¶ Uidetur quod non quia angelus ante peccatum non potuit errare ergo nec peccare. Antecedens patet quia errare vel posse errare secundum Augustinum est pena damnati: consequentia probatur quia peccatum in voluntate necessario precedit error in ratione. Nam cum voluntas non possit velle nisi prae cognitum. Aut precognitum est bonum simpliciter et iudicatum bonum et sic tam in ratione quam in voluntate volendo illud bonum est rectitudo et nullum peccatum. Aut est bonum apparens vel bonum iuducatum et non simpliciter bonum et tunc est error ergo. etc.

¶ Secundo sic. Nono metaphisice dicitur quod in perpetuis non est error nec malum. Sed angili sunt huiusmodi. ergo. etc.

¶ Tertio sic. In illis in quibus idem est quod quid est cum eo cuius est idem / est intelligens et intellectum volens et volitum et per consequens volitio media. Sed in talibus pctantum esse non potest. Nam omnis volitio vel intellectio talium naturalis est et necessaria. Cum igitur angelus sit huiusmodi: quia est separatus a materia et ens per se sequitur quod in angelo non sit nec esse possit peccatum

¶ Quarto sic. Ominis mutatio virtutis et vicii et econuerso reducitur ad aliquam alterationem sensibilem secundum aliquas sensibiles qualitates septimo phisicorum. Sed in angelis non sunt sensus nec tales alterationes vt patet ergo nec mutatio a virtute in vicium vel ecom uerso nec per consequens peccatum. Iob quarto dicitur. Ecee qui sen

¶ Contra uiunt ei non sunt stabiles / et in ingelis suis reperit prauitatem. igitur angelus paet peccare vel potuit. igitur de facto peccauit. In ista questione sic procedam Primo inquiram. Utrum angelus potuit peccare.

¶ Secundo inquiram Utrum potuit peccare in instanti sue creationis.

¶ Tertio Utrum angeli fuerint creati boni vel mali loquendo de bonitate et malicia meriti et demeriti pene et premii.

¶ Quantum ad primum articulum. Dicerent vel dixissent aliqui phosoiph quod angelus vel aliqua intelligentia non potest nec potuit peccare. Tum quia intelligentia separata quicquid intelligit necessario intelligit et non potest non intelligere et pari ratione quicquid vult necessario vult et non potest non velle eo quod est perpetua et immutabilis.

¶ Tum quia intelligentia vel angelus est idem cum sua intellectione / et idem cum obiecto sue intellectionis et volitionis sicut dicit commentator. xi. metaphi. quia intelligentia nihil extra se intelligit.

¶ Tum quia intelligentia frustrari non potest a suo fine optimo: puta ab intellectione et volitione que est sua felicitas naturalis in qua non consistit aliquod pectantum nec ipsa peccat.

¶ Tum quia primaintelligentia mouet alias vt amatum et desideratum Sed in amando et desiderando primam intelligentiam vel in volendo sibi assimilari in sua operatione nullum est peccatum nec esse potest. ergo. etc.

¶ Sed istis non obstantibus dico quod angelus potest vel potuit peccare. Quod probo primo sic. Ominis natura intellectualis cuius intellectio et volitio differunt a sua substantia et sunt accidentia separabilia eius potest peccare. Proba tio quia potest aliquid velle quod non est volendum velquando vel quomodo non est volendum vel non velle econuerso quod est volendum vel quando vel quo modo non est volendum si enim actus non est necessarius sed contingens nec circumstantia debita poni circa actum est necessaria sed contingens / et potest poni vel non poni. Sed intel lectio vel volitio Angeli est accidens sicut probatu est in primo. Alioquin enim infinita actualiter ex se intelligeret sicut intelligere potest et intellectio sua esset actu infinita et vnica sicut et sua substantia quod ergo falsum. Similiter etiam patet quod est accidens separabile: quia vna intellectio vel volitio eius potest alisuccedere nec enim simul potest habere naturaliter intellectionem infinitam. Nec infinitas secundum multutudinem. ergo. etc.

¶ Secundo sic. Illa potentia qugo non est essentialiter sua rectitudo potest peccare. Sed voluntas angeli non est essentialiter nec per se sua rectitudo sicut nec est actus purus sed potentialis ad actum suum. ergo etc.

¶ Tertio sic. Illa intelligentia que necessario sola regit regimine principatus non potest peccare et alie omnes possunt peccare quantum est ex se. Ad quid enim indigent aliqua intellectua lia principatu si peccare non possunt nescio bene sed so la prima intelligentia quae est deus sic regit et nulla alia quia vnus princeps vniuersi. xii. metaphisice. ergo. etc.

¶ Quarto sic. Ominis intelligentia quae non est naturaliter beata potest peccare naturaliter sibi relicta: quia beatumem in natura intellectuali non posse peccare. Sed nulla intelligentia alia a prima est naturaliter beata / quia nulla est sua intellectio vel volitio sicut primavt probatum: est supra. ergo. etc. Hoc patet per Augustinum. 12. de ciui. ca. 2. Ron ponit rationem quia deunihilo est creatus: deus vero naturaliter beatus.

¶ Dico ergo quod angelus potuit peccare et peccauit de facto secundum veritatem fidei et sacre scripture. Potuit enim velle difformiter ad regulam suam diuinam voluntatem et habere hanc volitionem vel illam oppositam et circumstantiam debitam vel carentiam talis circumstantie quare. etc.

¶ Sed de modo per quem potuit peccare dicunt aliqui quod differunt in intellectu ista tria. scilicet error / ignorantia / et inconsideratio. Nam error vel errare secundum Augustinum tertio de libero arbitrio idem est quod approbare falla pro veris vel econuerso vera reprobare pro falsis. Ignorantia vero idem est quod nescientia habitualis eius quod aliquis debet et potest scire. Sed inconsideratio est non ad uertentia actualis vel priuatio considerationis actua lis vel priuatio considerationis actualis de aliquo quod tamen ipse non aduertens in actu aliquando sit et habet in habitu vel etiam non habet. Tunc dicunt isti quod angelus non peccauit ex errore quia error est pena. Pena autem non precedit culpam.

¶ Secundo dicut quod non peccauit ex ignorantia: quia angelus habitualiter nouit ante pctantum omnia quecunque debuit scire.

¶ Tertio dicunt quod peccauit ex inconsideratione quia non considerauit modum debitum secundum quem debuit appetere beatitudinem. Puta quod ex meritis licet be sciret habitualiter talem modumPuta quod ex meritis et ideo inordinate apetiuit eam nec ex passione peccauit. Planum est quia in angelis non sunt tales passiones sicut in nobis. Est autem ratioistorum quare oportet quod angelus ex inconsideratio ne vel inaduertentia peccauerit quia voluntas peccare non potest nisi ratione errante vel ignorante velnon aduertente et voluntas in omnibus sequitur iu dicium rationis stante iudicio illo et in vniuersa li et in particulari. Sic saltem quod immediate et directe non potest velle oppositum eius quod ratio dictat Et ratio que dicitur Achilles est in hoc quia secundum Augustinum decimo de trinitate in principio Inuisa possumus diligeretincognita nequaquanCum ergo oppositum eius quod iudicatur non sit cognitum nec iudicatum videtur quod voluntas nullo modo possit ipsum diligere vel eligere. Alioquin fertur in incognitum quod est contra Augustinum Sed iste modus dicendi est falsus et periculosus. Et arguo primo contra ipsum per rationes.

¶ Se cundo per auctoritates et articulos parrhisienses.

¶ Prima ratio est talis. Quando angelus pecca uit. Aut ratio dictauit esse efficaciter considerandum de conditionibus electionis vel volitionis aut de circunstantiis. Aut non iudicauit hoc / vel dictauit. Si non dictauit / hoc vel iudicauit Tunc voluntas nullo modo potuit mouere intellectum efficaciter ad considerandum de huiusmodi conditionibus quia secundum eos nihil potest nisi secundum indicium rationis et per consequens non fuit voluntas ad hec obligata: nec fuit culpa sua / nec peccauit. Si ratio dictauit efficaciter considerandum et voluntas per consequens mouit efficaciter intellectum ad considerandum quia sequitur dictamen et iudicium rationis. Ita quod nec contra rium facere nec obmittere istud potuit / quia ratiodictabat hoc. Tunc quero. Aut in illa consideratione efficaci occurrit conditio debita electionis et sic non potuit non eligere debite et ordinate / nec per consequens peccare et sic non peccauit. Aut non occurrit illa comditio debita vel circumstantia electionis et tunc etiam se quitur quod non peccauit: quia efficaciter considerauit et fecit quod potuit ad directionem sue electionis vel volitionis. igitur nullo modo peccauit secundum istam opinionem. hoc autem est falsum. igitur ore dicere necessario quod angelus peccauerit ex certa malicia eligendo vel volendo aliquid contra iudicium et dictamen recte rationis et non ex passione vel ignorantia vel non aduertentia.

¶ Tertio sic. Quero de illa in aduettentia. aut fuit imputabilis aut non. Si sic ergo ipsam precessit malicia voluntatis et peccatum angeli sicut ignorantiam affectatam. Si non fuit imputabilis sicut etiam ignorantia inuincibilis non est imeputabilis. ergo nec actus voluntatis sequens talem inaduertentiam non fuit imputabilis nec culpabilis et sic angelus non peccauit.

¶ Auctoritas prima est Augustini 1. super Genes. ad litteram. Ubi dicit expresse quasi in fine et quasi eandem sententiam. 14. de ciuitateca. 6. Simimiliter de Aaron qui operatus vi tulum Ubi dicit quod Salomon amori mulierum ad malum ydolatrie trahenti resistere non potuit faciens quod sciebat non esse faciendum. igitur contra conscientiam voluntatis agere potest et contra iudicium rationis. Similiter Aristoteles tertio ethicorum dicit Uidetur autem non idem eligere optima et opinari sed opinari quid melius propter maliciam autem eligere qua non oportet et intendit ibi de omni opinione et in vllet in particulari. Sicut etiam in septimo ethicorum comtra Socratem dicit quod et contra scientiam et opinionem firmissimam potest quis agere.

¶ Ad hoc etiam sunt tres articuli Parrhisienses. Et est primus duodecimus articulus qui dicit sic quod voluntas manente passione et scientia in particulari et in actu non potest contra eam agere error: ergo intelligit articulus quod voluntas potest oppositum velle eius quod actualiter iudicatur a ratione.

¶ Alius articulus est. 130. quod sit ratio recta et voluntas recta error igitur voluntas potest aliquid velle vel non velle contra rectum iudicium rationis.

¶ Articulus etiam. sequens. 13I. que dicit quod voluntate existente in tali dipositione in quae nata est moueri et mouente sic disposito quod natum sit mouere impossibile est voluntatem non velle error. Et sunt expressi articuli contra predictam opinionem. Nec valet Achiles suum. Tum quia non concludit quin voluntas saltem possit non velle illud quia iudicatum est a ratione. licet si aliquid concludit concludat quod voluntas non possit velle nisi iudicatum a ratione.

¶ praterea Dico quod neutrum concludit Uerum est enim quod omnia incognita non possumus diligere vel eligere¬ sed dico quod sufficit ad electionem vel volitionem huius vel oppositi quod aliquo modo sit cognitum vel in oppositovel in seipso vel in quocumque vel in vniuersali. Aliter sicut amplius apparebit in questione de libertate voluntatis. Sic igitur patet quod angelus potest peccare.

¶ Ad primum quicquid sit super hoc de mente piloporum. Dico quod intelligentia alia a prima non necessario intelligit nec suus actus intelligendi necessario conuenit: sed contingenter et accidentaliter sic quod potest sibi non inesse.

¶ Ad secundum Dico quod angelus non est idem cum sua intellectione: sed intellectio sua est accidens eius. Tu dicis obiectum est idem intelligenti. Dico quod non est vniuersaliter vel rum de primo obiecto: sed potest intelligere aliquid aliud a se sicut primum obiectum nullius autem talis in tellectio est eadem cum sua substantia quare. etc.

¶ Ad tertium dico quod licet angelus possit habere suam felicitatem naturalem tamen potest peccare sicut etiam homo licet secundum Aristotelem non posset festinari sua naturali felicitate.

¶ Ad quartum. Dico quod verum est quod prima intelligentia mouet vel mouere potest quamlibet intelligentiam in ratione amati et desiderati: sed non oportet hoc de qualibet vel in qualibet volitione anigeli et loquitur ibi de intelligentiis motricibus orbium quas ponimus beatas. Non enim posuit eas intelligentias licet falso. Hoc de primo articulo principali¬

¶ Quantum ad secundum articulum. Dicunt multi quod angelus non potuit peccare in primo instanti sue creationis. Ad hoc adducum tur multe rationes.

¶ Prima est ista. Termini duari mutationum ordinatarum non possunt esse simul. Sed creatio angeli et eius actio voluntatis elicita sunt dumutationes ordinate: quia vna praesupponit aliam vt patet igitur termini eorum. scilicet esse angeli et peccatum non possunt esse simul in eodem instanti.

¶ Secunda est ista Thome. Uoluntas non vult aliquid nec velle potest nisi vt bonum. Aut igitur illud bonum est verum / etiam. in appetendo non est pecctum aut verisimile vel apparens bonum. Sed secundum Augus contra Achademicos Nonpotest iudicari aliquid verisimile bonum nisi vel rum bonum sit praecognitum. igitur prior est cognitioveri boni quam peccatum in appetendo apparens bonum. igitur peccatum non potest esse in primo instanti.

¶ Tertia ratio Henrici octauo quolibeto questione nona c unduabus sequentibus est ista. Actus qui est pure naturalis non potest esse malus / nisi natura sit mala et per consequens nisi causans naturam sit malus: sicut claudicatio non est mala nisi quia tibiamala et agens ipsam est malum vel defectuosumagens. Et ratio est quia talis actus non est in alicunus potestate nisi agentis naturam. Sed primus actus voluntatis angeli est pure naturalis. ergo non potest esse malus nisi natura angeli et deus ipse agens naturam sit malus quod est inconueniens.

¶ Ad hoc videtur facere Augustinus duodecimo de ciuitate capitulo decimo. Ubi dicit quod si bona voluntas cum angelo facta est ab alio qui fecit angelum facta est. Et dicit hoc non esse dubium. igitur a simili. et cetera. Et potest dici quod verum est de bona quod a deo facta est saltem mediate: quia deo cooperante sicut ibidem deducit. Non sic de peccato dato quod in primo instati sicut nec in aliquo instanti: quia malum causam effectiuam non habet: sed defecti¬ uam sicut dicit ibidem.

¶ Quarta ratioActus primus voluntatis si sit rectus non imputatur iusticie volentis: sed bonitati dei hoc probat per Anselmum de casu dyaboli. 14. ca. vbi dicit sic. Sicut non esset ista voluntas iniusta si vellet inconuenientia quando non posset velle: ita hec si quando vel let conuenientia non idcirco esset iusta voluntas: quia hoc accepisset vt non posset aliter velle. igitur nec primus actus voluntatis potest imputari: nec esse peccatum sicut nec acceptari a deo.

¶ Quinta ratio Actus voluntatis non potest esse malus vel peccatum nisi procedat ex deliberatione et sequatur ipsa. quia vel ex malicia nature quod non est verum vel exdeliberatione et sic habetur propositum. Sed nullus actus sequens deliberationem potest esse in angelo inprimo instanti: quia prior est in angelo noticia simplex quidditatum in vniuersali per habitum scientia lem concreatum postea sui in particulari postea alio rum secundum ordinem et omnes isti precedunt deliberatio nem que est actus comparatiuus vnius ad alterum ergo et actus electionis quo vult aliis preesse comparando se ad alios secundum excellentiam est posterior et non in illo instanti.

¶ Sexta ratio. Si angelus peccaret in primo instanti necessario peccaret. Sed hoc est impossi bile. Peccatum enim est voluntarium. Probatio consequentie quia si potuit non peccare vel vitare peccatum. Aut hoc fuit in eodem instanti primo. Aut in priori instanti. Non in priori quia illudponitur primum Nec in illo quia omne quod est quando est necesse est esse quare etc.

¶ Septima ratio. Actio creature non potest esse in instanti. Tunc enim sequeretur quod virtus eius esset infinita quia si tanta virtus agit in tantetempore: et maior in minori tempore et infinita in instanti. Sed voluntas angeli est creata igitur non potest agere vel peccare in instanti.

¶ Octaua ratioAngelus non potest peccare nisi obmittendo iusticiam vel faciendo contra ipsam postquam fuit debitor iusticie. Sed ante primum instans non fuit debitor iu sticie: quia ante non accepit nec acceperat eam. Non enim potuit adimi iusticia in primo instanti quia tunc habuisset et non habuisset eam: et tamen peccatum semper adimit aliquod bonum. ergo etc.

¶ Ad hoc est vel videtur esse auctoritas Anselmi de casu diaboli vbi videtur pro bare quod angelus non potest habere primum actum voluntatis a se: quia si haberet ipsum aut volens autnolens. Si volens igitur prius voluit se hoc velle et sic illa volitio non est prima. Si nolens ergo prius habuit actum voluntatis qui est nolle: et sic etiam illa volitio non est primus actus.

¶ Ad hoc etiam vide tur esse magister distinctione. 3. Aliis autem videtur vbi innuit istam consequentiam quod si angeli fuissent creati mali et sic peccassent in primo instanti malicia illa fuisset a deo.

¶ Similiter etiam Origenes in glosa exechielis primo. Serpens diabolus non statim su per pectus ambulauit. Deus enim maliciam non fecit. Ubi innuit eandem consequentiam vt videtur. hec videtur etiam opinio Hu8. de sacramentis. Sed non obstantibus predictis dico quod angelus peccare potuit in primo instanti sue creationis.

¶ Ad hoc est prima ratio: quia obiecto presentato et voluntate non impedita in eodem instanti potest voluntas velle vel non velle siue nolle multo fortius quam visus videre: quia sua actionon est minus instantanea quam visio. Sed obiectum in primo instanti per intellectum voluntati angeli/ potest presentari. Nec obstat deliberatio quia non oportet quod cum discursu et tempore deliberet sicut nos: vt dicunt etiam alii. ergo etc.

¶ Secundo sic. Aliquis potest mereri in primo instanti in quo est sicut christus meruit in suo primo instanti. ergo similiter aliquis puta angelus potest demereri vel peccare in primo instanti sus creationis.

¶ Tertio sic. Si sol produccretur et aersimul cum ipso in eodem instanti nichil minus aeriiluminaretur a sole. Ita quod sol potest agere in instanti. ergo non minus voluntas angeli potest peccare et agere libere in primo instanti.

¶ Quarto sic. Effe ctus instantaneus cause alicuius praesente passo disposito non impedito potest esse sue cause coeuus. Sed volitio seu actus voluntatis est effectus instantaneus voluntatis et voluntas ipsa est passiuum dispositum et obiectum potest esse praesens in primo instanti nec est voluntas impedita. igitur statim potest esse volitio vel peccatum in primo instanti.

¶ Dico igitur quod licet angelus non peccauerit in primo instanti sicut apparebit in articulo sequenti tamen potuit pecca. re. Cum enim voluntas tam angelica quam humana sit libera libertate contradictionis circa quodcumque obiectum sibi presentatum saltem citra finem ad actum vel oppositum actus et non solum negatiuum: sed etiam. circa multa ad oppositum actum contrarie sicut ad molle: Dico quod obiecto sibi presentato per intellectum in instanti illo potuit velle vel non velle bene vel male peccando in illo instanti sicut etiam potest vel potuit pro quolibet alio instanti sequenti quia in sua potestate erat actus et modus actus ideo etc

¶ Ad primum aliorum dico sicut etiam respondet vnus doctor quod creatio et volitioangeli non sunt mutationes necessario ordinate secundum prius et posterius in duratione sed secundum prius et posterius natura. Et ita dico quod non repugnat eas esse in eodem instantidurationis sicut illuminationem aeris a sole et creationem solis. Preterea dico quod argumentum supponit falsum scilicet quod angelus non potest peccare nec sit malicia in voluntate sua nisi pre cedente errore in ratione.

¶ Preterea etiam aliquiapotest in instanti errare sicut et recte iudicare. Nam si oculus nunc crearetur et in eodem instanti ostenderetur sibi baculus in aqua iudicaret baculum esse fra ctum: et sic erraret: nec auctoritas accipitur ad mentem Augustini vult enim probare contra achadem cos quod contingit aliquid vere scire. Et sua ratio est quia qui errat natus est de aliquo vere iudicare et vere cognoscere. Non dicit autem quod prius aliquid vere cognoscit.

¶ Ad secundum dico quod non concludit quin saltem peccato omissionis potuerit pecca. re in primo instanti non volendo aliquod bonum nec verum nec apparens. Secundo dico quod nec de peccato commissionis quia dico quod non oportet prius duratione cognoscere verum bonum quam iudicare aliquid apparens bonum. Sed simul duratione poteshoc iudicari in relatione ad illud prius natura cognitum.

¶ Ad tertium dicitur quod prima actio angeli est pure naturalis et non causatur nisi a producente. Dico quod hoc est falsum: quia calefactio potest esse cum igne vel saltem illuminatio et tamen est vel potest esse ab igne vel a solo effectiue. Unde et vnus doctor¬ qui ponit istam positionem scilicet quod omnis operatio que incipit cum esse rei causatur a producente rem illam in esse nititur in questione de eternitate mundiostendere quod effectus potest esse coeuus sue cause vt lumen soli et vmbra virgulto.

¶ Eodem modo dito in proposito de voluntate quod ipsa in primo instanti potest habere actionem peccandi sicut causa eius. Precipue quia secundum ipsum in eadem questione presentatio obiecti per intellectum non precedit necessario volitionem nisi tantum natura et non duratione. Unde dico quod non solum talis actus est in potestate agentis naturam: sed etiam in potestate voluntatis et libere.

¶ Preterea quod operatio incipiens cum re debeat ascribi generanti rem in esse hoc non est pro alia causa nisi quia in isto instanti est causata ab agente: sed prima causa semper manet dum manet res in esse imactu causandi. Semper enim res causatur a deo quandiumanet. igitur pari ratione pro quocumque instanti de beret operatio rei deo attribui. Ita bene sicut pro primo instanti.

¶ Dico ergo ad illam rationem Henrici quod non oportet attribuere peccatum angeli ipsi deo dato quod peccasset in primo instanti. Ad exemplum de tibia. Dico quod defectus in ambulatione ex defectu tibie est naturalis non voluntarius nec liber et reducitur ad aliquod agens defectuosum sicut ad cauam vel ad in dispositionem materie. Sed defectus ille peccati esset liber et voluntarius et non reducere tur sub ratione peccati in aliquod extrinsecum agens sed solum in ipsam voluntatem deficientem.

¶ Ad quartum dico quod primus actus angeli si fuisset in primo instanti fuisset sibi meritorius et fuisset ascriptus iusticie volentis. Nec auctoritas Anselmi facit aliquid ad oppositum. Nam ipse supponit in eodem canitulo quod velle tale daretur a deo ipsi angelo immediate et non esset a voluntate angeli effectiue et libere: et tunc planum est quod non esset meritorius sed oppositum potest esse in primo instanti.

¶ Ad quintum dico quod non est necesse deliberationem precedere actum peccandi: quia ostenso fine siue in vniuersali siue inparticulari secundum aliquos voluntas sibi relicta sine dei liberatione potest non velle ipsum sicut etiam velle: et tamen vnum est peccatum omissionis et aliud est bonus actus saltem de his que sunt ad finem nullus negat verbi gratia. Iudeus vult beatitudinem sicut finem et tamen si proponatur sibi baptismus statim sine de liberatione respuet ipsum. Sicut etiam dicit philoso phus quod perfecti artifices non deliberant.

¶ Ad minorem dico quod cum potentia intellectione essentie sue potuit habere actum inordinatum nimie complacentie et amicitie ad seipsum non comparando se ad aliquod aliud et illa fuisset sibi peccatum et actus imputabilis et forte amorem concupiscentie inordinatum praecediamor amicitie ad seipsum inordinatus. Sicut etiam videtur dicere. Augustinus. 69. de ciui. dei. ca. vlti. vbi dicit quod ciuitatem dei facit amor dei vsque ad comtemptum sui. Sed ciuitatem dyaboli fecit amor sui vsque ad contemptum dei.

¶ Preterea etiam non oportet quod sic discurrat per obiecta comparando vnum a teri postquam secundum durationem terminos intellexit. Sed simul potest et terminos intelligere et complexionem formare vel comparare et sic etiam eligere vel peccare.

¶ Ad aliud sextum dico quod non necessario peccaret ni in primo instanti peccaret: quia in eodem instanti diuisim potest non peccare vel potuit: sicut etiam omnis actus libere voluntatis create pro quocumque instanti elicitur potest non elici. Alioquin nunquam libere eliceretur. Quando dicit omne quod est quando est etc. Dico sicut responsum est supra pluries quod conlunctim accipiendo verum est pro tanto quia impossibile est idem simul esse et non esse. Sed non oportet quod diuisim. Nam ista duo stant simul quod in instanti sit aliquid: et tamen pro eodem instanti potuerit non esse diuisim non simul cum esse.

¶ Ad septimum dico quod si ratio est bona probat quod nec in primo instanti nec in alio potuit angelus peccare. Tunc dico quod multe actiones creaturarum sunt in instanti sicut patet de visio ne de illuminatione de generatione secundum id quod est. Quando dicis esset infinita virtus. Dico quod illa regula Aristotelis non tenet nisi de illis que possunt fieri in maiori vel minori tempore sicut est motus. Et bene verum est quod virtus mouens in instanti vel potens mouere si motus hoc pateretur est infinita.

¶ Ad octauum dico quod angelus potuit peccare omittendo iusticiam que sibi debuit inesse vel potuit vel etiam faciendo contra ipsam licet nunquam habuisset eam. Nec oportet quod omne peccatum aliquid adiuuat de bonom quod actualiter insit sed sufficit quod de bono possibili vel debito in esse.

¶ Ad Anselmum diceretur quod Ansel mus fingit ibi et imaginatur vnum angelum qui haperet nudam essentiam sine voluntate vel sine affectione commodi et iusti quas forte posuit in voluntate sicut species in intellectu et de tali dicit quod primum actum volendi non posset habere a se immo nec aliquem alium. Sed dico quod necessarium est primum voluntatis habere angelum a se si actus ille sit imputabilis: et quod talem potuit habere. Quando dicitur. Aut habet talem actum volens aut nolens. Dico quod volens sed non alio actu quam isto: et ideo non est processus in infinitum sed iste est primus.

¶ Nota quod prima solutio non videtur ad intentionem Anselmi quia pari ratione nec haberet aliquem actum a se angelus ipse nisi intelligatur per primum actum voluntas ipsa eo modo quo forma dicitur actus primus. Operatio autem dici tur actus secundus: et sic verum est quod angelus non potest habere primum actum a se sicut nec voluntatem et concludit ratio Anselmi: sed tunc alii nichil habent de proposito quare etc. Si autem intelligat Anselmus per primum actum primam volitionem antequam nulla non video quod sit verum nec sua ratio valet.

¶ Ad magistrum et Origenem dico quod loquuntur directe contra Manicheum qui ponebat quod terminus creationis non so lum erat natura angelica: sed etiam malicia ipsa: et per istum modum angelus non potuit esse ab initio malus nec fuit quia deus non est causa mali. Et patet quod non est ad propositum.

¶ Ad Hugonem potest dici quod fuit illius opinionis sed non curo. Una ratio tamen ab vno adducitur quia voluntas angeli ex se fuit indeterminata ad peccandum vel non peccandum seu me rendum. ergo simul in eodem instanti non potuit esse determtnata ad alterum istorum. Tunc enim simul in eodem instanti durationis fuisset determinata et indeterminata quod est contradictio.

¶ Dico quod non fuit indeterminata si peccauit in primo instanti: sed determinata fuit et nunquam secundum durationem aliquam indeterminatam: licet ex se determinaret se sic quod pro eodem instanti diuisim potuisset determinasse ad oppositum et ex se inquantum voluntas est sic absolute non determinet si bi alteru: sed vt operans est. hec de secundo articulo.

¶ Quantum ad tertium arti¬ culum. Primo declarabo de bonitate. Secundo de malicia. Et primo adhuc de bonitate vie. Et secundo de bonitate glorie.

¶ De bonitate naturali vel nature planum est quod angeli fuerunt creati boni. De bo nitate gratie gratum facientis non puto quod fuerint creati boni. Nec in gratia sicut videtur dicere Augusti nus super Genesim ad litteram vbi dicit quod angelica natura prius fuit facta tenebrosa et postea conuersaest ad lucem et facta est lucida per gratiam. Similiter etiam hoc dicit beatus Gregorius super illud Ezechielis. Omnis lapis praeciosus operimentum tuum. vbi dicit quod lucifer nunquam habuit caritatem nec gratiam. Nec valet contra hoc dictum Augustini. 12. de ciuitate dei quod deus simul erat condens naturam et laigiens gratiam quia non est intelligendum de gratia gratum faciente: sed de gratia aliqua gratis data puta de aliquo habitu vel specie qua deum cognouerunt distincte super naturaliter correspondente fidei habitu in nobis vel huiusmodi.

¶ De bonitate glorie dico quod non fuerunt creati boni. Tunc enim nullus vnquam cecidisset vel peccasset quod est falsum.

¶ Dico igitur quantum ad bonos quod tres more fuerunt in eis.

¶ Prima fuit in qua substiterunt in suis naturalibus cum illo habitu sibi concreato et in ista omnes fuerunt equales.

¶ Secunda mora fuit in qua boni conuerterunt se ad deum per suum actum naturalem diligendi ipsum qui fuit eis meritum de congruo et in eodem infusa est eis gratia cum qua diligendo deum caritatiue meruerunt de condigno et perstiterunt in gratia ista.

¶ Ter tia mora fuit in qua sunt beati et premiati fuerunt. Ex quo apparet quod premium in eis non precessit me ritum: sed meritum precessit ipsum premium et quod etiam. multum potuerunt mereri: licet in modica mora pro pter perfectionem et intensionem actus sui.

¶ Tunc de malicia dico quod angeli non fuerunt creati mali secundum Magistrum et auctoritates quas ponit in tertia distinctione. Et tunc dico quod habuerunt mali angeli primam moram communem cum bonis.

¶ Secundam habuerunt in qua auerterunt se per peccatum et in ipso perstiterum et bonos temptauerunt.

¶ Tertiam in qua fuerunt miseri et puniti propter peccatum suum sicut boni in ter tia mora facti fuerunt beati. Sic de facto. De possi bili tamen puto quod mali in primo instanti potuerunt peccare et puniri: et etiam boni in primo instanti mereri et premiari a deo vel beatificari. Licet contra hoc arguat vnus doctor quod non stent simul meritum et praemium quia non meretur aliquis nisi gratia imperfecta. gleia autem est gratia perfecta. Sed impossibile est quod simul eadem gratia sit per fecta et imperfecta. ergo etc.

¶ Secundo arguit alius doctor subtilis quando meretur aliquis potest non mereri vel non elicere actum: sed quando est beatus non potest non elicere actum nec peccare. Sed impossibile quod idem simul possit non elicere et non possit non elicere. ergo etc.

¶ Hoc confirmatur per Anselmum qui dicit quod si voluntas sic accipiat a deo velle quod non possit non velle: neque iusta neque iniusta est / id est neque meretur neque demeretur. Sed beatus sic accipit a deo volitionem quod non potest non velle: ita quod non elicit actum contingenter sed necessario. ergo etc.

¶ Item via et terminus non sunt simul. Sed meritum est via. ergo non stat cum gloria ista non videntur michi concludere. Christus enim ab instanti sue conceptionis sicut dicam in tertio meruit vitam eternam licet haberet ipsam: ideo non video quod meritum et premium repugnent stare simul. Similiter etiam quia meritum et pena possunt stare simul vt videtur. Unde si angeli potuerunt peccare in primo instanti nullum est inconueniens quod imeodem instanti potuerunt puniri. ergo similiter de merito et premio¬

¶ Ad primum aliorum dico quod non oportet mereri gratia minus perfecta quam sit gllia datoquod gratia et glia sint idem. Non est enim hoc necessarium abso lute licet coniter hoc contingat. Preterea aliquis absolute loquendo posset mereri sine gratia: sicut dictum est in primo et puto quod beatificari.

¶ Ad secundum dico quod licet merens de lege communi potest non velle vel peccare. hoc tamen non est necessarium: quia deus aliter potest acceptare. Et patet de christo qui meruit aliqua et tamen non poterat peccare. Patet etiam de beatis angelis qui ministrando hominibus merentur aliquod premium saltem accidentale: et tamen non possunt peccare.

¶ Ad tertium de Anselmo dico quod si voluntas haberet suum velle a deo sic quod non eliceret ipsum: sed pure passiue. Ita quod non posset non velle eo modo quo in potestate pure passiui non est pati vel non pati quod voluntas non meretur. Sic autem non est in propositoquare etc.

¶ Ad quartum dico quod via et terminus in talibus bene stant simul eo modo quo meritum est in via sicut etiam meritum augmenti caritatis et augmentum quod est terminus stant simul secundum durationem licet vnum sit prius alio natura sicut in proposito. hec de tertio articulo.

¶ Ad primum principale resposum est quod angelus peccauit nullo modo errore precedente in ratione.

¶ Ad secundum quod in perpetuis cuius modi sunt angeli potest esse error et peccatum quicquid super hoc senserit Aristoteles quia non sunt puri actus quare etc.

¶ Ad tertium quod in nullo nisi in solo deo idem est quod quid est cum eo cuius est: quia solum tale est separatum a materia: id est a natura contrahibili per differentiam indiuidualem et est purus actus et per essentiamsuam rectitudo nec per consequens peccare potest. Similiter in ipso idem est intelligens et primum intellectum et intellectio eius est sua substantia et sua volitio et in nullo alio isto modo ideo etc.

¶ Ad quartum dico quod illa maior veritatem habet in nobis loquendo de viciis et virtutibus adquisitis nam de virtutibus infusis in angelis non habet locum.

PrevBack to TopNext

On this page

Quaestio 1