod iste rationes non cogunt quantum ad multa que in eis implicantur: et ideo soluo eas. quando dicitur. Aut deus

¶ Ad priman videt infinitos graduscaritatis etc. Dico quod videt et concipit infinitos possibiles esse diuisim in infinitis subiectis. Similiter etiam dico quod videt vnam caritatem actu infinitam quam potest facere in omnibus istis ponendo eas in¬ vnam. Cum dicis vltra quod si videt illam infinitam vi det quod vltra illam non est processus vel augmentum concedo: sed cum hoc videt quod nunquam per motum augmenti potest ad illam deueniri / licet simul in eodem instanti vnico posset eas simul ponere / et ita cum hoc scilicet quod caritas possit augeri in infinitum. Quando dicis vltra quod infinitum esset creabile si videt illam caritatem infinitam possibilem. Concedo nec habeo pro inconuenienti / sicut nec de linea quod sit actu infinita. Si dicas ergo extra deum est aliqua perfectio simpliciter creata infinita / quia caritas dicit perfectionem sim pliciter. Dico quod caritas creata non dicit perfectionem simpliciter: sed si caritas dicat perfectionem simpliciter. Hoc non est nisi pro principali in analogia quia est caritas diuina. Aliter dico sic quod argumentum non valet gratia forme quia non oportet si deus intelligat aliqua infinita in multitudine quod propter hoc aliquid intelligat actu infinitum sub se sicut non oportet quod intelligat numerum infinitum quantumcumque intelligat numeros infinitos vel vnitatem aliquam creabilem infinitam licet intelligat infinitas vnitates vel puncta vel vnum hominem infinitum / licet infinitos homines possibiles vel vnam minimam partem partem continui licet infinitas ideo non valet.

¶ Ad secundum quando dicis quod potentia ad entitatem permanen tem potest reduci ad actum. Dico quod verum est saltem de potentia obiectiua. Et ideo concedo quod poni potest in re et in effectu gratia vel caritas actu infinita: quia non video in hoc contradictionem. Non autem poni potest aliquis motus actu infinitus / vel tempus actu in finitum: sed in potentia tantum: vt dies et agonus: quia sunt successiua per essentiam. Quando dicis vltra quod hoc est contra Aristotelem / quod pari ratione dicitur quod quantitas potest esse actu infinita / et ita nichil valet argumentum Aristotelis per quod probat quod augmentum quantitatis non procedit in infinitum. Dico quod est possibile esse quantitatem actu infinitam: sed dico quod non per motum vel per agens aliquod naturale. Si autem Aristoteles intellexit hoc simpliciter negare. Nego eum et puto quod est negandus. Nec ratio sua per consequens quam probat quod quantitas non augetur in infinitum: quia esset dare multitudinem infinitam actu quod est imposibile secundum ipsum / vel aliquid quod concludit coueniens pro inconuenienti saltem de possibili. Licet enim non sit eam dare actu est tamen possibilis.

¶ Ad tertium dico quod sic cum caritas eiusdem rationis possit augeri in infinitum loquendo de augmento sicut dicam in argumento sequenti hoc non est ratione subiectorum: sed ratione sui et graduum suorum. Ita quod si non essent possi bilia illa subiecta plura excedentia seinuicem adhucposset sic crescere. Quando dicis vltra quod talia plura subiecta non sunt possibilia / puta infinite voluntates alterius rationis seinuicem excedentes. Nego dico quod sunt possibiles. Quando dicis sunt ordinate et sentialiter inter se et ad primum dico quod verum est / sed non sicut tu imaginaris per accessum ad vnam proximam primo et ad primam inter eas. Sed per recessum ab aliqua imperfecta et infima inter eas loquendo de minus perfecta et accipiendo in ordine ad primum quia est extra totum ordinem ipsarum puta ad deum secundum maiorem vel minorem perfectionem. Et ita in eis non oportet ponere supremam sicut tu dicis: quia ordo ipsa rum inter se non accipitur ab aliqua suprema vna si minus perfecta inter eas a qua illa que est perfectior plus distat et magis accedit ad deum et sic in in¬ finitum in sursum. Ad confirmationem patet quod non opreor tet quod intelligatur inter eas aliqua infinita actu: im mo magis hoc per istam positionem excluditur.

¶ Si dicas contra istud quod deus omnes intelligit etiam excessum cuiuslibet ad aliam et quamlibet per consequens ergo intelligit ibi aliquam vltra quam non est alia perfectior nec esse potest quia cum intelligat totam infinitatem et distincte nulla potest latere ipsum. Et cum hoc vltra totam infinitatem non sit alia possibilis intelligere necessario aliquam vltimam in isto processusi et per consequens supremam in perfectione et infinitam quia excedentem infinitas in perfectione. Si dicatur quod non excedit infinitas quia alie ab ipsa non sunt infinite quia et ipsa ad illam infinitatem pertinet.

¶ Contra quia pari ratione posset dici quod non est infinitus quia non excedit infinita quia non excedit seipsum. Ipse autem pertinet ad infinitatem entium. Non est enim extra multitudinem entium infinitam. Similiter si residua multitudo post istam non potest esse infinita quomodo ipsa addita sit finita. Uerum est quod primum argumentum concludit contra processum in numeris et figuris quam tamen omnes concedunt: ergo etc. Tamen statim potest fieri vnum argumentum cotra istos quia actus rectus et reflexus sunt alterius specieiet reflexus est innobilior recto: vt patet de visione beata que est nobilior omni actu reslexo posteriori etiam in infinitum et tamen non oportet quod visio illa sit formaliter infinita sic quod sit nichil et purum non ens. Similiter est vna quantitas tricubita finita quae excedit in finitas partes quantitatis bicubite que sunt imagina biles vel intelligibiles saltem a deo in quantitate bicubiti / et tamen illa tricubita non est infinita. Sic de aliqua illarum specierum intellectarum dato quod excederet infinitas diceretur quod non est infinita. Cogita de istis.

¶ Ad quartum quando dicis quod non in subiecto vel in subiecto. Dico quod verus motus et per consequens augmentum proprie acceptum quod est verus motus non potest esse sine subiecto sicut alias apparebit et post statim quia verus motus vel mutatio sunt passiones de genere passionis et per consequens respectus essentialiter: respectus autem esse non potest sine subiecto quando habet idem subiectum et fundamentum sicut est in proposito. Et ideo dico quod actione creatiua augetur quando est vere motus et posset hoc esse non imsubiecto addendo gradum qui de nouo crearetur alte ri preexistenti et separato a subiecto sicut si deus de nouo crearet aliquam partem materie vel aliquam materiam eiusdem rationis cum ista et adderet illam preexistenti materie non esset hoc per motum vel mutationem quia materia non habet aliud subiectum. Quando dicis vltra quod omne accidens quod non est in subiecto potest esse in subiecto. Dico quod verum est secundum rationem quidditatiuam accidentis que sibi non repugnat et ideo aliquod eiusdem speciei potest esse in subiecto: et sibi etiam pro quanto est talis speciei non repugnat: licet si esset actu infinitum repugnaret sibi pro quanto tale: si non posset esse aliquod subiectum suum infinitum. Sicut dicam infra de caritate: quare etc.

¶ Quantum ad tertium articulum sic procedam Primo premittam aliqua necessaria. Secundo ad propositum. Tertio concludam aliqua ex predictis. Quarto instabo et soluam.

¶ Primo premitto quod caritas potest sumi in se et in abstracto non existens in subiecto: et potest sic esse in subiecto eadem ratione qua quantitas vel substantia corporea: vel separata ab ipsa non enim magis necessariam habitudinem habet caritas ad voluntatem quam quantitas ad substantiam corpoream et ideo potest esse non inherendovoluntati in actu Quod patet quia omne positiuum absolurum essentialiter distinctum ab alio creato potest esse sine illo virtute diuina quare etc.

¶ Secundo premitto quod in creatura capacitas potentie naturalis et obedientialis respectu caritatis recupiende sunt eadem capacitas et potentia / quia eadem voluntas et secundum eandem rationem generis / et quia in ratione generis sunt omnes voluntates equales. Dico quod omnes voluntates creaturarum possibiles sunt equales in capacitatem gratie vel caritatis / et tantam potest vna capere quantam alia. Si dicas quod natura generis vel communis in quo conueniunt est nobilior et perfectior in vna creatura quam in alia / et ita maioris gratie capax. Dico quod commune ex ratione sua non est nobilius in vnoquam in alio / sed tantum ex communi et differentia addita bene est nobilius non ratione communis sed differentie addite. Differunt autem capacitas naturalis et obedientialis / quia licet eadem potentia et capacitas realiter: dicitur tamen obedientialis in comparatione ad agens per imperium vel efficiens caritatem puta deum respectu cuius ipsa est in plena obedientia vt faciat in insa quicquid est possibile in ipsa fieri et quod fieri in ipsa non implicat contradictionem. Sed ipsa eadem dicitur naturalis capacitas inquantum comparatur ad ipsam caritatem que perficitipsam naturaliter ad quam ipsa voluntas naturaliter inclinatur vt ad beatitudinem suam formalem et naturaliter appetit ipsam. 4issi o dico quod caritas in se et

¶ is premi irt co abstracte extra subiectum potest augeri in infinitum.

¶ Secundo dico quod in obiecto aliquo nec in substantiis quibusdam datoquod sint infinita siue eiusdem rationis siue diuersarum non potest augeri vel intendi in infinitum.

¶ Primum probo primo sic. Indiuiduum quod augeri potest per indiuiduum eiusdem rationis vel speciei potest augeri vel intendi in infinitum et existens separatum a subiecto si sibi non repugnat separari. Sed caritatinon repugnat separari a subiecto sicut probatum est supra: et ipsa caritas intenditur vel augetur per appositionem indiuidui caritatis eiusdem rationis cum ipsa sicut probatum est supra: ergo potest sic crescere et in tendi in infinitum. Minor patet ex praecedentibus. Probatio maioris quia nulla species determinata est exse ad certam multitudinem indiuiduorum quantum est ex se: sed sic sibi non repugnat habere in infinitum. Patet inducendo in omnibus / ergo ex quo possunt in infinitum indiuidua caritatis siue simul siue successiue caritas potest augeri in infinitum: quia vnum potest ad di alteri in infinitum: ergo etc.

¶ Secundo sic. Nulli homogeneo repugnat crescere in infinitum secundum se sicut probabo. Sed caritas est quoddam homogeneum quia quelibet pars caritatis est caritas ergo sibi non repugnat secundum se crescere in infinitum. Maior potet quia nullum homogeneum determinat sibi certanquantitatem vel molis vel perfectionis quia equanimiter saluatur ratio eius cum minore vel maiore sicut patet de igne de aqua vel linea etc. Sed omne tale potest stare cum tanta quantitate proprie perfectionis quia non est dare maiorem infra talem speciem sine implicatione contradictionis et hec est quantitas infinitam ergo omne tale potest cres cere secundum se in infinitum.

¶ Tertio sic. Quecumque natura est maior in suis indiuiduis pluribus quam. in vno plus habet de perfectione in duobus quam in vno. Sed natura que habet vel habere potest indiuidua infinita sibi non repugnat augeri in infinitum: si tamen indiuidua sunt vnibilia ad constitutionem vnius perfectioris indiuidui vt patet: sed natura caritatis est huiusmodi vt patuit supra: ergo etc.

¶ Quarto sic. Si hoc repugnaret sibi: hoc secundum alios esset / quia creatura: quia creatura est limitata sed hoc est falsum: quia hoc non poniter extra limites creature: immo arguit necessario quod sit creatura et non deus qui mutabilis non est nec augeri nec minui potest: ergo etc.

¶ Item partes materiales sunt infinite vel esse possunt: propter quod etiam. ad diffinitionem spectare non possunt et possunt vniri: quare et cetera. probo scilicet quod non sit istomo quod

¶ Secundum do augmentabilis in infinitum inPrimo sic. Aut hoc esset in eodem subiecto aut in omni pluribus siue eiusdem rationis siue alterius et alte vel rius rationis: sed hoc est impossibile in vno et eodem tisubiecto. Probo quia omnis potentia vel capacitas in alicuius subiecti et cuiuscumque subiecti receptiuum gecaritatis est actu finita et limitata: non est enim volun potas infinita nec esse potest extra diuinam voluntatem: sed omnipotentie vel capacitati actu finite correspondet adequate aliqua perfectio actu finita et habens terminum / ergo caritas in eodem subiecto non potest augeri in infinitum: sed est necessarium deuenire ad aliquem gradum vltra quem nullum subiectum posset aliquid recipere de caritate: quia non habet capacitatem illius / sed capacitas eius impleta est.

¶ Secundo sic ad idem. Si caritas potuisset augeri in infinitum in eodem subiecto hoc maxime fuisset factum in christo ( vt dicitur ) sed hoc non est factum in christo quia de caritate christi tenetur quod sit actu et formaliter finita / ergo etc. Maior patet sicut dictum est supra. Omnes capacitates gratie vel caritatis sunt equales. Si ergo in aliquo subiecto deberet fieri vel posset hoc maxime fuisset factum in christo: quia secundum magistrum / et allegatum est supra. Tantam plenitudinem gratie accepit quod deus sibi maiorem dare non potuit / ergo etc.

¶ Tertio sic. Capacitas vel voluntas cum sint idem essentialiter cum creatura intellectuali vel rationali tota simul preexistit caritati / et per consequens si caritas possit augeri in infinitum ipsa creatura simul habet capacitatem ad aliquem gradum caritatis et per consequens infinitam capacitatem actu: sed hoc est falsum quia substantia infinita non potest esse virtus nec capacitas infinita ergo caritas in eo dem subiecto non potest augeri in infinitum.

¶ Tunc et ab aliquibus probatur quia nec in diuersis quia licet tpossit multiplicari extensiue in diuersis subiectis non rtamen intenditur nisi in vno / quia intensio semper est eiusdem forme in numero. In diuersis autem subiectis non est vna forma vt patet: quare etc. Unde dicunt quod non potest intendi in infinitum in diuersis subiectis: quia in quantitatibus diuersorum subiectorum manentibus in ipsis non fit vna caritas maior sicut patet / quia manent distincte.

¶ Secundo sic. Non potest intelligi augeri in infinitum in diuersis subiectis nisi quia esset dare aliquod subiectum quod posset ipsam recipere vltra omnem gradum determinatum: sed hoc est impossibile vt probatum est in precedenti menbro de vno subiecto / quare etc.

¶ Iste rationes non concludunt quia non excludunt quin possit augeri in diuersis subiectis sic quod semper in nobiliori possit esse maior et maior in infinitum: sed substantie possunt precedere in infinitum non sic quod ex omnibus fiat vna sicut rationes imaginantur. Tamen conclusio est vera quia omnia gratificabilia sunt capacia equalis caritatis: quia per eandem rationem conuenit eis / et ita nec in diuersis subiectis potest procedere augmentum intensiuum in infinitum sicut nec in eodem obiecto. concludo vnum scilicet quod quan¬

¶ Ex predictis tumcumque caritas christi finita sit non potest esse maior in ipso: quia quantam potuit deus et potest de potentia absoluta tantam fecit in anima christi / quia datus est ei spiritus non ad mensuram secundum scripturam.

¶ Ex quo patet quod nullus angelus quantumcumque perfectior in natura specifica potest habere maiorem caritatem quam christus etiam si essent species possibiles angelorum seipsum excedentes in infinitum: quia sicut dictum est statim. capacitas anime christi plena est: et ipsa est equalis cuilibet capacitati: quia omnes sunt equales / eo quod conueniunt ratione intelligibilis nature in genere / in qua ratione generis omnes sunt equales: licet secundum rationes specificas sint inequales.

¶ Secundo dico quod non credo de facto quod aliqua creatura habeat tantam caritatem de facto sicut anima christi / quia de ipso solum legitur quod datus est ei spiritus non ad mensuram: non autem de aliqua alia creatura: etiam de beata virgine: licet maiorem habeat / post filium suum quam aliqua creatura secundum Anselmum de conceptu virginali: decebat inquit vt virgo regia tanta puritate niteret quanta sub deo nequit maior intelligi de facto

¶ Ultimo dico quod quaelibet creatura de possibili virtute diuina posset habere equalem caritatem cum christo / quia habet equalem capacitatem: vt dictum est supra / quare etc predicta instatur quia accidens

¶ Contra in quocumque gradu suo potest in esse alicui subiecto quia accidens est quod natum est inherere saltem quia aliter non distingueretur a substantia / ergo sicut gratia potest esse infinita extra subiectum / ita in aliquo subiecto. Infinita enim gratia vel caritas est eiusdem rationis cum finita.

¶ Secundo sic qua ratione potest deus facere caritatem aliquam infinitam vel ipsam augere in infinitum / eadem ratione et voluntatem aliquam / ergo sicut poterit augeri in infinitum et esse infinita extra subiectum / ita et in aliquo subiecto.

¶ Tertio quodcumque esse conuenit forme accidentali in abstracto potest illud dare subiecto: et subiectum potest illud habere in concreto / sicut albedo est albedo et debet esse album: sed forma in abstracto potest habere esse infinitum / sicut dicit / ergo potest subiecto alicui esse infinite tale secundum ipsam. dico quod omne accidens quam

¶ Ad primum tum est ex parte sua natum est inherere alicui subiecto / vel saltem si non sit natum inherere non prouenit ex parte sua. Sed in proposito dico quod prouenit hoc ex parte subiecti quod non potest esse infinitum / nec habere capacitatem infinitam et per hoc sufficienter distinguitur a substantia.

¶ Ad secundum sic dico quod non potest esse voluntas aliqua creata infinita sicut gratia: quia voluntas non est tale totum homogeneum habens partem et partem que possint facere aliquod vnum maius sicut gratia eo ipso quod est idem cum substantia intelligibili vel rationa¬ li perfecta huiusmodi indiuidui quacunque virtute vniri non possunt.

¶ Ad tertium per idem cum primo: sic ad questionem.

¶ Ad primum principale de igne dico quod ignis potest crescere in infinitum successiue et extensiue / immo credo quod actu potest esse infinitus virtute diuina / quia non determinat sibi certam magnitudinem: licet forte certam paruitatem. Et ita dico etiam quod caritas potest augeri in infinitum quam tum est ex parte sua et in seipsa: non tamen in subiecto. Dices quod immo sicut calor ignis in subiecto suo potest augeri in infinitum extensiue. Dico quod non est simile / quia subiectum suum non potest esse infinitum: sicut subiectum caloris puta ignis qui est infinitus extensiue. Et sic calor suus non est infinitus intensiue: quia non est totus in eadem parte subiecti.

¶ Ad secundum dico quod maior est falsa quantum ad meritum augmenti caritatis. Dico enim quod actus caritatis christi fuit perfectissimus / et tamen non meruit sibi aliquam caritatem / quia sua erat ita perfecta quod non poterat haberi maior in aliquo subiecto. Similiter etiam actus caritatis beatorum est perfectus qui tamen sibi non merentur. Unde ratio non probat quod caritas non possit augeri in infinitum in subiecto.

¶ Ad tertium dico quod licet quantumcumque aliquod subiectum accedat ad diuinam similitudinem tamen semper distat in infinitum / non tamen in infinitum potest plus accedere: quia non habet capacitatem infinitam qua sit capax talis accessus in infinitum.

¶ Ad quartum dicitur quod sicut linea potest esse infinita taliter quod possit esse actu infinitum sic subiectum linee puta aliqua substantia corporea vt ignis vel aqua vel lignum sicut dictum est supra in oppositum dico sic quod quanti¬

¶ Ad primum tas potest crescere in infinitum extensiue quantumcumque sit istud augmentum processus ad formam / sicut etiam quantitas potest esse actu infinita. Nec video quod aliquid concludat ratio Aristotelis nisi forte quod virtute nature que nunc est instituta non potest dari quantitas infinita in actu: quia non potest esse maior celo vel quantitate eius: et ideo dicit quod augmentum quantitatis non potest procedere in infinitum cum sit motus ad formam et actum completum / ita quod non video rationem suam aliter valere sed quod possit hoc esse absolute: non video quod concludat.

¶ Ad aliud dico quod omnium natura constantium positus est terminus magnitudinis et augmenti / et hoc in actu sicut dictum est supra / non autem in potentia: quia secundum eundem philosophum. Ignis cresceret in infinitum. Si apponerentur combustibilia in infinitum vel intelligit quod quedam determinant sibi certam magnitudinem sicut ignis et de talibus est caritas et talibus ex se non repugnat crescere in infinitum ex ratione sua. Non sic animata que sibi determinant certam quantitatem: quare etc.