Quaestio 1

¶ Sequitur prima distinctio. CIrca primam distinctionem secundi sententiarum Queritur primo. Utrum deus sit causa effectiua omnium entium positiuorum aliorum a se.

Uidetur quod non. primo quia intelligentie et scelum sunt aliqua entia alia a Ise. Sed ista non habent causam effectiuam secundum Aristotelem quia sunt necesse esse / secunu ipsum autem necesse esse non est causabile quia tunc esset possi bile. ergo etc.

¶ 2o sic materia prima est aliquod ens aliud a primo quia est per se causa alicuius intrinseca entis puta compositi. Sed materia non habet causam efficientem quia si fieret de nihilo fieret. Non autem de alia materia quia quod fit de materia est compositum. Similiter etiam quia esset processus in infinitum. Sed de nihilo nihil fit secundum commnem conceptionem philosophorum. Et hoc etiam dicit Anselmus monologio. 8. Nihil fit ex nihilo / sicuc vox omnium est ergo. etc.

¶ 3o sic Idem manens idem et vniformiter se habens non potest facere nisi idem secundo de generatione. Sed deus est summe vnus et idem et vniformiter se habens quia immutabilis est / ergo non facit nisi vnum. ergo non est causa effectiua omnium aliorum a se.

¶ 4o sic Actio sicut calefactio vel huiusmodi est aliquod ens aliud a deo quia est in determinato praedicamento. Sed actio non est ab aliquo effectiue quia tunc actionis esset actio sicut termin quod negatur. 5o. phisicorum ergo. etc.

¶ Contra Io. primo dicitur de verbo diuino quod est de Omnia per ipm facta sunt. Et ad ratioanos. II. Ex ipso et per ipsum et in ipso sunt omnia. In ista questione sic procedam. Primo inquiram quae fuit intentio philoso phorum de ista questione. 2o que sit intentio aliquorum theologorum. 3o ponam quid videtur dicendum de quadioneUltimo ad rationes principales. Quantum ad primum. ponam primo opinionem cuiusdam doctoris. 2o arguam contra eam et dicam aliter de hoc articulo. 3o soluam motiua illiQuantum ad primum Respondet quidam doctor. viii. quolibeto suo. q. ix. enumerando multos modos necesseesse / quorum tres accipio tantum ad propositum. Uno enim modo praet intelligi aliquid esse necesse esse extra deum sicut quod ex se formaliter esse necesse esse / tamen ab alio causatiue vel effectine. Secundo modo quod est necesse esse ex se formaliter non tamen ab alio causatiue sed tantum dependenter habens ad ipsum habitudinem vel dependentiam necessariam notamen vt ad causam efficientem sed vt ad aliquid prius quod praesupponitur ab ipso sicut nunerus prior a posteriori suo modo / vt binarius a ternario et omnibus aliis. Tertio modo prtet intelligi sic quod aliquid fit ex se formaliter possibile esse tamen necessario habet esse a causa necessario causante. Tunc dicit quod aliqui imposuerunt aristoteli quod omnia incorruptibilia alia a deo sunt necesse esse primomodo quia ex se formaliter tamen a deo effectine et causatiue. Sed dicit quod hoc non fuit de intentione aristotelis nec commentatoris sui. Quod probat primo quia iste modus implicat contradictionem manifestam quia omne necesse esse ex se formaliter impossibile est non esse et omne quod est ab alio causatiue est possibile esse et per consequens possibile non esse et hoc ex se formaliter. ergo ad istum modum sequitur quod idem ex se formaliter sit nececesse esse vel impossibile non esse et possibile esse vel non esse. Sed non est credendum tantum philosophum non vidisse talem contradictionem ergo non est putandum quod de mon¬ te eius fuerit iste modus possibile enim esse et necesse esse proprie accepta contradicunt. Unde et aristoteles in perpetuis cuiusmodi sunt secundum ipsum intelligentie et caelum et materia prima non est potentia ad esse. Sed in celo est potentia tantum ad vbi et in perpetuis non dietternt esse et posse 5o. metaph. Secundo adducitur ad hoc aristoteles. 12. metaphisice / vbi ex intentione ponit plures subtanas sempiternas immobiles et sine magnitudne et propter eandem causam propter quam dixerant de substantia prima quae quidem causa erat sicut portet in praecedenti cao. vertutis infinite mouet tempue infinito et ion non praet esse vertus in magnitudine. Infinitum autem imperfectione et vigore non est causabile secundum aristotelem et veritatem ergo etc. Similiter primo de celo Omne generabile vel factum vel corruptibile et econuerso et ita nullum in corruptibile est ab alio secundum Aristotelem.

¶ 2o adducitur commentator. 8. metaphi. Ubi dicit expresse quod nullum possibile esse prtest habere esse necessarium ab alio nisi solus motus et impossibile est hoc de substantia nisi natura possibilis transmutaretur in necessariam sicut dicit Cum igitur aristoteles posuerit substantias intellectuales et incorruptibiles esse necesse esse non posuit eas habere esse ab alio catiue. Dicit enim ibi quod permanentia substantieeterne non est ab alio sed ex se. permanentia autem motus est ab alio seu duratio puta a mouente.

¶ Ad hoc pst adduci etiam commentator. 5o. metaphi. ca. necessario Ubi dicit quod si fuerint entia simplicia et eternanullum eorum accipit esse ab alio. Entia autem simplicia et eterna secundum ipsum sunt intelligentie et caelum et materiaprima etc.

¶ 4o pt adduci idem commentator 4o celi et mundi. commento. prio vbi dicit quod res aeterne non habent aliquam de nunero causarii nisi formalem non ergo habent causam efficientem Sic ergo dicunt isti quod accipiendo necesse esse primoo non fuit de intentione aristotelis nec Auerroys quod intelligentie et alia incorruptibilia essent necesse esse. Unde non posuerunt talia ee a primo effectiue. Sed loquendo secundo modo necesse esse dicat idem de doctore quod de intentione aristo. et commentatori fuit quod incorruptibilia sunt necesse esse ex se formaliter dependentur tamen non causatiue a primo / sed sicut imperfectum a perfecto et posterius a priori sine causalitate es fectiva et est species secundum se totas in tota circulatione sua vel potius indiuiduorum suorum hoc autem declaratur esse possi bile per vnum numerum qui necessario praesupponit alium qui non est causa eius. Et similiter in figuris hoc probatur per commentatorem prio celi et mundi vbi dicit sic nam ens faciens omnia aeterna necessario sequitur et permanens autem et aeternum non fit nisi quia substantia et essentia eius dat ei permanentiam. Unde subdit quod aliqua sunt natralia tribus modis. Aut enim dat eis nam eorum vt sper sint / aut vt sper non sint / aut aliquando sint et aliquando non sint. Est ergo intentio Arist. quod incorruptibilia ex nam sua habent vt sper sint et non ab alio causatiue sed tantum dependenter secundum immutabilem et necessariam habitudinem ad prim quod est deus

¶ Quantum ad 3m modum necesse esse dicit Auicenna go metaph. sue posuit incorruptibilia alia a primo esse necesse esse sic tamen quod primam intelligentiam immediate al ipso et aliam cum orbibus suis mediante prima sicut ponit Auicen. ix. meta. Fuit igitur intentio Auicenne secundum istum quod incorruptibilia alia a primo ex se formaliter sunt possibilia esse vel non esse tamen necesse esse a primo largiente de nescateipsis esse propter immutabilitatem sui.

¶ Ex quae concludebat quod non patest eis non dare esse et sic patet qumo secundum Auicennam incorruptibilia sunt ab ipso deo licet non immediate omnia sed tantum psam intelligentia. Posuit enim quod deus quia est purus actus intelligendo seipsum et actualitatem suam producit et creat im mediate et de necessitate primam intelligentiam. Illa autem prima quia cadit in potentiam aliquam ita quod aliquo modo componitur ex actuali et potentiali intelligendo primam intelligentiam creat secundam intelligentiam / intelligendo suum actuale creat animam sui orbis quam debet mouere. Sceintelligendo suum potentiale creat propium orben quem mouet et sic de aliis deinceps.

¶ Sed contra istum modiarguit iste doctor quod implicat contradictionem. Quod enim est ex se formaliter possibile esse vel non esse si ponatur non esse nullum sequitur impossibile. Cum ergo prima intelligentia sit possibilis ex se esse vel non esse. Ponatur non esse non sequitur impossibile. Sed impossibile et quod illud quod ncessio est a quocumque sit ponatur non esse quia tunc simul esset et non esset quod enim est necessario semper est ergo si ponatur aliquando non esse ponitur simul esse et non esse. Et hoc sequitur ad positon nem Auicenne vt dicit.

¶ Secundo improbat Auicennam de hoc quod posuit aliquid quod est possibile esse habere prius non esse quam esse natura solum non duratione. De intentione enim huius doctoris est quod omne possibile esse vel non esse prius non solum nam sed etiam duratione habet non esse quam esse. Sed dehoc non curo modo quia spectat ad aliam quaestionem de eternitate mundi hec est ergo opinio quod alia a deo vel sunt corruptbilia vel incorruptibilia. Si incorruptibilia intentio philosophorum fuit quod deus aliquo modo est causa ipsorum / in tentio Aristotelis et Commentatoris quod in genere cause finalis / sed prima intelligentia effectine mouens est causa effectiua ipsorum mediante motu celi quod quidem dieternter se habet ad ipsa. Et ideo corruptibilia sunt. Sed intentio Auicenneest quod omnia sunt a deo effectine cum hoc tamen non immediate sed mediate mediantibus causis secundis scilicet intelligentiis motricibus et orbibus et motibus suis.

¶ De incor ruptibilibus autem dicunt isti specialiter ( quia de corruptibili bus non faciunt mentionem ) quia intentio Aristo. et Con mentatoris est quod ipsa non sunt a deo effectiue vel causaliised tantum dependenter modo supradicto. Intentio autem auicemnne est quod vtroque modo puta causaliter et per consequens dependenter non tamen immediate sed sicut dictum est supra.

¶ Contra istam opinionem prtest argui. Et arguitur quantum ad primidictum suum. Uidetur enim quod aristo. non habuit pro impossibili quod aliquid sic necessarium ex se formaliter et tamen casatiue ab alio nessio causante quia hoc expresse dicit. 5o. metaphvbi ait quod sunt quadam nesseasia quae habent catum sue necessitatis Similiter 8. phisi. dicit hoc idem reprehendendo antiquas qui negauerunt ab aliquibus causam quia erant nesselia vel sunt Dicit enim quod aliqua nesseria habent causam et habent causam sue necessitatis ab alio. Hoc patet in scientiis in quibus conclsio de monstrationis est ncesseslia et tamen habet principia et praemissas sicut causas eius. Unde demonstratio est sillogismus ex primis vel ris causisque conclsionis / sicut dicitur primo posteriorum.

¶ Secundo sic Aristo. in. 20. metaphi. dicit quod sper exsentiu vel sempiternorum principio / ore esse verissima et maxine entia illud aum quod est maxime tale secundum ipsum est causa aliorum que sunt post. Cum ergo Aristoteles posuerit vnum ens veissimum et summum ens posuit vt videtur ipsum esse causam omnium en tium aliorum.

¶ Ad hoc respondent aliqui quod Aristo. non inte dit de principiis entium inexstendo sed de principiis consequentiarum vel conclesionum in inferendo et in demonstrando quod videtur quoia non ponit plopta entia verissima sicut nec summe entiaEt tamen ibi loquitur in pltuali de principiis verissimis. Sed dico quod non videtur ad intentionem Arist. Tum quia statim subiungit quod sicut est in veritate ita et in entitate / ita quod sicut principium verissi mum est causa veritatis aliorum puta conclsionum in demonstrando sicut ens verissimum et summum est causa aliorum entium in essendo

¶ pratereaest commentator dicut ibidem expresse sic. Si est aliqua pri ma causa omnium vt determinatum est in scientia nanlium illa est ma¬ gis digna et in esse et in veritate quam omnia entia. Omienia enim entia non adquirunt esse et veritatem nisi ab illa cas. Est ergo tantum ens per se et vera per se / et omnia entia / et vera et per veritatem eius Ecce expressa auctoritas commentatoris quod omnia sunt a deo effectiue. Similiter etiam Commentator expresse dicit deu substantia orbis. Debemus inquit scire quod corpus celeste non indiget vertute mouente in loco tantum sed est vertute largiente in se et in sua subsatm permanentiam eternam. Et subdit quod hoc ignorauerunt quidam esse de intentione Arist. et hoc fuit valde obscurum. Ecce ergo quod non solum motus celi est ab alio / sed etiam substantia et permanentia aeternaest ab alio et pari ratione de quolbet alio perpetuo et incor ruptibili.

¶ Sed ad hoc respondet doctor / quod Commentator contradicit sibiipsi in hoc et sue principali intentioni Contra quia idem sentit de Commentatore et Aristo. ergo vterque contradicit sibi et Commentator explicite ergo non valuit ratioquam ponebat quod iste modus non erat de intentione Aris. propter contradictionem Maius enim inconueniens est imponere philosopho vel commentatori contradictionem explicitam quam implicitam. Uel si conceditur explicita multo fortius prtest concedi implicita. praterea diceretur et forte non inconuenienter. tame non curo multum de hoc quod Commentator contradicit sibi hic et in. xii. metathi. quia hic scilicet in 2o tractatu de substantia orbis distinxit duplex agens / vnum scilicet quod est ante effectum nec est simul nescio cum effectu et de tali dicit quod ce lum et incorruptibilia agens non habent et sic intelligi. xii. metaphi. Tunc enim non essent talia nessasia. Aliud agens quod est simul cum effectu nec praecedit ipsum in esse secundum durationem et effectus nesseario est simul et de tali intelligit hic quod caelum habet causam agentem non per motum vel mutationem.

¶ Se cundo sic per rationem de intentione aristotelis est secundum commentatorem. xii. metaphi. quod ad mouendum celum concurrunt duo motores scilicet primus motor cum intelligentia appropsata et necessitas huius est quia cum motor sit vertutis infinite secundum aristotelem et cum hoc moueat de necnitate si moueret immediate per seipsum ipsum caelum moueret in instanti et in non tempe quia si tata vertus in tanto tpere maior virtus in minori tempne et infinita vertus in non tpore secundum regulas illas 7o phisicorum. alioquin vertus finita posset adequari in velocitate motus virtuti infinite quod est impossibile quia igitur impossibile est quod caelum moueatur in instanti vel innon tempe necio est secundum ipsos cum prio motore concurretur aliam intelligentiam appropatam quae non sit tante virtutis sed magis vertutis finite et facere posset velecitatem finitam ita quod motus sit in tempre et ex prima intelligentia motus habeataeternitatem / et ex se vero habeat successionem. Ex hoc arguitur / duo mouentia concurrere ad vnum motum mediate et aliud immediate non paest intelligi nisi quia 3m recipit esse ab alio puta a primo vel quia recipit virtutem licet non esse vel quia recipit applicationem aliquam ad motum vt videtur secundum intentionem Aristo. Sed si 2a intelligentia recipit a prima suum esse habetur propositum. Si vertutem habetur propositu quia secundum intentionem arstotelis idem est esse et viertus 2e intelligentie. Si applicationem / idem habemus quia applicatio illa non prtet esse accidens quia in intelligentia et a etiam phuns vel commentator nullum ponitiaecidens igitur est substantia eius et habetur propositum ergo etc. Respondetur ad hoc dupliciter.

¶ Primo quia aliqua duo mouentia pastent comcurrere ad vnum motum / dato quod vnum nihil recipiat ab alio nec econuerso sicut patet de duobus trahentibus nauen qui concurrunt ad vnum 3m. Secundo respondetur quod prima intelligentia quae dicitur primus motor non mouet effectiue caelum secundum intentionem Aristo. sed tantum metaphisice / vt amatum et desideratum ab intelligentia mouente sicut ipsemet dicit xii. metaphi. et hoc vt est in seipsa sed vt est in mente intelligentie secunde apprehensa et cognita ab ipsa mouet effectiue non quidem elicitiue vel eligendo motum sicut 2aintelligentia sed sicut ars in mente artificis dicitur moueremateriam ad formam artificiati regulando et mensuran do per modum dictandi et dictamins quod partium ad intellectum practicum sicut et dicit Commentator. 12. metahi. sice quod balneum vt in re extra mouet metaphisice vt finis sed vt in anima effectiue per modum artis no eliciendo motum et sic cum primus motor non moueat effectiue vel elicitiuem non ore quod intelligentia 2a non recipiat aliquid ab ipsa in monendo.

¶ Sed dico quod iste solutiones non valent / prima non valet quia planum est quod non sit primum mouens / et secundum concurrunt ad vnum motum sicut duo homines ad vnum tractum. primo quia illa sunt essentialiter ordinata et ista non. Secundo quia si sic concurrerent sequeretur quod alterum superflueret quia vnum est vertutis perfecte et si virtus vnius intenderetur in alterum vnus posset facere quod faciunt duoPatet de trahentibus quod vnus ho habens tantam virtutem intensiue sicut duo / facit eundem tractum quem facerent illi duo vel silem. Sed impossibile est secundum Aristo. quod vnum agentium vel mouentium essentialiter ordinatorum vnquam poset in effectum sine alio etiam si vertus sua intenderetur in infinitum. Unde secundum ipsum si virtus solis intenderetur in infinitununquam posset per seipsum generare hominem sine homine mediante sic in propposito.

¶ Tertio quia equae immediate mouerent et sic. primus motor cum sit vertutis infinite moueret in non tempe secundum Aristo.

¶ Secunda responsio non valet. Tum quia tollit omnem veram efficientiam realem elicitiuam effectus vel motus a primo motore sicut ab arte vel balned in mente quod videtur contra mentem Arstotelis qui in eodem posuit concurrere vltimum finem et primum efficiens et mouens sicut probat ex intentione go phisi. et 2o metaphiet nunquam distinxit inter vtraque. Secundo quod incoueniens et contra mentem Aristo. quod primum mouens in seipso tantum moueat metaphi. Unde quod moueat metaphisice non conuenit sibi nisi vt finis non autem vt primum efficiens vel mouens.

¶ Dices ad hoc quod secundum mentem Arist. intelligentia secunda mouens nihil praet recipere a prima nec aliquam virtutem aut enim illa esset infinita quod est impossibile quia subiectum receptiuum est finitum / aut finita et tunc superflueret quia pari ratione posset immediate causare motum finite velocitatis sine tali velocitate et similiter quia ad hoc sufficit vertus finita secunde intelligentie ergo. etc. Remen ad hoc quod illa vertus secundum Aristo. finita est sed non super fluit nec ad hoc sufficit vertus intelligentie propria nisi ponatur eadem cum ista sicut poneret aristoteles qui poneret vertutem et substantiam intelligentie esse idem. Qande dicis quod eadem ratione posset mouere immediate celum diceret aristoteles quod cum deus agat de necessitate et sit vertus infinite / et velocitas motus necessario intendatur secundum intentionem et maioritatem vertutis ipsius mouentis oporteret quod moueret in non tempe. Non sic autem orme quod illa vir tus manens sit infinita nec intendatur secundum maioritatem vel infinitatem vertutis ipsius producentis. Tunc enim effectus sue cause totali equoce equaeretur quod est impossibile / praet ergo deus secundum aristo. quantumcunque infinitus et agens de necessitate aliquid permanens finitum causare puta vertutem illam non tamen mouere immediate caelum et illam virtutem poneret eandem cum substantia intelligentie sicut et commentator.

¶ Quarto arguitur de intentione aristotelis et commentatoris est quod primum mouet vt amatum et desideratum ab intellectum et per consequens vt obiectum intellectum ab ipsa. Sed de intentione aristo. cum hoc est quod obie¬ ctum realiter distinctum et aliud intellectum mouet es fectiue ad intellectionem quia obiectum tale est in actu qualis intellectus in potentia. Unde et intellectus assimilatur obie cto non econuerso et quod intellectio secunde intelligentie non differta substantia eius ergo De intentione eius est quod substatm intelligentie est effectiue a prima intelligentia et pari ratione alia incorruptibilia sicut etiam videtur dicetur expresse 12o metaphi. quod ab hoc scilicet a primo ente dependet caelum et natura. Etiam commentator dicit quod primum est agens totum et conseruans. Dico ergo quod praedictus doctor non videtur habere de hoc intentionem aristotelis. sed quae sit intentio eorum dicam infra.

¶ Contra 3m modum qui imponitur aristoteli et commentatori scilicet quod incorruptibilia vel sempiterna sunt necesse esse ex se formaliter tamen a primo dependenter licet non causaliter. Uidetur aliquibus quod hoc non sit imponendum Aristo. propter irroionabilitatem huiusmodi. Impossibile est ei quod aliud per se dependeat et essentialiter ab aliquo nisi illud sit causa eius. Cuius probatio videtur quia cum non patet esse sine eo a quo essentialiter dependet et sine eo quod non est causa eius in existendo quantum est ex se esse praet videtur quod tale sit causa eius.

¶ praterea et etiam ipum est ad cuius esse sequitur aliud esse puta eius quod dependet. Sed hoc est idem quod causa ergo. etc. igitur irrationabile est omnino quod illa sint necesseesse formaliter ex se tamen dependenter ab alio et non causaliter.

¶ pratera Istud quod doctor ponit cum aliis theologis quod filius dei est necesse esse formaliter ex se tamen productus a patre cum quo est idem necesse esse et eadem necessitate. Nec hoc implicat contradictionem. igitur. nec etiam manifestum est implicare contradictionem quod causatum sit ab alio ex se necesse esse alia tamen diuersa necessitate et non idem necesseesse. Nec valet quod adducitur de numeris quod posterior dependet a priori et non est effectus eius. Dico enim quod velposterior nunerus non dependet a priori sed pratet esse sine illo vel prior nunerus comparatur ad ipsum sicut pars eius quod tamen non credo. Si tamen faciant distinctas species secundum essentiam quod videtur dicere aristo. 5o metaphi. quod bis tria non sunt sex.

¶ Si autem non sunt diuerse species sicut magis puto tunc prior potest includi in posteriori et non est aliud propositum licet enim aliquid non prootest esse sine ipso quod includitur in ipso et a quo aliquo modo / sicut aparte dependet prtet esse tamen sine quocumque extrinseco sibi a quo causaliter non dependet sicut imperfectus dependet ad perfectum et est finis eius. Sed finis verissime et macime est causa ergo si sempiterna dependent a deo sicut dicunt dependent ad ipsum sicut ad causam. Et ita non solum ad ipsum se habent dependenter sed et causaliter.

¶ praterea exm de nuneris non videtur ad propositum quia ibi perfectius dependet ab imperfectiori sicut maior a minori si est ibidependentia.

¶ Contra 3m modum qui imponitur Auicenne implicare contradictionem arguunt aliqui quod non implicet cotradictionem. Auicenna enim in omni alio a deo posuit distingui quiditatem ab esse sicut et Algamel et quod omne aliud a primo est possibile esse ex sua quiditate. Sed quia posuit deum de necessitate producere in esse omne illud quod immediate respicit vel producit mediante aliquo immutabili. Dicit quod omne tale est necesse esse non quidem ex sus quiditate sed ex causa dante sibi necessario esse. Hoc autem contradictionem non implicat quia non secundum idem peni tus quia secundum quiditatem est possibile sed secundum esse est necesse esse a causa dante sibi necrio esse. Et quod hec fuit intentio Auicenne patet sexto metaphisice sue vbidicit sic. Causatum quantum est de se est ei vt non sit quantum vero ad suam causam est ei vt sit. Quod autem est ei ex se apud intellectum prius non duratione ei quod est ei ex alio Apud sapientes vocatur creatio scilicet dere esse rei post non esse absolute. Uidetur igitur aliter dicendum de intentione philosophorum quod praecipue philosophi fuerunt plato aristoteles commentator et Auicenna. Quantum ad platonem dico quod videtur fuisse intentio eius quod partes principales et incorruptibiles vniuersi et materia ipsa fuit adeo effectiue per creationem non autem per mutationem vel factionem que sit mutatio sicut videtur ei imponere aristoteles primo de celo arguendo contra ipsum quod omne factum et generabile est corruptibile et per consequens aliquando non erit et corrumpetur et per simplicem acceptionem esse non de aliquo Quod quia materiam posuit productam a deo et causatam. Sed planum est quod non de alia materia nec pertransmutationem sicut illa quae ex materia generantur Tunc enim esset processus in infinitum et materia esset in potentia ad materiam quae inconuenientia plato vt existimo bent videret. Et sicut non posuit materiam creari vel fieri de materia. Ita nec alia incorruptibilia posuit igitur partes vniuersi principales et incorruptibilia esse a deo effectiue sicut patet per Augustinum. go de ciui. ca. 6o. et pluribus sequentibus et specialiter I et in lib. 12. ca. 13. Uidetur imponere platoni nouitatem mundi. Magister tamen imponit plationi in principio huius secundi quod posuit tria principia eterna et increata cuiuslitet generabis lis scilicet deum exemplar et materiam ipsam forte posuit increatam quia non de nouo factam. Alia vero sunt a deo de materia vel subiecto mediante motu celi difformi ter se habente ad ista generabilia scilicet et corruptibilia.

¶ Contra illud quod dicitur aliquando de speciebus corruptibilium sensisse Aristo. irrationabile enim videtur quod cum natura speciei non sit nisi in indiuiduis quae sunt generabilia et corruptibilia et per consequens possibilia esse et non esse quod ipsa sit necesse esse et totum elementum cum sit eiusdem. speciei cum parte est corruptibile vel non necesse esse sicut nec pars et sequitur quod totalia esse istorum sunt ab alio effectiue sicut et partes vel indiuidua. Phuns tamen posuit ista aeterna non quia necesse esse sed per continuam generatio nem et corruptionem indiuiduorum vel partium sibi in infi nitum succedentium in quibus saluantur rationes specifice istor sicut suo modo posuit commentator de motu in. 120. met secundum quod est superius per ipsos allegatum vnde non videntur habere mentem Aristo. nec commentatoris.

¶ De commencatore vero dico quod ipse contradicit sibi expresse in hac materia in. 120. metaphi. et in de substantia orbis et in primo commento quarti celi et mundi et in secundo. metaphi. Nam in de substantia orbis / dicit quod caelum et pari ratione omnia incorruptibilia sunt a deo sicut a causa agente totum non solum sicut a largiente motum sed permanentiam eternam in sua substantia et dicit hoc esse de intentione aristotelis. Et in hoc credo quod verum dicit

¶ Item in de substantia orbis / dicit expresse quod finis signat agens significatione nesseia vel nature sicut motum mouens. Mon planum est quod ipse posuit deum esse vltimum finem omnium. ergo vel efficiens omnium vel agens omnium hoc idem dicit de omni ente alio a primo in 20. metaphi. sicut superius est allegatum in. 12. metaphi. dicit expresse quod impossibile est quod substantia aliqua sit ex se possibile esse tamen necessarium esse vel necesse esse ab alio omnia autem eterna posuit necessaria / et ideo videtur ibi de intentione sua quod nulla substantia eterna que secundum ipsum est necesse esse sit ab alio effectiue habens suam entitatem vel permanentiam Sed tantum hoc est impossibile in motu qui habet esse ex alio scilicet ex mouente / substantia antem ex se sicut dicit ibidem. Tamen ista ratio nichil valet quia sic diceretur quod substantia habet esse ab alio et ita suam permanentiam ab alio.

¶ Et in eodem. 12o. dicit contra Auicennam quod in substantiis separatis non est actioper quod videtur excludere ab eis cretionem quam posuit Auicenna. Hoc etiam dicit commentator. 5o. metaca. de necessario. hoc idem dicit ipse primo commento quaem ti de celo sicut superius est alegatum. Et ideo videtur mihi quod plane sibiipsi contradicit et quod vtraque pars praet accipi de intentione sua. Nec valet iustificatio eius quam videtur innuere in illo tractatu de substantia orbis scilicet quod incorruptibilia non habent causam precedentem ea duratione / tamen habent agens non per motum et mutationem et quod est simul necessario cum eis et econtra nec precedit ea et ista non contradicunt quia ratio sua in. 12o. si aliquid valet concludit de causa agente non precedente effectum sicut praecedente scilicet quod nullum necesse esse est ab alio quia tunc esset possibile et non necesse esse.

¶ De intentione aristotelis videtur mihimagis quod fuerit de intentione sua quod incorruptibilia sint a deo effectiue et mediantibus ipsis illa corruptibilie quam oppositum sicut videtur satis probari per ipm ex 2o metaphi. et ex. 12. et ex. 9. Ubi dicit quod in potentia est in plus quam secundum motum / vbi dicit intelligere quod est aliqua potentia actiua qua aliquid est productiuum et aliqua qua aliquid est producibile vel productum non per motum vel mutationem sed per simplicem acceptionem esse non de aliquo sicut etia posuit Auicenna. Unde et cum Auicenna puto quod posuit illum quartum modum et creationem vel secundum primum modum sicut ipse scilicet quod incorruptibilia essent necesse esse ex se formaliter tamen ab alioeffectiue et intellexit incorruptibilia esse producta a deo effectiue licet non per motum vel mutationem quia istomodo de nihilo nihil fit. Et istomodo etiam intelle xit plato. Nec rationes aristotelis contra ipsum primo celi et mundi Concludunt contra platonem plusquam contra ipsummet Aliis videtur quod Arist. titubauit in ista materia. et fuit totus dubius.

¶ Unde et aliquando proiecit verba et aliquando inde. Nec praet vt videtur eis efficaciter ostem di hoc fuisse de intentione Aristotelis quod omnia sunt a deo effectiue sicut ipse est omnium primus finis. Unde et. 120. metaphi. videtur sibi attribuere motionem. per modum finis vt amatum et desideratum. hoc tamen videtur debile argumentum pro ipsis quia Aristo. non dicit quod solum moueret sicut finis vt patet et sic non excludit quin sicut efficiens quare. etc.

¶ Preterea etiam sicut probauit ipsum esse primum finem. Ita fuit de intentione eius probare primum efficiens et sicut quia est primus finis est finis omnium aliorum et vnus princeps. Ita etiam efficiens omnium aliorum. Intendit enim quod eo modo est primum mouens quo alia sunt mouentia. Et probat hoc. 8o. phisicorum scilicet de motione effectiua. Unde magis videtur quod senserit omnia esse a deo effectiue media te vel immediate. Sicut esse sibi imponit commentator Dico quod non est multum curandum nec in hoc nec in aliis multis de intentione aristotelis vel aliorum philo sophorum quia in multis valde errauerunt. Plus tamen platonici in hac materia ab Augustino commendantur quam alii. 8o. de ciui. in pluribus locis. Sed in ca. 12o. dicit specialiter de Aristo. sic quod Aristoteles Platonis discipulus vir excellentis ingenii et eloquioplatoni quidem impar sed multos facile superans sectam perypatheticam condidit deambulans disputa¬ reconsueuit / plurimosque discipulos preclara famaexcellens viuo adhuc platone praeceptore in suam hoeresim congregauit. Quid autem super hoc senserit Auicemna dictum est supra et forte in illo modo conuenit secum philosophus et Auicenna vnde hoc percepit. Scotus videtur dicere quod Auicen. posuit cum Aristincorruptibilia esse plossibilia secundum quiditatem eorum sed tame necesse esse ex se formaliter quantum ad esse effectiue tamen a deo mihi videtur rationabilius exponere Aristo. vel secundum primum modum quod totum sit necessarium ex se tamen a deo effectiue vel quod totum sit ex se possibile et adeo efficiente sit necrium.

¶ Ad motiua huis opinionis de intentione philosophorum dico si Aristoteles posuit set illum primum modum quod vitasset contradictionem per hoc quod non omne possibile repugnat necessitati essendem sed tantum possibile contingens quod est ad vtrumlibet possibile ergo obiectum absolute loquendo stat cum nessitate ab alio sicut aristoteles dixisset / sicut etiam iste idem doctor dicit quod filius in diuinis quasi possbilis generatur de essentia quasi de materia potentia passiua non obstante sua necessitate essendi quare. etc. vel dic quod in quibus non praecedit possibile esse ipsum esse nisi natura tantum vel intelligentia. non potest poni non esse sed in quibus duratione praecedit sicut etiam patet in multis aliis.

¶ Ad confirmationem quod in perpetuis non differt esse et posse nec est potentia ad esse dico quod verum est quia intis non distat potentia ab actu secundum aristotelem quasi expectans ipsum secundum aliquam durationem. Ad 3m dico quod causa illa quam Aristoteles posuit plures substantias sempiternas non est infinitas virtutis et per consequens quod non sint ab alio effectiue sicut est in prima substantia sed propter aliam causam immediate praedictam ab ipsomet ante illud capitulum. Utrum ante et est illa cans quia quelibet ipsarum est immobilis et inalterabilis / et impassibilis et per consequens quia non est mobilis motu locali secundum ipsum et per consequens nec alio motu quia ille est primus. Et ideo relinquitur adhuc ex intentione aristotelis quod alie substantie spiritualesa prima sint finite et ab ipsa effectiue hoc patet etiam quia plura infinita simpliciter quale infinitum est prima intelligentia secundum Aristotelem non postsest pertinere ad vnum ordinem essentialem qualem ponit ordinem vniuersi et per consequens sered ipsum non pasteunt esse tales intelligentie plures / nec ex causa illa nec ex alia. Neutra enim esset imperfectior alia et sic inter eas non esset essentialis ordo. Sic igitur secundum philosophum alie intelligentie a prima simpliciter finite sunt licet secundum quid infinite et non sicut prima intelligentia a de ecundum eum sunt effectiue quia necessario reducuntur in ipsam secundum rationem ordinis causalitatis et mouentis in quo ordine ipsa est prima et per consequens efficiens ipsas secundum eum

¶ Ad illud primi celi et mundi dicitur quod phuns imponit hlatoni quod ipse poneret mundum factum vel effectum a deo per mutationem de nouo et omne sic factum corruptibile est naturaliter secundum potentiam passiuam naturalem et cum omni tali correspondeat potentia actiua naturalis quae non potest perpetuo impediri ab actu corrumpendi omne tale aliquando corrumpetur sicut est corruptibile. Sed sicut dictum est supra / plato non sic posuit incorruptibilia esse a deo sed per simplicem acceptionem esse sine mutatione non esse sic factum vel productum ergo corruptibile et ideo secundum rei veritatem argumentum philosophi non concludit contra platonem sicut nec comtra seipsum nec etiam contra catholicos.

¶ Ad 3m de conmentatore. 120. meta. Dico quod commentator contradicit sibi in hac materia sicut dictum est supra et oppositum huius dicti ipse dicit in de substantia orbis et in secundo metaphi. imponit aristoteli quod est de intentione sua Per idem ad aliam auctoritatem suam de quinto metaet de 4o celi et mundi. Ad auctoritatem per quam probatur quod aristoteles posuit 3m modum. Dico et dici potest quod natura sua dat aliquibus vt semper sint non quod effectiue vel sic quod a seipsis et a nullo alio sint sed magis formaliter quia sunt incorruptibilia libet ab alio habeant istam incorruptibilitatem nature.

¶ Ad alid contra Auicennam quod inconuenienter posuerit 3m modum superius est responsum quod ille modus non includit contradictionem demonstratam euidenter. Omne enim quod ex sua quiditate non est esse et cuius quiditas non est ipsum esse formaliter est possibile esse ex sua quiditate quia tali quiditati accidit esse humanitas enim est nisi humanitas quod autem existat vel non existat hoc accidit sibi. Si autem sit aliqua cam necessario cau sans esse et dans esse tali quiditati tunc suum esse est necessarium nec est aliqua contradictio vt videtur. Et est exemplum / paries qui ex se nec secundum se non est necessario albus sed potest quantum est ex se esse non albus vel non esse Sed si esset aliquid necessario dealbans prietem peries necessario esset albus non ex se sed a dealbante Hoc de primo articulo conclusionis.

¶ Quantum ad secundum articulum dicunt aliqui moderni quod demonstratiue pratest ostendi ex apparentibus quod deus est causa effectiua omnium aliorum a se.

¶ Ad hoc adducuntur multe rationes quas reputant demonstrationes. Prima est ista. Nullum per se necesse esse dependet ab alio a se. igitur nallum a deo est per se necesse esse. Sed omne quod caret causa efficiente est per se nece esse. igitur nullum aliud a deo caretcausa efficiente igitur est causatum effectiue ab aliquo puta a deo mediate saltem vel immediate. Prima propositio probaretur sic nullum per se necesse esse est per alid a se. patet ex ratione terminorum qua per se necessario esse est quod est omni alio circumscripto. Sed omne dependens ab alio est per aliud a se quia omne tale cadit in non esse circumscripto eo a quo essentialiter dependet et hoc causaliter non solum concomitantur alioquin non dpenderet ab illo plusquam minor econuerso ymo nec dpenderet quia nihilminus esset eo non ente. Probatur primo quia in omni ordine essentialiter vno. Oportet quod omnia illius ordinis reducantur ad aliquid vnum a quo dependeant secundum rationem illius ordinis puta secundum rationem causalitatim vel huiusmuiusmodi. Alioquin non esset ordo per se vnus. Sed omnium entium est ordo essentialis per se vnus. igitur oportet in ipsis dare vnum ens a quo omnia secundum realem ordi nem essentialiter dependeant. Hoc autem non est nisi de ligitur omne aliud a deo dependet essentialiter al alio a se per consequens prima conclsio quod nullum tale est per se necesse esse.

¶ Confirmatur hoc quia prius natura aliopotest esse sine illo et non econuerso. patet 5o. metaphi. ca. de priori deus autem est simpliciter / prior natura omni alio a se quia primum simpliciter independens in toto vniuerso. igitur. etc. Sed hoc non potest esse nisi alia ad ipsum dependeant vt ad causam sui esse et non econuerso. quaere etc. et ita soluuntur sicut alia consimilia inferius.

¶ Secunda minor scilicet ista. Quod omne illud ens quod non habet causam efficientem est per se necesse esse. Quod enim aliquid non sit per se necesse esse potest contingerevel quia est impossibile esse vel quia est possibile esse vel quia est necesse esse non tamen a se vel per se sed ab alio vel ex alio.

¶ Primum non est ad propositum quia loquimur de entibus non impossibilibus cum aliiquod ens non est per se necesse esse vel quia est possibile esse et non esse vel quia habet suam necessitatem ex alio vel per aliud. Sed omne aliud quod altero istorum modorum non est per se necessario esse habet causam efficientem vt patet quia omne tale habet causam per quam itur de non esse ad esse vel preseruatur a non esse / vel conseruatur et est prius natura vel duratione non ens quam ens. igitur. vera est conclusio secunda quod nullum a deo caret causa efficiente et per consequens a deo mediate vel immediate sicut a causa efficiente

¶ Secunda ratio est ista. Omne illud quod est propter alii sicut propter finem est ab alio sicut a causa efficiente. Sed omne aliud a deo est propter aliud sicut propter finem igiest ab alio sicut a causa efficiente mediate vel immediate Maior probatur primo per rationem quia causa finalis non est alicuius causa nec reducit ipsum ad non esse in esse nisi inquantum metaphisice mouet agens ad agendum sicut patet. Nunquam enim causa finalis transmutat materiam ita quod causalitas finalis non est alicuius causa cuius non est causalitas effectiua.

¶ Secundo probatur eadem maior sic quia omne illud quod est propter aliud sicut propter finem est propter amorem finis sicut propter causam efficientem. Sed omne tale habet causam efficientem igitur etc. maior probatur quia quero de quocunque quod est amore vel gratia alicuius finis alterius a se. Aut ly amore. dicit causam efficientem eius quod est ad finem aut non sed finalem. Si primomodo habeo propositum quod amor finis est causa efficiens eius quod est ad finem. Si secundomodo sequitur quod amoris sicut finis erit alius amor quia amore finis est aliquid. Si igitur amor est finis sicut dicis igitur amore amoris erit aliquid: et tunc queram de illo amore sicut prius et habebit rationem efficientis: vel finis sicut prius. Si efficientis eadem ratione primus si finis erit processus in infinitum in finibus quod est impossibile. Tertio probatur illa maior sic: quia quod est propter aliud sicut propter finem. Aut est sicut propter fi nem intentum: aut sicut propter finem ab alio praestitutum. Non potest dici quod esse cuiuslet alterius rei adeo sit pro pter aliud sicut propter finem intentum quia esse ben aliquid non cognoscit: nec per consequens intendit tunc cuiuslibet entis esset intendere et sic non oporteret reducere opus nature in opus intelligentie intendentis finem et dirigentis naturam quod est falsum: et contra aristotelem se cundo phisi. igitur propter finem praestitutum. Sed presti tuens finem non est nisi agens et efficiens id quod est ad finem igitur omne quod est propter aliud sicut propter finem habet causam efficientem: hoc dicit commentator expresse in de substantia orbis in secundo tractatu vbi dicit quod finis significat agens significatione necessaria: sicut motus mouens et ita sicut impossibile quod aliquid sit motum sine mouente ita quod sit finitum vel habens finem sine efficiente minor probatur: scilicet ista quod omne aliud adeo sit propter aliud sicut propter finem de substantiis vel naturis aliorum. patet quod sunt propter operationes per se vel passiones seu perfectiones: de operationibus patet quod sunt propter aliquod bonum et praecipue propter summum quod est bonum precipuum in vniuerso sicut operatio exetcitus propter bonum ducis sicut patet. xii. metephisi. igi omne aliud a deo est ab alio effectiue igitur a deo mediate vel immediate.

¶ Secunda ratio est ista: deus est primum efficiens et primum agens sicut patet et demonstratur viii. phisi. et. xii. metaphisice. tamquam ens quod est infinite¬ isti modi negandi a deo causalitatem effectiuam virtutis sicut probatur. viii. phisicorum. et. xii. metaphisice. Sed primum agens in ordine essentiali agentiu per se vno est agens et effectiuum omnium agentium et per consequens omnium effectuum sicut finis vltimus in ordine eslentiali finium est finis omnium aliorum igitur etc.

¶ Quanta ratio est ista: omne illud quod derelictum est ab alio perpossibile vel impossibile est non ens: et cadit in non esse per talem derelictionem causaliter est ab alio seuab alio effectiue quia sicut non esse est causa non esse ita esse est causa esse. Sed omne aliud a deo derelictum ab ipso per possibile vel impossibile cadit in non esse causaliter per talem derelictionem quia destructo primo in ordine essentiali et priori naturaliter destruuntur omnia posteriora: alioquin posset aliquid mouere in esse deo non existente quod est contra omnes et contra philosophos. Unde nota quod istomodo probat philosophus. vii. phisi. quod omne quod mouetur ab alio mouetur: quia omne tale cessat a cessatione alterius puta parte et per consequens ab alio mouente licet non ab alia parte. Sic etiam et in proposito. Omne quod cessat esse causaliter ad cessationem vel derelictionem alterius est ab alio effectiue vt videtur. Et videtur quod omne aliud a deo posito non esse omnino cadit causaliter in non esse nisi solum concomitanter sicut econuersoquia deus est primum. Alia vero saltem aliqua sunt se cundaria distincta ab eo secundum esse et subiecto et abstracta et ita videtur habere ad ipsum habitudinem vt ad causam efficientem non sic vnum relntum ad aliud nec passio ad subiectum a quo non est distincta secundum esse et si entia ab iecta alia a deo sunt ab ipso effectiue / oret quod alia respectiua que fundantur in ipsis absolutis ergo. etc.

¶ Quinta Reastensio. Si est aliquid quod non est a deo effectiue mediate vel immediate sequitur quod sunt plra ne cesse esse. Sed hoc est impossibile igitur. etc. Probatio maioris. Illud quod non est a deo effectiue mediate vel immediate non habet aliquam causam efficientem. Sed illud quod non habet causam efficientem est per se necesse esse et per consequens non habens finem vel causam aliquam a qua dependeat igitur. etc. Probatur minor quia si ponantur plura necesse esse impossibile est quod habeant ordinem et connexionem adinuicem quia si habent ordinem et connexionem adinuicem non minus ad non esse vnius sequitur non esse alterius quam si ambo essent possibilia esse vel non esse et haberent connexionem vt patet. Sed ad non esse vnius eorum que sunt possibilia non sequitur non esse alterius nisi vnum importet reliquum vel nisi sit causa inferens alterum sed duo per se necesse esse neutrum istorum habent quantum ad id quod sunt absolutum / vt patet quia nihil existens in vno per se facit aliquid ad hoc vt alterum sit cum ipso igitur non possent pertinere per se ad vnum ordinem vniuersi per se et per consequens non poassent esse plura necesse esse et ore quod omnia alia a deo sint ab ipso effectiue mediate vel immediate.

¶ Sexta ratio est ista. Si omnia non sunt a deo effectiue. Aut hoc est quia deus nullius entis alterius a se est causa in aliquo genere cause. Aut quia omnium aliorum a se est causa finalis tantum et nullius est causa effectiua. Aut quia cum hoc quod est causa finalis omnium est causa effectiua motus celi et solius primi motus causa immediata et mediante illo generabilium et corruptibilium. Aut quia non solum istorum sed etiam virtutum omnium actiuarum aliorum agentium licet non substantiarum puta intelligentiarum et orbium Non enim pluribus modis ymaginari potest probabiliter quod deus non sit causa effectiua omnium. Sed omnes omnium sunt falsi et impossibiles et demonstratiue inpugnabiles patet de primo quia ipsum nunquam vllus posuit et similiter quia tunc omne aliud ens nichil minus posset a deo non existente per impossibile quod est plane falsum. In nullo enim entia dependerent ab ipso si nullam causalitatem haberent vel haberet respectu ipsorum.

¶ Se cundus modus est impossibilis et falsus Primo. quia quod habet finem necessario habet efficiens et quod caret efficiente caret fine quia quod est propter finem est propter amorem finis sicut propter efficientem.

¶ Tertius modus etiam est falsus propter easdem rationes. Tamen arguitur specialiter contra ipsum quia ponere quod deus sit causa finalis omnim aliorum a se et quod solum sit causa effectiua motus i mi et mediante illo generabilium et corruptibilium est ponere in vniuerso plures causas effectiuas quarum neutra educitur in aliam nec etiam ambe in tertiam putaprimam intelligentiam quae causat motum primi mobilis effe ctiue. Et secundam que mouet vel causat motum alterius mobilis quae nullo modo est a prima nec virtus eius nec motus eius etiam non reducitur in ipsam. Tunc arguitur. Si est dare tales causas duas effectiuas imvniuerso sequitur quod pertinentia ad causalitatem effectiuam in vniuerso non habeant ordinem nec connexionem per se sed per accidens quia ordo per se vnus causalitatis effectiue necessario arguit quod omnia alia sint ab vno illius ordinis secundum exigentiam talis ordinis putasecundum causalitatem effectiuam mediate vel immediate. Sed hoc est impossibile saluari secundum istum modum igitur etc. Item secundum istum modum intelligentie et orbes sunt plura necesse esse. Sed plura necesse esse non habent per se ordinem sicut dictum est supra et ita omnes effectus vniuersireducentur in causas connexas et ordinatas per accidens quod est inconueniens. Item aut secunda intelligentia mouens orbem secundum aut intendit conformare aut proportionare motum suum motui alterius intelligentie. Aut non. Si non tunc effectus proportionabiliter proueniens ex motibus eorum est a casu et a fortuna quia ab agente per intellectum non intentus sed praeter intentionem. Si sic igitur aut intentio vnius est effectiue regulabilis per intentionem alterius. et tunc habetur intentum quod vna habet rationem efficientis respectu alterius quam tum ad intentionem et motum illius et sic non solum effectiue causat prima intelligentia primum motum sed etiam alios. Aut non est regulabilis et tunc sicut prius effectus contingunt a casu et afortuna quia motus orbium sunt proportionati et connexi totaliter per accidens et non ex aliqua causa per se intendente quod est inconueniens quare etc.

¶ Quartus modus etiam probatur impossibilis ostendendo quod substantia intelligentie non solum virtus est ab alio substantia cuius accidens est ab alioeffectiue nec est necesse esse non est necesse esse sedab alio effectiue. Idem enim iudicium de subiecto et accidente quantum ad hoc. Sed accidens intelligentie putaintellectio eius est ab alio effectiue quia quando aliquid intelligit aliud primo impossibile est intellectionem ipsam et obiectum esse per se necesse esse sed alterum necessario est causatum et ab alio. Dico autem aliud quia si idem intelligat seipsum sicut obiectum primum sicut deus seipsum vtrumque potest esse per se necesse esse tam intellectioquam obiectum non autem quando aliquid intelligit aliud. Probatio per se necesse esse nihil minus est quolibet alio existente vel non existente: hoc est impossibile de intellectione vera vel cognitione quia impossibile est cognitionem veram esse qua aliquid cognoscitur quolibet alio ab ipsa puta obiecto suo non existente. Cum igitur primatur telligentia quae intelligitur a qualibet alia secundum omnes sit necesse esse intellectio cuiuflibet intelligentie alterius a prima non est necesse esse sed ab obiecto dependet quod est prima intelligentia et est ab ipso effectiue et per consequens substantia intelligentie siue sit idem intellectioni siue subiectum illius vel accidentis quia impossibile est subiectum vel materiam esse per se necesse esse cuius accidens vel forma non est quia necesse esse non est alteri componibile sed omnimino simplex commentato. 7. meta. et pari ratione de omni substantia alia a prima non solum de virtutibus substantiarum. Aliud igitur relinquitur quod omne aliud a deo est ab ipso effectine hec est positio quod omnia sunt adeo effe ctiue sic quod potest euidenter demonstrari sicut dicunt. Ad ditur vna ratio Thome prima parte summe sue qua est talis ens per participationem est ab ente per essentiam sicut calda ab igne. 2. meta. Sed omne aliud a deo est ens per participationem solus deus per essentiam: quia deus est esse subsistens. Esse autem subsistens non potest esse nisi vnum si cut albedo si esset subsistens non esset nisi vna igitur omnia alia sunt a deo. Hoc de secundo articulo nisi quod adducuntur autoritates ad istam conclusionem. Prima est apostoli ad Ro 1 increpantis philoopnis et dicentis quod inuisibilia dei etc. et dicit quod sunt inexcusabiles super isto negotio et autoritates in glosa adhuc mlte. Similiter autoritas Augustini de ci. dei. c. 4. dicentis quod praeter voces prophetarum et ipsis amotis cognoscibile est mundum es se a deo. Sicut et sapiens dicit quod a magnitudine creature poterat horum creator cognoscibiliter videri Ad hoc possunt adduci multe autoritates et apparentes si quaerant similiter Augu. 8. de ciuitate. c. 6. Ui derunt igitur etc. et ponitur a magistro primo libro sententiarum distinctione tertia circa principium.

¶ Quantum ad tertium articulum. Dico primo cum omnibns catholicis doctoribus quod omnia alia a deo positiua sunt a deo effectiue.

¶ Secundo dico quod non habeo demonstrationem vnde non video quod praecedentes rationes demonstrent euidenter. Primum probo autoritate sacre scripture. Gene 1. In principio creauit deus caelum et terram et per ista duo intelligitur omne alid a deo tam spirituale quam corporale. Et siliter primo vnus est altissimus creator omnium. Ad collocenses. Siliter Iohannis primo. Ominia per ipsum facta sunt et sine ipso factum est nihil. Siliter apocalipsis. 4. Tu enim creasti omina Et propter voluntatem tuam et erant et creata sunt fecit enim caelum et terram mare et omnia que in eis sunt.

¶ Quantum ad secundum dico quod supposito deum esse ens primum simpliciter et perfectissimum in vniuerso et quod sit dare est tale ens quod tamen non est demonstratum sicut dixi in primoadhuc non video demonstratum quod omnia alia sint ab ipso effectiue. Aut enim argueret hoc sua quiditas. Aut sua primitas aut sua voluntas vel potestas. Non primum quia deo non conuenit quiditatiue aliquid causare. Nec secundum quia ordo stat inter aliqua et primitas in aliquo sine causalitate aliorum sicut primus angelus non est causa aliorum: nec etiam perfectior quiditas specifica non est causa imperfectioris inter quas tamen est necessarius ordo et esientialis in esse quiditatione possibili licet non dependentie sed eminentie que videtur absolui a causalitate. Nec sua perfectio vel dignitas quia non oportet quod perfectius vel dignius alio sit causa eius. Patet de angelo qui est nobilior anima et vnus alio et tamen nullo modo est causa eius nec voluntas eius vel potestas quia sicut dixi in primo nec talis voluntas vel potentia est demonstrata de ipso quare. etc

¶ Secundo sic causalitas prior extrinseca stat respectu aliquorum sine posteriore saltem non videtur demonstratum quin possit stare. Sed causalitas finalis est prima causalitas secundum finem: quia finis est prima causa igitur respectu alicuius potest stare in deo sine causalitate effectiua nec videtur contradictio implicari: ita quod licet deus poneretur finis omnium non tamen causa effectiua omnium necessario concluderetur.

¶ Secundo illud non videtur euidenter et simpliciter demonstratum quod presuponit in noticia aliquid creditum per fidem et non euidens. Sed deum esse causam effectiuam omnium praesupponit deum esse quod est creditum et non euidens nec demonstratum sicut dictum est supra igitur. etc.

¶ Sexto sic si hoc esset demonstratum aposteriori ex parte productori Aut hoc esset ex dependentia ipsorum ad deum: aut ex ordine vniuersi. Aut ex potentialitate et non entitate ipso rum quantum est ex ipsis vt videtur. Sed talis dependentia omnism ad deum vel ad aliquid vt ad causam efficientem non est nota nec euidens ex apparentibus solum enim ex apparem tibus nobis nota est dependentia alicuius producticum mutatione et de nouo ad suum producens. Similietiam nec talis ordo vniuersi est nobis euidens / sed tantum quod vnum ens est nobilius et perfectius alio et aliquod ab alio non tamen talis ordo quod omnia ab aliquo vno similiter etiam nec talis potentialitas vel non entitas omnium est nobis nota: vnde sicut dicam infra non est nobis euidens quod creatura sit ex se non ens plus quam ens: igitur non est nobis euidens talis creatio. Dices quod immo: quia philoso phi ad hoc attigerunt secundum Aug. iiii. de ciui. ca. vi. et in pluribus aliis. Dico quod philo. ad hoc attigerun sed hoc non demonstrauerunt sed probabiliter suaserunt

¶ Ad rationes vero aliorum que sunt valde probabiles: quia tamen non demonstraneuidenter respodeo.

¶ Ad primam cum dicitur quod nullum per se necesse esse est dependens ab alio. dico verum est loquendo de simpliciter per se necesse esse quod est summum necesse esse quod dicitur per priuationem cuiuscund cause vel prioris ad quod habeat necessariam habitudinem. Quando dicitur vltra quod omne aliud a deo dependet ab alio vel ad aliud diceretur quod verum est loquendo de omni alio minoris perfectionis vel saltem habet necessaria dependentiam ad aliquid prius igitur nullum tale est simplicit per se necesse esse concedatur sicut accipitur in priori articto. Si dicas quod omne essentialiter dependens ab alio putaa fine est de se non ens et ita non habet esse nisi per efficiens nego primum sed potest esse ens de se dependens tanti Cum dicis vltra quod omne quod caret causa efficiente est per se necesse esse: dico quod non oportet loquendo de sinpliciter necesse esse per omnem modum sicut dictum est prius Sed bean est per se necesse esse per priuationem cause efficientis non per priuationem cuiuslibet cause vel prioris ad quod habeat necessariam habitudinem dependentie et ideo non concludit sed stat quod aliquid aliud a deo careat causa efficiente saltem non est demonstratum vt videtur.

¶ Ad secundam rationem quando dicis quod omne quod est propteraliud sicut propter finem est ab aliquo efficiente: dico quod non est michi euidens ista.

¶ Quando probas primo: quia finis non est causa alicuius nisi: quia Metaphorice mouet agens vel efficiens: dico quod finis habet propriam causalitatem respectu effectus et aliquomo¬ do priorem quam sit causalitas agentis vel efficientis nec est vniuersaliter verum euidens quod finis non causet vel habeat causalitatem nisi mouendo Metha. ipsum nisi imillis de quibus euidens est quod causata sunt ab agente propter finem licet enim propositio sit vera non tamen euidens est nec demonstrata quin causalitas finis possit esse respectu alicuius sine causalitate efficientis sicut et licet efficiens et materia et forma concur rant in istis generabilibus et corruptibilibus non oportet quod inomnibus secundum te sed potest esse efficiens non mouens materiam nec transmutans sicut diceret tur quod non repugnat fini esse causam non mouende agens metha. Ita quod alicuius effectus esset finis et non agens vel efficiens.

¶ Nota circa istam solutionem secunde rationis quod licet finis non causet aliud nisi mouendo efficiens metha. vt amatum et desideratum ita quod concomitantur se ista scilicet finem causa re et mouere agens metaphi. secundum illa que tenemus modo de facto hoc tamen non est demonstratum nec euidens nec secundum rei veritatem ista sunt idem sem mouere methaphisi. et causare. Quod patet: quia nec sunt respectu eiusdem: nam mouere est respectu agentis vel efficientis / sed causare est respectu effectus Unde et agens dicitur moueri metaphi. et effectus dicitur causari. Si enim essent idem tunc agens vel efficiens causaretur sicut et meta. mouetur quod est falsum. Agens enim primum conceditur moueri metha. seipso vt a fine nec aliquomodo si tamen essent idem necessario ipsum a seipso vt a fine causaretur Et ideo propositio ista finis causat: quia metaphmouet agens non est formalis nec causalis sed concomitatiua. Et quod non sit formalis / patet manifeste quia frequenter finis mouet aliquid metap. qui tamen nichil agit vel efficit. Non oportet enim statim fi ne amoto effectum causare vel causari nec a fine nec ab efficiente: ita quod licet causare non sit sine moueremeta. tamen bene econuerso: Dico tibi quod ista concomitantia non est demonstrata nec posset demonstratiue impugnari qui diceret quod cum finis sit causa prior effic ente et extrinseca effectui nichil impedit quod aliquid sit propter finem et non ab efficiente et ipsum causare finis non est nisi esse illud propter quid est aliquid et causari a fine nihil aliud est nisi esse propter finem et ista non includunt aliquod agens quare. etc.

¶ Nota secundo quod impossibile est quod aliquid sit vere finis vel camfinalis alicuius effectus inquantum amatum / vel desideratum Ita quod ratio amati ab agente sit ratio per quam fundet respectum causalitatis finalis sicut ymaginantur aliquiproprio: quia esse amatum vel nichil dicit vel dicit aliquid reale vel esse rationis. Si nihil patet propositum. Non aliquid reale ex parte amati. quia no ens rea liter potest esse amatum. Si dicas quod dicit amorem ipsum. Contra amori non repugnat esse causatum et ad finem. Patet de amore agentis creati. et sic habet finem et sic processus in infinitum. Similiter et amor finis non est finis effectus sicut nec actus est obiectum suum Si dicat ens vel esse rationis patet propositum: quia per ens vel esse rationis non est aliquid causa realissima cuiusmodi est finis / nec fundat respectum causalitatis finatur

¶ Dico igitur quod aliquid est finis vel causa finalis per id quod est realiter sicut deus per propriam bonitatem vel dei tatem potius: quia si per aliquid rationis nihil repugnaret effectui esse maioris estitatis quam finis totalis eius et sic non esse finitum necessario esset excessum nec dependens realiter ex¬ fine sicut nec ex ente rationis quae sunt falsa et impossibilia.

¶ Ex quibus concludo quod cum finis qui vere est causa realis alicuius et non minus quam efficiens vel materia vel forma debeat esse ens reale et prius natura quam effectus. Sequitur quod illo quo non est prius natura saltem in re quam aliud numquam est finis eius accipiendo finem pro causa finali sicut nec efficiens eius licet bene possit habere aliquam conditionem finis Ita quod causa finalis est aliquid pre existens effectu propter quod effectus est / vel fit nec sufficit quod preexistat in intentione agentis: quia secundum illud esse non est finis sicut dictum est supra et probatum et patet secundum commentatorem. xii. Metha. vbi dicit quod balneum in anima magis habet rationem mouentis effectiueUnde intentio vel amor balnei ad causam efficien tem partium respectu balnei in re extra que est effectus balnei in anima et non finis sicut archa in. reest effectus arche in mente et non finis: quia tunc et set per se circulus in per se causis et effectibus quod est impossibile sicut quod idem causetur a seipso vel deus pendeat a seipso.

¶ Nota quod non ens realiter et in actu non potest esse finis alicuius entis finis dico accipiendo pro causa finali primo: quia quod non est aliquid positiuum in actu non est causa entis positiui vel effectus positiui in actu: quia causa non est minus quam effectus talis cause.

¶ Secundo: quia causa per se dicit modum vel partem vel differentiam entis non minus quam effectus per se igitur sicut per se effectus est ens non autem non ens ita. etc.

¶ Tertio quia a per se causa dependet aliquomodo effectus. Sed a non ente nichil dependet realiter nec ad ipsum est relatio realis.

¶ Quarto. quia non ens non est causa per se effectiua alicuius / nec principalis nec instrumentalis: quia causa in actu et effectus in actu simul sunt. Similiter de materia et forma secundo Phisi. ergo nec est causa finalis cuius causalitas non est minus nobilis quam efficientis.

¶ Quinto quia impossibile est quod aliquid sit per se causa alicuius se cundum aliquam causationem quo non posito nichiminus causatur est secundum eandem causationem

¶ Sexto: quia non video quia sicut agere presupponitut esse vel est simul cum esse in re: quia non est quodlibet causare per se et per consequens causare ipsius finis

¶ Septimo: quia finis est prima causarum vbi distinguuntur et prima essentialiter in causando. Sed in essentialiter ordinatis: si primum non est alia non sunt igitur si negetur esse finis negetur esse aliarum

¶ Octauo: quia omnis per se causa dat esse effectut positiuo secundum suum modum causandi sed non ens non potest causare vel dare esse: quia nec continet ipsum virtualiter nec formaliter: quia est simpliciter non ens et nihil.

¶ Si dicas quod non repugnat sibi esse. Dico quod non est ens nisi in potentia nec causa nisi in potentia et sic habeo propositum. Et dico quod si ponatur non ens esse per se causam positiui entis non video quarenem possit dici prima causa non ens et quomodo poteft probare esse cause cuiuscumque per effectum.

¶ Adsecundam probationem de amore finis dici tur quod omne quod est ad finem est gratia finis Non sic quod ly gratia importet aliquam causalitatem effectiuam sed gratia finis idem est dictum quod propter finem. Similiter etiam de amore finis et tunc nihil habetur contra hoc. Nec habetur quod amorfinis sit causa effectiua omis quod est gratia finis

¶ Quando enim dicis aut ly amore dicit causam efficientem vel finalem: dico quod per se acceptum nichil dicit quia non dicit aliud quam propter et ita amore finis non est aliud quam propter finem.

¶ Si dicatur hic quod diuina voluntas determinatur ad volendum diuinam essentiam vt finem et ita volitio essentie est intentio finis / et per consequens causa effectiua omnium que sunt ad illum finem.

¶ Dico quod non est demonstratum intentionem finis esse causam effectiuam omnium que sunt ad illum finem. Nec oportet vt extra diceretur reducere opus nature in opus intelligentie nisi sicut naturam in intelligentiam sicut in finem non sicut in efficiens.

¶ Nota etiam quod potest dici ipsum intendere I in alio esse extra se tendere Unde nec oportet ponere esse intendentis distinctum ab eo propter hoc.

¶ Ad tertiam probationem de fine prestituto vel intento diceretur quod si est aliquod esse propter finem quod non sit causatum effectiue nec est propter finem intentum proprie nec propter finem prestitutum: sed propter finem hoc propter illud nec est enim propter finem propter illud intentum a dirigente ipsum: quia directione non indiget sicut ista natura inferior in qua contingit error et peccatum secundum Aristo. secundo phisico. et ideo necesse est quod dirigatur ab intelligentia intendente finem. nec est etiam propter finem prestitutum sibi ab efficiente ipsum: quia tale non habet sed est propter finem hoc propter illud. Si autem velis omnino quod omnino propter finem intentum vel prestitutum: dico quod propter finem intentum largomodo: quia in ipsum tendit necessario sicut in finem sicut ex natura est aliquid citra finem non ab alio sicut autem deus ex natura sua non abalio est finis Et dato quod sic non demonstratur quod tale intendere sicausa effectiua omnium que sunt ad illum finem sed est eorum vt sunt ad finem non vt effecta: nec oportet quod tale intendere vel in aliud tendere sit actus voluntatis alicuius intendentis finem. Ad commenta torem dico quod sua auctoritas est vera quod omne illud quod habet finem habet agens. sed hoc non est euidens nec demonstratum sed probabile dictum.

¶ Ad tertiam rationem diceretur quod licet deus sit primum efficiens non tamen sequitur quod omnia sint ab eo effectiue nisi solum illa que sunt effecta vel effectiue producta si cut ex eo quod est primus finis omnia sunt propter ipsum sicut propter finem et est finis omnium: quia finis prioest efficiente et communior sicut posset dici et ideo oportet quod sit finis omnium: ita quod non dicitur primum effici ens: quia efficiens omnium: sed quia efficiens primi effectus causati.

¶ Ad quartam rationem. Omne quod derelictum ab alio et per illam deus relictionem causaliter est non ens ab illo vel ab aliquo effectiue.

¶ Dicitur quod non est euidens ista pro positio: quia planum est quod non minus / minus effectus est non ens per non esse finis essentialis quam pernon entitatem vel derelictionem efficientis. Ideo dicitur quod ille amor non arguit causalitatem effectiuam sed finalem causalitatem et ita non concludit / ratio quod omnia sint a deo effectiue sed forte quod sit finis omnium. Aliter dicitur ad minorem quod derelictio illa non est causalis essentie non entitatis aliorum a deo in nullo genere cause secundum illos qui dicerent quod deus in nullo genere cause est causa illorum que non sunt effecta ab ipso: sed benea priori ex non entitate dei sequitur nonentitas aliorum quia deus et licet non sit causa est tamen prior natura et perfectione aliis et ad ipsum talia habent habitudinem necessariam et connexionem que non debet dici dependentia proprie Nec omnis prioritas essentialis alicuius respectu alterius arguit in ipso causalitatem respectu eius. Abstrahit enim prioritas a causalitate vt videtur. Prima solutio magis placet.

¶ Ad quartam rationem diceretur quod non sunt plura necesse esse simpliciter: quia non sunt plura carentia omni causa: sicut primum caret omni causa sed omnia alia sunt finaliter propter primum. Et ideo habent ordinem aliquem ad ipsum ante. Qando dicis quod illud quod caret causa efficiente caret omni causa. Diceretur quod non oportet vel saltem non est hoc euidens. Sic ergo diceretur quod non est nisi vnum necesse esse.

¶ Aliter dicitur quod sunt plura necesse esse. sed vnum simpliciter necesse et alia non simpliciter necesse esse sed secundum quid et diminute in aliqua ratione entis. Tu dicis duo necesse esse non pertinent ad vnum ordinem. Dico quod verum est duo simpliciter necesse esse equaliter perfecta si cut essent duo dii si essent / sed vnum necesse esse maiet aliud minus propter ipsum finaliter (/ sicut est in proposito ) bene pertinent ad vnum ordinem et ad non esse vnius potest sequi causaliter vel saltem a priori non esse al terius. quare etc.

¶ Dices quod ratio non capit esse duo necesse esse. quia modus vel ratio nobilissima entis cuius modi est necessitas essendi non potest conuenire nisi vniDico quod nescio / quare ratio non capit hoc primo necesse esse simpliciter et necesse esse secundum quid. sicut est in prposito. quia non ponuntur ambo nobilissima Secundo de duobus necesse esse simpliciter alterius rationis sicut de duobus diis. vt dictum est in primo.

¶ Ad sextam rationem diceretur. quod deus non est causa alicuius in aliquo genere cause: et ita non est causa omnium effectiua. Tu dicis / nullus vnquam posuit hoc. diceretur quod nullus vnquam oppositum demonstrauit. Similiter etiam quando dicitur vltra quod omne ens nihil minus esset deo circumscripto.

¶ Diceretur quod non quia licet deus non sit causa alicuius entis. est tamen prior naturaliter et essentialiter ex natura rei que abstrahit a causalitate. ideo etc. tamen non cu ro de hoc. de secundo diceretur quod deus solum est causa finalis omnium et nullius est causa effectiua. et responsum est supra ad instantias contra hoc adductas.

¶ Tertio diceretur quod est causa effectiua motus celi tantum et primus motus immediate et mediante illo est causa generabilium et corruptibilium nec esset dare duas causas non habentes connexionem in vniuerso sed secunda intelligentia nouens reduceretur ad primam vel sicut ad finem velsicut ad aliquid prius essentialiter. et ita patet ad primam instantiam. Ad secundam diceretur quod plura necesse esse ben habent ordinem sicut demm est supra.

¶ Ad tertiam diceretur quod 2a intendit proportionare motum suum motui prime in telligentie sicut motui sui finis quia intendit se conforma re suo fini vel priori essentialiter in mouendo tunc dico quod vna regulabilis est per aliam non effectiue sed sicut finis vel aliquid prius dicitur regula et mensura eorum quae sunt ad finem posteriorum vltimo dico quod deus est causa vertutum aliorum et per consequens motuum aliorum mouentium scilicet effectuum et intelligentiarum et celi et non est causa effectiua substantiarum istarum et iste vertutes sunt accoimenia Et quando dicis vel tra quod substantia cuius accidens vel actus non est necesse esse non potest esse necesse esse.

¶ Dico quod non est demonstratum quin illud quod est necesse esse secundum quid possit habere ac cidens quod non est necesse esse non potest esse necesse esse si¬ cut materia vel caelum vel intelligentia aliqua. Et qum dicis quod necesse esse non est componibile. Diceretur quod verum est de necesse esse simpliciter quod est ens summum et perfectissimum quo non est perfectius possibile.

¶ Qando dicis vltra quod intellectio 2e intelligentie non est necesse esse

¶ Diceretur quod immo secundum quid libet non simpliciter. Qundo dicis vltra quod est aliud intellectum primum ab intelligente vtrumque sibi ta intellectio quam intellectum non patstest esse per se necesse esse sicut dixi supra in primo quod hoc non est euidens verum. Unde nec ista ratio concludit euidenter esse tantum vnum necesse esse vel vnum deum. Tamen posset dici vel diceretur quod vtrumque non potest esse simpliciter necesse esse sed vtrumque tamen per se necesse esse licet vnum simpliciter et aliud minus et diminutum vel imperfectum. Dicis vltra quod non necesse esse nichil minus est quocumque alio circumscripto.

¶ Dico quod verum est quocumque alio non necessa rio vel quod non habet necessariam habitudinem ad ipsum vel ad quod non habet necessariam habitudinem. Mon dico quod inteliectio vera necessaria habet habitudinem necessariam ad obiectum vt sit apprehensum per ipsum ideo etc.

¶ Ad quartam rationem Thome Diceretur quod si vocatur ens per essentiam quod nullam habet causam nec aliquis prius essentialiter ipso et alia entia posteriora minus perfecta vocentur entia per participa tionem. Non oportet quod entia per participationem sint ab ente per essentiam effectiue sed sufficit quod sint entia ordinata in ipsum sicut in finem vel in aliquid essentialiter prius et per fectius ipsis saltem non est hoc demrantum licet videatur et sit exemplificatum ab Aristo. de igne in 2o me. ymo nec de igne oportet quod omnia sint calida effectiue ab igne sed a sole et ab aliquo agente equoco poatsent aliqua fieri calida et calefieri effectiue sine igne.

¶ Qundo dicis vltra quod tale ens per essentiam non est nisi vnum quia est subsistens non intelligo istud dictum: quaero quid intelligis. Aut in telligis per subsistens personam aliquam eo quo dicimus subsistere in diuinis personaliter aut intelligis per subsistens id quod est non inherens. Si igfens diuinum esset tantum vnum quia subsistens primoo sequeretur quod subsistentia personalis in diuinis non esset nisi vna et ita non nisi vna persona. Si vero subsistens 2omodo quia non inherens sequeretur quod natura aliqua substantialis perfecta non posset plurificari in pluribus indiuiduis. Et ita sub vnaspecie angelica non posset esse nisi vnicum indiuiduum quia est natura subsistens non inherens hoc est falsum. Cum dicis de albedine si esset subsistens non esset nisi vna planum est quod accipiendo isto modo pro non inherente antitates sunt multe in pluribus altaribus et non inherent subiecto vel subiectis.

¶ Cum dicitur quod albedines non numerantur nisi secundum recipientia falsum est euidenter sicut de quantitatibus. Et peri ratione quia recipientia vel subiecta non sunt in altaribus per illud aut quod non est aliquid in actu non nunerantur aliquid in actu.

¶ Secundo quia tunc omns albedines sibi succedentes in eodem subiecto essent idem numero immo breuiter omns qualitates in eodem subiecto existentes. Unde simpliciter falsa est opinio ponentium quod per materiam vel subiectum indiuiduatur forma sicut imaginatur iste doctor.

¶ Si dicas vltra substinendo rationem quod omne ens participans et aliud a deo est compositum aliqua vera compositione reali in natura et substantiali. Sed omne tale compositum est ab aliquo alio componente quia nihil generat seipsum primo de trinitate et patet per commentatorem xii. meta. dicentem quod si vita in deo et sapientia differrent realiter et facerent compositionem oporteret dare¬ aliquid prius deo realiter componens ipsum. et ita deus non esset primum ens sed causaretur ab alio¬

¶ Dico ad hoc quod non est demonstratum omne aliud a deo sic esse realiter compositum ex differentibus realiter intrinsece in natura / licet dicatur quod ita sit.

¶ Sed dicetur quod intelligentie alie a deo ( et si quidest alio increatum lomnia sunt simplicia non composita realiter et intrinsece: et ita non est demonstratum quod omnia sint causata a deo tanquam a componente.

¶ Si dicas quod deus est ens actualissimum et perfectissime continens omnia alia. igitur virtualiter et causaliter multo verius quam sol contineat calorem.

¶ Dico quia continentia causalis effectiua non est demonstrata de deo. Dato enim quod esset finis tantum adhuc causaliter et eminentur contineret. Finis eim non minus continet effectum et eminenter continet ipsum Unde et per aliam viam quam per continentiam causalem absolute vel etiam eminentie probanda est causalitas effectiua alicuius de aliquo quecumque sit illa. Non enim sequitur est causa igitur effectiua: quia sufficit quod sit finis vel continet eminenter. ergo est causa: Sic igitur dico quam tum ad istud argumentum / quod omnia alia a deo positiua sunt ab ipso effectiue: sed non apparet hoc efficad ter et euidenter demonstratum licet rationes superius ad ducte sunt multo probabiliores sicut existimo quam alio possent adduci ad oppositum. Et per hoc solui potest ad auctoritates quod verum dicunt loquendo de ratione val de probabili et longe magis probabili quam posset adduci ad oppositum: et ideo phhsophi increpantur. Ad rationes igitur principa / les.

¶ Ad primam / dicendum est quod nec intelligentiam nec caelum nec aliquid aliud a deo breuiter est necesseesse sed contingens esse possibile non esse. Uande dicis phsoplus posuit hoc / visum est supra de intentione phlhsoliet ideo non plus de hoc.

¶ Ad secundum decunum quod materia est effecta a deo. Uuando dicis tunc fuisset facta de nihilo. Dico quod verum est / quia non de aliquo. Unde dicis de nihilo nihil fit secundum omnes. et secundum Anselmum Uerum est quasi de materia vel subiecto / sed bent fit aliquid non de aliquo precedente et per motum vel mutatio nem / sicut materia vel subiecto vel post nihil.

¶ Ad tertium dico quod agens idem naturale limitatum scilicet deteminatum ad vnum quandiu manet idem non potest nisi idem tale autem agens non est deus. Sed omnia quecunque potest velle et agere / quia suum velle efficax est et omnipo tens. Aliter respondet Auicenna heretice quod bene verum est immediate sed bene plura vel omnia potest mediste vel immediate. Ista responsio heretica est. et ideo dico contra Auicennam quod deus quantumcunque idem et inpossibilis et immutabilis / vel impossibilis aliter se habere potest omnia / et efficit omnia aliqua mediate et immediate simul. aliqua vero immediate tantum sicut dicetur infra contra Auicennam.

¶ Ad quartum de actione vel motu siue passione. Dico quod sunt a deo effectiue non sicut termini sed sicut vie in terminos actionum vel motuum. ideo etc.

¶ Notahic quod actionis vel passionis create bene est actio diuina increata que est sua volitio et aliquid absolutum non respectus sicut isto: et ita non est processus in infinitum. Et hoc de prima questione huius secundi sententiarum