Quaestio 1

¶ Distinctionis Uigesime. Questio Unica.

CIrca distinctionem Uigesimam quero. Utrum necesse fuit genus humanum reparari per passionem Christi.

Uidetur quod non. Primo sic. Non est necessarium genus humanum reparari nec fuit nencessarium: ergo nec sic repara ri. Puta per passionem Christi. Consequentia patet Antecedens probatur: quia non fuit necessarium genus vel naturam angeli peccantis reparari. Non obstante quod secundum aliquos plures species angelorum totaliter ceciderunt quia non ponunt nisi vnum indiuiduum in¬ vna specie angelica et tamen species angelica est multo nobilior quam humana et magis fuisset necessarium ipsam reparari vt videtur.

¶ Secundo sic. Humanum genus potuit reparari per quemcunque actum exercitum ipsius christi magis quam per passionem christi: ergo non fuit necessarium ipsum redimi per passionem Christi: consequentia patet. Probatio antecedentis quia cum actio sit laudabilior passione: quia passionibnon meremur nec laudamur nec vituparamur. 2. ethiquilibet actus bonus exercitus christi ita fuit deo a ceptabilis sicut passio sua: et per consequens ita satisfactorius pro genere humano reparando.

¶ Tertio sic. Anselmus libr. 2. cur deus homo approba sententiam discipuli sui quod minima lesio corporis christ preponderabat omnibus peccatis nostris. Ita quod prius deberet aliquis velle quod totum genus humaniin peccato remaneret quam quod homini christo aliquam lesionem inferret: ergo cum modica lesura christi pro satifactione sufficeret non fuit necessarium per tantam lesuram passionis et mortis genus humanum reparri vt videtur quanto enim pena satisfactoria mino est: dum tamen sit sufficiens tanto magis est conueniens fI Anselmus per totum librum cum

¶ Conti ti deus homo quasi quia ad istam conclusionem declarandam composuit illum librum. Dici enim sic lib. 2. ad discipulum suum. Ecce vides quomodo rationabilis necessitas ostendat ex hominibus perficiendam esse supernam ciuitatem nec hoc fieri posse nisi per remissionem peccatorum quam homo nullus habere potest nisi per hominem qui idem ipse sit deus atque morte sua homines peccatores deo reconciliet expressa est auctoritas vt videtur. In ista questione sic procedam

¶ Primo inquiram an fuerit necessarium redim genus humanum.

¶ Secundo. An per viam satisfa ctionis.

¶ Tertio. An satiffactio necessario debue rit fieri a deo homine.

¶ Quarto. An satisfactio talis puta per mortem fuerit necessaria.

¶ Ultimo ad rationes.

¶ Quantum ad primum articulum videtur dicere Anselmus et arguit quod nec cessarium fuerit genus humanum reparari. Et hoc sic. Deus nichil facit frustra. Sed natura humanacum sit intellectualis et rationalis esset frustra in vniuerso nisi reparata fuisset vel reparetur quia ipsa est capax dei per cognitionem perfectam et amorem vide do ipsum et amando vel fruendo ipso. Hoc autem non stat cum peccato: igitur oportuit ipsam reparari et redimi a peccato. In quod iam ponitur esse lapsa. hec ratio habetur lib. 2. cur deus homo. c 1. Et in 4ca. concludit quod ex his facile est cognoscere: quoniam aut deus perficiet naturam quam incepit aut in vanumfecerit eam sublimen naturam: quare etc. meo salua Anselmi re¬

¶ Sed iudicio uerentia non video quod non cessarium fuerit naturam humanam vel genus humanum reparari etiam supposito lapsu illius.

¶ Primo quia non est hoc magis necessarium de homine quam de angelo sicut argutum est supra.

¶ Secundo quia lapsus non est nec fuit per se causa reparationis sed occasio tantum.

¶ Tertio quia presupposi to lapsu hominis non propter hoc deus operatur circa ipsum necessario opus reparationis: sed me¬ recontingenter et libere. Ita quod tota necessitas reparationis humane non est nisi necessitas consequentie: quia sic deus determinauit quod homo reparetur et stat talis necessitas cum contingentia simpliciter.

¶ Quarto quia sicut non est absolute necessarium angelum non reparari post lapsum: quia potest vel potuit reparari. Ita non videtur necessarium hominem reparari: quia absolute loquendo potuit non reparari etiam supposito lapsu. quantum ad istum articult

¶ Dico igitur quod non fuit necessarium simpliciter hominem reparari etiam supposito lapsu sicut nec hunc hominem necessarium est reparari pospeccatum vel penitere. Fuit tamen necessarium nocessitate consequentie supposito quod deus sic determi nauit facere sicut tenemus per fidem. Congruum tamen fuit ipsum reparari et fuit hoc ordinatum magis quam de angelo: quia angelus ex temptatione et im pulsu alterius non peccauit sicut michi videtur de peccato primi angeli quicquid sit de aliis: quia de multis aliis potest dici quod ex temptatione et impulsu al terius peccauerunt. Unde et mali angeli alios tem ptauerunt. Iuxta illud apoca. Factum est prelium magnum in celo Michael et angeli eius preliaban tar cum drachone et dracho pugnabat et angeli eius etc. vel si ex impulsu et temptatione alterius aliquipeccauerunt illa tamen temptatio non fuit ita vehemens sicut temptatio qua homo fuit temptatus. Et similiter magis potuerunt resistere quam homo: ideo magis congruum fuit hominem reparari. Nec fuisreparatus homo ad restitutionem ruine angelice sicut aliqui imaginantur. Nam prior secundum rationem fuit predestinatio omnium electorum quam aliquis casus preuideretur et per consequens aliqua reparatio illius casus vel lapsus. Quere contra hoc Augusti num in libro primo supra de predestinatione distinctione quadragesimaprima. ttselmi dico quod ho

¶ Ad rationem c l mo non esset fristra in vniuerso dato quod nunquam repararetur nec beatificaretur sicut nec angelus malus. Dato secundum aliquos multe species angelorum totaliter sint damnate: quia tot species quot indiuidua. Sunt enim ad perfectionem naturalem vniuersi et ita de speciehumana diceretur.

¶ Preterea dictum est supra quod siue homo peccasset siue non adhuc filius dei fuisset incarnatus et fuisset homo. Ponamus ergo quod fuisset homo. Planum est quod attigisset ille homo ad visionem beatificam dei et sic quicquid fieret de aliis hominibus natura non fuisset vniuersaliter frustrata a fine suo: quia in aliquo supposito attigisset finem illum. puta in christo et hoc sufficit ne ponatur frustra.

¶ Similiter etiam tertio. Non fuisset frustra natura humana dato quod non redempta: quia sustinuisset penam damnationis pro peccato ad ostensionem divine iusticie ideo etc. hec de primo articulo.

¶ Quantum ad secundum articulum. Dicit etiam Anselmus quod necesse fuit homi nem redimi per viam satisfactionis. Et arguit sic libr. 2. Cur deus homo. Iniustus est qui non reddit deo quod debet sicut etiam qui non reddit homin quod debet. Sed homo debet deo maximam reuerentiam quam sibi abstulit per peccatum offendendo ipsum et auertendo se ab ipso igitur oportet deo satisfacere. Alioquin manet hoc iniustus vt videtur et nunquam recipietur ad beatitudinem.

¶ Sed ad hoc argumentum potest dupliciter responderi et vtramque responsionem Anselmus excludit. Primo quia diceretur quod iniustus qui non recdit deo quod debet si possit reddere et satisfacere: sed i non potest excusatus est. Homo autem non potest: ideo excusatus est nec oportet eum satisfacere.

¶ Secundo diceretur quod offensa hominis posset a deo remitti ex misericordia dei sine vlla emenda et satisfactione et sic homo reparari.

¶ Contra primam responsionem arguit Anselmus quod non valet pro homine dicere quod sit impotens reddere honorem deo debitum quia ipse reddidit seipsum impotentem ex culpa sua et ita non excusatur de illa impotentia: sed tenetur satisfacere et manet iniustus nisi satisfaciat. Pomtur exemplum. Si dominus precipiat seruo aliquod opus faciendum et ipse seruus contemnens imperium domini mittat se in foueam et reddat se impotentem ad faciendum opus. Planum est quod ex impotentia non excuatur.

¶ Contra secundam solutionem arguit Anselmus quia quod deus satisfactionem dimisisset ex misericordia Aut hoc fuisset: quia talem satiffactionem non exigis set quia vidisset hominem impotentem ad satisfacien dum et sic dimittere satisfactionem non fuisset miseri cordia sed necessitas: quia etiam si deus bene voluisset homo tamen non potius / et dicere quod deus dimittat aliquid ex misericordia quod habere non potest stul tum est. Aut sic dimisisset quia ipsum hominem ad gloriam et gratiam transtulisset quod videtur irrationabile: quia tunc homo per peccatum ad gloriam deue nisset sicut et per innocentie statum. Oportet igitur omnino quod per viam satisfactionis homo reparetur. dixi in precedenti articulo di¬

¶ Sed sicut co in isto quod nulla necessitas fuit absolute hominem prius lapsum reparari per viam satisfactionis supposito etiam quod debuerit reparari. Prius enim est culpam velle remittere quam satiffactionem pro culpa velle recipere igitur deus potest culpam remittere et sic per consequens hominem reparare nolendo aliquam satisfactionem recipere.

¶ Secundo quia hoc videmus quod potest homo ex misericordia liberali alium ad gratiam recipere et culpam vel offensam remittere dato quod nullam satisfactionem ab ipso velit recipere.

¶ Tertio etiam quia hoc videtur dicere Augustinus expresse de trinitate vbi dicit quod alius modus reparandi hominem deo non defuit qui hominem de nichilo creauit. Et potest ex hoc formari argumentum: quia sicut deus potuit non cooperante homine in aliquo facere in puris naturalibus vel cum hoc in gratia ante lapsum ita post lapsum sic potuit eam reparare ipso non satisfaciente in aliquo vt videtur.

¶ Dico igitur quod potuit genus humanum reparare sine vlla satisfactione ex parte hominis vel alicuius alterius.

¶ Secundo dico quod tamen deus ordinauit hominem reparari via satisfactionis et fuit hoc necessarium necessitate consequentie non absolute et simpliciter necessitate consequentis sed contingens.

¶ Ad rationem Anselmi dico quod deus ex liberali misericordia potuit remitiere satisfactionem homini recipiendo ipsum ad gloriam et gratiam et remittendo sibi offensam. Nec propter hoc homo ex peccato fuisset gloriam consecutus nisi occasionaliter et per accidens sicut modo ex peccato est redemptus per satisfactionem: sed directe et per se ex diuina mi¬ sericordia esset gloriam assecutus sicut modo etiam est redemptus. Hec de secundo articulo.

¶ Quantum ad tertium articulum etiam ponit Anselmus et communiter ponunt multi quod supposito quod humanum genus esset reparan dumper viam satisfactionis oportuit quod satisfaciens esset deus verus et etiam homo verus. Quod homo lam patet ex predictis secundum Anselmum: quia homo peccauerat: et ideo oportuit etiam quod homo satiffaceret. Sed quod deus. Probatur ab Anselmo. Primo sic. Nullus potest deo satisfacere pro peccato: nisi reddendo aliquid maius quam sit omne aliud a deo quia aliquid maius quam omne illud pro quo peccare non debuit nec auerti a deo. Sed talis non potest esse nisi deus qui solus omnem creaturam excedit pro qua non debuit homo peccare auertendo se a deo. Maius enim omni creatura non potest reddere nisi deus: ergo etc.

¶ Secundo sic. Nullus potest satisfacere pro peccato qui debet quicquid potest ipsi deo Dato quod sit innocens et sine peccato. Sed purus pomo omnem reuerentiam et quicquid potest debet deo dato quod homo non peccasset vt patet ex sua creatione: ergo purus homo et pari ratione nec pura creatura potest de osatisfacere pro peccato.

¶ Tertio sic. Ille solus potest deo satisfacere pro peccato qui potest restituere illud quod fuit impeditum per peccatum ad quod deus hominem ordinauerat. Putagloriam et gratiam. Sed hoc potest solus deus qui sous potest conferre gratiam et gloriam: ergo etc.

¶ Quar to sic potest argui. Ille qui solus est infinitus potest satiffacere pro offensa infinita. Sed peccatum nortale est offensa infinita. Tum quia ille qui offenditur est infinitus. Tum quia etiam auertit a bono infinito et adimit ipsum: ergo etc.

¶ Quinto sic homo non potuit obligari ad tantam reuerentiam respectu puri hominis vel creature ad quantam obiigatur respectu dei. Sed si ho purus vel pura creatura pro homine satiffecisset homo obligaretur sibi ad tantam reuerentiam ratione redemptionis sicut obligatur deo ratione creationis: ergo etc. Minor patet: quia non est minus opus redemptionis quam creationis vt videtur.

¶ Uidetur ergo secundum istas rationes posse dici quod oportuit deum pro peccato generis humani satisfacere et quod non potuit hoc creatura puraobstantibus videtur mi¬

¶ Sed his non chi sicut de precedenti bus articulis esse dicendum quod nulla fuit necessitas absolute loquendo deum satisfacere pro peccato hoc minis etiam supposito quod non redimeretur homo nisi per viam satisfactionis. Sed pura creatura potuit satisfacere pro peccato absolute loquendo. nec oportuit quod satisfaciens esset deus.

¶ Hoc potest patere. Primo sic. Actus equalis bonitatis vel maioris quam sit alter actus malicie potest esse satisfactorius pro illo vt videtur. Sed aliquis homo potuit esse siue in puris naturalibus siue in gratia vel etiam in statu innocentie sicut potuit deus facerequi habuisset actum diligendi deum maioris boni tatis quam actus Ade fuerit malus vel quam fuerit malicia in ipso: quia potuisset habere maiorem vel equalem conatum voluntatis in diligendo deum quam Adanin peccando: et consequenter etiam actus suus ad tot se potuit extendere in bonitate sicut ille in ma¬ licia. ergo etc. Sic enim deus potuit ipsum acceptare pro multis sicut et actum malum ipsius Adepotuit et voluit imputare multis. ergo etc. Nullum enim inconueniens est quod aliquis non debitor possit pro alio satisfacere.

¶ Secundo quia non videtur inconueniens quando Adam ipse potuerit penitere et intensiori actu vel eque intenso se ad deum conuertere sicut auertit se in ieccando et sicut peccatum suum in alios redundauit ita et sua penitentia in alios redundasset si deus voluisset eam sic acceptasse.

¶ Confirmatur quia potuis deus Ade conferre gratiam postquam peccauerat non ex merito sicut etiam verbo et ita actus suus fuisset meritorius et satisfactorius. Similiter etiam deus potuit absolute verbum non incarnari et tamen Adam predestinatus saluari et non sine satisfactione de peccato quoquoo. ergo etc. Similiter etiam meritum satisfactionis est causa extrinseca secunda salutis ipsius satisfacientis vel etiam meritum christi sed sine tali causa potest deus immediate quicquid mediante illa. ergo etc.

¶ Ten tio quia non est impossibile quod actum vnius angeli pro humano genere deus acceptasset pro satisfactione. Actus enim ille potest esse simpliciter melior et nobiliorquam actus hominis. quare etc.

¶ Quarto quia nullum fuit impossibile deo quod hominem purum fecisset nasci de virgine et sibi tantum gratiam contulisset sicut christo et ita actus eius fuisset ita meritorius sicut actus christi et consequenter ita satisfactorius vt videtur. quare etc.

¶ Ultimo confirmatur hoc quia planum est quod actus christi satisfactorius non fuit infinitus sed formaliter finitus et creatus nec meruit vel satisfecit pro nobis inquantum deus sed inquantum homo igitur videtur quod potuit satisfacere purus homo. Dico quod absolute loquendo purus homo vel pura creatura potuit satisface re pro genere humano: sed deo melius pro nobis prouidente ordinatum est vt non satisfaceret purus homo sed deus et homo ex diuina caritate. quare. etc Anselmi Dico quod non opor¬

¶ Ad primum tuit reddere aliquid maiusvel perfectius in bonitate omni creatura ad satisfaciendum pro peccato homins sed equalens vel maius in bonitate quam fuerit actus peccati in malicia. Unde sicut delectatio vel deordinatio in peccato non fuit infinita. Ita nec oportet reddi vel tradi aliquid infinitum ad satisfaciendum sicut etiam nec actus christi satisfactorius fuit ad infinitum vel excedens omnem creaturam.

¶ Ad secundum dico quod maior non est vera. Dato enim quod homo debeat deo quicquid potest reuerentie et honoris ex sua creatione sicut etiam christus inquantum homo debeat deo tamen potest satisfacere pro peccato vel est pura creatura modo supradicto quia deus illud idem quod est sibi aliunde debitum potest in satisfactionem acceptare. Aliter dicitur quod licet totum habeat ho a deo non tamen obligatur a deo etiam ipsi deo de necessitate nisi in operibus decalogi ex mina diuina: et ideo de aliis posset homo satisfacere. Unde christus secundum quod ho totum debebat deo.

¶ Ad tertium dico quod maior non est veralicet enim solus deus possit gratiam et gloriam effectiuerestituere non tamen solus potest satisfacere vel gratiam impetrare sicut patet. Sed homo vel ex condigno vel ex congruo.

¶ Ad quartum dico quod offensa vel pectantum non est infinita vel infinitum. Non enim negat rectitudinem infinitam sed finitam rectitudinem debitam sicut patet Tu dicis. Ille qui offenditur est infinitus ita dico quod ille qui diligitur est infinitus et tamen non oportet propter hoc quod dilectio vel amor creatus sit infinitus vt patet quare etc.

¶ Ad quintum dico quod maior est vera. Et dico quod si pura creatura satiffecisset pro homine bono non fuisset obligatus sibi ad tantam reuerentiam sicut obligatus est deo sicut etiam nec tanta reuerentia debetur christo inquantum homo vel ratione humanitatis seu actus satiffactorii quanta debetur ei ratione diuinitatis et inquantum deus. Illi ergo creature debuisset pomo reuerentiam tanquam creature pro ipso satisfatienti et ideo principaliter tanquam satisfactionem acceptanti et gratiam et gloriam tribuentiideo concludere non videtur. Si dicatur quod honor dei oblatus per pecca. tum tantus est quod non potest recompensari per hominem. Dico quod falsum est. Est enim aliquid creatum honor iste et debuit esse in honorante. Et dico quod potest per actus homins recompensari. Hec de tertio articulo.

¶ Quantum ad quartum articulum Dicit etiam Anselmus quod oportuit christum mori et per mortem satisfacere pro peccato. Et hoc probat libro secundo Cur deus homo quia sicut homo vi ctus fuit suauitate delectationis in peccando. ita est reparari debuit satisfaciendo pro ipso asperitate dooris et asperitate tanta vt nihil asperius vel durius possit homo pati cuius non sit ipse patiens debitor. Christum igitur qui non erat debitor mortis sic oportuit satisfaciendo mori vt videtur.

¶ Preterea quia oportuit eum offerre aliquid quod preponderat omni bus peccatis pro quibus satiffecit. Hoc autem fuit vita sua que omnibus peccatis in bonitate preponiderabat et ideo mors eius fuit praeciosissima et deo ad ceptissima. Quod autem vita sua praeponderaret in bonitate omnibus peccatis. Dicit Anselmus ibidem vbi approbat sententiam discipuli sui dicentis quod prius deberet homo eligere infinitos mundos non esse et omnia peccata sua super se cadere quam christum occidere. quaere etc.

¶ Tertia ratio potest addi: quia sicut mortuus erat pomo per peccatum spiritualiter. Ita videtur quod permortem alicuius debuit satisfieri pro ipso. Non autem per mortem spiritualem quia illa peccatum est igi tur per mortem corporalem non obstantibus. Dico quod non

¶ Sed hiis fuit necessarium nec oportuit absolute quod christus satisfaceret per mortem dato etiam quod per viam satisfactionis debuerit homo reparari ab ipso. Hoc patet quia quecumque actum bonum et exet citum ipsius christi deus potuit acceptare pro satisfactione. Puta orationem vel predicationem vel dilectionem vel fatigationem seu alium laborem quem cunque. Unde et secundum Anselmum alibi. Minima lesu ra corporis christi preponderabat omnibus peccatis. Unde modica passione potuit satisfacere pro nobis.

¶ Secundo etiam patet hoc quia ad actum satiffactorium quantum est ex parte sua sufficit quod sit tante bonitat is vel maioris quante est malicie est actus cu pabilis. Sed planum est quod multos alios actus quam actum sustinendi vel acceptandi mortem potuit christus habere equalis vel maioris bonitatis quam actus Ade fuerit malus. ergo etc.

¶ Tertio quia ad actum satis factorium pro peccato auersiuo a deo sufficit actus conuersiuus ad deum diligendo deum super omnia et omnia peccata detestando propter ipsum. Ita quod deus praet talem actum acceptare pro satiffactione. Sed tuc atet quod non oportuit christum mori quare etc.

¶ Dico igitur quod absolute loquendo non oportuit. sed bene oporuit ipsum mori et sic satisfacere stante ordinatione diuina circa ipsum et de ipso. Uoluit enim deus ipsum sic satis facere vt esset copiosa apud eum redemptio non solum sufficiens sed plena et copiosa et habundans secundum plenitudinem divine caritatis quam nobis ostendii christus in hoc facto vt nos ad caritatem traheret nepro ipso etiam mori timeremus.

¶ Addit autem vnus quod redemptio nostra non fuit praecisa et totalis ratio mortis christi. Ita quod christus non solum mortuus est pro nobis redimendis / sed etiam pro iusticia defendenda et 3eloiusticie divine legis. Unde et increpando iudeos de malicia et cecitate et duricia cordis eorum: quia male obseruabant legem dei et male intelligebant predicando eis docendo eos disputando cum eis concitauit aduersum se principes iudeorum et etian phariseos qui postea mortem suam procurauerunt sicut patet ex decursu euangelii manifeste: 3elo ergo iuste legis diuine mori voluit et nihilominus passionem suam vel mortem et etiam vitam deo pro nobis obtulit et sic nos reparauit de Anselmo Dico quod non Ad primum oportuit satisfacere peviam asperitatis sed alia via fuit possibilis. Et dato quod per viam asperitatis non tamen tante quanta fuit asperitas mortis quia nec delectatio fuit tanta in peccato et dato quod tanta fuisset adhuc non oportuit tantam esse asperitatem sed minorem quamcunque deus potuisset acceptasse pro satisfactione.

¶ Ad secundum dico quod non solum vita christi et mors praeponderabat omni bus peccatis sed etiam quilibet actus suus bonus moraliter potuit preponderare vel praecipue actus diligendi deum super omnia quare non oportuit ipsu mori.

¶ Td tertium dicendum quod non oportuit hominem morte corporali redimi vel reparari licet esset: spiritualiter mortuus sed aliquo bono actu vitalia deo acceptato in satisfactionem redimi potuit / et pro ipso satiffieri vel etiam aliqua modica passione seu etiam lesione. Hec de quarto articulo.

¶ Ad primum principale argumentum. Dico quod nec angelum nec hominem absolute loquendo necessarium fuit reparari. Tamen dico vltra quod non est probabile dicere speciem humanam reparari / et aliquam speciem angelicam totalite damnari. Et ideo dico vltra quod non est probabile dictum eorum qui non ponunt nisi vnicum indiuiduum specieanglice. quia tunc multe species angelorum totali ter damnarentur. Dico tamen quod aliqua congruitas habetur de reparatione hominis que non habetur de angelis et tenetur quod homo fuit reparatus non autem angelus licet absolute loquendo ita potuerit vnus sicut alius reparari.

¶ Ad secundum dico bene quod perquemlibet actum christi exercitum saltem moraliter bonum potuit genus humanum reparari et ideo non fuit necessarium absolute per passionem. Sed quam do dicis quod melius potuisset hoc fieri quam per passionem quia actus est laudabilior passione et passionibus non meremur. Dico quod passio christi habuit annexum actum perfectissime caritatis quo christus suam passio nem acceptabat ex caritate dei in redemptionem generis humani quia maiorem caritatem nemo habet vt animam suam ponat quis pro amicis suis. Et non solum fuit ibi passio quia solis passionibus non meremur et actus laudabilior est sola passione. Aliter dicitur quod phuns loquitur in secundo ethicorum de passio nibus naturalibus cuiusmodi sunt rubedo vel ali¬ quid tale non autem de passionibus voluntariis vel voluntarie assumptis sicut fuit passio christi.

¶ Ad tertium dico quod concludit quod non fuit absolute necessarium christum mori sed modica lesio et vna gutta sangui nis suffecisset ad redemptionem humani generis. Non tamen fuisset hoc magis congruum quam per mor tem propter rationes supradictas. Nec oportet quod quanto pena satisfactoria est minor dum tamen sit sufficiens quod sit conuenientior. Potest enim accipi sua maioritas aliunde vel aliis de causis quam ex necessitate satisfaciendi.

¶ Ad illud etiam oppositum de Anselmo dicitur quod salua ipsius reuerentia non apparet necet sitas dicti sui. Uel qui vult eum sustinere dicat quod intentio Anselmi et totus processus suus secundum quattuorarticulos predictos in questione non concludunt nisi necessitatem conditionatam et consequentie supposita scilicet diuina ordinatione qua sic deus ordinauit hominem redimi per mortem vnigeniti filii sui et non aliter. Uidetur tamen michi sine preiudicio quod intentio Anselmi et verba sua sapiant necessitatem absolutam presupposito homine vel humana natura in vniuersitate rerum. Alioquin enim deus faceret vel conseruaret aliquid frustra sicut dicit. Hoc autem est impossibile simpliciter scilicet deum facere vel conseruare aliquid frustra: quia deus frustrari non potest sicut patet. ideo etc.