Quaestio 3

¶ Distinctionis tertie. ¶ Questio tertia. COnsequenter de cognitione angeli quero. Utrum angelus cognoscat per essentiam suam vt per obiectum primo cognitum vel per rationem cognescendi omnia quecumque intelligit vel cognoscit naturaliter

vide utur quod omnia per essentiam. ¶ Et primo probo quod deum quia per imaginem cognoscit imaginatum sicut per imaginem herculis cognoscitur hercules. Sed angelus est imago dei secundum essentiam et substantiam quia potentia et substantia idem si cut dictum est in primo. ergo etc.

¶ Secundo quod seipsum quia vel per essentiam suam sicut per rationem cognoscendi vel per aliquid aliud repsentatiuum sui puta per speciem sed non per speciem: quia species non ponitur nisi propter praesentiam obiecti quod quidem est presens ex se. ergo etc.

¶ Tertio sic quod alia quia essen tia continens eminenter aliquid aliud vel saltem equalis alteri vel similis potest esse ratio cognoscendi ipsam. Sed essentia angeli superioris vel equalis est huiusmodi ad alios angelos vel saltem ad corpora lia. ergo etc.

¶ Quarto sic. Si intelligunt per aliquid aliud quam per essentiam suam puta per speciem. Aut hoc est per species impressas a sua creatione vel in natas. Aut per species adquisitas sed non per species innatas quia cum sint infinita distincte intelligi bilia ab ipsis sequitur quod haberent infinitas species in actu. Nec per adquisitas quia secundum Dionysium. 7. e de diuinis nominibus. Angeli non congregant diuinam cognitionem a rebus nec per consequens adquirunt. ergo etc. Essentia angeli est finita et an¬

¶ Contra. gelus tamen potest cognoscere distinctoinfinita saltem successiue. Sed nullum finitum potest esse ratio cognoscendi infinita distincte. ergo essentia angeli non potest esse sibi ratio cognoscendi omnia.

¶ In ista questione sic procedam.

¶ Primo ostendam que sunt obiecta que angelus naturaliter potest distincte intelligere.

¶ Secundo inquiram quid est sibi ratio cognoscendi taliaobiecta vtrum sua substantia vel species vel habitus vel aliquid aliud secundum diuersas opiniones

¶ Quantum ad primum dico quod sunt de hoc multa obiecta intelligibilia respectuangeli. Primum est deus. Secundum est ipse angelus et omnia intrinseca sua. Tertium est quodlibet extrisecum ab ipso. Est igitur primum membrum huius a ticuli vtrum angelus naturaliter possit cognoscere: vel intelligere deum et distincte distinguendo deum ao quocumque alio. Et dico breuiter quod sic loquendo de noticia abstractiua non de intuitiua quia illa est facialis et beatifica sicut probatum est in prima questione primi.

¶ Prima ratio ad probandum propositum est ista. Non minus potens est intellectus angelicus intelligere deum naturaliter quam intellectus humanus. Sed in tellectus humanus potest intelligere naturaliter ipsum deum etiam pro statu sueconiunctionis licet non sit hoc demonstratum sicut dixi distinctione tertia primi ergo etc.

¶ Secundo sic selicitas nanlis ipsius angeli non est sibi impossibil: sed felicitas natralis est in cognitione dei quae est natrali. ergo etc. Tertio sic. angelus potest se nanliter dirigere in vltimum finem ad quem est et propter quem operatur. Sed hoc non potest nisi distincte cognoscendo finem illum qui est deus. ergo etc.

¶ Quarto sic. Prima intelligentia mouet alias: vt amatum et desideratum sicut dicitur. 12. metha. Quia intelligentia secunda in operatione se intendit conformare illi: et hoc est bonum suum etiam naturale. Sed im possibile est quod aliquid moueat vt amatum et desidera tum nisi prius cognitum. ergo etc.

¶ Secundo dico quod potest seipsum naturaliter cognoscere et intelligere indistincte et absolute loquendo non distinguendo intuitiue vel abstractiue. Ad hoc est prima ratio talis intellectus angelicus non est minus potens ad cognoscendum seipsum quam humanus. Sed intellectus humanus aliqualiter quomodocumque seipsum potest cognoscere. ergo et angelicus.

¶ Secudo sic. Omnis potentia cognitiua naturaliter reflexiua super seipsam et id cuius est potest ambo naturaliter cognoscere. Sed intellectus quicunque est huiusmodi. ergo etc.

¶ Tertio sic. Illud quod potest seipsum naturaliter diligere potest seipsum naturaliter cognoscere quia inuisa possimus diligere incognita nequaquam secundum Augustinum Sed angelus potest seipsum naturaliter diligere ergo etc.

¶ Quarto sic. Presente actiuo et passiuo disposito et vtroque sufficiente non impeditis potest sequiactio naturaliter. Sed essentia angeli vel intellecti eius vt actiuus est / est sufficiens actiuum vel vtrumque simul vel etiam species cum intellectu et possibilis intellect est passiuum sufficienter dispositum. Nec ista sunt impedita respectu intellectionis angeli. ergo ista intellectiopotest sequi naturaliter angelus. ergo seipsum potest naturaliter intelligere.

¶ Preterea de aliis a se et a deo incomplexis quibuscumque dico quod potest ea naturalioter et distincte cognoscere. Tum quia hoc potest intel lectus noster. Tum quia non excedunt facultatem sui intellectus in intelligibilitate. Tum quia possunt sud intellectui naturaliter presentari: vt obiecta intelligibilia per se vel per accidens: et sic intellectus suus moueri et formari ab ipsis vel circa ipsa. Tum quia ad hoc nullum sequitur inconueniens vel impossibile vt videtur.

¶ De complexis vero dico quod complexa vel sunt actualia et necessaria vel sunt futura et non in actu et contingentia.

¶ De complexis et complexionibus actualibus et necessariis. Dico quod vel ille complexiones sunt veritatum excedentium et supernaturalium sicut quod deus est trinus et vnus et huiusmodi: vel quod pater in diuinis generat. Et de istis dico quod angelus non potest eas naturaliter cognoscere.

¶ Primo quia sicut dictum est in primo trinitas personarum non potest naturalite cognosci.

¶ Secundo quia deus nec aliquis terminus diuinus. Unde oriantur ille complexiones potest naturaliter vt sic intelligi.

¶ Tertio quia sicut dictum fuisin primo. Intellectus sequens iudicium naturalis rationis in talibus staret neuter et indifferens quia natira creata ad hoc non sufficit: nec etiam potest dicere contrarium ratio naturalis recta. quia tunc esset erronea et falsa et non esset recta. ergo etc.

¶ De complexis veroproportionatis necessariis dico et actualibus non ex cedentibus facultatem rationis naturalis. Dicoquod potest ea naturaliter cognoscere. Tum quia talia sunt intellectui nostro proportionata. Tum quia potest cognoscere ex quibus cosurgunt et etiam oriuntur et perconsequens habitudines et complexiones istorum et pre cipue quantum ad necessarias complexiones. Tum quia tales complexiones intellectus humanus naturaliter potest cognoscere. ergo et angelus.

¶ Dices tunc angelus naturaliter posset me cognoscere vel cognoscere me velle istud actualiter vel illud.

¶ Dico quod non video repugnantiam quare non si a deo permitteretur sicut dicam infra. De complexionibus vero contingentibus et futuris. Dico quod non potest tales complexiones naturaliter cognoscere vt tales sunt. Si enim naturaliter ipsa cognosceret. Aut hoc esset per seipsa. Aut per causam suam: aut ex terminis suis cognitis non per seipsa: quia non sunt. Nec percausam eorum quia causa eorum voluntas est indifferens simpliciter quantum est ex seipsa vel opposita ipsorum Nec ex terminis suis quia non resultat veritas ipsorum ex terminis. Tunc enim esset veritas necessaria: licet enim terminos presupponat non tamen oritur nec comsurgit ex terminis. Unde dico quod per species quidditatum ipsorum terminorum non potest talis veritas cognosci. Quicquid enim per tales species cognoscitur et presentatur est necessarium ex terminis: nec est contingens vt sic. Species enim quidditatum quicquid representant naturaliter representant.

¶ Secunda ratio est ista ad hoc: quia sicut dictum fuit in primo. Intellectus diuinus non cognoscit talia nisi per noticiam determinationis divine voluntatis determinantis ea fore vel non fore. Sed determinatio diuine voluntatis de futuris non potest esse angelo naturaliter nota.

¶ Tertio quia tunc frustra essent in angelis illuminationes et reuelationes si possent talia naturaliter cognoscere. ergo etc. Sic patet de positiuis incomplexis et de veris complexis que angelus potest cognoscere naturaliter.

¶ De discursibus autem sillogistici vel etiam paralogismis vel complexionibus falsis et priuationibus et negationibus. Dicendum quod potest ista cognoscere vel per rationem complexorum verorum vel per rationes terminorum per rationes oppositorum nisi de contingentibus complexis de quibus falsitatem non potest naturaliter cognoscere sicut nec veritatem.

¶ Quantum ad secundum articulum videndum est primo quomodo angelus cognoscit deum naturaliter. Secundo quomodo seipsum. Et tertio quomodo quidditates aliorum. De primo dicit vnus doctor quod angelus naturaliter cognoscit deum per essentiam scilicet ipsius angeli. Et ratio est: quia per imaginem potest naturaliter cognosci imaginatum et causa per effectum. Sed espentia angeli est effectus et imago dei vt patet. ergo etc.

¶ Secundo dicit quod angelus per essentiam suam non habet distinctam noticiam et cognitionem de deo ex parte obiecti: sed tantum confusam. Et hoc probat multipliciter.

¶ Primo sic. Causa eminens et equiuoca non potest distincte et proprie cognosci per effectum suum qui est alterius rationis ab ipsa. Sed deus est causa talis et essentia angeli talis effectus. ergo etc.

¶ Secundo sic. Si distincte posset cognosci deus per essentiam angeli. Pari ratione videtur quod per ipsam posset cognosci trinitas personarum. Sed hoc est falsum.

¶ Tet tio quia essentia angeli est simpliciter improportionata et excessa a deo qui est causa supereminens et excedens. ergo per ipsam non potest illa distincte cognosci. ergo etc.

¶ Tertio dat modum qumo potest aliquid cognosci diuersimode. Uno enim modo potest aliquid cognosci ab quod aliquo per essentiam suam realiter praesentem in cognoscente. Sicut si lux esset presentialiter et realiter in oculo simul vel saltem successiue angelus potest seipsum cognoscere intuitiue per suam essentiam et abstractiue per speciem.

¶ Ad rationem prime opinionis di co quod illa maior heretica est et falsa. Cum enim angelus mouetur localiter dico quod a seipso mouetur et non mouetur ab alio sicut truncus. Et ideo falsum et dicere quod oportet vniuersaliter mouens et motum et distincta subiecto. Et dico quod in probatione est vilis equiuocatio de actu et potentia. Actus enim et potentia Uno modo sunt differentie entis. Alio mode principia entis. vt sunt differentie entis non conueniunt eidem simul. Non enim idem homo simul et se mel est homo in actu et homo in potentia. Sed vt sunt principium entis dicitur quod eidem possunt conuenre et respectu eiusdem. Nec est aliquod inconueniens et hoc est quod alii dicunt sub aliis verbis quod nulla est contradictio quod idem respectu eiusdem sit in actu virtuali et in potentia formali. licet sit impossibile quod simul sit in potentia formali et in actu formali secundum eum dem actum nunero ad quem est in potentia.

¶ praterea S nec per speciem nec per essentiam angelus intelligit seipsum: quero per quid intelligit naturaliter seipsum et non potest faciliter responderi quia non per inferiorem angelum quia tunc infimus non cognosceret seipsum. Nec per superiorem quia tunc supremus non cognosceret. Nec per similem vel equalem quia pariratione econuerso ille per alium et esset circulus in per se obiectis.

¶ praterea dato quod non esset equalis ad huc intelligeret seipsum / nec angelus per motum suum vel effectum cognoscit se quia multi angeli sunt qui non manent nec per deum angelus cognoscit se quia non cognoscit primo deum naturaliter nec per creaturam aliquam. ergo vel non cognoscit se / vel per nichil cognoscitse sicut per rationem cognoscendi quod est vna truffa.

¶ Ad primum alterius opinionis erso non per essentiam. Dico quod si essentia alterius sit sufficienter presens angelo quod potest alium cognoscere peressentiam illius sicut seipsum per essentiam suam et ita vniformiter vtrobique.

¶ Ad secundum dico quod anima nostralicet secundum se sit aliquid spirituale et actu intelligibile / et ideo separata potest seipsam intelligere immediate et intuitiue per essentiam suam tamen pro statu presenti sue coniunctionis non potest quia impeditur vel propter penam inflictam a deo occasione peccat quia deus non vult cooperari ad actum talem sicut videtur de mente Augustini. vel forte propter ordinem naturalem potentiarum intellectus scilibet et ymagina tionis quae exigit quod nihil intelligatur primo nisi fantasiatum vel ymaginatum et alia sicut ista: tale autem impedimentum angelus non habet.

¶ Ad tertium Dico quod est medium secundum rem et medium secundum ymagina tionem tantum. Medium secundum rem et ex natura rei noplus distat ab vtroque extremo quam extrema adinuicem immo minus sicut patet in extremis coloribus et medio. Sed medium secundum ymaginationem bene plus distat. Modo dico quod operatio non est medium inter potentiam et obiectum vel rationem obiecti nisi secundum vmginationem quia intelligitur egredi a potentia et terminatur ad obiectum / sed secundum rei veritatem ipsa habet rationem extremi et posterioris respectu vtriusquod. scilicet respectu potentie et obiecti. quare etc.

¶ Ad quartum dico quod quicquid sit de singulari quantum ad intellectum nostrum coniunctum quod ab intellectiangelico et separato singulare per se et directo aspectiet primo potest intelligi vel esse ratio intelligendi et essentia ita bene sicut species que etiam est aliquid singulare.

¶ Ad quintum dico quod potentia vniuersa liter loquendo non debet esse denutata ab obiecto recepto per actum sed tantum modo potentia organica talis que est artata ad certum genus entis puta visus ad colorem. Non habet autem locum de intellectum qui est circa totum genus entis quia tunc esset denuda tus a seipso quod est falsum. Adhuc tamen dubietatem magnam habet illa propositio de potentia significatiua que est tactus non curo modo iquod non per speciem. Dico

¶ Ad primum quod ila ratio bene concludit quod per essentiam sed non quod non per speciem. Dicis quod natura prouidit angelo nobiliorem modum cognoscendi quia per substantiam. ergo frustra sibi prouideret alium. Dico quod non frustra quia perfectius est et nobilius in angelo cognoscere seipsum illo duplici modo quam altero tantum. Ad secundum dico quod omnis noticia per speciem est abstractiua. Quando dicis ab stractiua est indifferens ad existentiam vel presentiam obiecti et absentiam eius.

¶ Dico quod verum est per se loquendo quia accidit noticie abstractiue vt talis est quod obiectum sit presens sed per accidens hoc conuenit ei in proposito quia idem est cognoscens seipsum et ideo non potest abesse cognoscenti.

¶ Ad tertium dico quod non est inconueniens quod essentia diuina presentetur intellectui per seipsam immediate / et perspeciem mediate. nec est aliqua contradictio quia non est secundum idem

¶ De aliis vero ab angelos a deo per quid angelus cognoscit ipsa: est opinio cuiusdam doctoris Quinto quolibeto. questione quanta. quod angelus cognoscit quiditates creaturarum vel creaturas ipsas non per species aliquas nec per essen tiam suam / sed per vnum habitum quem ponnit sicu dicetur infra.

¶ Quod autem non per species impressas probat primo sic arguendo contra tales species. Tum quia tales species non sunt in intellectum nostro quia tunc secundum ipsos intellectus alteraretur. ergo nec in intellectum angelico qui minus indiget. Tum quia talis species si reciperetur in intellectu non esset ratio cognoscendi. Primo nisi singulare quia a singulari causatur et singularis est: Tum quia species naturaliter et necessario semper actu intelligeret omnia quorum haberet species. Tum quia impossibile est quod intellectus informetur pluribus speciebus sicut nec materia pluribus formis vel corpus plolhibus figuris.

¶ Tum quia in anima non sunt nisi habitus passiones et potentie sundo etichorum non ergo tales species. Tum quia tunc intellectus angeli esset in potentia essentiali ad actum intelligendiquia primo ad speciem et etiam ad habitum scientia lem sic quod posset ipsum adquirere si per species intelligeret sicut homo. Tum quia in homine est infimum quod intelligat per aliquas species siue impressas siue expriessas. Supremum vero quod per habitum scientialem Sed suprmum in inferiori est infimum in superiori secundum dyonisium. igitur angelus per talem habitum intelligit. Dicit ergo quod angelus intelligit omnis alia creata a se per vnum habitum scientialem sibi concreatum non per essentiam suam sicut deus: nec per species sicut hoc. De illo autem habitu dicit quod est vnicus indistinctus realiter in se formaliter inherens intellectui angelico sibi concreatus non tamen absolute sed in ordine ad obiecta quia enim scientialis est habet resper ctum essentialem ad obiectum quodlibet qui quidem respectus est idem realiter cum ipso. Sic quod sine illo nec esse nec intelligi potest et ratione plurium respectuum talium quos habet ad plura obiecta distincta potest plura simul et actu et distincte representare. Ita quod obiecta per illum habitum representantur intellectui angelico tanquam sibi expressa et tanto plura quanto ille habitus simplicior est et actualior vel emimentior continens in se eminenter plures habitus alios partiales.

¶ Dicunt etiam vltra quod quia habitus est quo quis vtitur cum voluerit hinc est quod angelus secundum voluntatem vti potest isto habitu ad cognoscendum hoc representatum vel illud praeintellecto tamen illo ad quod intellectus magis inclinatur per talem habitum quod est magis connaturale ipsi angelo. Sic autem fieri non posset per species quia non subsunt imperio voluntatis sed mere naturaliter representant sicut dicunt Sic ergo vnus habitus simplex angelo concreati est sibi ratio intelligendi omnem quiditatem aliam creatam quam cognoscit vel cognoscere posset etiam infinitas si essent et non oportet quod habeat rationes intelligendi distnctas ipsarum puta species / quia vbivnum sufficit frustra ponuntur plura. Ista opinio est falsa quasi per omnia.

¶ Et arguo contra eam primo sic. Impossibile est quod vnus habitus simplex potest representare distincta et distincte et simpliciter primo vel infinita si ponerentur sicut dicit positio ista Probatio quilibet habitus existens in aliqua potentia creata et limitata et finita finitus est et limitatus. Sed si habitus representat distincte infinita sequitur quod actu infinitus est et illimitatus. Probatio. quia cum sic representare distincte vel sit perfectionis inhabitu vel arguat perfectionem. Si habitu conueniat sicut representare plura est maioris perfectionis. Ita representare infinita est vel non tot quin adhudplura est infinite perfectionis. Sicut si portare duos lapides equalis ponderis est maioris vertutis quam portare vnum et portare tres quam portare duos: sequitur quod portare infinitos sit infinite virtutis. Patet etiam quia propter hoc probabiliter ponitur quod essentia diuina est actu infinita quia est repaesentatiua infinitorum distincte cum ergo habitus ille esset representatiuus infinitorum vel quiditatum differentium specie possibilium vel saltem indiuiduorum sub eadem specie que distinguuntur per differentias indiuiduales positiuas alterius et alterius rationis sequitur quod actu sit infinitus. Hoc autem est falsum quia in subiecto finito non est aliquis habitus infinitus. ergo. etc.

¶ Secundo sic nullus habitus scientialis creatus est nisi alicuius complexi Primo quia de complexis est scientia. Sed omnis habitus de complexis presupponit distinctam noticiam incomplexorum et per consequens distinctam representationem. ergo per talem habitum non fit distincta representatio talium. Sed tali habitu posito adhuc sunt necessaria distincta representatiua incomplexorum cuius sunt species.

¶ Tertio sic Nulla ratio cognoscendi plura / vel representandi distincte potest esse nisi obiectum illius rationis contineat illa plura formaliter vel eminenter igitur nec habitus iste est ratio representandi plura distinctum nisi. etc. Hoc patet de essentia diuina que est ratio representandi plura distincte quia continet illa plura eminenter licet non formaliter. Sed impossibile est dare aliquod obiectum talis habitus quod vel eminenter vel formaliter contineat infinita ergo. etc.

¶ Quarto sic habitus non est representatiuus sed inclinatiuus et facilitans ad actum. Probatio quia habitus sequitur actum et facit idem tantum in mente ac si ex actibus adquireretur. Et planum est quod actus presupponit representationem alioquin non est vniuoce habitus cum aliis habitibus nostris: sed illud quod presupponit representationem quidditatum non facit eam. ergo. etc.

¶ Nota hic quod in tertio huius distinctione. xiiii. dicetur et ponetur infra quod anima christi videt in verbo omnia distincte quecunque videt verbum et tamen actus ille videndi non est infinitus sed finitus. quare ergo per eundem habitum finitum non possunt distincte representari infinitasicut per actum finitum intelligi. Similiter etiam dictum est supra in primo distinctone secunda. quod non demonstratur diuina essentia esse infinita quia representat vel intelligit perfectissime infinita igitur similiter de isto habitu. Solutio ad primum ponitur infra in tertio di. 14. questione. acrticulo vltimo prope finem questionis in margine. Similiter etiam ad secundum et dicitur ibi quod argumentum quod arguit infinitatem in representatiuo ex infinitate represen tatorum distincte probabile est et non est demonstratiuum vel si contra hominem qui negat actum posse esse im finitorum simili ratione. Et quod non est omnino simile de isto habitu et de actu illo.

¶ Dicitur autem aliter quia habitus est causa actus respectu obiecti representati: non sic autem actus est causa alicuius sed non curo.

¶ Preterea iste ponit distinctas ideas secundum rationem necessarias in deo ad hoc vt deus distincte intelligat plura per ipsas ergo non minus secundum remin intellectu creato requiruntur distincta representatiua diuersorum et hoc realiter distincta et impossibile videtur quod idem habitus simplex sit distinctorum vel diuersorum primorum vel primo nuneratis enim obiectis primis numeratur habitus vel actus vt videtur tertio de anima.

¶ Contra aliud etiam quod dicitur quod habitus ille habet respectum essentialem ad obiectum sine quo nec esse nec intelligi potest.

¶ Arguo primo sic. Unumquodque absolutum patamen intelligi intelligendo aliquem respectum. Probatio quia non vnumquodque absolutum intelligi potest ad se quia est ad seSed ad se idem est quod non ad aliud. Respectus autem est habitudo ad aliud. Sed habitus scientialis est aliquid absolutum de prima specie qualitatis ergo. etc.

¶ Secundo sic quia dicit quod ille respectus est idem realiter et essentialiter cum substantia angeli quia essentia habitus potest esse sine obiecto quacunque virtute. Unde habitus esse et conseruari potest sine obiecto et per consequens sine respectu ad obiectum quia ad non ens non est respectus realis. Sed quamdo aliqua sunt idem essentialiter et realiter impossibile est esse vnum sine alio. ergo. etc.

¶ Preterea. impossibile est quod subiectum vel fundamentum abso lutum accidentis relatiui sit idem cum ipso. Sed habitus iste qualitatis est aliquid absolutum respectus autem habitus ad obiectum accidens est relatiuum: et de tertia specie relationis. ergo. etc.

¶ Tertio sic. Si respectus isti sunt essentialiter idem cum habitu et cum hoc plurificantur secundum obiecta sicut dicis cum obiecta sint infinita in actu vel in potentia sequitur posito isto habitu in re ponuntur infinitirespectus in actu. Sed hoc est falsum. ergo. etc. quia nuflus respectus creature ad creaturam essentialiter distinctam est sibi essentialis vel idem essentialiter cum ipsa nisi forte respectus relationis vel respectus ad cidentalis ad subiectum vel fundamentum et patet in proposito quia habitus potest esse sine obiecto in reRespectus autem non potest esse sine termino ergo respectus scientie ad obiectum creatum / non potest esse sibi essentialis nec idem realiter. Ex quo concludo esse falsum et euidenter falsum illud quod dicunt aliqui quod scientia de suo conceptu quiditatiuo includit respectum ad obiectum.

¶ Nota hic quod per specienet non per habitum est obiectum presens in ratione ab stractiue intelligibilis.

¶ Contra aliud quod dicit quod per speciem non habetur praesentia obiecti sed presup ponitur. Dico quod multo minus per habitum habetur presentia obiecti sed presupponitur quia habitus ipse est posterior ipsa specie sicut probatum est supra

¶ Contra aliud quod dicit quod habitus subest imperiovoluntatis et non species non video quod vnum plusquam aliud: quia habitus si representat ita mere naturaliter representat quantum est ex se sicut species ipsa. Et puto quod vtrumque eque subditur vel non subditur voluntati. Dico igitur quod ista positio per omnia quasiest falsa. Nec angelus per talem habitum fictum intelligit omnia.

¶ Ad primam ergo rationem contra species. Dico quod immo tales species sunt in intellectu nostro. Quando dicis quod intellectus alteraretur secundum alias species. Dico quod eodem modo secundum habitum illum cum sit forma non minus absoluta quam species licet vtrumque ipsorum aptitudinaliter consequatur respectus ad obiectum et tantum concludit devno contra philosophum sicut de alio. Dico ergo quod secundum neutrum istorum intellectus est proprie alterabilis secundum aliquam sensibilem qualitatem que immediate agat in intellectum sicut agit in sensum. et hec est ad dictum Aristotelis.

¶ Ad secundum. dico quod eodem modo est de habitu. Nam habitus singularis est et a singulari causatus quia actiones sunt sin gularium et ita non plus de vno quam alio: et ideo videat quo modo de habitu. Et dicitur sibi de specie saltem de specie in intellectum angelico dici potest quod non est inconueniens quod primo representet vniuersale et quod primo et directe ab intellectu cognoscatur.

¶ Ad tertium dicendum quod habitus ita mere naturaliter et necessario representat quantum est ex se sicut species et sicut vnum subiicitur voluntati ita species et sicut per illum habitum non oportet omnia simul intelligere semper ita nec per speciem immo probabilius quod si intellectus habeat distinctas species quod potest vtivna et non alia quam quod eodem habitu potest vti ad vnum et non ad aliud.

¶ Ad quartum dico quod non est incomueniens animam informari pluribus speciebus in actu siue quiditatum alterius rationis siue indiuiduorum eiusdem rationis sicut etiam non est inconueniens animam informari pluribus habitibus saltem alterius rationis: et idem corpus pluribus accidenti bus alterius rationis et ita saltem dico de speciebus rationis alterius. Dicis de materia et corpore quod non possunt habere plures formas vel figuras. Dico quod non est simile quia vnius rei per se est vnum per se sub stantiale et ideo vnica forma substantialis vel saltem plures ordinate adinuicem. Et similiter figura est teminus quantitatis et sicut quantitas est vna ita et figura Non sic autem se habet species ad intellectum quare. etc.

¶ Ad quintum Dico quod angelus non esset in potentia essentiali ad habitum scientialem si forte esset sibiconcreatus sicut multe species: vel quia lumen suum naturale propter sui perfectionem et efficaciam est si di pro habitu quia eoipso faciliter et prompte intelligit omnia: nec potest sibi esse loco speciei quia impossibile est quod idem limitatum indistinctum distincte et immediate et complete representet plura nec lumen nec aliquid aliud.

¶ Ad sextum dico quod illa species large loquendo potest dici habitus ad cipiendo habitum pro forma de difficili mobili. litet proprie loquendo non sit habitus.

¶ Ad vltimum dico quod homo non intelligit per habitum sicut per aliquid representatiuum alicuius quiditatis vel plurium quia hoc est impossibile et ideo sic non habet in homine rationem supremi. Nec in angelo rationem infiminec in aliquo istorum habet locum. quare. etc.

¶ Alia est opinio quod angelus cognoscit quiditates alias a se creatas per species. Sed differenter quia angelus superior per pauciores numero species et vniuersaliores. Angelus vero inferior per plures numero et magis particulares vel minus vniuersales.

¶ Ad hoc est ratio prima talis Species quanto est in nobiliori et simpliciori et perfectiori subiecto tanto est perfectior / et per consequens tan to plura potest representare vt videtur sicut patet de specie in intellectu nostro in sensu quia in intellectum est vniuersalior quam in sensu et in sensu communi respectur sensus particularis. Sed species in intellectu superioris angeli est in nobiliori et perfectiori subiecto ergo ipsa vnica existens potest representare plura quam illa que est in intellectum inferioris angeli. Ita quod angelus superior per vnicam speciem cognoscit plura que inferior angelus per praelures cognoscit.

¶ Secunda ratio quanto aliquid est propiquius primo tanto est perfectius et plus participat de conditionibus eius. Cum ergo angelus superior conditionem diuinam non possit participare intelligendo pluraper vnicam essentiam suam sicut deus saltem videtur quod hoc possit per speciem.

¶ Item quanto potentia est superior / tanto fertur in obiectum sub ratione vniuersaliori: et per consequens ad cognoscendum plura paucioribus speciebus indiget. Sed potentia vel in tellectus superioris angeli est superior ergo ergo. etc.

¶ Ad hoc est auctoritas illius auctoris De causis qui videtur dicere hoc expresse Et Dionysiii de angelica ierarchia vbi dicit quod angeli superiores habent vniuersaliorem scientiam / sed non nisi quia vniuersaliorem speciem. ergo. etc. Sed dico quod ista opinio licet sit vera quantum ad hoc quod dicit quod angelus intelligit alia per species eo modo quo dicitur infra. Tamen non est vera quantum ad hoc quod angelus superior intelligat per vniuersaliores species Quod enim idem limitatum indistinctum potest reisentare primo plura distincte hoc est impossibile et falsum / tamen in hoc conuenit ista opinio cum prima¬

¶ Et ideo arguatur contra eam sicut contra primam quantum ad hoc. Dicunt enim isti quod species sensu nostro representat primo singulare et sub ratione singularis. Sed intellectui nostro: vel in intellectuprimo representat speciem specialissimam. Unde et speciem specialissimam primo intelligimus. Pri¬ mo dico secundum originem. Tertio in inferiori angelerepresentat primo rationem subalterne speciei vel speciem subalternam que est genus subalternum immediatum et proximum speciei specialissime. In medio vero angelo representat primo genus medium subalternum. Sed in supremo genus generalissimum tamen cum hoc distincte omnia inferiora: licet genus primo et similiter in aliis. Ita quod supremus angelus per suam speciem vnicam primo intelligit generalissimum aliquod Secundo loco genera subalterna. Tertio loco species specialissimas. Quarto loco omnia indiuidua. Ultimo omnia accidentia. Ista omnasunt falsa. Et arguo contra ista adhuc.

¶ Primo sic Omnis ratio intelligendi plura distincta et distincte habet aliquod obiectum adequatum vnum continens illa: quorum est ratio intelligendi siue sit species siue habitus / comparatur ad obiectum primum sicut ad aliquid prius et sicut mensuratum ad mensuram Modo impossibile est esse maiorem vnitatem in posteriori quam in priori natura quod est per se mensura eius / multiplicato namque tali priori multiplicatur posterius non econuerso. igitur si est dare vnam speciem vel vnum habitum representatiuum plurium distincte cum illa plura secundum quod huiusmodi non possint esse prima obiecta oportet eis assignare vnum in quo virtualiter vel eminenter vel formaliter: et per consequens intelligibiliter contineatur. et hoc est impossibile simpliciter de quo cunque obiecto creato. ergo. etc.

¶ Secundo sic. Omnis ratio vna intelligendi in memoria potest habere vnum actum adequatum sibi simpliciter in intelligentia secundum Augustinum. 19. de trinitate quia memo ria et intelligentia sunt equales et in actibus et in obiectis hoc patet etiam de essentia diuina que licet sit ratio intelligendi plura distincte tamen in intelligentia diuina habet vnum actum sibi simpliciter adequatum. Sed impossibile est dare in intellectu anigeli vnum talem actum simpliciter adequatum tali rationi quo simul distincte et actu plura intelligat etiam secundum ipsos quia vnico actu saltem infinita indiuidua intelligere posset. ergo. etc.

¶ Dices quod prima ratio nihil valet quia virtus solis est vnica virtus productiua et tamen non habet vnicum obiectum producibile sibi simpliciter adequatum. igitur nec ista species habet vnicum obiectum continens alia. Sed illa plura sunt sibi provno obiecto adequato. Similiter contra secundam virtus solis non habet vnum actum pro ductiuum sibi simpliciter adequatum / nec vnam productionem / nec habere potest. igitur similiter nec ista species.

¶ Sed ad primum dico quod virtus solis non conparatur ad sua producibilia obiecta. nec ad aliquod ipsorum sicut ad aliquid prius naturaliter et sicut ad mensuram. Et ideo stare potest quod virtus sua sit vnanon tamen habeat aliquod vnum obiectum producibile sibi simplici ter adequatum sed plura.

¶ Secundum etiam non valet: quia virtus solis non habet vnicum numero passiuum dispositum sibi adequatum et ideo nec vnam productionem habere potest. Sed memoria habet intellectum vel intelligentiam sicut vnicum numero passiuum sibi adequatum. ideo. etc.

¶ Tertio arguo sic. Intellectus potens habitua liter cognoscere aliquid non cognoscendo alterum non cognoscit ambo per eandem rationem siue sit species siue habitus. Hoc patet quia si per eandem rationem tunc posita illa ratione sicut habitualiter cognoscit vnum ita alterum. Sed angelus potest vnam quiditatem cognoscere habitualiter dato quod aliam non cognoscat quia in hoc nulla est repugnamtia vel contradictio nec ex parte obiectorum quia ob iecta sunt distincta. Nec ex parte potentie quia nullius noticiam habitualem sibi determinat sicut nec actualem. Similiter etiam est intellectus potentialis et non purus actus. Nec ratione habitus vel speciei quia probatum est supra quod impossibile est darespeciem vnam vel habitum vnicum tantum qui reprasentet distincte aliqua plura vt dictum est ergo. etc.

¶ Quarto sic. Impossibile est quod species alicuius continentis: alia in potentia et indistincte et in vniuersali vel confuse sit ratio cognoscendi illa distincte et in actum quia vnumquodque intelligitur secundum quod in actu. Sed species superioris puta generis vel speciei quae est superioris Primo est alicuius continentis sua inferiora in potentia et indistincte et in vniuersali et confuse. patet primo phisicorum. Similiter quia sicut genus ptante habet differentias actu vero nullam. Ita nullam speciem habet nec continet in actu secundum se. ergo talis species representans primo illud superius et vniuersale non potest esse ratio distincte intelligendi sua inferiora.

¶ Quinto sic. Quia cum species possint esse infinite sub eodem genere vel saltem indiuidua sub eadenspecie et positiue distincta per suas differentias indiuiduales: species vnica que representaret talia distincte esset actu infinita / quod est impossibile

¶ Sexto quia si secundum superioritatem et inferioritatem angelorum species in ipsis representant gradus distinctos specierum et generum sicut dicunt. Cum sicut dictum fuit in primo in speciebus angelorum sit vel possit esse processus in infinitum in sursum et quilibet angelus superior speciei possit habere suam speciem proprii gradus representatiuam / sequitur quod imgeneribus subalternis erit processus in infinitum vel quod non sit dare speciem generalissimi in actu quod est inconueniens et contra Aristotelem secundo metaphi. Sequitur quod non contingeret aliquid diffinire.

¶ prater etiam sequitur quod in actu tot sint gradus cuiuscumque generis quot sunt species angelorum quod non videtum verum. et ideo dico quod ista opinio nihil valet. Similiter etiam dico de illa que dicit quod angelus per suam substantiam cognoscit alia distincte: quia impossibile est idem limitatum representare plura distincte quorum neutrum se habet sicut totum ad partem vel econuerso: et tunc non sunt simpliciter plura vt dictum est supra et precipue infinita. Nam pluralitas vbiarguit maiorem perfectionem infinitas arguit infinitam perfectionem.

¶ Ad primum aliorum dicoquod species in nobiliori et perfectiori subiecto non ore quod representet plura: sed bene perfectius et nobilius representat. Unde dico quod species albedinis in intellectum non representat nisi albedinem sicut nec in sensu: tamen perfectius et nobilius representat quam in sensu

¶ Ad secundum dico quod quanto aliquid est propinquus primo in gradu nature tanto est perfectius. Et dico quod angelus superior est perfectior: et ideo per suam speciem perfectius intelligit et sua species perfectius representat aliquo modo. sed non est perfectior ista perfectione quod eadem vnica specie sua plura distincte sibi represententur: quia hoc non potest conuenire nisi representatiuo illimitato.

¶ Ad secundum dico quod si quanto potentia est superior / tanto intelligit sub¬ ratione vniuersaliori sequitur quod rationes vniuersales gradatim secundum magis commune et minus communesed habentes sint infinite sicut probatum est supra quod est inconueniens.

¶ Secundo dico ad istam propositionem quod ipsa est falsa quia ratione entis non est aliqua communior vel vniuersalior si vniuersalis de bet dici. Et planum est quod ens sub ratione entis est obiectum adequatum intellectus creati cuiuscumque etiam humani. ergo. etc. Licet ergo ista sit vera in aliquibus potentiis alterius generis puta in sensu et intellectu non est verum in intellectum superiori et inferiori.

¶ praterea etiam quanto aliquis intelligit sub ratione vniuersaliori tanto minus distincte intelligit Si ergo angelus superior sub ratione vniuersaliori intelligit imperfectius et minus distincte intelligit. Et sequitur quod deus confusissime et imperfectissime intelligit et quod primum obiectum intellectus sui est aliquid vniuersalissimum. quare. etc.

¶ Ad auctoritatem illius de causis. Dico quod ipse dicit falsum nec est tenendus pinhoc. Nec oportet eum glosare quia sua intentio directe est pro ista opinione pro qua adducitur quod species in angelo superiori plura representat quod patet ex hoc quod subiungit quod in angelo superiori sunt species pauciores.

¶ Ad aliud Dionysii. Dico quod anigeli superiores habent vniuersaliorem scientiam quia plura cognoscunt quam inferiores: sed non oportet pro pter hoc quod per pauciores species. Uel dico quod habent vniuersaliorem scientiam non extensiue sicut dicunt al qui: sed intensiue quia perfectius cognoscunt quam inferiores: licet per tot species per quot et inferiores. Dico igitur aliter quantum ad istum articulum quod duplex est noticia angeli. Una est intuitiua et alia abstractiua: loquendo de noticia intuitiua / dico quod potest cognoscere alia a seprsubstantias et essentias ipsorum cognitorum eis suficienter presentatas in re siue materialia siue immaterialia. Materialia enim sunt actu iutelligiblia ab intellectu angelico quia actu sunt entia. nec est necessaria in aliqua talis abstractio sicut in nobis pro statu isto. Et hoc potest vniformiter proba ri sicut probatum fuit supra quod seipsum potest intui tiue cognoscere per suam essentiam. Et dico quod talem noticiam intuitiuam impedit nimia distantia obiecti: sed quanta precise et determinate nescio. Unde licet vnus angelus potest alium sibi presentem cognoscere non tamen quantumcumque distantem ab ipse

¶ Secundo dico quod alia a se distincta intuitiue sic cognoscat quod tot habet rationes cognoscendi necessario quod habet cognita quod. patet quia per essentias ipsorum cognoscit illa. et hoc nisi forte vnum illorum se habeat ad reliquum sicut totum ad partem eo modo quo inferius ad superius et compositum ad materiam vel formam et species ad differentiam quia non oportet ponere tot rationes tunc quot cognita. Sed totum est ratio cognoscendi partem sicut includens ipsam. Ita quod licet pars sit cognita non tamen est ratio cognoscendi seipsam in toto sicut videtur posse dici.

¶ Aliter diceretur quod si pars distincte et intut tiue in seipsa cognoscitur: oportet quod per propriam entitatem vel rationem id quod est ipsa cognoscal non curo modo.

¶ Tertio Dico quod loquendo de noticia abstractiua angelus potest cognoscere quidi¬ tates per species proprias et distinctus ipsarum et nul lo modo tales plures per vnam speciem. Idem dico de indiuiduis specierum quia neutra aliam continet sicut totum partem nec vnum indiuiduum aliud et species cuiuslibet eorum limitata est. Unde dico quod neutrum distincte potest cognosci per speciem alterius nec per vnam communem speciem sue specietsicut nec species plures per speciem sui generis sicut probatum est supra. Et ita dico de istis quod angelus quot habet cognita tot habet rationes cognoscendi. Indiuidua enim sub specie distinguuntur per suas differentias indiuiduales positiuas se totis distinctas. Et hec ratio est precipua secundum aliquos quare angelus non cognoscit aliquod futurum contingens licet engnoscat quiditatem eius quia non habet speciem propriam et distinctam illius.

¶ Quanto dico quod predictis non obstantibus per speciem vnius indiuidui vel alicuius inferioris vt speciei possunt distincte cognosci omnia superiora illius inferioris: et omnes differentie incluse intrinsece et quiditatiue inipso quia inferius illud actu continet illa sicut totum partes: licet non econuerso. Et ideo per speciem alicuius superioris dico quod nunquam distincte potest cognosci aliquod suum inferius.

¶ Quod autem angelus abstractiue cognoscit alia per species eorum vel potest cognoscere alia a se per species eorum. Patet quia non plus repugnat sibi cognoscere alia a se perspecies eorum quam seipsum et sua intrinseca. Sed hoc non repugnat sibi vt probatum est supra. Et hoc intelligo siue alia sint materialia siue immaterialia. ergo. etc. Sic igitur patet iste articulus quomodo et per quid angelus intelligit aliud a se et creaturas ab ipso distinctas.

¶ Aduertendum tamen quod si sunt aliqua angelo extrinseca vel intrinseca quibus repugnet habere propiam speciem: sicut forte speciei repugnat habere speciem propriam vel actu intelligendi vel alicui relationi vel cuicumque alteri huiusmodm tunc vel angelus cognoscit ea intuitiue solum. vel si abstractiue hoc est per species aliorum vel per alia prius cognita. Hoc de secundo articulo principali.

¶ Ad primum principale. dico quod verum est quod angelus potest naturaliter cognoscere deum per suam substantiam. scilicet angeli eo modo quo dictum est supra.

¶ Ad secundum dico quod vtroque modo angelus potest seipsum naturaliter cognoscere per suam substantiam intuitiue et per speciem abstractiue. Quando dicis quod non per speciem quia species non ponitur nisi propter absentiam obiecti ad representandum obiectum absens.

¶ Dico quod falsum est: sed ponitur propter necessitatem noticie abstractiue que cum sit per se loquendo indifferens ad obiectum existens vel non existens presens vel non presens: licet per accidens contingat quod obiectum necessario sit presens intelligenti: quando idem intelligit seipsum: oportet quod fiat per speciesque indifferenter representat absens vel praesens existens vel non existens. Unde si ista species separata tesset / et angelus adnihilaretur vel conuerteretur in aliquid aliud. Ita bene species representaret eundem angelum sicut prius.

¶ Ad tertium dico quod angetus nihil potest cognoscere per suam sbsbeatiam nisi deum vel seipsum immediate et intuitiue et deum mediate et abstractive

¶ Qando dicis essentia supremi angeli continet eminentur essentias inferiorum entium et per consequens est ratip¬ cognscendi ipsorum sicut etiam mensura est ratio cognoscendi mensuratum sicut albedo alios colores

¶ Dicitur quod nec vna species nec vnum indiuiduum potest contingere aliam vel aliud in se intelligibili distincte quia cum quelibet species specialissima distinguatur ab alia et econuerso per suam differentiam specificam que se tota distinguitur ab alia differentia et simpliciter vnum indiuiduum per suam differtiam indiuidualem ab alio. Impossibile est quod vnum contineat alterum in esse intelligibili distincto nec per eminentiam neque per similitudinem. Quando dicis de mensura sicut de albedine.

¶ Dico quod albedo non est ratio distincte cognoscendi nigredinem vel albedinem absolute loquendo: sed istis cognitis benecomparando vnum ad aliud: albedo est bene ratiocognoscendi istorum inquantum plus vel minus distant ab ipsa vel huiusmodi. Ista solutio non sufficit mihi. Si valeat valeat. Dices quod immo vna species continet aliam sicut numerus superior continet infiriorem. Species autem se habent sicut numeri. viii. metaphisice.

¶ Dico primo quod Aristonteles comparat ibi non species specialissimas adinuicem: sed magisspecies subalternas ad specificas secundum gradus praedicamenti. Et verum est quod species specialissime continent subalternas non econuerso sicut suo modo numeri maiores continent minores.

¶ Secundo dico quod species numerorum quae sic vocantur non sunt distincte nec vere species specialissime: sed sunt partes in modo numeri vel continui diuisi. Et ideo licet maior nume rus potest continere minorem etiam formaliter non tamen vna species aliam.

¶ Tertio dico quod si essent distincte species specialissime secundum rei veritatem vnanullo modo intrinsece includeret aliam: nec materialiter neformaliter. Et illo modo verificatur illud quod bis tria non sunt sex. Ita quod sex nec esset tria nec ex tribusmaterialiter constitutum sicut nec vna species ex alio

¶ Ad quartum dico quod in sequenti questione patebit quod intelligit aliqua per species concreatas et aliquap species adquisitas. Et responditur ad illa que contra vtrunque adducuntur per hoc enim excluditur infinitas actualis specierum etiam primum. Dionysius vero potest exponi de diuina cognitione quam habent angeli in verbo que est benefica et illam verum est quod non adquirunt a rebus aliis nec quantum ad actum nec quantum ad principium actus quod est species quia non fit per speciem aliquam vel etiam de noticia alierum vel rerum in verbo¬