¶ Uidetur quod in actu intellectus. Primo sic. Intellectus est nobilior potentia quam voluntas. quia voluntas est finaliter propter ipsum: sicut appetitus sensitiuus propter sensum secundum commentatorem. sed in actu nobilioris principalius consistit beatitudo: ergo etc.

¶ Secundo sic. In actu illius potentie consistit principalius beatitudo: que immediatius vnitur obiecto beatifico: patet: sed intellectus vnitur immediatius ol iecto beatifico: nec voluntas vnitur nisi mediante intellectu: ergo etc.

¶ Tertio sic. In actu illius potentio principalius consistit beatitudo per quam principa. lius distinguitur creatura beatiticabilis a brutis sed hoc est per intellectum non per voluntatem: que est quidam appetitus. Appetitus autem inuenitur in brutis: non sic intellectus: ergo etc. Augusti. describit beatitudinem

¶ Contra per actum voluntatis. xiii de treni. beatus est qui habet quicquid vult. ergo in actu voluntatis videtur consistere principalius

¶ In ista questione sic procedam

¶ Primo inquiram vtrum voluntas sit nooilior potentia quam intellectus vel econuerso.

¶ Secundo inquram in actu cuius potentie principalius consistit beatitudo.

¶ Tertio dato quod in aliquo actu voluntatis inquiram quis sit ille actus.

¶ Ultimo ad rationes.

¶ Quantum ad primum articulum supposito quod iste potentie in creatura de qua est sermo: distinguatur ex natura rei preter opus intellectus: et sint alterius rationis sunt due opiniones immo tres in genere. Prima est quod neutra est simpliciteri nobilior alia: sed ambe sunt equales in nobilitate et perfectione et pari passu currunt.

¶ Ad hoc adducuntur alique rationes. prima est. illa quorum quod licet ex suo conceptu quidditatiuo dicit perfectionem simpliciter sunt equalia in perfectione et nobilitate probatur ista et ratione et exemplo. Ratione sic. quia cuilibet tali quantum est ex suo conceptu quidditatiuo absolute et in communi accepto potest conuenire infinitas perfectionis: nec ei repugnat infinitas. Infinito autem in perfectione nichil est vel esse potest maius vel perfectius. et ideo ab aliquo excedi non potest. Exemplo patet. dicimus quod omnia quecumque dicunt in deo perfectionem simpliciter sunt equalia vel equalis perfectionis: sicut essentia iusticia sapientia et sic de aliis: vnde et non est ibi aliquid maius alio: immovnum eorum tantum est in perfect ione intensiue loquen¬ do: quantum omnia alia: sed intellectus et voluntas exuis conceptibus quidditatiuis dicunt perfectiones simpliciter. Nam vtrumque eorum melius est in quolibet ipsum quam non ipsum vel quam incompossibile sibi. tale autem dicit perfectionem simpliciter secundum Anselmum monologion. xv. ergo etc.

¶ Secunda ratio est ista. illa quae vniuoce reperiuntur in deo et in creatura: et in deo neutrum est simpliciter perfectius alio vel nobilius: nec etiam similiter in creatura. Alioquin enim vniuoce non inuenirentur hic et ibi. Nam ex quo ratio est eadem hic et ibi: sicut ibi vna non est perfectio ita nec hic: sed intellectus et voluntas vniuoce inueniuntur in creatura et in deo sicut ad praesens supponitur et potest probari sicut de ente quod sit vniuocum: et in deo vna non est nobilior altera: patet. quia quelibet infinita forma liter. Similiter et producta earum scilicet verbum et spiritussantus sunt eque nobilis perfectionis. ergo etc.

¶ Tertia ratio. Illa que sunt eidem substantie rei simplicis consubstantialia: licet sint alterius rationis non se habent adinuicem sicut simpliciter nobilius et innobilius sicut nec eadem substantia simplex est simpliciter nobilior et innobilior seipsa. patet etiam de relationibus diuinis adinuicem realiter distinctis et consubstantialibus essentie: sed intellectus et voluntas creature sunt consubstantialiter eedem cum substantia simplici et intellectuali vel rationali ipsius creature secundum illos qui non ponunt quod sint accidentia: et secundum eos qui ponunt quod sint accidentia saltem equaliter et equali necessitate conueniunt ipsi substantie: ergo etc.

¶ Quarta ratio. nobilitas potentie maior vel minor videtur accipi vel ex fundamento seu subiecto vel ex obiecto. Non primo ex actu: quia nobilitas actus maior vel minor accipitur ex obiecto: obiecta enim priora sunt actibus et potentiis: sed idem est obiectum per omnia imtellectus et voluntatis: quia quicquid per se cadit subactu vnius potest per se cadere sub actu alterius. Et quicquid intellectus potest intelligere voluntas potest velle vel nolle et econuerso. Et voluntas etiam potest tenere intellectum in consideratione cuiuscumque rationis in obiecto: et per consequens velle considerare talem rationem. ergo etc.

¶ Ultimo confirmatur ista positioquia in imaginato scilicet in deo cuius creatura intellectualis secundum istas potentias est imago: nulla est simpliciter perfectior alia. ergo nec in imagine. quare etc. hec est prima opinio huius articuli. est communior quod/

¶ Secunda opinio intellectus sinpliciter et absolute loquendo est nobilior quam voluntas licet secundum quid voluntas respectu alicuius obiecti possit dici nobilior.

¶ Quod autem intellectus sit simpliciter et absolute loquendo nobilior probatur multipliciter. Primo sic ex parte obiectorum. potentia cuius obiectum est simplicius abstractius et immaterialius et per consequens nobilius est simpliciter nobilior sed obiectum intellectus est huiusmodi. probatio. dicit vnus doctor: quia obiectum intellectus est ratio bo ni appetibilis: sed o biectum voluntatis est ipsum bonum appetibile: cuius est illa ratio. Ratio autem reiabstractior est et simplicior quam res ipsa et habens rationem: sicut humanitas vel ratio hominis quam homo Aliter probatur minor. quia obiectum intellectus est verum. obiectum voluntatis est bonum: sed verum simplicius est et communius vel abstractius et prius quam bonum. quia verum secundum rationem suam est propinquius enti. ergo etc. Aliter probatur illa minor: quia secundum aliquos ens est obiectum intellectus. sicut etiam dicit Auicenna. bonum vero est obiectum voluntatis. Ens autem pueniens et abstractius quam bonum et simplicius: quia ponum se habet per additionem ad ens: ergo etc.

¶ Secundo arguitur ex parte habituum: potentia est nobilior: cuius habitus perfectiuus est simpliciter nobilior: sed habitus intellectus est huiusmodi puta sapientia: quae est nobilissimus habitus et nobilissima virtus simpliciter secundum Aristo. iiii. ethic. et. vi. et I metha. ergo etc.

¶ Tertio sic. ex parte actus intellectus est simpliciter nobilior quam actus voluntatis. Tum quia actus in tellectus non dependet ex actu voluntatis sed econuerso. Tum quia actus intellectus est regula et mensura actus voluntatis in sua bonitate. Unde nec actus voluntatis bonus est moraliter: nisi sit conformis rationi recte. et ratio mouet voluntatem: et dat sibi formam tum quia actus intellectus est spiritualior: et respicit obiectum sub maiori spiritualitate: quia inquantum obiectum est in ipso intellectu et ita immaterialiter quam vountatis actus quae respicit vt est in re extra et in seipso Nam intelligere est motus rei ad animam. velle est motus animae ad rem. vnde et voluntas per actum circa obiectum malum inficitur. non autem intellectus sicut patet. Tum quia diligibilior et eligibilior est actus intellectus si ne actu voluntatis quam econuerso. Nam sine actu intellectus desiderans manet cecus: et ita gaudere non potest. vnde et voluntas est potentia ceca: sed intellectis est videns. ergo intellectus est nobilior.

¶ Quarto confirmatur hoc auctoritatibus Arist. Prima est. x. ethicorum: quod intellectus est optima potetia.

¶ Secunda est primo politice: quod intellectus principatur appetitui tanquam sciens et rationem habens: et qua ratione appetitui sensitiuo pari ratione et appetitui intellectiuo: qui est voluntas. quia voluntas est non sciens nec rationem habens sicut et appetitus sensitiuus. Intellectus igitur est simpliciter nobilior vt videtur.

¶ Dicit tamen et declarat vnus doctor: quod voluntas secundum quid potest excedere intellectum respectu alicuius obiecti particula ris: puta respectu dei: quia enim tale obiectum secundum quod inipsum tendit voluntas scilicet secundum quod est res vera in seipso nobilius est et nobiliori modo habet esse quam secundum quod inipsum tendit intellectus: scilicet secundum quod habet esse apud intellectum. deus enim in seipso est aliquid nobilius quam intellectus: nec aliquid aliud vt habet esse in inteliectu vel apud intellectum. ideo voluntas in hoc secundum quid excedit intellectum: et actus voluntatis nobilior est circa deum quam actus intellectus. Unde me lius est diligere deum quam cognoscere ipsum. Econuerso autem est respectu obiectorum inferiorum et minus nobilium quam anima ipsa: quia enim talia secundum esse quod habent in anima: prout in ipsa tendit intellectus habent nobilius esse quam in re et in seipsis: prout in ipsa tendit voluntas hinc est quod intellectus excedit voluntatem: et actus intellecius est nobilior circa talia quam actus voluntatis. vnde melius est et nobilius cognoscere ista inferiora et corporalia vel temporalia quam diligere ipsa. hec est secunda opinio huius articuli. est quam intendo tene¬

¶ Tertia opinio re que dstruit anbas simul predictas: ponendo quod voluntas creature simpliciter et absolute loquendo est nobilior potentia quam intellectus eiusdem creature supposito sicut et que stio praesupponit: quod ab inuicem ex natura rei distinguam tur et quod non sint totaliter idem preter opus intellect et si ista positio est vera: sequitur quod prima opinio que ponit quod neutra est simpliciter nobilior alia: et similiter secunda que ponit quod intellectus est simpliciter nobilior: sint false.

¶ Quod autem voluntas sit nobilior simpliciter quam intellectus probo primo per rationes: que videntur simpliciter concludere et per auctoritates secundo per rationes ad hominem ex dictis aliorum.

¶ Prima ratio est ista ex parte actuum. quia ex paste obiectorum probari non potest. Nam sicut reputo verum: idem est obiectum per omnia intellectus et voluntatis et secundum eandem penitus rationem ex parte rei et obiecti. Alioquin em potentie iste non eent equalis ambitus per se: nec caperent se mutuo in actibus suis. quod est contra Augusti. ix. de trini. Arguo igitur ex parte actus. illa potentia est nobilior cuius actus est simpliciter nobilior. Actus dico secundus: qui est opera tio ad excludendum potentiam materie: cuius actus cum sit substantia: est nobilior: et tamen non est nobilior potentia materie quam voluntas sed actus voluntatis est huiusmodi. ergo etc. minor probatur.

¶ Tum quia actus voluntatis seu voluntas per suum actu est prima regula et mensura agibilium et omnium actuum humanorum deu creature rationalis et intellectualis. patet per philosophum. vi. ethicorum in principio: vbi inquirens principia humanorum actuum dicit: quod ista sunt duor scilicet appetitus finis et intelligentia practica habens conformitatem ad appetitum rectum: qui est appetitus finis debiti. talis enim appetitus est principium primum rationis practice: sicut dicitur. iii de anima. Nec ante talem appetitum est aliquid de practico in ratione vel in intellectu: sicut dictum fuit in questionibus super primum in prologo in penultima questione: licet appetitum finis praecedat ostensio eius que non est practica sed mere speculatiua: vt ibidem dicebaus.

¶ Tum quia voluntas per actum suum vel mediante actu suo peterminat intellectum ad alteram partem contradictionis seu ad alterum contrariorum: nec intellectus seipsum determinare potest: cum agat naturaliter. et qua ratione se determinaret ad vnum eadem ratione ad oppositum: sicut Aristo. dicit ix. metha. et commentator suus dicit quod appetitus determinans qui est idem quod voluntas: est vere dominus et liber. et per consequens imtellectus determinatus per ipsum est vere seruus: et innobilior simpliciter per consequens.

¶ Tum quia voluntas per actum suum seu actus voluntatis perfectius et intimius attingit obiectum beatificum quam actus intellectus: sicut patet per Hugonem super illud de angelica hierarchia: acutum et feruidum etc. dicentem quod dilectio preeminet scientie et vbi scientia foris stat affectus penetrat amantis: non quia aliquid diligatur quod non cognoscatur: sed quia perfectius diligitur quam cognoscatur.

¶ Tum quia actus voluntatis in via et n patria videtur esse per se suus actus intellectus quam tum ad hoc quod ille est: et appetitur propter istum. beneenim intelligere appetitur propter bene velle vel diigere: sicut expresse determinat Anselmus monoo8. vbi dicit loquendo de cognitione et dilectione boni. homo factus est finaliter: vt diligat et amet summum bonum quod est deus. Et similiter dicit ecundo libro: cur deus homo ca. primo. Et similiter videre deum propter diligere et frui ipso non econuerso. Tunc enim esset amor concupiscentie et merscemnarius et ordo peruersus secundum Bernardum: et secundum Augustinum de concordia prescientie et liberi arbitrii vbi dicit expresse: quod bene intelligere datur homini propter bene velle. ita quod abutitur ipso bene in¬ telligere: nisi bene velit: et spiritus sanctus nullum talem iudicat habere rectum cor. dicit: quare etc.

¶ Tum quia oppositum actus optimi voluntatis est peius quam oppositum actus intellectus. sicut odire deum quam ignorare vel errare circa ipsum. Similiter etiam poius est non diligere habitis omnibus que ad dilectionem requiruntur quam non cognoscere habitis omnibus que ad cognitionem requiruntur.

¶ Tum quia respectu optimi obiecti simpliciter quod est deus. actus voluntatis optimus qui est actus amicitie ad deum est simpliciter nobilior et melior quam actus intellectus: sicut etiam alii concedunt. Nobilitas autem alicuius debet sumi: quando comparatur ad alia ex optimo sui vnde et si optimus homo est nobilior equo optimo et nobilior: sequitur quod homo simpliciter sit nobilior equo. vnde et in hoc videntur alii contradicere dicendo quod voluntas est simpliciter innobilior. et tamen habet actum simpliciter innobiliorrem optimo actu intellectus circa optimum obiectum simpliciter quod est deus.

¶ Tum quia talis actus amicitie ad deum non potest esse malus: nec potest esse nisi rectus. qui libet autem actus intellectus ad quem potest mouerevoluntas: potest esse non rectus et inordinatus ex priuersitate actus voluntatis: vt videtur. Est igitur minor probata: quod actus voluntatis est simpliciter nobilioret sequitur conclusio prime rationis quod voluntas est simpliciter nobilior.

¶ Ex parte habituum potest hoc probari. habitus enim charitatis qui perficit voluntatem: et est idem quod gratia: sicut alias est probatum est simpliciter nobilior quam habitus quicumque intellectus: sicut patet per apostolum prime ad Corinth. xiii. et per August. xy. de trini. vbi dicit quod inter cetera dona ipsa est donum dei excellentissimum: vtpotedistinguens inter filios regni et perditionis. vnde nec habitus sapientie: nec habitus luminis et glorie nec quicquid vis est ita nobilis habitus nec condignus vite eterne sicut habitus charitatis: praecipue si habi tus charitatis ex vi habitus et natura sua faciat com dignum vita eterna: quod saltem concederent alii. Sed illa potentia est nobilior: cuius supremus habitus per fectiuus nobilior est et perfectior. ergo etc.

¶ Additur vnaratio ex parte potentie. et potest deduci de actu in processu nature ab imperfecto ad perfectum. Illud quod est prius generatione et imperfectius. et illud quod est posterius est perfectius. patet in omnibus praecipuein perfectionibus eiusdem generis. patet in processuformarum substantialium tendente ad perfectionem eiusdem suppositi vel entis: quod posterior generatione est prior perfectione. secus autem est comparando formam substantialem et accidentalem: que non sunt vui generis: sicut patet. sed processus in potentiis creature ad perfectionem secundum actus talium potentiarum talis est quod actus intellectus vel intellectus est priorgeneratione et voluntas posterior: vt patet. igitur voluntas est prior perfectione: sicut etiam in aliis potentiis inuenitur quod scilicet sensus communis nobilior est quam particularis: et imaginatio vel fantasia quam sensus communis. et sic deinceps gradatim. ergo et cetera.

¶ Ad hoc sunt auctoritates Anselmi de conceptu virginali. Richardi in illo libello qui in cipit omne caput languidum: Bernardi de libero arbitrio per totum quasi et ibi dicit expresse quod ratioest pedissequa voluntatis et sibi subiecta: et per consequens simpliciter innobilior vt videtur.

¶ Dico igitur quod voluntas tanquam potentia per se et primo libera et a qua procedit tota hominis libertas in actibus suis secundum Augustinum in pluribus locis: et precipue de libero arbitrio et de concordia presciente et liberi arbitrii. et secundum Aristotelem est Commentatorem suum sicut allegatum est supra decimo commento: est potentia simpliciter nobilior quam intellectus. et determinat et regulat ipsum imtellectum.

¶ Si dicas quod pari ratione sequeretur voluntatem diuinam esse simpliciter nobiliorem quam intellectum ratione libertatis: quod tamen falsum est. Dico quod pari ratione non sequitur. Nam et intellectus diuinus et voluntas diuina vtrunque dicit perfectionem simpliciter et formaliter infinitam: qua nihil est maius vel perfectius. et ideo nec libertas diuine voluntatis est eiusdem rationis cum libertate creata: nec intellectus et voluntas etiam hic et ibi. sed in perfectionibus limitatis et realiter distinctis cuiusmodi sunt intellectus et voluntas in creaturis: dico quod potentia vel perfectio libera simpliciter est nobilior quam non libera ceteris dico paripus. Et sic dico quod voluntas creata est nobilior quam intellectus.

¶ Ad hoc adduco aliquas rationes ex dictis aliorum: quae tamen secundum me simpliciter non concludunt sed ad hominem tantum. prima est ex parte obiecti obiectum enim voluntatis est nobilius simpliciter ergo voluntas est nobilior. Antecedens probatur ex dictis eorum.

¶ Primo quia obiectum voluntatis est bonum. obiectum intellectus est verum. sed bonum nobilius est. plus enim habet de ratione finis: et per consequens optimi quam verum. vnde finis et bonum idem.

¶ Secundo quia res vt habet esse apud intellecctum aliquo modo est obiectum intel ectus. vt autem in re et in seipsa: est obiectum voluntatis secundum illud methaphoricum dictum: quod intelligere est motus rei ad animam etc. sed planum est quod res in intellectu habet esse diminutum et secundum quid quod conuenit rei vel potest conuenire: cum non est et antequam sit: vel postquam fuit simpliciter loquendo. In re autem et in seipsa extra intel lectum habet esse simpliciter nobilius precipue. pa tet de optimo obiecto quod est deus. Rem autem esse simpliciter prius est quam ipsum esse secundum quid: vt patet: quare et cetera.

¶ Secunda ratio est ex parte actus et in isto negocio sibiipsis contradicunt ipsi dicunt beatitudo vel totaliter vel principaliter consistit in actu intellectus. et tamen dicunt ex alio latere quod perfectior et nobilior est actus voluntatis circa deum vel circa obiectum beatificum quam actus intellectus. et per consequens in ipso principaliter consistit beatitudo. quia est nobilior simpliciter. Et probo ex dictis eorum. Ille actus est perfectior simpliciter: qui perfectius vnit obiecto beatifico et attingit ipsum. sed hoc est actus voluntatis. quia vnit / obiectio vt res quedam est summe bona in seipso. et per consequens secundum nobilissimum modum essendi: vt patet: quia vt est apud intellec tum secundum quod in ipsum tendit: ipse intellectus non est nisi ens rationis et secundum quid.

¶ Tertio ex parte potentie. quia dicunt quod voluntas est nobilior respectu dei ex hoc quod nobilius et menlius respectu optimi et nobilissimi simpliciter: est melius et nobilius simpliciter: sicut quod magis accedit ad primum in entitate: et participat entitatem respectu eius: est magis ens simpliciter: sed voluntas est huiusmodi vt dicunt. ergo et cetera. Unde nihil est dictu quod voluntas respectu optimi obiecti: quod est deus sit nobilior. et quod isto modo sit nobilior secundum quid sed simpliciter quia ex optimo rei des bet accipi sua nobilitas simpliciter. ita quod si optimus actus voluntatis circa obiectum optimum est meliorsimpliciter et nobilior optimo actu intellectus: sequitur quod voluntas et actus eius sint nobiliores simpliciter secundum considerationem Aristo. IIi. thopicorum. si optimum in vno genere est melius optimo in alio genere: quodlibet illius generis est melius quolibet alterius secundum rationem generis. Dico hoc de positione: nisi quod confirmatur istud dictum. quia planum est quod creitura intellectualis vel rationalis simpliciter nobilioret melior est per hoc quod est capax dei et ad imaginem. igitur inter partes imaginis voluntas etiam simpliciter nobilior. quia est capacior vel perfectiuus capax: vt videtur: et non tantum nobilitate secundum quid¬

¶ Ad rationes ergo aliorum. Ad primam prime opinionis dico breuiter quod intellectus et voluntas non dicunt in creatura perfectiones simpliciter. Ad probationes dico quod intellectus creatus vel voluntas creata non est melius in quolibet ipsum quam non ipsum: vel quam incompossibile sibi. sed satis melius est in aliquo simpliciter non ipsum: id est aliquid incompossibile intellectui creato vel voluntatim quam esset intellectus vel voluntas creata: sicut in deo patere potest. et melius esset habenti intellectum creatum quod haberet voluntatem increatam et intellectum si militer quam quod habet intellectum vel voluntatem creatam: quae sunt incompossibiles illis secundum proprietatem nature in eodem supposito. Et ideo diceretur quod intellectus diuinus et voluntas dicunt perfectiones simpliciter. non autem in creatura: nec aliquid quod sit in ipsa breuiter. Aliter diceretur et melius ponendequod dicerent perfectiones simpliciter quod licet ex suis conceptibus quiditatiuis absolute sumptis in communi ad istas perfectiones in deo et in creatura secundum quos conceptus dicunt perfectiones simpliciter non haberet vna esse nobilior alia: tum ex suparadditis ratione qua talis voluntas et talis intellectus posset dici vna nobilior alia sicut etiam homo vnde animal non dicitur nobilior asino: sed bene rationalis et tale animal.

¶ Ad secundum dico primo quod intellectus et voluntas non dicuntur vniuoce in deo et in creatura: sicut dictum est in primo. et ideo non obstante quod in deo vna potentia non sit nobilior alia: potest tamen hoc esse in creatura. Aliter diceretur dato quod vniuoce inuenirentur hic et ibi: quod ex eo quod est vniuocum non habent hoc: scilicet quod vna sit nobilior alia: sed ex eo quod est super additum in creatura: quod non conuenit ipsi deo.

¶ Ad tertium dico: quod intellectus et voluntas in creatura sunt eedem essentialiter eidem essentie simplici creature rationalis vel intellectualis non tamen realiter: sicut dictum est in primo: sic etiam et adinuicem comparate. Et dico: quod quia sic distinguuntur et sunt alterius rationis: et tales qua les probatum est supra: possunt esse vna nobilior et alia innobilior. Nec est simile de diuinis relationibus: quae nec dicunt perfectionem nec imperfectionem: sicut dictum est in primo: nec distinguuntur ab essentia diuina realiter. i3et abinuicem realiter distinguantur. nec potest dici: quod relationes dicant perfectiones secundum quid libet non simpliciter. Nam omnis perfectio secundum quid limitata est et finita. in deo non potest esse aliquid limitatum et finitum: sed quicquid est in eo: et dicit perfectionem: ore necessario quod dicat perfectionem simpliciter et infinitam. Et ita non potet dici vna relatio perfectior alia. quia nullo modo dicit perfectionem nec simpliciter: nec secundum quid. Intellectus autem et voluntas in creatura licet non dicant perfectiones simpliciter eo modo quo acceptum est supra. Dicunt tamen perfectiones aliquas: quarum vna potest esse nobilior alia: sicut vnum ens creatum: licet non sit perfectum simpliciter. dicitur tamen perfectius alio simplicitur.

¶ Ad quartum dico quod non solum accipitur nobilitas potentie maipr vel minor ex obiecto nec sper Similiter etiam nec ex natura vel fundamento insunt sed ex modo tendendi in obientium: et sic in proposito. voluntas enim et intellectus secundum men habent idem obiectum per omnia. et ideo ex obiecto non potest accipi maior nobilitas vel minor in potentiis nec in actibus. Similiter etiam nec ex fundamento vel natura cui conueniunt iste potentie sed ex modo tendendi alio et alio in obiectum: et exaliis quae adducta sunt ad probandum quod voluntas est nobilior: potest argui et attendi maior vel minor nobilitas earum.

¶ Ad quintum dicendum quod sicut imago de ficit ab imaginato in perfectione suarum potentiarum: ita et in equalitate nobilitatis vel perfectionis ipsarum: sicut patet ex predictis. et non solum in hoc: sed etiam in multis aliis deficit imago ab imaginate: itam vt sit maior dissimilitudo quam similitudo. alterius opiniouis quicquid

¶ Ad primuma sit de maiore: dico ad minorem quod ipsa non est vera. Nam idem est obiectum per omnia intellectus et voluntatis et secundum eandem omnino rationem. Qunde dicis vltra quod obiectum voluntatis est bonum: dico quod non est pluobiectum voluntatis quam intellectus. nec ratio boni plus obiectum intellectus quam voluntatis. et ita obiectum vnius non est simplicius quam obiectum alterius. Ista ratio est contra eos. quia si sunt vera dicta eorum: ratio boni est nobiliorquia per se ratio finis: vt dicunt: sequitur quod voluntas est nobilior et architethonica. Preterea dato quod obiectum vnius esset ratio boni: et obiectum alterius bonum ipsum: quero a te: an ratio boni sit aliquod bonum. Et constat quod sic. sicut etiam est aliquod ens. Et planum est tunc quod ratio boni non est abstractior nisi secundum rationem et modum significandi quam bonum ipsum. Hoc patet in ratione summi boni: quod est deus. Non enim bonitas diuina est simplicior vel abstractior vel immaterialior quam deus. Preterea dico quod isti non seruant dicta sua. Nan obiectum intellectus vt dicunt est ipsa res: vt aliquo modo apud intellectum: sed voluntatis vt in re existens et in seipsa magis. Planum est autem quod omnia entia spiritualia simpliciter magis sunt simplicia et abstracta: vt in seipsis existunt quam vt in nostro in tellectu. patet de deo precipue et intelligentiis. igitur voluntas est nobilior per istud argumentum vt videtur arguendo ex potissimis obiectis istarum potentiarum. Ad secundam probationem minoris dico quod non plus verum est obiectum voluntatis quam bonum nec econuerso. Secundo dico quod verum non est simplicius vel immaterialius vel ab stractius quam bonum: sed omnia ista equaliter se habent per omnia. patet in deo primo vero et bono. Et si inequaliter se haberent: dico: quod bonum esset nobilius quia haberet rationem eligibilis per seipsum vel per essentiam. verum autem magis per participationem. Ad tertiam probationem dico: quod ens ita est obiectum voluntatis sicut et intellectus. et si esset distinctio in obiectis: bonum esset nobilius licet ens communius commnitate praedicationis forte. Et si hoc esset: nihil minus esset bonum magis nobile: licet mimus commune.

¶ Ad secundam rationem ex parte habituum dico: quod nobilior est habitus voluntatis: quiesm charitas: quam sit habitus sapientie illius de qua arguitur per arist. immo quam sit quicumque alius habitus. Bene tamen dico: quod Arist. ignorauit habitum charitatis. Et ideo illi qui faciunt istdem argumentum et innituntur tanquam ignorantes arguunt ex ignorantia Arist. et innituntur ignorantie eius.

¶ Ad tertium dico breuiter: quod actus voluntatis in genere. nature est simpliciter loquendo nobilior. Undo dicis: quod intellectus per actum suum est prima regula humanorum actuum. falsum est. sicut dictum est supra. sed magis voluntas ipsa per appetitum seu volitionem finis est prima regula rationis practice: et consequenter actuum voluntatis circa ea: quae sunt ad finem. ita quod totum principaliter dependet ex voluntate. QUuando dicis: quod in actu voluntatis non est bonitas moralis: nisi conformetur rationi. Dico quod hoc non est ex preeminentia rationis ad voluntatem: sed magis reducendum est hoc ad appetitum finis: qui est principium etiam rationis practice que quidem ratio practica subseruit vel deseruit voluntati circa ea quae sunt ad finem tanquam conciliaria: cuius oppositum dictaminis potest voluntas eligere. et nihilominus actus eius erit nobilior simpliciter quam actus intellectus: licet non sit bonus bonitate morali.

¶ Ad proba tionem aliam que fuit prima in arguendo: cum dicitur quod actus intellectus non dependet ex actu voluntatis: sed econuerso. dico quod siue actus voluntatis dependeat ex actu intellectus siue non: ex hoc non sequitur maior nobilitas actus intellectus. Aliquid enim nobilius ben dependet ex aliquo innobiliori: saltem sicut a causa pastiali. sicut compositum a materia vel a forma: vel etiam de efficiente potest exemplificari: sicut actus voluntatis secundum aliquos a fantasmate: vel etiam ab actu intellectus Aliter diceretur quod in ratione cause et causati nullo modo dependet actus voluntatis ab actu intellectus: licet sit sibi primus ordine generationis vel originis propter ordinem potentiarum. Preterea etiam nihil valet argumentum. Tunc enim sequeretur quod actus intellectus esset in nobilior quam fantasma vel actus fantasie: sicut patet deducendo. Si enim intellectus est nobilior voluntate et regula eius: quia presentat sibi obiectum vel ostendit: pariroione sequitur de fantasia respectu intellectus: vt videtur.

¶ Ad tertiam probationem dico quod obiectum intellectus non est immaterialius quam obiectum voluntatis: nec econuerso. Uuande dicis quod obiectum intellectus non est res in seipsa: sed aliquo modo apud intellectum. Dico primo quod istud nihil valet in perfectissimo actu intellectus: qui est visio ipsa vel notitia intuitiua. Ita enim intellectus intuetur rem et videt in seipsa: sicut voluntas diligit eam. patet de obiecto diuino etiam secundum te. quia dicis quod in visione beata non preexistit obiectum apud intellectum per aliquam speciem vel similitudinem. Unde parabolicum dictum et male intellectum est illud scilicet quod intelligere est motus rei ad animam: et velle motus anime ad rem. Nec video rationem in hoc dicto: nisi quia magis sufficit intellectui res apud seipsum per actum intelligendi quam voluntati. quia voluntas cum hoc prosequitur eam in reet in effectu: si non habet eam communiter. Non enim video in notitia intuitiua: saltem nec etiam in abstractiua: quo plus moueatur res ad animam quam in actu volendi. Nisi forte quia in abstractiua notitia: prius fit praesens intellectui in aliqua similitudine vel in aliquo representatiuo apud intellectum quam intelligatur. non sic in voluntate apud ipsam: sed sufficit presentatio apud intellectum. Ad illud quod additur quod voluntas per suum actum malum inficitur: non autem intellectus. dico quod hoc arguit libertatem et nobilitatem voluntatis. quia potest secundum liberum arbitrium suum in actum bo num vel malum moraliter laudabilem vel culpabilem. semper tamen nobiliorem in natura quam sit actus intellectus ceteris paribus. Non enim ex innobilitate vel imperfectione in natura creata prouenit voluntati quod possit deficere culpabiliter in actu suo: sed ex nobilitate vel perfectione et libertate sua tali quali puta creata. Preterea etiam intellectus bene potest in actu suo deficere et errare: licet talis error non sit culpabilis nisi ex voluntate. Nec sequitur: quod ignis sit nobilior quam voluntas. quia non potest infici actu suo vel peccare.

¶ Ad quartam probationem dico: quod actus voluntatis per se est eligibilior quam actus intellectus ceteris paribus. Qande dicis: quod voluntas est ceca: dico: quod non est verum: quia non est nata videre. Ita enim diceretur tibiquod essentia anime vt condistincta contra potentiam: quae secundum te est accidens: ceca est vel non videns. vel ergo est peior quam potentia vel intellectus qui est videns.

¶ Ad aristotelem quantum ad duas auctoritates dici potest: quod velaccipit intellectum pro parte superiore non distinguendo inter ipsum et voluntatem: que quidem pars sciens est ratione alterius potentie et determinans vel imperans ratione alterius puta voluntatis. vel si intendit omnino illud quod arguitur: omnino est negandus sicut contradicens sibi ipsi hic et in. ix. metha. Si tamen intelligat de appetitu intellectiuo primo politice: cum nus oppositum dicunt mlti tenentes: quod solum intelligit de appetitu sensitiuo. Sic de isto articulo principali

¶ Quantum ad secundum articulum expedio me breuiter quia iam patet ex predictis: quod licet sint de ipso diuerse opiniones secundum diuer sitatem opinionum de preeminentia vel equalitate potentiarum: quod in actu voluntatis principalius comsistit beatitudo tanquam in actu illo qui est nobilior et principalior et intimius et perfectius vnit obiecto beatifico: et transformat creaturam in ipsum: vt sit amica creatura cum deo perfecte quantum est possibile per actum amicitie in deum transformetur et in ipso deificetur. Hec de secundo articulo.

¶ Pro conclusione tamen huius secundi / articuli scilicet quod in actu volutatis principalius consistit beatitudo: adducuntur adhuc alique rationes.

¶ Prima tangitur supra. quia voluntas est simpliciter nobilior potentia quod intellectus.

¶ Secunda ratio quia volitio vel velle est simpliciter nobilior propinquius et immediatius in ordine entium ipsi fini vltimo: qui est simpliciter optimum quam intelligere: litcet vtrumque causetur et conserue tur immediate in prima ab ipso deo: et per vtrumque immediateattingantur. quia sine medio interpositionis: licet non ordinis.

¶ Tertia ratio quia voluntas vult videre vel intelligere propter velle secundum ordinem rectum volendi non econuerso secundum anselmum libro. II. Cur deus pomo cap. II. ergo velle perfectius.

¶ Quarta ratio. quia voluntas volendo conformiter ad inclinationem naturalem et per consequens volendo recte plus vult et magis diligit vel appetit velle siue frui suppositi cuius est: quam intelligere vel videre. quia plus appetit perfectionem sui quam extrinsece potentie appetitu naturali: vt patet. Ad ipsam vero voluntatem solam pertinet appetere beatitudinem actu elicito et ad nullam potentiam aliam: sicut patet. quare etc. Augusti. xii. super genesim bene vltra medium loquens de statu prime dicit sic. vna ibi et tota virtus est amare: quod videas. et summa felicitas habere quod amas.

¶ Additur adhoc vna ratio tacta supra. quia actus voluntatis est de lectabilissimus: et ad ipsum per se sequitur delectatio. primo ethicorum. amanti equum equus est delectabilis: et amanti spectaculum etc.

¶ Quantum ad tertium articulum dico breuiter: quod in actu voluntatis qui est actus amicitie sicut declaratum est supra principalius consistit ptintudo quam in visione vel in quocumque alio. quia iste est actus voluntatis simpliciter nobilior et deo acceptior sicut actus totaliter et spontanee tendens in ipsum et sistens in eo: sicut in optimo suo et fine simpliciter vltimo propter seipsum. Hec de tertio articulo. ¬ principale argumentum di¬

¶ Ad primum ti co quod voluntas nobilior est. Nec est propter intellectum: sed magis econuerso. Qundo dicis vltra quod appetitus sensitiuus est propter sensum. dicitur vno modo quod verum est: sed non est simile de voluntate et intellectu. Nam voluntas habet aliquem actum amicicie circa obiectum secundum quam amat obiectum in se ipso: non vt videatur vel huiusmodi. Et in hoc excedit appetitum sensitiuum: qui nullum actum habet nisi concupiscentie.

¶ Aliter dicitur quod appetitus sensitiuus vltimate et finaliter non est propter sensum: nec appetit actum sensus quicquid dicat commentator. xii. meih. sed magis actum suum et delectationem consequentem scilicet vt delectetur in re visa vel sensata. vnde appetit sensui sentire propter suim delectari et quietari vel perfici in ipso bono sensibili sicut etiam voluntas: licet appetat intellectum videre sed tandem finaliter propter amare.

¶ Ad secundum dico: quod tam intellectus quam voluntas immediate vniuntur obiecto beatifico: liet intellectus prius origine et posterius perfectione. et hoc arguit in voluntate maiorem perfectionem: vt superius dicebatur. nec tollit immediationem vnionis a voluntate

¶ Ad tertium dico: quod non solum distinguitur creatura ratio nalis vel intellectualis a brutis non beatificabilibus per intellectum sed per voluntatem et principalius. licet enim brutis conueniat appetitus in communi: non tamen talis appetitus in spciciali. sicut etiam licet conueniat eis potentia cognitiua: non tamen talis: quae est intellectus.

PrevBack to TopNext

On this page

Quaestio 3