Prologus

In Principio creauit deus celum et terram. Genesis primo capitulo. Moyses ille sanctissimuus a deo patre minarum et luminum in sortem filiorum dei specialiter adoptatus a verbo dei filio tanquam seruus legislator singulariter illustratus et a spiritu sancto peculiariter et suauiter inspiratus sicut ille cum quo loquebatur deus facie ad faciem sicut solet homo loqui ad amicum suum in omni domo sua fidelissimum et super omnes habitantes in terra mitissimum. Unde Augustinus. xi. de ciuitate dei. Ubi dicit sic. Sapientia dei per quam facta sunt omnia in animas sanctas se transfert vel dei amicos et prophetas constituit eisque opera sua sine strepitu intus enarrat. Loquunturque ei angeli dei qui semper faciem patris vident: voluntatemque eius quibus oportet anunciant. Ex hiis erat iste propheta qui dixit et scripsit. In principio creauit vel fecit deus celum et terram qui tam ydoneus testis est per quem deo credendum sit vt eodem spiritu dei quo hec sibi reuelata cognouit etiam ipsam fidem nostram futuram tanto ante praedixerit. Qui deum palam et non per enigmata et figuras videbat / quod pertinet ad secretarium dilectissimum / numeri duodecimo.

¶ In verbis praemissis describit huius secundi libri materiam quae dicitur opus creationis vel creatura ipsa vt accipiens esse per diuinam creationem. Exprimens nihilominus deum inquantum relucet eius potentia in opere creationis et hoc ad ostendendum veritatem et ad repellendum falsitatem quando dicit In principio creauit deus. De quo est iste secundus liber quantum ad inicium duratiuum seu quantum ad inicii nouitatem quia in principio.

¶ 2o quantum ad principium productiuum seu principii claritatem vel dignitatem creauit deus.

¶ 3o quantum ad fastigii perfectionem quia celum.

¶ 4o quantum ad vestigii depressionem vel impressionem quia terram. Describit ergo primo sue durationis inicium in principio 2o sue productionis principium creauit deus. 3o sue perfectionis fastigium quia celum.

¶ 4o sue depressionis vel impressionis vestigium quia terram. Describit primo creaturam quantum ad nouitatem durationis ad eludendum errorem philosophorum qui mundum ab eterno posuerunt et sine principio durationis sed in principio dicit Moyses In principio. inquam nouitatis ne creatura suo principio equaretur necessaria putaretur de nihilo probaretur et in nihilum verteretur. De hoc dicitur ad Hebre. primo. Et tu in principio domine terram fundasti et opera manuum tuarum sunt celi Ipsi peribunt tu autem permanebis et omnes vt vestimentu veterascent. etc.

¶ Ubi notantur quattuor que arguunt probabiliter in creatura nouitatem excludendo ab ipsa durandi eternitatem.

¶ Primum est sue debilitatis fulcimentum. Et tu in principio domine terram fundasti. Creatura enim ita habet esse debile quod nisi fundaretur a deo statim corrueret sicut artificium edificii non fundatum. Necessario igitur requirit diuinum fundamentum / fundasti terram et permanet. Qui fundasti terram super stabilitatem suam etc. Tui sunt celi et tua est terra orbem terre et plenitudinem eius tu fundasti. etc.

¶ 3m est sue nihileitatis argumentum. Et opera manuum tuarum sunt celi. Deus enim aliter operatur quam alii sicut dicit Magister in principio huius secundi / quia sicut creator faciendo aliquid de nihilo / et ideo suum operatum dicitur de nihilo aliquid factum Per hoc ergo quod dicitur. Opera manuum tuarum sunt celi / ostenditur creature nihileitas. Uidebo celos tuos opera digitorum tuorum etc. Tu enim dominem fecisti caelum et terram et quicquid celi ambitu continetur Hester. xiii.

¶ 3m sue mobilitatis argumen tum. Ipsi peribunt tu autem permanebis. Creatura enim qualibet alicui motui vel mutationi subiecta est et solus deus immutabilis est et idem permanet Istud autem mutari quoddam perire est / quia mutatio arguit aliquid non esse. Celum igitur et terra transibunt Tu autem domine in eternum permanes et memoriale tuum in generatione et generationem.

¶ 4m sue finalitatis et mortalitatis detrimentum. Et omnes sicut vestimentum veterascent. Creatura enim quantum est ex se tendit ad non esse continue. Unde et aliquomodo veterascit ad modum vestimenti propter quod etiam solus deus secundum apostolum prime ad Thimo. vi. Immortalitatem habet / propter quod statim sequitur. Uelut amictum mutabis eos et mutabuntur. etc. Et in Iob. dicitur precipue quantum ad creaturas corruptibiles. Quasi putredo consumendus sum et quasi vestimentum quod commeditur a tinea / propter quod et de natura angelica de qua minus videtur in mutabilibus. Natura angelica eo ipso quo creatura est vicissitudinem mutabilitatis habet. Mutari autem ex alio in aliud ire est in et semetipsa stabilem non esse. Unaqueque enim res quasi tot passibus ad aliud tendit quot mutabilitatis sue motibus subiacet. Sola autem natura incomprehensibilis a statu suo nescit moueri que ab eo quod semper idem est nescit immutari. propter quod etiam damascenus. 2o li. dicit. Quod omne quod incipit a versione incipit inversionem tendit et econuerso igitur competenter nouitas creature et sue durationis tangitur cum dicitur In principio et hoc de primo principali.

¶ 2o dico quod describit creaturam quantum primum effectu sue productionis / creauit deus. Opus namque creationis est ita ardum quod non potest attingi nisi a deo sicut inferius apparebit. hic est enim deus cuius verbo cuncta sunt effecta. Cuius dono cuncta sunt protecta. Cuius throno alta sunt subiecta cuius septro mala sunt correcta. Ista quattuor tractat magister in hoc secundo Primo loquens de creatione. Secundo de conseruatione. Tertio de angelorum ministrantium multitudine. Quarto de vocati primi hominis magnitudine vel propter claritatem vel primitatem propter quod dicitur Apo. 4o. ca. Dignus es domine deus noster accipere gloriam et honorem et virtutem quia tu creasti omnia et propter voluntatem tuam erant et creata sunt vbi describitur principium productiuum creature propter quod est deus.

¶ Quantum ad claritatem sapientie dignus es domine deus noster vel quantum ad claritatem sanctimonie dignus est enim deus et propter sapientiam / propter quod ibidem ca. 5o. dicitur. Dignus es domine deus noster accipere librum et soluere signacula eius. Nullus enim potest librum sapientie aperire nec soluere signacula eius nisi deus quia omnis sapientia a domino deo est et cum illo fuit semper et est ante euum.

¶ Secundo describit deum creatorem quantum ad primitatem excellentie. Accipe gloriam et honorem et virtutem Sic enim tanquam regi seculorum immortali et inuincibili et soli deo honor et gloria in secula seculorum amen. Propter quod eadem capitulo dicit quod dignus est accipere virtutem et honorem et gloriam et benedictio¬ nem et omnem creaturam.

¶ Tertio quantum ad ptantem efficientie quia tu creasti omnia. Creauit eim deus vt essent omnia. Unus etiam est altissimus creator omnium omnipotens Rex potens et metuendus nimis etc. vnus est et secundum non habet. Creauit enim deus omnia visibilia et inuisibilia corporalia et spiritualia. Ex quo concluditur sua incomprehensibilis et insuparabilis potentia.

¶ Quarto quantum ad libertatem complacentie vel amicitie et propter voluntatem tuam erant et creata sunt Non em deus de necessitate creature producit creaturam vel aliquid aliud a se / sicut dixerunt aliqui philosophierrantes nec etiam aliqua necessitate sed mere libere et contingenter per liberam voluntatem qua sponte dilexit creaturam et determinauit seu imperauit creaturam fieri / et hoc tangitur cum dicitur propter voluntatem tuam etc. Propter quod dicebat illa imparatrix Hoster. Domine rex omnipotens in voluntate tua cuncta sunt posita. etc. Et in psalmo dicitur. Omnia quecumque voluit dominus fecit in celo et in terra in mari et in omnibus abissis: De isto principio productiuo creature quod est deus admiratur Hilarius de trinitate exponens illud. Omnia per ipsum facta sunt quis est ( inquit) ille per quem omnia facta sunt. Infinitum est ( inquit ) priquod fit omne quod factum est. Unde voluntarie genuit nos verbo voluntatis sue vt simus initium aliquod creature eius Iacobi 1. et hoc de 2o. principali.

¶ Sequitur 3mn in quo creatura describitur quantum ad fastigium perfectionis et hoc quantum ad creaturas spirituales et intelligibiles que recte per caelum intelliguntur. Est enim quelibet talis celum limpidum celum stellatum celum incorruptibile et celum virtuale igitur caelum creauit deus. Uerbo domini celifirmati sunt et spiritu oris eius omnis virtus eorum vbi describitur quadruplex conditio huius creature spiritualis Sunt enim creature spirituales intelligibiles ad exprimendum verbo domini. Sunt enim separate a materia et conditionibus materialibus et a quantitate et ideo maxime intelligibiles / ita quod praecipue cadunt sub verbo diuino earum expressiuo de quo dictum est iohannis primequod in principio erat verbum et omnia per ipsum facta sunt Ron quia sunt incorruptibiles ad permanendum licet enim sint anichilabiles non tamen corruptibiles et ideo dicuntur celi firmati quia a corruptione segregati etc. Sicut cuolum inter alia corpara omnia. Et ideo genesis primo. Uocauit dominus firmamentum celum quia spiritualem creaturam. Uocauit caelum et firmamentum / quia incorrupibilis ad permanendum.

¶ 3o quia sunt indiuisibiles et insensibiles ad extendendum. Non sunt enim quante nec corporee nec diuisibiles nec per consequens sensibiles vel palpabiles quia sunt spiritus oris dei spirituales enim sunt Est enim talis creatura de qua dicitur Io. 3o. Quod natum est ex spiritu / spiritus est palpate et videte quaniam spiritus carnem et ossa non habet.

¶ 4o dico quod sunt infatigabiles ad exequendum vel exercendum quia omnis virtus eorum vertus namque non alligata corpori / sed a corpare separa ta est infatigabilis. Unde et creature spirituales vertutes appellantur Laudate eum omnes angeli eius laudate eum oes virtutes eius. De istis spiritualibus creaturis deter minat magister in principio 2e dist. vsque ad principium 32e. dist. sicut patet discurrendo hoc est. igitur celu de quo dicitur Caelum sedes mea est. hoc est caelum de quo dictum est quod species celi in visione glorie etc. Species celi gloria stellarum quantum ad angelos bonos. Est enim celum eristallinum per splendorem veritatis. Celum empi¬ reum per ardorem caritatis. Celum sydereum per decorem puritatis. Sed de multis angelis dicitur in Iob. 17 quod celi non sunt mundi in conspectu eius sicut est et Magister exprimit determinando de eorum auersione de obstinatione et punitione. de hoc 3o principali.

¶ Sequitur 4m vbi describitur creatura corparali quantum ad vestigium conditionis vel subiectionis seudepressionis / terram inquit. Recte tantum per terram creatura corporalis intelligitur qua maxima materialis et cor porea inter alias inuenitur. Unde nec aliquis eam posuit primum principium / sicut patet ex aliis etc. Terram igitur deus creauit I creaturam corpoream. de qua dicitur Gene. primo. Terra autem erat inanis et vacua et tenebre erant super faciem abissi. Ubi notandum quod terra habe quantum est ex se infimitatem situs deformitatem / visus quantum ad visum. 3o habet sterilitatem fructus. 4o habet profunditatem et abissum sinus / propter primum dicitur terra / propter 3m dicitur tenebrosa / propter 3m inanis et vacua / propter qua m dicitur abissus et profunda. Sic creatura corporalis quantum ex se habet in vniuerso infimitatem quantum ad situm / vacuitatem velsterilitatem. quantum ad fructum / deformitatem quantum ad visum / et profunditatem quantum ad sinum. Primum quia terra quia caelum sut sum et trra deorsum. Primus eim gradus et summus in vniuerso est gradus summe trinitatis. Secundus est gradus creature spiritualis Tertius est creature corparalis et est infimus. igitur terra scabellum pedum meorum.

¶ 3m habet quia quantum est ex se est inanis et vacua / homo enim qui est nobilior inter corporeas creaturas quantum est ex se est inanis et vacuus / non potens per seipsum proficereset deficere Habet ergo fructus sterilitatem Et ideo populi meditati sunt ina nia. Extendit enim deus aquilonem vitam humanam que assimilatur vento. Iob. 25o. capitulo et apprehendit terram super nihili aspexi terram et ecce vacua erat et nihil Iere. 4o. ca.

¶ 3m habet quia tenebro sa est corporalis inepta ad cognitionem quia vel cognitionem non habet vel obscuram et imperfectam cognitionem habet. Et ideo tenebre facte sunt super vniuersam terram.

¶ 4m habet quia abissus super faciem inquit abissi. Abissus est enim creatura corporalis propter situs capacitatem et profunditatem quia licet sit inferioris gradus tamen continet in sinu sud omnem aliam creaturam tanquam locus vel quasi locus etiam omnium dei et angelorum. Unde extra celum nichil est sicut abissus capit omnem aquam super faciem abissi ergo sicut dicitur ecclesistici primo. Altitudinem celi et latitudinem terre et profundum abissi quis dimensus est.

¶ De istis vero creaturis corporalibus Magister determinat principaliter duodecima distinctione vsque in finem. igitur perfecti sunt celi et terra et omnis ornatus eorum quia et quantum ad creaturas spirituales et quantum ad creaturas corporales / quia in principio creauit deus celum et terram sicut a principio dicebatur. Ipse est enim deus Iacob qui fecit celum et terram mare et omnia que in eis sunt qui est benedictus in secula seculorum AmenExplicit prologus.