Quaestio 4

¶ Distin. tertie Questio quarta.

QUero quarto. Utrum angelus quecumque intelligit et intelligere potesti species intelligat concreatas vel per species adquisitas. Ita quod possit adquirere suam noticiam a rebus.

¶ Uidetur quodo species innatas et concreatam quia secundum actorem de causis. 10. propositione. Omnis intelligentia plena est in formis. Sed hoc non est nisi speciebus concreatis. Si enim posset aliquam ad quire non esset plena ergo. etc.

¶ Secundo sic. Intellectus angelicus medius est inter diuinum et nostrum intellectum et per consequens habet medium modum intelligendi. Sed intellectus diuinus intelligit non per aliud a se nec per aliquid receptum a rebus. In¬ tellectus vero humanus per aliquid aliud a se et per aliquid receptum a rebus quia possibilis est et imperfectus. ergo intellectus angelicus: licet intelligat per aliquid aliud a se non tamen receptum a rebus puta per speciem innatam vel concreatam.

¶ Tertio sic. Si angelus intelligeret per speciem receptam a rebus oporteret quod in angelo esset intellectus agens speciem causans et abstrahens a re sensibili et singulari. Sed hoc videtur inconueniens quia in ipso non est intellectus eius perfectus est et actualis. ergo etc.

¶ Quarto sic. Si angelus intelligeret per speieciem acceptam a re. Tunc cum intelligit rem materialem: oporteret quod illa ageret in intellectum eius. Sed hoc est impossibile quia secundum Augustinum super Genesim ad litteram et philosophum tertio de anima. Agens est prestantius patiente. ergo. etc In anima nostra ponitur intelle¬

¶ Contra ctus agens et possibilis proptesuam nobilitatam. Probatio quia hoc non ponitur insensu propter eius imperfectionem. igitur cum illud quod est perfectionis in inferiori: non debeat nega ri a superiori et nobiliori videtur quod similiter in angelo sint intellectus agens et possibilis. Cum ergo intellectus agens sit quo est omnia facere et possibilis quo est omnia fieri et precipue quantum ad species videtur quod angelus omnia intelligat per species adquisitas.

In ista questione sic procedam Primo inquiram. Utrum angelus adquirat suam noticam habitualem que est species ipsa a rebus. Et hoc est idem. Utrum intelligat per species concreatas vel adquisitas.

¶ Secundo vtrum adquirat suam noticiam actualem a rebus.

¶ Tertio Utrum in angelo sit intellectus agens et possibilis gratia predictorum.

¶ Quantum ad primum. est vna opinio quod quecumque angelus intelligit vel intel ligere potest per species ipse intelligit ea per species innatas vel concreatas. Ita quod nullam noticiam habitua lem vel species potest adquirere exrebus.

¶ Ad hoc adducuntur multe rationes. Prima est ista de rebus materialibus. Ab extremo in extremum non potest esse transitus nisi per medium. Sed esse eorum materialium sub conditionibus est vnum extremum et esse eiusdem rei quod fit per abstractionem a conditionibus indiuiduantibus vel materialibus est aliud extremum et medium inter ista duo extrema est esse in fantasia vel ymaginatione: quia ibi habet res esse sine materia: modo tamen sine conditione indiuiduante. ergo de illo extrenoad illud non peruenitur nisi per hoc medium. Sed siangelus acciperet cognitionem a re materiali oporteret gum transire ab vno extremo inlaliud et sic per mediu et sic oporteret in ipso ponere ymaginationem et fantasiam quod est falsum et impossibile. quia forma sim plex subsistens et perfecta non potens informare corpus.

¶ Secundo sic. et est quasi idem in virtute. Aima quia vnitur corpori vt forma accipit suam cognitionem a corporibus mediantibus sensibus. Ita quod ex modo essendisue cognitionis hoc habet ergo per oppositum ipsa anima separata vel angelus fortiori ratione ex modo essendi opposito hoc habent quod suam cognitionem habitualem non poatest ad cipere ab ipsis corporibus.

¶ Tertia ratio est ista. angelus non potest aliquid accipere ab angelo. igitur nec mul¬ to fortius a corpore. probatio antecedentis. Angel non potest agere in angelum per contactum situalem. Planum est: quia non est corpus Nec per contactum virtualem. Probatio quia non potest agere in angelum nisi presentem. Sed angelus alteri angelo non potes esse praesens. Nec simul quia tunc essent in eodem loco. ergo etc.

¶ Quarta ratio. Si angelus posset recipere species a rebus materialibus sequeretur quod obiectum intellectus angeli esset intelligibile in potentia. Sed hoc est falsum quia sicut intellectus eius semper est in actu. Ita obiectum eius est semper intelligibile in actu vt videtur correspondenter. Nam in separatis a materia eiusdem conditionis sunt intellectus et id quod intelligitur. ergo. etc. immo idem sunt Tertio de anima.

¶ Contra istam opinionem. Arguo primo scilicet quod angelus non intelligat quecumque potest intelligere naturaliter per species concreatas

¶ Primo sic. Si intelligat omnia quecumque intelligere potest per species concreatas sequitur quod in se habeat infinitas species in actu. Sed hoc est falsum. ergo. etc. falsitas consequentis patet. Tum secundum eos. Tum quia etiam angelus finitus est et limitatus quantum ad potentiam receptiuam et ita non potest infinita actu recipere: sicut dicerent: saltem quicquid sit de re. Probatio consequentie. Angelus naturaliter potest intelligere successiue sal tem infinitas species angelorum que sunt possibiles sicut dixi in primo vel saltem infinita indiuidua eiusdem speciei. Sed quolibet istorum habet propriam speciem nec potest vnum indiuiduum intelligi per specienalterius nec per ydeam speciei: nec vna species per speciem alterius sicut probatum est supra. Si igitur omnium intelligibilium a se naturaliter habet species concreatas habet infinitas actu species concreatas quod est falsum.

¶ Secundo sic. Si angelus omnia que intelligit potest intelligere per species concreatas sequitur quod naturaliter potest intelligere indiuidua futura sicut presentia. Intelligimus enim cum volumus secundum Aristotelem quia species manet apud nos in intellectu. Non sic autem sentimus quando volumus quia non est apud nos species absente sensibili. Sed consequens est falsum. ergo. etc. De ista ratione parum curo.

¶ Tertio sic. Si angelus necessario per species concreatas intelligit quecumque naturaliter intelligit vel intelligere potest. hoc non est nisi quia sibi repugnat adquirere speciem et noticiam habitualem a rebus. Sed hoc sibi non repugnat sicut nec de noticia actuali: quia in tellectus potentialis est et non est purus actus nec determinat sibi ex suis intrisecis et naturalibus aliquam noticiam nec habitualem nec actualem sicut intelle ctus diuinus ex sua mera actualitate vtrunque sibideterminat. ergo. etc.

¶ Quarto sic. Nulla est contra dictio quod deus creat vnum angelum in puris naturalibus et quod nunquam velit sibi aliquam speciem immedite infundere. Tunc quero de illo angelo aut potest abstractiue cognoscere aliquid aut non. Si non / tunc est imperfectior in suis naturalibus quam intellectus noster quantum ad hoc. quia intellectus noster potest noticiam quam non habet sibi adquirere. et hoc est perfectionis in ipso quod est inconueniens. Si sic cum ergo noticia abstractiua sit per speciem potest adquirere speciem et noticiam habitualem ex re ipsa. quare. etc.

¶ Dico ergo quod non necessarium ponere quod angelus quecumque intelligit naturaliter abstractiue intelligat necessario pespecies conereatas. Sed potest noticiam habitualem a rebus accipere et ita specie.

¶ Dico ergo quod aliquiintelligit naturaliter per species concreatas et aliqua per adquisitas. Ita quod in ipso alique sunt concreate et alique adquisite sunt: vel esse possunt. Sed quorum dico primo de speciebus quod cum species infinite in actu et in potentia possint poni: et cuilibet speciei specialiter sime correspondeat propria species distincta a specie alterius quod angelus non habet species omnium quiditatum specificarum concreatas: quia tuc haberet actu infinitas quod non videtur probabile. Tunc dico quod habet species quiditatum actu creatarum que sunt actu finite sibi concreatas non autem quiditatum creabilium. Sed si alique crearentur. Dico quod vel deus eis infunderet de nouo species illarum: vel ipsas ex ipsis rebus adquirerent et possent adquirere.

¶ Undedico vltra quod angeli abstractiue non cognoscunt in proprio genere quamlibet quiditatem creabilem licet in verbo forte omnia cognoscant / non curo de hoc quia non est noticia naturalis.

¶ Secundo dico quod habi species concreatas indiuiduorum incorruptibilium subsuis speciebus que sunt in actu non que sunt possibilia vel futura si qua sint futura et siue talia indiuidua sint plura in sua specie siue vnicum tantum in sua vel sub sua specie sicut est de sole vel luna vel huiusmo di. Et cum talia omnia sint finita in actu patet quod non habet infinitas species in actu. Sed si haberet omnes species concreatas etiam indiuiduorum omnium cuiuslibet vnice speciei. Dico quod haberet actu infinitas quia sub qualibet specie possibilia sunt infinita indiuidua sicut dictum est supra. Si autem fieret vnum indiuiduum alicuius talis speciei oporte ret ad intellectionem eius abstractiuam quod vel angelus speciem eius acciperet a re et ab indiuiduo talivel quod deus sibi infunderet eam.

¶ Tertio dico quod non habet species concreatas omnium indiuiduorum corruptibilium sed vel nullam habet: quia qua ratione poneretur habere vnam et aliam: et sic infinitas in actu vel tantum aliquas aliquorum indiuduorum specierum corruptibilium suis in indiuiduis / sicut alicuius hominis et huius non autem omnium vel omnes adquire potest et nullam habet sibi concreatam.

¶ Quarto dico quod cum specie quiditatis non superfluit species sui indiuidui: quia sicut dictum est supra. Impossibile est quod quiditas specifica vel species eius sit distincta ratio cognoscendi suum indiuiduum. Indiuiduum enim super quiditatem specificam addit differentiam indiuidualem positiuam et realem ad quam quiditas specifica est in potentia nec habet eam in actu quantum est ex se sicut suo modo genus est in potentia ad differentiam specificam non habens ex se eam in actu. Nec etiam species quiditatis superfluit cum specie indiuidui. Nam licet per speciem indiuidui potest quiditas specie cognosci quia indiuiduum continet speciem si cut totum continet partem et formaliter in actu comtinet ipsam: tamen quelibet istarum specierum per se primo et directe ducit in noticiam illius cuius est Puta species quiditatis in quiditatem et species indiuidui in indiuiduum et vt non oporteat quod angelus ditincte intelligendo speciem propter hoc distincte cognoscat indiuiduum: sed vt potest intelligere distincte speciem non intelligendo indiuiduum non minus quam intellectus noster qui hoc potest facere. Sio igitur patet de isto. Sed quomodo intellectus angelicus accipiat speciem vel noticiam habitualem a rea¬ Utrum sicut a causa effectiua partiali vel totaliipsius speciei vel sicut ex eo circa quod vel de quo format suus intellectus agens talem speciem sicut causa totalis. de hoc inferius in secundo articulo apparebit: quia teneo quod obiectum siue in se siue in fantat mate vniformiter se habet ad speciem et ad noticiam actualem que est actus ipso intelligendi in causando effertiue vel non causando in seipso vel in specie intelligibili. Et de hoc in secundo articulo apparebit.

¶ Ad primum aliorum dico quod simpliciter absolute loquendo illa tria non sunt ordinata sicut medium et extrema respectu cuiuscumque intellectus: sed tantum respectu intellectus nostri coniuncti prostatu praesenti. Non autem respectu alicuius intellectus si parati. Et ideo dico quod intellectus separatus quicut que potest transire ab illo extremo ad aliud sine illo medio. Nec oportet quod angelus habeat fantasiam vel ymaginationem dato quod potest accipere seipsum a rebus vel noticiam habitualem quod idem est.

¶ praterea dico quod maior est falsa quando dicitur quod ab extremo in extremum non est transitus nisi per medium saltem secundum illum doctorem qui ponit eam: quia alibi dicit quod angelus potest transire de loco ad locum non transeun do medium.

¶ Secundo quia aut intelligit maiore vniuersaliter de omni medio et est falsa. Possum enim intelligere modo parrhisius et postea statim Romam non transeundo media vel intelligendo media ipsa Aut de medio in proposito tantum: et sic petit principium Item de terra immediate potest generare ignis non transeundo media elementa. Item qua ratione non potest transiri ab esse reali ad esse intellectum sine esse fantastico medio eadem ratione nec econuerso ab esse in intellectu vel in voluntate ad esse in re. Sed hoc est falsum. Ponunt enim omnes theologi et philoso phi quod angelus potest causare motum immediate sic quod non est medium inter motum intellectum et volitum et inter ipsum in re positum in corpore ipso / ideo non valet

¶ Ad secundum dico quod anima quia vnita est corpori accipit suam cognitionem a rebus mediantibus sensibus. E ideo dicit quod angelus vel anima separata quia separata corpore non vniformiter accipiunt suas species a rebus quia non mediantibus sensibus corporis sed quando abso lute possint accipere a rebus non concludit. Non enim coniunctio cum corpore inseparabiliter et vniuersam liter est causa acceptionis speciei a rebus. Sed quicum que intellectus qui non est purus actus potest recipere ex rebus tam speciem quam etiam actum intelligendi

¶ Ad tertium dico quod angelus potest recipere ex rebus tam speciem quam etiam actum intelligendi.

¶ Ad tertium dico quod angelus potest recipere ab alio angelospeciem illius sicut ab obiecto: sed non habet ipsam concreatam vel saltem noticiam intuitiuam illius et etiam a corpore quia est actu ens et actu intelligibile consequeter. Ad probationem dico quod angelus potest esse praesens alteri sicut etiam locus angeli potest esse presens locoalterius angeli et oportet propter hoc quod fuit in eodem Unde si vnus esset in pomo et alius in alio pomo essent sibi presentes sicut pomum pomo nec oporteret quod essent simul.

¶ Ad quartum dico quod oporteret oli iectum angeli esse intelligibile sibi in potentia. Non enim in intellectum angelico pono speciem possibilem vt intelligibile sibi in potentia sit sibi intelligibile in actu saltem intuitiue. Sed dico quod obiectum intelligibile ab ipso abstractiue si ponitur in ipso species eiusdem et ad hoc pono speciem vt intellectus angelicus insehabeat rationem cognoscendi rem abstractiue non solum per aliud sicut per obiectum primo cognitum sed per speciem que ratio est cognoscendi et non primo cognita. hec de primo articulo principali. etc.

¶ Quantum ad secundum articulum De noticia actuali que est ipse actus intelligendi. Dico quod actus intelligendi duplex est sicut et noticia ipsa. Unus est abstractiuus et alius intuitiuus Intuitiuus versatur immediate circa rem: et immediatione obiecti et immediatione representatiui sicut dictum est in prima questione primi. Abstractiuus vero versatur circa rem mediate et hoc vel mediatione representatiui puta speciei vel mediatione obiecti primo cogniti vel primo.

¶ Quantum ad noticiam intuitiuam dico quod angelus accipit noticiam suam ab obiecto creato cognito naturaliter et hoc in seipso et vt est in entitate et realitate sua presens sufficienter et approximatum ipsia ngelo sicut a causa partiali coagente intellectu.

¶ Secundo dico quod loquendo de noticia abstractiua per speciem quod angelus accipit ab diectonon in se: sed in specie vel a specie ipsa suam noticiam Similiter etiam dico de abstractiua noticia quae fit per obiectum primo cognitum quod intellectus angelicus ad cipit vel potest accipere eam ab obiecto illo primo cognito in se si sit intuitiue cognitum vel in specie seu a specie ipsa. si sit abstractiue cognitum. Ita quod ob iectum vel species obiecti sunt causa effectiua partialis actus intelligendi in intellectum angelico sicu etiam et in nostro cum ipso intellectu qui est vna cam alia partialis.

¶ Et hoc probo primo. Secundo declarabo per quem modum in generali. Tertio probabo quod oportet noticiam actualem aliquorum obiectorum quae est naturalis accipi ex obiectis ipsis.

¶ Primum pro bo per istum modum sicut aliqui alii. Et primo quod obiectum sit causa per se effectiua actus intelligendi. Illud quod concurrit ad actum intelligendi sicut per se assi milans ipsum sibi est per se causa effectiua eius sicut illud quod concurtit ad generationem sicut per se assimilans genitum est per se causa effectiua generationis vel geniti. Patet de patre. Sed obiectum est huiusmodi vt patet / quia actus per se assimilatur obiecto sicut et species ipsa. ergo. etc.

¶ Secundo sio Illud quod concurrit ad aliquam actionem sic quod est tase in actu quale est passum in potentia est causa effectiua eius vel termini producti. Patet. Si enim calidum per se concurrit ad calefactionem: dicimus quod est causa effectiua caloris vel calidi producti est aliquid tale in actu quale est calefactibile in potentia puta calidum. Sed obiectum sic concurrit ad intellectionem quod est tale in actu qualis est intellectus possibilis qui est passiuum qualis est dico in potentia quia cum actus est similitudo obiecti intellectus possibilis est assimilabilis ipsi obiecto per actum et sic etiam de specie licet multo expressior similitudo sit actus quam species. ergo. etc.

¶ Secundo sicut se habet sensibile ad sensum in ratione obiecti sic obiectum in telligibile ad intellectum / et hoc vel in se vel fantasiatum siue in specie sicut Aristoteles dicit Tertio de anima. Sed sic se habet sensibile ad sensum quod est per se causa effectiua sensationis sicut patet secundo de anima quia sensum ponit per se passiuum respectuobiecti sicut probat ibidem quia si sensus non esset passiuus ab obiecto et obiectum non esset actiuum in ipsum. Sequeretur quod sensus posset sentire sine sensibili sicut et lignum si non esset passiuum a calido cum sit ex seipso calefactibile nihilominus calefieret et combureret seipsum amoto calido extrinseco. ergo similiter obiectum respectu intellectus actiuum ergo et per se causa intellectionis. Nec potest dici sicut cau sa sine qua non quia causa sine qua non si ponatur actiua non est attingendo effectum per suam actionem sicut illa respectu cuius aliquid dicitur passiuum et per se passiuum sicut est ibi de sensu secundum intentionem Aristotelis.

¶ praterea etiam si Aristoteles concluderet ibiquod sensibile esset causa sine qua non manifeste peteret principium quia idem acciperet in conclusione et in praemissa. Arguit enim sic impossibile est quod sensus per seipsum sentiat sine sensibili. ergo sensus est passiuus a sensibili sicut causa sensationis. Et tunc si concludit causam sine qua non in conclusione idem accipit in conclusio ne et in premissa et petit principium.

¶ Nota hic instantias quibus videtur quod obiectum nec in se nec inspecie sit causa realis partialis ipsius actus.

¶ Primo quia obiectum aliquando est ens rationis in se et ita non habet speciem realem. Patet de intentionibus se cundis.

¶ Secundo quia obiectum est non ens quia fal sum et impossibile aliquando vt patet in propositionibus falsis et impossibilibus: et in actibus intellectus erro neis.

¶ Tertio quia obiectum actus compliexi est non ens in re. Non enim complexio est in re sed in intellectu.

¶ Quarto quia nihil est causa sui. Sed obiectum est aliquando idem realiter cum actu sicut patet quando intelligitur intellectio in communi vel communis ad quamlibet intellectionem. Superius enim et inferius vt intellectio / et hec intellectio sunt idem realiter. Nec valet si dicas quod intellectio in communi non est causa huius intellectionis sed magis species intellectionis vel aliquid aliud: quia non valet hoc denoticia intuitiua quae causatur immediate ab obiectosuo primario.

¶ Quinto quia malum est per se obie ctum actus nolendi et tamen non est causa eius quia non est aliquid positiuum reale secundum quod huiusmodi ergo similiter ex parte obiecti intellectus. Similiter pfirmatur de obiecto actus silogisandi et paralogi sandi que non videntur realia sicut arguebatur supra de aliis obiectis et tamen predicta sunt obiecta predictorum actuum primaria ex quibus specificantur et dicuntur scilicet veri vel falsi. stude.

¶ Dices quod si argu mentum Aristotelis est bonum. Ita posset concludi quod aperiens fenestram est causa per se illuminationis domus vel ipsa apertio fenestre quia sine apertione fe nestre non potest illuminari domus. Dico quod non est simile. dato quod ponatur illa causa sine qua non illuminatur domus: forte enim potest poni per se causa sicut disponens causa et remouens prophibens licet non sit per se causa attingendo effectum illuminationis sicut. etiam nec remouens prohibens per se secundum quod huiusmodi attingit ad effectum illum cuius impedimentum amouetur. Non est dico simile quia illuminans domum non concurrit ad effectum sicut illud cui per se assimilatur passiuum. Puta aer illuminatus sicut concurrit luminare ipsum vel illuminans et ideo instantia non vali Similiter etiam quia eadem illuminatio nunero eiusdem domus vel aeris numero vel similis in specie in alio aere posset naturaliter fieri dato quod non esset apertio fenestre nec fenestra ipsa vel aperiens fenestram. Sed absolute est impossibile virtute nature quod vnquam fiat sensatio sine sensibili vel in quocumque vel intellectio¬ sine obiecto vel in se vel in sua specie.

¶ praterea quero de ista causa sine qua non vel est per se causa vel per accidens. Si per se tunc vel effectiua vel materialis vel formalis vel finalis. Si per accidens quero ad quam causam per se reducitur et non videtur posse dari. Similiter etiam si est per accidens potest esse effectus sine ipsa sicut domificatio vel in se vel in sua similisine albedine domificantis quia ita bene ab edificamte nigro sicut ab albo quod est falsum. Est ergo ob iectum causa effectiua intellectionis.

¶ Secundo probo quod est causa partialis. Illa est causa partialis respectu alicuius effectus que sic concurrit ad ipsum quod non est causa eius sufficiens et totalis nec continens effectum sicut tota causa eius. Sed obiectum vel species est huiusmodi vt probabo. ergo. etc. Probatio minoris impossibile est quod alicuius actionis immanentis in agente aliquid per se extrinsecum a potentia actiua agentis secundum quod huiusmodi sit causa totalis sicut dictum est in primo quia actio immanens est que est a principio actiuo intrinseco agenti et manens in ipso. Sed naturaliter intelligere est actio immanens. Obiectum autem vel species est aliquid non pertinens ad potentiam actiuam intelligentis secundum quod huiusmodi. Unde nec obiectum nec species est intel lectus. ergo etc.

¶ Et nota hic quod a principaliori causa que est intellectus dicitur actio manens non autem dicitur transiens ab obiecto nisi secundum quid non absolute.

¶ Secundo sic Impossibile est quod causa totalis equiuoca alicuius effectus sit inobilior ipsa sicut probauialias. Sed obiectum est causa equiuoca intellectionis Nam licet intellectio sit sibi similis et magis multoquam intellectui: non tamen est sibi vniuoce similis et ob iectum frequenter est simpliciter innobilius intellectione vel specie ipsa. Unde ex per se ratione obiecti non repugnat sibi esse innobilius sicut vnum accidens corporale intellectui est simpliciter innobilius sua intel lectione vt patet ergo obiectum non est causa totalis.

¶ Hic posset instari quia obiectum licet sit innobiliest tamen mensura actus ergo pari ratione potest esse totalis causa. Et soluitur quod cum mensura in ratione mensure secundum quod huiusmodi non sit causa mensurati: licet aliquando accidentaliter concurrant mensura et causa. Non oret quod contineat virtualiter esse mensurati sicut causa effectiua equiuoca. Nec portet quod formaliter quia alterius rationis est a mensurato. Nec oportet etiam quod vniuersaliter loquendo mensura sit eminens mensurato licet in aliquibus ita sit: sed ore necessario quod causa equoca totalis contineat effectum virtualiter sit nobilior effectu. Si dicas quod motus non est nobilior calore et tamen est causa equiuoca. eius totalis.

¶ Dico quod non est causa eius sed sunt duo effectus ab eadem causa ordine quodam proceden tes: et sic debet intelligi Aristoteles. Hoc etiam probatur ab aliquibus quod si intellectus esset causa totalis sui actus sequeretur quod esset virtutis actu infinite: quia contineret infinitos actus possibiles alterius rationis sicut diuersa obiecta vel circa vnum primarium effectum ideo. etc. Sed quia idem argumentum currit contra causam partialem et forte ad probandum quod causa vniuoca potens in infinitos effectus successiue est infinita. Dimitto illam rationem.

¶ Ter tio sic. Illud non est causa totalis alicuius effectus cum quo de necessitate concurrit aliquid aliud coactiuum ad effectum. Sed cum obiecto concurrit necessario et per se intellectus agens vel intellectus inquantum actiu si pro eodem computentur ergo. etc. Probatio minoris quia intellectus agens est quo est omnia facere sicut intellectus possbilis est quo est omnia fieri et non solum quantum ad species sed etiam quantum adactus. Similiter etiam quia alias intellectus agens esset ociosus in beatis in quib non abstrahit aliquam speciem nisi esset quo omnia facere etiam quantum ad actum ergo. etc. Sic ergo dico quod et obiecto primo vel in se vel in specie accipitur noticia angeli sicut ex se causa efficiente partiali cum intelilectu ipso.

¶ Hoc non videtur cum intellectus sit potentia abstractiua et immaterialis quod frustretur omni operatione in patria. Sed per quem modum potest in telligi quod obiectum et intellectus sint due cause partia les.

¶ Dico quod partialitas cause dupliciter potest a cipi. Uno modo ex parte effectus sic quod talis causcauset partem effectus et non attingat totum effectum et isto modo non dicuntur iste cause partiales respectuintellectionis: quia intellectio simplex est non habens partem et partem et tota ab vtraque attingitur. Alio modo ex parte cause potest accipi ista partialitas tanto quia non continet perfecte et totaliter effectum invirtute sua potens ipsum ponere in effectu per se ipsum sed necessario coexigens aliud sicut per se causam effectiuam illius effectus continentem etiam effectum non totaliter nec complete. Sed ambo simul accepta continent ipsum quasi equipolenter ad vnam causam que contineret ipsum totaliter et complete sicut quilibet tra hentium nauem suo modo dicitur causa partialis et ambo simel equipolenter se habent ad aliquid quoc vnicum posset trahere nauem per seipsum sicut vnus equus licet in exemplo sunt multa dissimilia. Ist modo quantum ad hoc dico de intellectu et specie vel obiecto.

¶ Secundo dico quod sunt due cause subordi nate adinuicem sic quod intellectus est superior et principa lior et vniuersalior causa ad plures actus intelligendise extendens quam obiectum. Obiectum vero vel species est inferior causa et determinans ad talem actum vel talem et sic magis assimilatur actus ipse non obstante quod non sit causa principalior sicut etiam patet de homine cui assimilatur homo magis quam soli: licet sol sicut com muniter dicitur sit principalior casa.

¶ Si dicas qui intellectus est causa mouens mota obiectum vero non mota ergo obiectum principalior causa. Dico quod non quia libet hoc sit tamen obiectum non dat intellectui virtu tem mouendi nec ab ipso dependet in mouendo vel agido. quare. etc. Nec mouetur intellectus nisi ad actum et non prius.

¶ Tertio dico quod ex predictis apparet quod species non est causa intellectionis sicut forma in tellectus que sit sibi ratio formalis elicitiua et per quem intellectus elicitat actum intelligendi vel etiam per quem recipiat dans intellectui esse primum actu in tellectum hoc enim intellectus habet ex seipso cum sit forma perfectior potentia calefactiua vel calore ergo non est calefactiua per aliquid super additum. Similiter etiam quia tunc intellectus et species non essenbue per se cause intellectionis sed tantum vna sicut ignis calidus respectu caloris. Sed est partialis effectiua distincta ab intellectu qui est alia causa. Sic quod neutra aliquid confert alteri. Quod probatur quia eodem modo species supplens vicem obiecti est causa intellectionis sicut obiectum. Sed obiectum cum sit aliquid extrinsecum non potest esse causa intellectionis sicut forma intellectus dans sibi esse intellectiuum in actu primosicut patet ergo nec species ipsa. Unde dico quod sispecies separata esset ab intellectu et assisteret intellectui virtute diuina sicut angelus angelo¬ non inherendo sibi quod eodem modo posset concurreread hoc et causare actum intelligendi sicut inherens. Unde licet inhereat accidit sibi tamen secundum quod huiusmodi quod inhereat. quare. etc. Nec oportet quod sicut calor est causa totalis calefactionis que est potentia imperfectior quod sic etiam intellectus. Tum quia hoc non arguit imperfectionem potentie: sed perfectionem actus intelligendi super actum calefaciendi. Tum quia potentia generatiua substantie in patre nobilior est quam calefactiua: et tamen in animalibus perfectis propter perfectionem ipsorum non potest sine potentia actiua generatiua in matre nec est totalis causa quia potentia generatiua est ibi eiusdem rationis sicut in patre sicut et anima ipsa et ita actiua sicut in patre licet minus perfecte secundum aliquos saltem hoc ponentes de quo non curo modo. Secundum predicta quicquid dicatur videtur esse mens Augustini precipue de noticia naturali. ix. de Trinitate et quarto. prosequendo scilicet quod a cognoscente et cognito gignitur noticia sicut patet inspiciendo ipsum. Unde et dicit quod cum mens seipsam noui ipsa sola parens. Unde non intelligit quod a cognitoactiue et a cognoscente passiue pure: sed cum hoc actiue sicut est intentio sua. sexto Musice. et super Genesim ad litteram. Sic ergo generaliter probatum est quod angelus noticiam suam actualem. naturaliter vel naturalem accipit a rebus vel obiectis et hoc si ue in se siue in sua specie. Modo probandum est in speciali de aliquibus quod ipsorum noticiam accipita rebus. Probatum est enim hoc de omni noticia imtuitiua. Sed specialiter probatur hoc de noticia conplexionum contingentium.

¶ Primo quia sicut dictum est supra talium complexionum noticiam non habet nec habere potest ex terminis talium complexionum notis nec per aliquas species concreatas terminorum quia tales veritates non oriuntur ex terminis sed ex voluntate agentis vnientis et copulantis terminum cum termino. Alioquin essent veritates necessarie simpliciter. Sed illorum quorum non habet angelus noticiam ex speciebus concreatis terminorum et ipsa cognoscit potest accipere noticiam ex rebus ipsis quando sunt presentes vt patet. Et ore quod ex rebus hoc accipiat si naturaliter intelligit. ergo etc.

¶ Secundo sic. species hominis et species cursus quicquid represe tat modo naturali representat distincte et non possunt non representare. Quero ergo vtrum iste due species representent hoc complexum homo curret vel homo currit quod non: quia manifestum est quod vtrumque representare non possunt. Tunc enim contradictoria ab eodem naturali representatiuo representari possent et esse simul vera sicut simul naturaliter representata. Si sic ergo ista homo currit est simpliciter necessaria quia verum ex terminis est verum simpliciter necessarium quia naturaliter termini representant hoc et necessario. Necessario autem et naturaliter non representant falsum sed verum. Si non nullo modo potest cognosci ab angelo veritas huius nisi re ipsa existente et vnione terminorum igitur a re oportet quod accipiatur

¶ praterea Ueritas talium complexionum dependet ex voluntate diuina. Sed non potest cognosci voluntas diuina naturaliter nec tales complexiones ex ipsa ergo ex reaccipitur cognitio ipsarum quando sunt.

¶ Secundoho probo denoticia actuali singularium quia cui non repugnat adquiretur noticiam habitualem alicus ex re ipsa nec est noticiam actua lem vt videtur. sed ho angelo nin repugnat de aliquibus singlaribus sicut probatum est supra quia non omnium habet species concreatas: et ipsas potest adquirere. ergo. etc.

¶ Secundo sic. Angelus potest habere noticiam actualem infinitorum singularium in seipsis saltem successiue sicut dictum est supra quia hoc potest imtellectus noster. Sed noticia ista actualis omnium non est sibi concreata. Non enim actu cognoscit infinitain proprio genere et vnumquodque per rationem propaTunc enim haberet noticiam et potentiam cognitiuam infinitam in actu. ergo noticiam aliquorum potest ex ipsis adquirere.

¶ Tertio probat vnus quod angelus necessario accipit suam noticiam actualem intuitiuam quam habet de re presenti extra cameram suam in actu ex re ipsa. Ita quod impossibile est quod exverbo vel per rationem verbi vt obiecti primo cogniti angelus intuitiue cognoscat talia.

¶ Hoc pro bat sic. Cognitio intuitiua est rei praesentialiter existentis et vt presentialiter existentis vt patet quia in hoc distinguitur ab abstractiua quae abstrahit a praesentia rei. Sed cognitio quam habet angelus de re in verbo quae non est accepta ex re ipsa in se non est rei praesentis vt praesens est quia verbum indifferenter et vniformiter repraesentati rem existentem vel non existentem vt patet. ergo cum intuitiua talium nec habeatur ab angelo in verbo nec concreetur sibi: oportet quod accipiatur ex rebus ipsis

¶ Secundo sic. Angelus non cognoscit in verbo nisi que naturaliter representantur per verbum. Sed existentia actualis rei extra causam suam non naturaliter representatur per verbum: quia omne naturaliter repentatum per verbum est absolute necessarium existentia autem cuiuslibet rei create contingens est et dependens ex voluntate diuina libera secundum contradictionem vt patet. ergo noticiam intuitiuam talium non habet angelus in verbo vel per verbum nec sibi concreatam: ergo ex rebus accipit eam. Dico de hoc bene quod licet res actu existens quantum ad id quod est de suo conceptu quiditatiuo absolute que abstrahit a fore vel etiam esse vel fuisse eo modo etiam quo dicimus quod esse nominaliter acceptum et signatum abstrahit ab esse accipiendo ipsum verbaliter sicut etiam licet essentia intuitiue cognoscatur per verbum naturaliter hoc representans: quia verbum naturali necessitate representat conceptum simplicem cuiuslibet termini.

¶ Dico tamen quantum ad hoc quod ipsam existerein actu vel fore in actu non cognoscitur per verbum nec representatur: quia hoc est simpliciter contingens sicut bene deducit ratio secunda: et ideo ormet quod hoc ad cipiatur a re si naturaliter intelligit hec angelus.

¶ Dices quod ratio prima concludit contra primum dictum quia quiditates cognite a deo ab eterno et repaesentate per verbum non fuerunt sibi presentes ab eterno in re. Noticia autem intuitiua est rei praesentis vt presens est: ergo nec deus nec angelus habet noticiam intui tiuam talium in verbo sed solum actu existentium.

¶ Dico sicut dixi alias quod noticia intuitiua est rei praesentis vel obiecti et hoc obiecti primarii saltem. Et dico quod si obiectum primarium sit perfectius repre sentatiuum rei et obiecti secundarii quam ipsummet esset in seipso sicut est verbum cuiuslibet quod representat quod obiectum secundarium potest esse intuitiue cognitum per primum licet secundarium non sit presens nec existens vel coexistens cognoscenti.

¶ Dico igi tur quod noticia intuitiua vel est obiecti presentis vel presentati modo perfectiori in aliquo quam esset in seipsa et precipue illimitato et quia quiditates creaturarum et terminorum sunt simplicium sic praesentatur in verbo ideo non valet. Hec de secundo articulo.

¶ Quantum ad tertium articulum. Dicit Tho. prima parte questione. liii. ar ticulo quarto. quod in angelo non est intellectus agens nec possibilis. Agens non quia necessitas ponendi intellectum agentem in nobis est quia nature rerum intelligibilium quas cognoscimus non subsistunt extra intellectum intelligibiles in actu: sed tantum in potentia sunt intelligibiles extra animam / et ideo oportet in nobis ponere virtutem que faceret eas intelligibiles in actu que virtus est intellectus agens qui transfert rem de ordine intelligibilium in potentia ad ordinem intelligibilium in actu. Unde et commentator videtur esse proeo Tertio de anima qui dicit quod si quiditates rerum essent separate et abstracte et per consequens actu intelligibiles sicut posuit Plato / non indigeremus intellectu agente. Obiectum vero inteliectus angelici cum primo intelligat in materialia non est intelligibile in potentia ideo in ipso non est intellectus agens. Similiter etiam nec intellectus possibilis: quia non inuenitur aliquando intelligens inpotentia tantum / vel non intelligens et postea intelligens: sed semper actu intelligit. Secus autem est de nobis. ergo. etc.

¶ Contra istam positionem videtur mihi probabiliter posse dici quod intellectus agens est in angelo: et similiter intellectus possibilis. Hoc probo primo sic. In omni natura intellectuali creata que non est purus actus est quo est omnia facere et quo est omnia fieri sicut in omni natura potentiali absolute est aliquid quo facere et aliquid quofieri Tertio de anima. Sed intellectus agens est quo omnia facere et in esse intelligibili et possibilis quo est omnia fieri. ergo. etc. Nec valet solutio que datur ab illo doctore quod Aristoteles intelligit de natura illa in qua contingit scientiam generari. Non sic autem in angelo quia naturaliter adest.

¶ Dico quod licet noticia habitua lis plurium adsit angelo a sua creatione per species concreatas: tamen sicut probatum est supra scientia vel noticia habitualis multorum potest in ipso natura liter generari immo eedem species multe que sunt concreate nisi concreate fuissent.

¶ praterea In anima christi fue runt multo plures species concreate quam in aliquo angelo et tamen non propter hoc minus habuit intellectum agentem sicut anima vniuoce est cum animabus nostris

¶ praterea Etiam planum est quod deus posset facere vnum angelum in puris naturalibus non concreando sibi aliquam speciem et posset multas adquirere non minus quam intellectus noster. Similiter etiam non valet alia solutio que datur quod intellectus agens est quo est omnia facere in esse intelligibili non secundum actum sed quantum ad speciem abstractam a fantasmate tantum et ita non conuenit nisi habentibus fantasiam.

¶ Contra quia eodem modo intellectus agens est quo est omnia facere sicut possibilis quo est omnia fieri. Sed possibilis. Hoc est quantum ad vtrumque et quantum ad actum et quantum ad speciem. ergo. etc. Unde dico quod principalis actus intellectus agentis non est abstraherea fantasmate: sed accidentalis pro statu isto presentis coniunctionis sui cum corpore. Alioquin non esset in peatis vel non haberet ibi principalem operationem suam quod est nconueniens cum sit potentia spiritualis et pertinens ad partem superiorem beatificabile et nobilior vel nomminus nobilis qrae¬ intellectus possibilis. Sed principalis actus eius est creare intellectionem et facere in actu rem intel lectam secundum actum.

¶ Secundo arguo sic. In angelo est ymago perfectior quam in anima nostra. Sed inte lectus agens ad ymaginem pertinet: quia ymago cum sit in potentiis anime et intellectus agens sit de potentiis optimis: oportet quod ad ymaginem pertineat

¶ Tertio sic. Aut res materialis et singularis cum conditionibus indiuiduantibus est per se et actu in telligibilis ab angelo: aut non. Si sic habeo contra tequod angelus sic potest intelligere indifferenter res materiales sicut immateriales et eque primo vel immediate. Cuius oppositum dicis. Si non tunc Arguo Perfectionis est in intellectu quod ex principiis suis intrinsecis potest sibi obiectum improportionatum adaptare et ipsum sibi proportionare abstrahendo qui ditatem a conditionibus materialibus vel indiuiduam tibus faciendo ipsum actu intelligibile et hoc facit per intellectum agentem vt dicis. Cum ergo illud quod est perfectionis in natura inferiori non debeat negari a natura superiori. videtur quod ab angelo non debet negari intellectus agens nec possibilis consequenter quia vbicumque est vnus et alius et ita in quacumque natura. quare. etc.

¶ Dices quod intellectus agens non est perfectionis simpliciter in intellectu nostro vel in amma nostra: sed est perfectio supplens imperfectionem nostriintellectus que imperfectio non est in intellectu angeli: et ideo non oportet quod in ipso sit intellectus agens sicu nec ore quod in angelis sit generatio licet sit in natura inferiori substantiali perfectionis cuiusdam. Sicut etiam non oportet quod in deo sit intellectus agens. Dico quod non valet. Nam siue sit perfectio simpliciter / siue perfectiosupplens imperfectionem que nisi poneretur in superiori natura esset imperfectior simpliciter natura inferiori si ponitur in natura inferiori debet poniin natura superiori vel perfectiori. Modo dico quod si in angelo non poneretur intellectus quo posset acdipere noticiam et species ab obiectis vel proportiona re sibi obiectum materiale quod est sibi intelligibile in potentia secundum te relictus in suis naturalibus esset imperfectior intellectus eius quam noster qui hoc facere potest. Et ideo non valet nec est simile de generationem quia imperfectio quam supplet generatio in angelo poni non potest puta corruptibilitas. Et dico quod si posset sibi conuenire talis imperfectio in ipso multofortius esset ponenda generatio quam in istis: alioquin esset imperfectior. Similiter patet quod non valet instantia de deo in quo non est intellectus agens nec possibilis: cum sit actus purus.

¶ Ad primum huius doctoris quod in angelis non est intellectus agens: quia suum obie ctum non est intelligibile in potentia.

¶ Dico quod licet intelligibile quodlibet angeli positiuum in actu sit immediate intelligibile et actu noticia intuitiua: tamen intellectus agens habet ibi locum non faciendo de potentia intelligibi actu intelligibile sed in faciem do actu intellectum de intellecto in potentia operan do et efficiendo quemcumque actum intelligendi naturalem et hic est suus actus principalis. Ille autem actum est sibi accidentalis quem ponit iste doctor.

¶ Ad commentatorem. Dico quod non indigeremus intellectu agente ad abstrahendum sed ad intelligendum bene. Aliter dici potest de noticia abstractiue quod obiectum angeli non est sibi abstractiue primo cogno¬ scibile in actu vel in potentia propinqua ad actum nisi per speciem que nata est haberi per virtutem intel lectus agentis. Dico quod sibi in actu fuerit concreata. Similiter etiam respectu multorum oportet quod sit adquisita sicut probatum est supra.

¶ Ad aliud die intellectu possibili. Dico quod intellectus angelicus licet semper aliquid intelligat non tamen semper actu intelligit quecumque intelligere potest. Aliquando enim intelligit aliquid quod prius non intellexit et sic est intelligens in potentia et in ipso debet poni intellectus possibilis. Hec de tertio articulo.

¶ Ad primum principale dico quod actor ille est negandus vel exponendus quod loquitur modo excessiuo quod angelus est plenus formis quia multas species habet sibi concreatas non tot quin possit aliquas alias adquirere.

¶ Ad secundum potest dici quod non valet illud medium sed in hoc stat medium quod intellectus angeli imperfectius intelligii quam deus et perfectius quam homo.

¶ Preterea posset dici quod in hoc tenet medium quod aliqua per species concreatas et aliqua per species adquisitas. Intellectus autem noster omnia per adquisitas in presenti statu: sed intellectus diuinus per nullam nec concreatam nec adquisitam.

¶ Ad tertium patet de intel lectu agente possibili. quo modo et ad quid sunt in angelo.

¶ Ad quartum dico quod res materialis potest agere in intellectum vel speciem vel actum in telligendi non sicut causa totalis sed sicut causa partialis cum intellectu agente. Et ita agens est prestantius passo. Aliter dicitur quod agens non oportet quod sit simpliciter nobilius et prestantius passo: sed vt tale habens potentiam actiuam et in actu illud quod passum habet in potentia. Aliter dicitur quod agens est prestantius passo. Non quia quodlibet agens quolibet passo: sed quia est dare agens simplicite nobilius quocunque passo existente vel possibili exi stere cuiusmodi agens est deus. Sicut substantia prior accidente. Non quia quelibet quolibet acciden te sed aliqua omni accidente sicut est diuina substantia vel substantia / que est subiectum primi accidentis.