Quaestio 1

¶ Distin. 48: et vltime. Questio Unica et vltima.

CIrca distinctionem quadragesimamoctauam. Quero vtrum teneamur conformare voluntatem nostram voluntati diuine.

¶ Uidetur quod non / quia ad impossibile non tenemur: sed hoc ergo impossibile quod voluntas nostradiuine voluntati conformetur quia nostre voluntatis ad diuinam voluntatem nulla est proportio / sicut nec finitad infinitum. ergo etc.

¶ Secundo sic Ad illam voluntatem que non est nobis nota non tenemur nostram voluntatem conformare / sed voluntas diuina non est nobis nota. Quis enim nouit sensum domini / aut quis consilia rius eius. ergo etc.

¶ Tertio sic. Uoluntas obstinata in malo non potest conformare se divine voluntati / et per consequens non est rea si non conformat se: quia secundum Augustinum li¬ bro retractationum primo. cap 14. Reuertimini quamquam / quia non fecit quod facere non potuit / summe iniotatis et dementie est sed ad illud non tenetur voluntas de cuius opposito non est rea. ergo etc.

¶ Quartosic. Si tenemur voluntatem nostram conformare diuine voluntati in omnibus / ergo tenemur adimplere diuina consilia et peccamus non adimplendo ipsa / quod est falsum: quia si nupserit virgo non peccauit. ergo etc. ifr Prime regule omnium actionum et

¶ Cui et e U motionum nostrarum tenemur nostram voluntatem conformare patet / sed voluntas diuina est huiusmodi: quia est mensura omnium actionum et volitionum creatarum. ergo et cetera. Primo ostendam quid

¶ In ista questione docatur nostrum voluntatem conformari diuine voluntati / et an teneamur eam conformare divine voluntati.

¶ Secundo vtrum teneamur conformare nostram voluntatem diuine voluntati in volito.

¶ Ultimo an in forma volendi vel modo puta quod omnia velimus ex caritate.

¶ Quantum ad primum dico quod conformitas vno modo est relatio equiparentie et l communis / quia eiusdem rationis et nomins in vtroque extremo et sic non est nisi relatio fundata super aliquam formam ¬ vnam genere specie et numero: si tamen eadem forma numero possit esse in aliquibus duobus. Et talis conformitas aliquorum est in aliquo vno reali: et sic accipiendo conformitatem dico quod non est possibilis conformitas inter diuinam voluntatem et nostram: quia deo et creature nichil est commune reale et vniuocum sicut dictum est supra nec aliquod nomen prime intentionis.

¶ Alio modo accipitur conformitas pro relatione tertii modi mensurati ad mensuram / et sic conformitas non dicit nisi quandam mutationem vel similitudinem mutationis mensurati ad men suram / et sic voluntas nostra potest conformari diuine voluntati sue regule et monsure suenn volendo conformitate quadam / quae est relatio de tertio modo vel aliquo modo sic se habens sicut illa: et voluntatem nostram sic conformari diuine voluntati est voluntatem nostram esse rectam in agendo vel operando vel etiam in cessando ab actione vel operatione. Sed qumd voluntas nostra recta est in operando. Dico quod inquantum voluntas nostra conformatur recte rationi naturali que nobis imprimitur a deo: vel ratione supernaturali que in scriptura et fide proponitur / et in quibus relucet diuina voluntas / sicut in duobus luminibus et inquantum operatur secundum omnes debitas circustantias / in tantum voluntas nostra est recta et bona: secundum Aristotelem enim secundo Ethicorum. Bonitas et rectitudo voluntatis et actionis moralis est ex omnibus circumstantiis debitis sed malicia est deformitas ex defectu vnius circum stantie. Et secundum beatum Dionysium bonum consistit ex integra causa. Hoc ergo vocatur conformitas nostre voluntatis a diuinam voluntatem.

¶ Secundo dico quod tenemur conformare voluntatem nostram diuine voluntati. Cuius ratio est quia quilibet subiectus legi tenetur conformiter agere legi: et per consequens volunta ti legislatoris / patet alioquin non esset subiectus legi. Sed omnis creatura rationalis vel intellectualis est subiecta legi diuine / quam impressit eis / vel legi quam eis in scripturis expressit / vel in aliquo sibi inclusergo tenetur conformiter agere legi: et per consequens diuine voluntati legem instituenti / siue sit lex nature / siue scripture. Hec autem conformitas consistit creatura ratio¬ nalis vel intellectualis sed virtualiter et debito mondo se habens secundum potentias adrectitudinem / et precipoue secundum voluntatem que est potentia ad quam precipue vel precise pertinet libertas / et dominium suorum actuum / et operationem rationalis vel intellectualis creature. Ulterius ista conformitas potest accipi vno modo quantum ad habitum scilicet quod creatura habeat facilitatem vel promptitudinem et voluntatem habitualem conformandi se legi divine in operando vel agendo. Alio modo quantum ad actum / et hoc est vniformiter operando in actu et conformiter legi divine vel cessando ab aliquo illicito actu. Ulterius ad istam conformi tatem de necessitate tenemur quantum ad praecepta et in operibus preceptorum / non autem quantum ad consilia vel in operibus consiliorum. Preceptorum vero quedam sunt affirmatiua quedam negatiua / et vocantur alio nomine prohibitiones / et respectu vtrumque semper tenemur ad conformitatem in habitu. Precepta vero affirmatiua obligant ad actum conformitatis: sed non est semper sed pro tempere et loco / et ideo talem conformitatem actua lem nostre voluntatis ad diuinam voluntatem nobis expressa in praeceptis affirmatiuis semper tenemur habere / non tamen pro semper: sed pro loco et tempare / et si non habemus ipsam pro loco et tempore oportuno peccamus. Precepta autem negatiua obligant semper et pro semper quantum ad negationem actuum prohibitorum / sicut non velle mechari / non velle occidere / non velle fura ri: quantum autem ad actus positiuos ( si sint aliqui correspondentes preceptis negatiuis / qualis actus est nolle occidere / vel nolle mechari ) tenemur habereconformitatem actualem non pro semper / sed pro loco et tenpore. Uideretur tamen alicui et probabiliter quod precepto negatiuo non respondet aliquis actus positiuus imparatiuus per ipsum: sed tantum actus negatiuus / alioquin esset preceptum affirmatiuum. Unde eius praecepto negatiuo non mechandi numquam tenetur aliquis ad nolle me chari: sed videtur sufficere ad adimpletionem precepti non velle mechari. Hoc tamen dicatur sine praeudicio / quia alia pars etiam probabiliter posset dici / et tunc si sit vera dicatur sicut prius. Nec obstat quod praeceptum est negatiuum. Pro tanto enim est negatiuum quia praecepit nega tionem actus / et cum hoc pro loco et tempere detestationem et nolitionem actus / licet ista nolitiosit actus postiuus. Hec de primo articulo

¶ Quantum ad secundum articulum An scilicet teneamur conformare voluntatem nostram voluntati diuine in omni volito et nolito ad hoc vt mereamur: sic quod oppositum voluntatia deo non possit esse meritorie volitum a nobis: sed demeritorie necessario: vel nolitum a deo non possit esse non volitum a nodis: nisi demeritorie.

¶ Respondent aliqui dicendo sic. Aut enim volitum est aliquid adeo voluntate antecedente / aut voluntate consequente. Si voluntate antecedente sic est necessarium ad meritum voluntatem nostram conformari diuine voluntati in volito vel nolito / et hoc velad meritum necessarium / sicut est de hiis quae pertinent ad voluntatem antecedentem secundum praeceptu vel phibitionem vel quantum ad meritum supererogationis: et preter necessarium quantum ad voluntatem consilii. Si autem istud sit volitum voluntate consequente / eo modo quo permissum vel impletum a deo dicitur volitum ditinguunt de appetitu vel voluntate ex parte nostraEst enim in nobis quidam appetitus sensibilis vel sensualitas: quemquidem appetitum aliquando (licet imprope¬ nominatur voluntas ) non est necessarium conformori quantum ex se diuine voluntati in volito / sed sine demeritopotest appetere id quod est nolitum a deo / sicut pa tuit manifeste quod christus secundum sensualitatem tristabatur de morte sua. Tristis est anima mea vsque ad mortem. etc. In christo tamen nullum fuit demeritum / nec aliqua culpa. Alius est appetitus in ratione qui proprie dicitur voluntas: et iste aliquando operatur subrepticie sine deliberatione secundum quod aliquo modo trahitur vel mouetur a sensualitate / et sic non oportet ipsum conformari ad euitandum demeritum diuine voluntati: sed surrepticie potest velle sine aliquo derito oppositum eius quod deus vult / sicut tristari potest aliquis de morte patris sui quod deus vult / quia ad ipsam vt sic non pertinet meritum nec demeritum. Alio modo operatur voluntas vt deliberatiua prima deliberatione / et sic breuiter et ad merendum et ad euitandum demeritum tenetur se conformare diuine voluntati: et omni volito voluntatis divine consequentis / siue sit mors / vel damnatio / vel miseria propria siue quicquid aliud: non tamen inquantum volitum est res quedam absolute et in se / sed in ntum a deo volitum est.

¶ Ad hoc adducuntur ratio nes alique. Prima est ista voluntas recta est voluntas secundum rationem / et ista debet conformari cum volitoilli voluntati quae vult omnia secundum rationem. sed voluntas diuina vult omnia secundum rationem. ergo etc.

¶ Secundo sic. Uoluntas recta et regulabilis ab alia voluntate debet velle illud quod est volitum a voluntate regulante: sed sic est de voluntate creata respectu voluntatis diuine. ergo etc.

¶ Tertio sic. Uoluntas deliberatiue resistens quantum est ex se diuine voluntati necessario est mala. Sed voluntas deliberatiua quro non conformat se diuine voluntati in volito quantum est ex se resistit diuine voluntati. ergo etc.

¶ Quar to sic. Intellectus causatus si iudicat conformiter ad id quod intellectus diuinus de aliquo iudicat est verus / et si aliter vel aliud falsus est et erroneus: ergo similiter voluntas creata si non vult id quod deus: sed aliquid aliud non est recta.

¶ Quinto sic. Nos tenemur velle omne quod iustum est / sed deus non vult nisi quod iustum est / quia mala culpe non vult: licet permittat: ergo etc. Hoc confirmatur per glosam super illud psalmi. non adhesit michi cor prauum. Cor prauum dicit glosa idest cor tortum / quod habet qui non vult omnia quecumque deus vult. ergo et cetera. te quod ista opinio non est vera¬

¶ Alii dicum Primo quia nulum praeceptum habetur de tali conformitate voluntatis nostre ad diuina in omni volito. Tum quia non videtur quod voluntate deliberatiua aliquis debeat velle se damnari / vel patrem suum iniuste interfici / seu suspendi. Tum etiam hoc patet in exemplo / quia deus voluit captiuitatem vrbis hierusalem / et tamen cum hoc placuit sibi quod Hieremias doleret de ipsa et lamentaretur ipsam.

¶ Dicunt ergo isti quod non oportet voluntatem nostram deliberatiuam confornari in omni volito ad hoc vt euitetur demeritum / sed meritorie potest aliquis non velle illud quod deus vult vel dolere seu tristari de ipso. Sed quantum ad hoc de bet voluntas nostra conformari in volito / quia voluntas nostra nichil velit nisi quod deus vult ipsam velle / nec nollit aliquid nisi quod deus vult ipam nolle. Unde ista duo stant simul quod deus velit te damnari / vel patrem tuum suspendi / et quod velit te nolle ista vel non velle ista: sed tristari et dolere de istis.

¶ Aliter dico vltimo quod bona sunt volita a deo: ma¬ la autem vel sunt nolita / sicut illa que non erunt / nec sunt nec fuerunt / vel saltem non sunt volita: sed prohibita vel permissa. Qtum ad bona que sunt volita a deo. dico quod quedam sunt necessitatis / quadam vero suprerogationis / prima sunt bona preceptorum alia bona consiliorum. Malorum quedam sunt prohibita / sic quod volendo ipsa volens mortaliter peccaret. Alia vero non sic sunt prohibita / cuiusmodi sunt mala venialia / vi volendo ipsa non oportet quod peccet mortaliter aliquis. Ali qua vero sunt indifferentia nobis / quae nec bona nec mala sunt / sicut leuare festucam et huiusmodi.

¶ Ex hoc ad questionem dico quod in bonis praeceptorum a deo volitis tenemur de necessitate conformare voluntatem nostram diuine voluntati praedicto modo in precedenti articulo. Et hoc ex praecepto legis diuine cui sumus subiect et ita etiam diuine voluntati ostense in praeceptis. Stum ad bona supererogationis tenemur sed non de necessitate / sed de bono et equo / sic tamen quod non conformando non peccamus / sicut patet quod pauprtas euangelica est consilium christi et tamen aliquis non peccat si non velit istud consilium implere: licet grauiter peccet si istud consilium contempnat / et obseruatoribus eius detrahat. Qtum ad indifferentia similiter non tenemur vt patet nec velle nec nolle ipsa vel non velle. Qutum vero ad mala prohibita dico quod tenemur de necessitate conformare voluntatem nostram divine voluntati / in non volendo ea semper et pro semper ex obligatione divine legis / cui sumus subiecti. Sed quantum ad mala venialia in quibus homo non peccat mortaliter non tenemur de necessitate precepti non velle ipsa. sed tenemur sic quod volendo ea peccamus / venialiter tamen. Non enim incurrimus damnationem per hoc licet etiam non mereamur vitam eternam.

¶ Sic ergo patet quomo tenemur conformare voluntatem nostram divine voluntati in volito / loquendo de voluntate antecedente cuius sunt tria signa / praeceptum / prohibitio / et consilium. De voluntate etiam consequente cuius sunt duo signa / scilicet permissio respectu mali culpe / et operatio vel impletio respectu mali pene vel nature / vel respectu boni cuiuscunque est magis obscurum. Et dico quantum ad hoc primo de operatione quod bonum impletum a deo vel cadit sub praeceptovel sub consilio / vel sub neutro / et tunc sic dicendum est sicut prius. De malis nature et pene non video quod cadant sub aliquo eorum / nisi forte malum pene quod habet locum in penitentibus: vel quod debet infligi a iuste punientibus / et tunc patet qumo cadunt sub praecepto / sicut pe nitentia vel iusticia et huiusmodi. De malis vero respectu quorum est permissio. dico quod tenemur de necessitate non velle malum culpe mortalis. De malo etiam cul pe venialis / sicut dictum est supra. Sed quid debemus ne permittere malum culpe sicut deus / sic quod placeat nobis nec velle nec nolle malum culpe. Dico quod debet nobis placere non velle malum culpe pro loco et tempore. Secundo dico quod debet nobis placere nolle malum culpe pro loco et tempore / et ita dicimus a permissione diuina qua placet deo non nolle malum culpe. Non enim sic iuste semper possumus non nolle efficaciter malum cul pe sicut deus: sed aliquando tenemur efficaciter nolle malum culpe / sicut vno modo superius probabiliter diceba tur deuitando pctantum efficaciter detestando et nolle peccatum: sed hoc est intelligendum per accidens suiposito quod ceciderit.

¶ De aliis a praedictis non credoquod teneamur conformare voluntatem nostram voluntati divine in volito. Et generaliter dici potest quod non tenemur nolle / nec velle / nec non velle / quoad meritum vel ad deuitandum demeritum / nisi quod deus vult nos velle vel nolle / vel non velle pro quando vult nos velle / vel non velle / vel non velle / vel nolle. Unde et magister dicit in littera quod aliquis bona voluntate potest velle oppositum eius quod deus vult / quia bonus filius potest velle vitampatris sui quam tamen deus vult mori voluntate consequente et operante / quia licet deus hoc velit non tamen vult filium eius hoc velle igitur rationem prime opinio

¶ Ad primani nis dico quod non oportet voluntatem nostram velle deliberatiue omne quod vult deus l secundum rationem / vel non contra rationem / sed illud quod deus vult nos velle modo predicto.

¶ Ad secundum dico quod voluntas non resistit deo conformando se sicut praedictum est / et volendo quod placet deo eam velle.

¶ Ad tertium dico de voluntate regulabili per idem.

¶ Ad quartum dico quod non est simile de intellectu et voluntate / nisi quantum ad hoc quod sicut oportet intellectum verum conformari intellectui diuino de quolibet: sed oportet voluntatem rectam conformari divine voluntati non de quolibet / sed de hiis que determinata sunt a diuina voluntate vt conformiter se habent. Modo dico a diuina voluntate non est determinatum quod in quolibet volito conformiter se habeat. Et ista diuersitas prouenit ex eo quod diuina voluntas libera est / non autem intellectus / sed ad quecumque se habet naturaliter se habet: non sic voluntas / sed libere. Et ideo determinare rectitudinem in conformitate quantum ad aliqua potest nec oportet quod quantum ad omnia.

¶ Ad quintum dico quod non tenemur velle emne quod iustum est nos velle / sed non omne quod iustum est in se.

¶ Ad sextum dico quod glosa illa intelligenda est de diuinis volitis nobis expressis per precepta¬

¶ Quantum ad tertium articulum vtrum scilicet teneamur conformare voluntatem nostram voluntati diuine / in modo vel forma volendisic quod velimus omnia ex caritate sicut deus / et referende omne aliud in deum tanquam in finem actu vel saltem habi tu caritatis.

¶ Dicunt aliqui quantum ad primum quod habere caritatem / vel operari ex caritate / vel implere praecepta ex caritate esse de necessitate vel cadere sub precepto potest intelligi dupliciter. Uno modo quam tum ad intentionem precipientis scilicet ad consequendum premium quod precipiens intendit dare. Alio modo quantum ad obligationem eius cui precipitur / scilibet ad euitan dum culpam et peccatum / et per consequens punitionem vel damnationem. Primo modo dicunt quod diligere ex caritate / vel habere caritatem / et implere praecepta ex caritate cadit sub precepto in adultis saltem. Et ratioest in promptu / quia nullus actus est meritorius de condigno premii eterni quod intendit deus dare / nisi actus caritate informatus / et in hoc consentio cum ipsis ( sicut dictum est distinctione. 17. huius primi ) non quidem ex natura rei: sed ex ordinatione diuini beneplaciti.

¶ Secundo dicunt quod implere preceptum ex caritate / vel diligere caritatem / vel caritatem habere non est necessarium / nec per consequens voluntatem nostram oportet diuine voluntati conformare in caritate quantum ad obligationem illius cui fit preceptum ad punitionem vel culpam vitandum si non habet oaritatem / ita quod transgressores peccent vel obligentur ad penam damnationis.

¶ Ad hoc adducuntur alique rationes. Prima est ad illud non obligatur homo / nec tenetur de necessitate quod non est in potestate sua / sed caritas non est in potestate creature ergo etc.

¶ Secunda est ista. Ad illud non obligatur de quo non potest esse certus an illud habeat vel faciat / sed de charitate nullus est certus an habeat ipsam vel impleat precepta ex caritate. ergo et cetera.

¶ Tertio sic. Ad illud non tenetur ho ex obligatione precepti sine quo ho posset implere omnia praecepta / et perseuerare in bono / et desistere omni malo. Sed sine caritate vel gratia ( quod est idem ) ho in statu innocentie sine gratia potuit resistetrur omni pcto / et per consequens implere praecepta¬

¶ Quarta ratio implens praeceptum de honorando paremn tes ( licet sit in pctoto mortali et non habens caritatem ) non peccat: sed implet praeceptum / licet non mereatur vitam eternam / ergo similiter de aliis praeceptis vt videtur.

¶ Qutum vero ad modum referendi omnia alia in deum / sic quod ho omnia diligat et velit et faciat propter deum / referendo in ipsum actu vel saltem habitu per habitum caritatis / sicut deus excaritate omnia alia vult et diligit propter seipsum. Dicunt aliqui alii quod oportet nostram voluntate in hoc diuine voluntati de necessitate conformari. Ex quo concludunt quod omnis actus non habentium caritatem / et infidelium per consequens est mortale pectantum / et transgressio praecepti ex omissione caritatis / et isti non sunt de numero primorum / sed potius contrariantur ipsis quantum ad aliquid vt videtur / habent autem vnam ritionem quare summa peruersitas est secundum Augustinum frui vtendis: volendo autem vel faciendo aliquid non referendo actu vel habitu sicut in finem debitum fruitur illo quod est vtibile et illo est vtendum / ergo facit summam peruersitatem. rri michi quod primi suntni¬

¶ Sed videtu est mis largi et secundi nimis puri. Dico enim contra primos quod habere caritatem vel diligere ex caritate est necessarium / et quantum ad intentionem praecipientis / et quantum ad obligationem praecepti / tamen dico quod est praeceptum affirmatiuum / et quod licet semper ad caritatem teneamur. Non tamen pro semper: sed pro tpore et loco.

¶ Et quod vtroque modo sit necessarium habere caritatem. Probo sic. Illud pro quo hendo sacramenta quae cadunt sub praecepto et quantum ad intentionem praecipientis / et quantum ad obligationem praecepti / cadit sub praecepto vtroqui modo. Sed ad habenddam caritatem sacramenta vtroque modo cadunt sub praecepto vt patet. ergo etc.

¶ Secundo illud pro cuius omissione / vel ad cuius omissionem ho damnatur vel incurrit damnationem cadit sub praecepto quantum ad obligationem et penam omittendi: sed propter omissionem caritatis homo damnatur / et incurrit penam damnationis. Patet ex parabola saluatoris de non habente vestem nuptialem / per quam secundum sanctos et doctores intelligitur caritas / et proiectus est in tenebras exteriores. ergo etc.

¶ Tertio sic. Illud sine quo anima et homo non carent pctton mortali / nec tollitur pctantum mortale siue orignale siue actuale cadit sub praecepto vtroque modo. Sed hoc est caritas vt patet. ergo etc. Minor est plana / quia peccatum mortale est carentia iusticie quam quis tenetur habere

¶ Quarto sic. quia videtur dicere Gregorius super illud Iohannis hoc est praeceptum meum vt diligatis inuicem etc. Dicit quod non habet aliquid viriditatis ramus boni operis: sed solum manet in radice caritatis. Precepta ergo dominica multa sunt et vnum etc. Preterea non est minus obligatorium praeceptum de caritate quod dedit dominus in ioamne hoc est praeceptum meum vt diligatis etc. Et in Matheo. Diliges dominum deum tuum etc. et ibi dicitur quod hoc est primum et maximum mandatum / quam praeceptum de honorando parentes / vel aliquod tale vt impleatur pro loco et tempore. Sed ista sunt necessaria et quantum ad intentionem praecipientis / et ad obligationem ad penam transgredientibus et non implentibus ea pro loco et tempore.

¶ Dicunt ergo isti quod ho tenetur conformare volunta¬ tem suam divine voluntati / et in forma et modo volendiex caritate semper ad hoc tenetur. Non tamen pro semper / sed pro tempere illo pro quo alias incurreret damnationem et pctantum mortale non habendo caritatem / et non faciendo quod in se est vt habeat caritatem / et in hoc tenetur voluntatem suam voluntati divine conformare tanquam praecepto diuino cui subiectus est / et quod transgrediendo mortaliter peccat et incurrit damnationem. patet contra alios quod ipsi sunt nimis

¶ Ex quo duri quia ponunt honem teneri ad caritatem non solum semper sed pro semper / ponendo quod oportet velle omnia et facere in caritate ad hoc vt euitetur peccatum mortale.

¶ Hoc enim est falsum primo quia non est verum quod aliquis in pctatio mortali existens dando elemosinam non ex caritate / sed ex naturali pietate / etiam non referendo in deum / nec recolendo de deo in actu nec habitu secundum habitum caritatis referendo in deum / quia ipsum non habet / peccet mortaliter. Similiter etiam de praecepto honorandi parentes et huiusmodi.

¶ Secundo quia hoc est imponere iugum grauissimum hominibus sine aliqua auctoritate / nec efficaci probatione / quod non est faciendum Nec valet si dicas quod non est ex fide / pectantum est / et precipue ex fide viua per caritatem. Dico enim quod apostolus accipit ibi non esse ex fide pro esse ex infidelitate / et hoc est verum. tm et secundum primeopinionis

¶ Ad primum dico quod ita sunt contra ipsos sicut pro eis. Si enim non est in potestate ipsa caritas / nec potest sciri in esse: ita parum potest cadere sub praecepto quantum ad intentionem praecipientis / sicut quantum ad obligationem. Et ideo dico ad primum quod caritas est in potestate homins dispositiue / disponendo se ad illam et fidelis est deus: quia non deficit disponentibus se. Ad secundum dicit vnus quod primo charitas potest sciri in esse / non scientia euidente ex his quae tenemus per fidem. Si enim aliquis odiat et destetur pctantum vehementer / et habeat bonum propta situm placendi deo per omnia / et quantum in se est facit quod potest: potest scire quod habet charitatem / licet non sciat vtrum amore finali / vel odio dignus sit. Similiter etiam si aliquis non fictus non cadat ad sacramentum baptismi. Similiter etiam si aliquis accedat ad martirium propter christum / et fidem eius / potest scire quod tale martyrium charitatem consequetur. non curo modo de hoc. Ideo dico non oportet quod charitas sciatur vel cognoscatur in esse ad hoc quod cadat sub praecepto quantum ad obligationem / sicut nec quantum ad intentionem precipientis.

¶ Ad tertium dico quod attendendo statum innocentie praecise charitas non cadit sub praecepto vtroque. Sed illud quod est de principiis iuris naturalis / et quod potest deduci ex illis. Sed attendem do cum hoc quod homo aliquando accipit gratiam vel charitatem non solum pro se: sed pro tota posteritate sua. Dico quod charitas debita est in esse: et damnabile est eam non habere: sicut est modo.

¶ Ad quartum dico quod non est si mile de precepto honorandi parentes: et habendi charitatem: quia secundum ad substantiam includit modum meritorium et in ordine ad deum. Non sic autem primum. Preter ea ( sicut dictum est arguendo ) Preceptum de honoran do parentes obligat et quantum ad intentionem precipientis: et quantum ad reatum transgredientis pro tempore et loco. Similiter dico de praecepto charitatis. Dices quod verum est quantum ad substantiam actus / non quantum ad habitum charitatis. Dico quod non valet quia quantum ad vtrum que praeceptum vt diligatis inuicem sicut dilexi vos / excharitate scilicet et vt pater veniat ad vosr et ego / et mansionem faciamus in vobis / tenetur quis quod non est non

¶ Hic finem accipiunt subtilissime: est sanequae vtiles questiones 1. P. Fratris Io. de Bassolis Minorite / ac Theologi profundissimi in primum Sententiarium. Nuper ab OROn TIO FINE Delphinate ( etsi corruptum et maculatissimum exemplar nactums extritrerit )o priori integritati quam integerrime et emendatrissime valuit / diligenter restitute. Ac marginariis adnotamentis haud parum conducentibus / cum earum indicisbus studiose ab eodem decorate. Sumptibus autem non modicis Fidelium Bibliopolarum Alme vniuersitatis Parisien. Francisci Regnault: et Ioannis Frelloi Typis mandate. In Aedibus scilicet Nycolai de Pratis Calcographi probatissimi.

¶ Arno IESO Aeterni Regis sesquimillesimo decimose/¬ ptimo Nono Idus Septenbres / Sole sub. T32. parte Dirginis gradiente in hemispherio parisiensi. Leonis pape. 2. pontificatus Anno Quinto. Laus Deo Optimo / Marimo qua. Narcescit sine aduersario virtus.

¶ Petri Corbelin Cenomanensis in 3oilum.

¶ Esine lingua procax: stimalis armata: venenoPlena: tumens rigido scommate: felle rudis. Desine liuor edax Pthiis crudelior armis: Barbara barbarico gutture lingua sile. Desine lingua vorax: vel desinat ibis adunco Candidulas rostro dilacerare rosas. Hinc procul ibis eat: nisi: tum irruet ibis in ibim: Nam michi si tu sis ibis: et ibis ero. Lingua: vorago: canis: quid pungis / corripis / arces / Nomen / iura / deos / cuspide: fauce: gula. Cuspide: fauce: gula quid pungis: corripis arces: Exiguum nullus goile liuor edit. I 8 3¶ 8 I e4o¬ per habitum caritatis infuse.

¶ Ad rationem ergo aliorum dico quod licet non referat actu nec habitu caritatis / non tamen fruitur vtendo quod non statuat sibi aliquid circa deum pro fine vltimo / vel etiam potest referre per noticiam naturalem in deum vel per fidem informem.

¶ Ad primum principale Dico quod voluntas nostra non potest conformari diuine voluntati primo modo non attendendo conformitatem / sed secundo modo.

¶ Ad secundum patet de caritate quod oportet ipsam esse notam / vel per lumen iuris naturalis / vel per lumen fidei / seu alicuius habitus infusi / et sic etiam in nobis no¬ ta / vel quod sicut non oportet hoc quantum ad merendum / ita nec quantum ad euitandum culpam vel penam.

¶ Ad tertium dico quod voluntas obstinatra non tenetur quia non est in statu sue libertatis / nec etiam vite.

¶ Ad vltimum dico quod tenemur implere cousilia: sed non de necessitate. Sed sub conditione si volumus nos expeditius saluare per opera supererogationis / quae non sunt de necessitate / nec peccat ho omittendo ea licet multum mereatur prosequendo ea / et citius perueniret / et expeditus / et cum maiori merito ( ceteris paribus ) ad gloriam veri dei vnius eterni / qui est benedictus per secula seculorum. Amen.