Quaestio 1

¶ Distinctionis. xlix Questio Quarta.

QUarto quaero utrum lecuritas vel perpetuitas tentio nis sit de essentia beatintudinis: vel ad ipsam essentialiter pertineat.

¶ Uidetur quod sic. Primo ecundum Aus. xiii. de trini. viii. ca. post aliqua quae dixerat de beatitudi ne: subiunxit. Et quod omnino heatissimum est ita fore semper certissimum erit. Siliter. xi. de ciuitate ca. xi. et. xii. dicit eandem sententiam.

¶ Secundo sic de ratione beatitudinis est quod sit vltimata perfectiosed de ratione perfectionis vltimate est: quod non possit sibisuccedere alia. et per consequens quod tolli non possit ab eo: cum inest: et quod ipsa perficit. ergo etc.

¶ Tertio sic. phuns primo ethi. dicit: quod felicitas est operatio optima secundum vitam perfectam. hoc autem videtur includere per petuitatem. Alioquin enim felix posset fieri miser. quod reputat ipse pro inconuenienti. ergo etc. primo ethi. nihil est perfectius ex

¶ Contra eo quod diuturnius: sicut exemplifica. ibi de albo vnius diei et vnius anni: sed nihil debet poni de ratione beatitudinis quod ad maiorem sui perfectionem non pertineat. ergo non debet poni perpetuis tas vel securitas de ratione beatitudinis.

¶ In ista questione sic procedam.

¶ Primo inquiram de perpetuitate.

¶ Secundo de securitate.

¶ Tertio de tentione: an ista essentia liter ad beatitudinem pertinent. est aliquid cer¬

¶ Quantum ad primum tumtietquod ditu do electorum et miseria reproborum erit perpetua: sic quod beati ipsi numquam cadent a sua beatitudine: nec etiam reprobi liberabuntur in perpetuum a sua damnatione. Et hoc probari pratet / per multas auctoritates scripture et sctonrum. de quibus non est necessarium quod adducantur. et supersedeo de hoc gratia breuitatis.

¶ Sed vnde insit beatitudini ista perpetuitas: et per quem modum ponenda sit esse perpetua: de hoc est difficultas. et de hoc etiam sunt multe opiones quas narrabo cum motiuis earum: et arguam contra eas: et respondebo ad motiua: et tandem dicam quod mihi videtur. opinio quod beatitu¬

¶ Est igitur prima do ex seipsa foraliter est perpetua: et est necesse esse. ita quod posita in esse: non potest non esse: sed est necessario. et durat in perpetuum: a deo tamen effectiue conseruante ipsam. Et est positio simlis ponetium quod creature incorruptibiles: sicut intelligentie et celum ex seipsis formaliter sunt necesse esse et impossibiles non esse. A deo tamen sunt effectiue conseruante ipsas. Nec est in conueniens quod aliquid ex se formaliter necesse anseruetur vel producatur ab alio effectiue: sicut in prima quaestione secundi opinio aliquorum tangebatur. beatitudo igitur ex hoc est perpectua semel posita in esse: sicut intelligentia vel caelum quod est necesse esse.

¶ Ad hoc adducuntur aliqua rationes. Prima est ista. quia aliqua forma corparalis non solum substantialis sed accientalis etiam est incorruptibilis et ex se formaliter perpetua. patet de luminositate stellarum: non solum de forma celi. sed beatitudo cum sit vltimata perfectio creature rationalis vel intellectualis: non est minus perfecta forma vel nobilis vt videtur. ergo etc.

¶ Secunda ratio. Forma quae tollit a suo susce ptiuo omnem priuationem et possibilitatem respectu alterius forme: constituit compositum simpliciter ex se formaliter perpetuum et incorruptibile. patet de forma celi et celo. sed beatitudo est talis forma et perfectio creature: quod tollit a creatura omnem praeuationem et potentialitatem ad formam aliquansibi incompossibilem. quia est actus et perfectio vltima in genereperfectionum accidentalium. post actum vero et perfectionem vlti mam non potest aliqua alia succedere. ergo etc.

¶ Tertia ratio I cut finis extrinsecus vltimus se habet in genere suo: sic suo modo finis vltimus intrinsecus: qui est beatitudo. sed finis extrinsecus vltimus pro eo quod eminenter includit omnem perfectionem cuiuslibet alterius: tollit omnem carentiam seu priuationen respectu finis alterius extrinseci. Ita quod ipso habito non delideratur alius finis extrinsecus nec ipso indigetur. ergo sili finis intrinsecus et per consequens ex se est perpetuus: vt videtur.

¶ Quarta ratio. si beatitudo est forma ex se possibilis: ergo posset destrui manente natura intellectuali vel roionali perfectibili per eam. quia natura talis est perpetua. et per consequens posset beatus fieri miser. sed hoc est impossibile. ergo etc. Non enim beatus esset beatus. quia non haberet quicquid vellet. vult enim nunquam fieri miser opinio est: quod beatitudo perpetua e ¶Secunda est ex natura potentie beate quao necessario fruitur obiecto diuino clare viso. nec pratest non frui ipso. quia nulla inuenitur ratio mali in ipso: quaere voluntas possit non velle ipsum vel non frui ipso. et ideo beatitudo voluntatis sicut et fruitio necessario perpetuatur. Et hec est roio: quaere betums cadere non potest a propa btitudine scilicet im¬ mobilitas potentie circa obiectum beatificum clare visum. sicut tangebatur in quadam opinione in prima distinctione primi libri: vbi illa quaestio tractabatur. opinio est: quod perpetuitas beatitu¬

¶ Tertia dinis non est ex natura potentie nuda. sed magis ex necessitate determinationis potentie per habitum glorie scilicet luminis glorie ex parte intellectus: et charitatis perfecte ex parte voluntatis. Istienim habitus perfecti inclinant et determinant potentias sic vt necessario potentie habeaut actus suos circa obiectum beatificum: vt dicunt. Et hoc ex talium habituum perfectione qua conuenit eis sic inclinare vehemen ter et perfecte: et per consequens immobilitare potentias in obiecto beatificato: sicut dicunt. istas opiniones contra primam ar¬

¶ Conti. a guo primo sic. Nullum creatum est ex se formaliter necesse esse. quia omne formaliter necesse esse necessario existit. Nullum creatum necessario existit: sed contingenter a diuina voluntate libere et contingenter causante ipsum. sed beatitudo ( de qua est sermoest aliquod creatum. ergo etc.

¶ Secundo sic. Illud quod est nouum: non est necesse esse formaliter quia omne necesse esse formaliter est eternum: sicut etiam patet per philosophos sed batitudo est aliquid nouum de nouo inexistens creature. ergo etc.

¶ Tertio sic. non est maior necessitas essendibiintudine quae est quoddam accidens: quam in subiecto sue btinficabili. sed subiectum beatificabile non est formaliter necesse esse quia est aliquid creatum. ergo etc.

¶ Si dicas ad ista quod beatitudo non est formaliter necesse esse simplisciter loquendo quia potest non poni in esse: sed secundum quid est nocesse esse. quia posita semel in esse non potest non esse nec destrui. Contra quia deus non maiori necessitate conseruat rem quam ponat rem in esse. sicut ergo potuit vel potest non ponere beatitudinem in esse ita et ipsam in esse positam potest non conseruare. et sic facere eam non esse etiam manente subiecto. quia prius natura essentialiter distinctum a posterior potest facere sine illo posteriori sicut pluries in praecedetibus dicebatur. Non igitur baitudo est perpetua. quia ex se formaliter necesse esse: vt videtur. Similiter etiam dato quod esset necesse: quod iamen non videtur: sicut nec etiam gratia quae secundum eos est necessaria ad gloriam: adhuc esset separabilis a beato: sicut accidens absolutum a substantia. et ita non saluatur quod beatus necessario maneat beatus. secundam opinionem non videtur quod perpe¬

¶ Contra tuitas beatitudinis proueniat ex hoc quod voluntas necessario fruatur obiecto beatifico clare vi so.

¶ Tum quia si voluntas sit causa effectiua fruitionis: videtur quod libere et libertate contradictionis et per consequens videtur quod possit absolute loquendo non frui.

¶ Tum quia si deus sit causa totalis et immediata fruitionis: poest ipsam non causare vel conseruare absolute loquendo: etiam dato quod non sit totalis causa nec immediata: sed concurrat cum ipso voluntas. potest enim non cooperari voluntati. et sic voluntas non fruetur.

¶ Tum quia similiter ex parte visionis i talis visio sit a vidente: voluntas potest non copulare potentiam cum obiecto et ita non esse visio.

¶ Tum quia siue sit a vidente siue non est tamen a deo contingenter et libere et non necessario: sicut patet. Nec redditur causa perpetuitatis ipsius visionis. ideo etc. tertiam opinionem de habitibus de

¶ Contra terminantibus vel enim habitus illisunt cause actuum vel non. Si non: tunc non sunt cause perpetuitatis actuum. Si sunt cause: tunc sunt cause secundarie respectu potentiarum. sed causa secundaria non determinat primam. Cum igitur voluntas ex se non sit determina¬ ta ad fruendum necessario obiecto beatifico clare viso. i cut etiam dicunt isti: videtur quod nec habitus ad hoc determinet eam.

¶ Secundo sic. Si habitus charitatis perfecte determinat voluntatem ad fruendum necessario cum beata virgo habuerit in via persectiorem habitum charitatis quam multi sciin in patria: videtur quod fuerit impeccabilis et necessario frueretur deo: et non posset non frui ipso etiam in via. hoc autem est falsum. ergo etc. Dices: quod non sequitur illud quia in via non praesentabatur ei obiectum diuinum clare per visionem: sicut fit in patria. Contra sicut lumen de terminat intellectum: sic charitas voluntatem: sed si imvia habuisset lumen: fuisset determinata ad videndum necessario. ergo siliter de charitate: vt videtur.

¶ Tertio etiam. quia habitus non potest sic determinare: quin oporteat deum cooperari et coagere ad operationem siue vi sionem siue fruitionem. et planum est: quod contingenter cooperatur et coagit. quare etc. sic igitur neutraillarum opinionum sufficiens est: vt videtur. motiuum prime opinonis di¬

¶ Ad primum co: quodnec intelligentia nec caelum nec aliqua forma creata est formaliter necesse esse nec ex hoc perpetua: sed omnia creata sunt simpliciter contingentia ex se possibilia esse vel non esse: licet aliqua sint incorruptibilia sicut intelligentia et caelum: quae tamen contingentura deo pducuntur: et etiam conseruantur: et non minus contingentur quam corruptibilia.

¶ Ad secundum dico breuiter: quod nullam formam tollit a suo susceptiuo priuationem alterius forme: ad quam subiectum secundum se est in potentia. nec per consequens potentia litatem ad talem formam. Impossibile est eim quod subiectum carens aliqua forma: ad quam est in potentia: non sit sub priuatione eius: et quod non maneat sub tali priuatione: donec habeat talem formam actu sibi inexstentem. nec per aliquam aliam formam patet tolli priuatio alicuius forme: nisi per ipsammet formam tali priuationi formaliter oppositam. vnde nihil valet exemplum de forma celi. non enim caelum per hoc est incorruptibile: sed est exemplum simpliciter falsum: sicut dictum est in secundo Unde et de beaitudine dico quod non tollit a subiecto suo potentialitatem ad aliquem alium actum sibiformaliter incompossibilem: si sit dare actum talem. nec tollit possibilitatem priuationis sibi opposite in subiecto suo. Unde dicis quod est perfectio vltimata. Dico quod vel potest intelligi vltimata secundum perfectionem. et sic est vltimata inter perfectiones quae sunt de facto. vel secundum durationem. sic quod post eam nec possit snccedere in subiecto alia nec priuatio eiusdem: et hoc abfolute loquendo. et sic non est perfectio vltimata: sicut patet.

¶ Ad aliuod dico quod non om sic se habere per omnia finem vltimum intrinsecum sicut extrinsecum. Finis enim vltimus extrinsecus qui est ipse deus: vniest: nec potest esse aliquis alius. vnde ad aliquem alium non est aliquis appetiius. Similiter etiam finis vltimus extrinsecus infinite bonitatis et perfectionis est eminenter seu perfectionaliter continens bonitates omnium finium aliorum. et ideo in ipso sufficienm ter beatificatur creatura et quietatur et propter ilsum beata est et non propter alios fines beatior. ita quod tollit sufficienter indigentiam omnium aliorum finium in ratione obiectorum. sic autem non est finis intrinsecus formaliter infinitus continens eminenter vel perfectionaliter omnem actum possibilem inesse potentie cui inest et priuationem cuilibet alterius actus. immo etiam dato quod eminenter vel perfectionaliter contineret omnem alium actum: adhuc non tolleret priuatio nem nec potentialitatem ad quemlibet alium actum. quia priuatio non tollitur nec etiam potentialitas: nisi per hoc quod habetur actus ille formaliter: cui opponitur formaliter et precise talis priuatio: et quantum ad hoc dissimile est de fine extrinseco et intrinseco: si esset etiam talis vt fines alios vel actus contineret perfectionaliter vel eminenter quod scilicet in sola siue vnice extrinseco potentia quietatur perfecte: et ipse tollit a potentia omnem indigentiam alterius finis in ratione omni iecti. non sic autem finis intrinsecus tolleret potentia litatem ad alios actus nec priuationem.

¶ Ad qua tum dico quod absolute loquendo possibile est beatitudinem creature anihilari manente creatura ipsa. et sic creaturam beatam in sensu diuisionis miseram fieri. quare etc. Uerum est tamen quod de potentia ordinata quam nunc tenemus non est hoc possibile: nec fiet ineternum p opinionis

¶ Ad motiuum secude dico quod argumentum non concludit quin voluntas possit non fruivel non velle ex hoc quod in obiecto beatificato clareviso non inuenitur aliqua ratio mali: licet forte concludat quod voluntas non possit ipsum nolle vel odire seu detestari. quia isti actus positiui sunt respectu mali. non velle autem vel non frui non dicit actum aliquem circa malum: sed negationem actus vel cessationem ergo potest esse ita circa bonum sicut etiam circa malum Rens tertie opino¬

¶ Ad motiuum teri it nis dico: quod perfectio habitus hoc non habet: vt habitus determi net vel necessitet ipsam: sicut nec causa secunda necessitat primam: sed potius econuerso. dato etiam quod habitus sit causa actus. vtitur enim potentia habitu ipso vt causa secunda sibi subordinata: et non necessitatur ab eo vt videtur.

¶ Quantum ergo ad presentem articulum dico aliqua per ordinem. Primo quod litcet beati tudo sit perpetua defacto: et beatus numquam casurus sit a beatitudine: et sit confirmatus: hoc tamen non est ex aliquiintrinseco beati nec ex aliquo sibi formaliter inexstente siue ex habitu siue ex quocumque alio. Nam quicquid formi liter sibi ponitur inesse et accidentaliter quod spectat ad propositum: totum sibi inest contingenter: et potest absolute loquendo simpliciter non inesse. et per consequens potest beatus insensu diuisionis beatus non esse. ita quod nulla causa per se positiua est in beato huius perpetuitatis vel confirmationis in beato.

¶ Secundo dico: quod beatitudo perpetua tur a voluntate dei perpetuo conseruante beatitudinem secundum statum legis sue: qua sic ordinauit: vt perpetubeatitudinem in beato conseruaret: et sic beatum in suo statu beatitudinis confirmaret: et per consequens quod beatus nunquam peccaret: sed semper pro suo perpetuo deum supese et super omnia fruendo ipso diligeret.

¶ Tertio dico: quod si actus fruitionis beatificus sit a voluntate effectiue. sicut dicunt aliqui: et cum hoc respectu talis actus habeat libertatem contradictionis sicut dicunt et ad talem actum teneatur: et sit obligata presupposita visione: difficile est saluare immo forte impossibile est vitare: quod voluntas non possit immediate peccare: et habeat potentiam immediatam et proximam peccandi saltem peccato omissionis. quia immediate potest suspendere talem actum vel saltem non cooperari quantum est ex seipso in deo ad talem actum debitum ratione libertatis sue ingenite: per quam sic vult quod potest non velle vel saltem ad volitionem non coagere.

¶ Ex ergo bet: quod non valet illa preuentio: quam ponunt aliqui fieri a deo ne voluntas possit peccare determinando quod se conseruabit actum beatificum in voluntate / etiam /i voluntas quantum esset ex parte sua suspenderet: vel ad talem actum non coageret. Non enim vitatur peccatum voluntatis. Si enim deus actum totaliter causaret et conseruaret. voluntas tamen coagere teneretur. et si non coageret: peccaret saltem peccato omissionis. Et ideo illis tribus super positis non video possibilitatem confirmationis in voluntate: quin ipsa sit peccabio lis saltem peccato omissionis. De peccato vero commissionis bene patet quod non est peccabilis potentia pro xima pro tanto. quia deus sic ordinauit quod non influet nobi ad aliquem actum positiuum substractum pcto. et sic non est in potentia proxima ad peccandum pctoto conmissionis. quia nec concurrit nec concurrere potest secundum potentiam ordinatam diuina influentia cooperans ad actum positiuum substractum. est tamen bene in potentia remota ad peccandum.

¶ Quarto dico quod oportet aliter saluare confirmationem voluntatis: ne possit secundum potentiam proximam peccare peccato omissionis. quia ad peccandum peccato omissionis: nec requiritur influentia dei aliqua. quia non consistit in actu positiuo tale peccatum. et per consequens nec substractio influentie impedit ne potentia possit peccare tali peccato. Et ideo dico quod si voluntas sit actiua respectu actus fruitionis: oportet dicere quod pro tanto est impeccabi lis pcton omissionis suspendendo talem actum. vel quia ad talem actum non habet libertatem contradictionis: sed obiecto presentato per visionem claram habet libertatem determinationis ad ipsum: ita quod non potest talem actum suspendere: vel ad ipsum non cooperari stante visione: ad quam necessitatur intellectus in patria. et ita non potest talem actum omittere. Uel etiam quia et si possit talem actum suspendere: vel saltem ad ipsum no cooperari ipsi deo totaliter agenti talem actum et supplenti vicem eius: si desistat voluntas a coagendo: non tamen potest peccare. quia ad talem actum non tenetur: nec est debitrix talis actus. et ita si non coagit ad talem actum: non peccat. et potest intelligi beata hoc non obstante: et beatitudo perpetuari a diuina voluntate.

¶ Quinto dico quod si voluntas non sit actiua: nec possit deo coagere ad talem actum fruitionis beatificum: sicut magis puto et amplius dicam infra: quod facilius saluari potest impeccabilis tas voluntatis loquendo de peccato omissionis. Nam nec talem actum potest suspendere: nec actionem suam ad talem actum. quia nullam potest habere. Et ita dato quod si talem actum non agat: non tamen imputari debet in peccatum. quia non est in sua potestate. et tunc talis actus beatificus non cadisub precepto in se et quantum ad substantiam talis actus. patet ergo quod voluntas impeccabilis est peccato commissionis propter causam supradictam. Similiter etiam peccato omissionis. quia peccatum omissionis non potest accipi in ea nisi respectu actus talis: puta fruitionis beatifice. modo respectu eius non potest accipi in voluntate peccabilitas vel peccatum omissionis. quia nullo modo est in sua potestate: sed tanium in potestate dei creantis continuam tis et conseruantis ipsum perpetuo in ipsa voluntate se habente pure passiue ad ipsum.

¶ Sexto dico: quod de ratione quiditatiua beatitudinis non est perpetuitas seu duratio perpetua in infinitum a parte post. Nam talis perpetuitas non potest dici nisi euum talis actus. Non enim talis actus tempore mensuratur per se: quia non est motus nec eternitate etiam mensuratur quicquid dicat vnus doctor. quia non est deus. sed euo mensuratur suo modo sicut caelum vel angelus vel quodlibet creatum permanens. Euum autem sicut apparuit in secundo: ita potest coexistere instanti temporis vel vni parti temporis si cut de omnibus partibus succedentibus. ita quod deratione eui nec euiterni est: quod duret semper: vel sit a parte post: licet durare possit. Et ideo dico quod talis perpetuitas prout distinguitur ab eo cui conuenit aliquo modo extra intellectum non dicit nisi negationem desitionis esse vel durare: que quidem negatio inest et conuenit euiterno puta celo vel angelo vel etiam beatitudini a deo conseruante talia inesse. Negatio autem non est de conceptu quiditatiuo alicuius positiui: sicut patet. hoc autem magis patet in materia de euo in secundo.

¶ Septimo dicit quod perpetuitas durationis vel durare perpetuo accipiendo beatitudinem vno modo est de ratione bea titudinis secundum vnum doctorem. Accipiendo enim beatitudinem prout dicit summam perfectionem intensiue loquendo et cum hoc extensiue sic est de ratione beatitudins. et sic de ea communiter loquuntur sancti et doctores: sicut dicit licet de ratione beatitudinis non sit: si accipiatur beatitudo pro vltima et optima perfectione beati intensiue tantum loquendo. et primo modo accipiendo beatitudinem. beatitudo non dicit aliquid per se vnum: sed dicit aliquid positiuum et negationem supradictam: que non constituunt aliquid per se vnum.

¶ Uidetur tamen mihi quod beatitudo absolute et quantum est ex ratione sua: non dicit nisi aliquid positiuum cui accidit talis negatio: et conuenit tantum ex ordinatione diuina: qua sic ordinauit quod tale positiuum nunquam desinet: nec a tali positiuo vnquam decidet beatus. vtrum autem merita hoc exigant scilicet quod premium vel beatitudo sit perpetua vel perpetuoconseruetur dubium est. et puto quod non: licet deus hoc ordinauit ex condecentia et liberalitate sue bonitatis: qua remunerat semper vltra condignum: licet demeritum et culpa mortalis malorum exigat perpetuitatem in pena eorum procedendo dico secundum rigorem iusticie vnde et deus perpetuo puniendo non punit vltra condignum: sed citra post quantum ad intensionem pone saltem: licet non quantum ad extensionem. Ex quo patet quod non est simile de perpetuitate beatitudinis et miserie damnatorum quantum ad suum perpetuari comparando ad exigentiam meritorum vel demeritorum licet bene sit simile quantum ad hoc quod perpetuari non est de ratione quiditatiua earum: sed concomitatur ambas.

¶ Quantum ad secundum articulum questionis de securitate est videndum quom ad beatitudinem pertineat. Circa hoc autem est aduertendum quod securitas videtur esse passio opposita timo ri pertinens ad appetitum sicut timor. Timor est de malo infligendo: vel de continuando malum inflictum: vel de bono amittendo seu amissione boni futura: que est quoddam malum: et pertinet ad appetitum. et talem timorem precedit apprehensio talis mali. et hoc siue in parte sensitiua: si sit timor pertinens ad appetitum sensitiuum: vel in intellectu: si sit timor pertinens ad voluntatem seu ad appetitum intellectiuum. Et sic etiam dico quod securitas est passio pertinens ad appetitum presupponens apprehensio nem alicuius boni continuandi vel conferendi vel mali aufferendi seu non infligendi.

¶ Ex quibus patet quod non idem sunt dubitatio et timor: nec certitudo que opponitur dubitationi est eadem cum se curitate. Nam dubitatio ad apprehensiuam pertinet: et precipue ad intellectum. Timere vero veltimor ad appetitum. Similiter etiam certitudo ad apprehensiuam pertinet: sed securitas ad appetitum.

¶ Ad propositum dico primo quod securitas in proposito que scilicet habetur a beatis: dicit passionem in voluntate beati oppositam timori preceden te vel presupposita in intellectum certitudine notitie de bono glorie seu beatitudinis continuando a deo certitudine dico habita non per rationem naturalem nec in verbo: sed per reuelationem specialem factam ipsi beato a deo. Cum enim talis certitudo sit de futuro contingente ex mera libertate diuine voluntatis dependente. Dico: quod non potest haberi certitudo de hoc per rationem naturalem. nec etiam repraesentatur per verbum. vt puto. et magis tactum est hoc in tertio. sed habetur de diuina reuelatione in proprio genere. certificante intellectum sicut suo modo certificaba tur intellectus prophetarum de futuris contingenpus reuelatis.

¶ Secundo dico: quod securitas talis non est de essentia nec de ratione beatitudinis intrinseca. hoc patet primo. quia non respicit deum proobiecto per se et immediato: sed magis respicit bes titudinem continuandam pro obiecto vel continua tionem beatitudinis create. Secundo. quia sequitur ordine nature totam beatitudinem et perfectam: sicut passio est naturaliter posterior obiecto suo circa quod est. Tertio. quia nec perpetuitas de qua est ista securitas: pertinet ad rationem vel essentiam bes titudinis: sicut dictum est supra. ergo nec multofortius ista securitas. quare etc.

¶ Per easdem ratio. nes potest probari: quod certitudo vel noticia certa se tenens ex parte intellectus non pertinet ad essentiam vel rationem beatitudinis. Intellectus est enim noticia reflexa super actum visionis continuandum: et non tendit immediate in deum sicut in obiectum sicut patet.

¶ Additur autem vna ratio de securi tate: quod ipsa pertineat ad appetitum irascibilem sicut et timor. beatitudo vero ad concupiscibilem. et go non est de ratione beatitudinis. non curo multum de ista ratione.

¶ Tertio dico quantum ad presentem articulum: quod ista certitudo vel noticia certa in intellectu et ista securitas in voluntate concomitantur beatitudinem et secundum durationem. licet sint posteriores secundum naturam. Quod autem concomitentur: hoc est ex diuina ordinatione: que sic libera iter ordinauit. licet beatitudo simpliciter et totaliter sine istis posset esse.

¶ Posset enim fieri absolute quod aliquis videret diuinam essentiam: et frues retur ea. et tamen non esset certus in intellectu nec securus in voluntate semper sic fore nec etiam dubitaret vel timeret de opposito. et tamen esset beatus. Hec de secundo articulo principali.

¶ Quantum ad tertium articulum de tentione dicit vnus doctor: quod tentio potest accipi quadrupliciter. Uno modo pro habitua li mansione vel etiam actuali presentatione obiecti beatifici apud memoriam: siue talis presentatio fiat per habitum siue per speciem siue per ipsummet obiectum illabens vel presentialiter assistens vel insistens secundum suam veram et realem existentiam

¶ Secundo modo potest accipi pro actuali visione ob iecti ipsius: et sic intellectus dicitur tenere obiectum. Primo autem modo memoria dicitur ipsum tenere.

¶ Tertio modo potest accipi tentio pro amore concupiscentie respectu boni presentis: qui quidem amor vel actus amoris succedit spei virtuti vel actui eius. qui est desiderare bonum absens. et hoc modo ad voluntatem pertinet secundum partem concupiscibilem magis.

¶ Quanto modo potest accipi pro quadam passione consequente in voluntate et succedente spei passioni: et isto modo partitinet ad voluntatem secundum partem irascibilem: sicut passio que dicitur spes.

¶ Secundo dicit quod tentio accepta primo modo ad essentiam beatitudinis non pertinet: sed est naturaliter prior tota beatitudine. quia prius natura liter obiectum presens est memorie: quam sit aliquis actus: in quo ponitur beatitudo. Tertio modo etiam cum sit amor concupiscentie ad essentiam beatitudinis non pertinet: sicut probatum est supra secundum eum. Quarto modo etiam non pertinet ad essentiam beatitudinis: sicut nec passio aliqua. Similiter etiam quia beatitudo ad irascibilem non pertinet. Similiter etiam quia tentio tertio modo et quarto est simpliciter posterior beatitudine quare etc. Secundo modo oportet quod pertineant ad beatitudinem sicut et visio ipsa. Nisi forte diceret quod beatitudo essentia liter non consistit in visione: sed tantum in actu fruitiuo voluntatis: cui preuius est actus visionis. Ad quod etiam videtur declinare. Nam dicit quod tentio nullo predictorum quattuor modorum essentialiter ad beati tudinem pertinet non intelligo omnia esse vera. vide

¶ Sed ista tur enim mihi quod tentio non possit accipi nisi tripliciter. Uno modo pro habitualimansione obiecti apud memoriam seu etiam presentatione eiusdem. Et sic dico bene quod tentio ad essentiam beatitudinis non pertinet: sed est aliquid praeuium sicut dicunt alii et bene.

¶ Secundo modo potest accipi proactuali visione obiecti. Et isto modo dicimus quod obiectum tenetur in acie intelligentie non in memoria sicut prius.

¶ Tertio modo pro actuali et perfecta dilectione vel fruitione obiecti iam visi. Et hoc modo etiam dicitur quod obiectum tenetur in complacentia. Et istis duobus modis pertinet tentio ad essentiam beatitudinis: sicut et visio et fruitio: cum quibus est idem. et secundo modo pertinet ad intel lectum. tertio modo ad voluntatem vt concupiscibilis est etiam. Nec oportet propter hoc quod sit amor concupiscentie. Nam ad voluntatem vt cocupiscibilis est: non solum pertinet amor concupiscentie: sed etiam bene amor amicitie. Non video quod obiectum pluribus modis teneatur. nisi forte dicatur quod immo tenetur et actuali amore concupiscentie quem habet voluntas in patria quo diligit deum presentem sibi: et etiam dilectione ipsa qua voluntas in ipso obiecto beatifico et de ipso delectatur. et sic tenet ipsum vt summe delectabile. Et ita tentio potest dici quinque modis.

¶ Secundum vero duos vltimos modos potest dici quom ad beatitudinem pertineat vel non: sicut dictum est in praecedentibus de amore illo concupiscentie et delectatione. nec est modo repetendum. Et puto quod tentio prout dicitur esse tertia dos distincta contra visionem et fruitionem: accipitur pro delectatione quae versatur circa obiectum beatificum et est de ipso et in ipso secundum seipsum non retorquendo vel recuruando voluntatem ad seipsam. Alii tamen forte dicerent quod accipitur primo modo pro presentatione obiecti ad verificandum: vel quarto modo pro amore concupiscentie qua diligit deum vt bonum sibi vel quo diligit deum bonum sibi. Quia tamen male experimur ista non curo: quicunque modus discendi teneatur. Hec de tertio articulo principali. principale de Augustino

¶ Ad primum: dico quod Augustinus non intelligit: quod de ratione beatitudinis quantum ad perfectionem essentialem sit beatum esse certissimum de semper stando sic: sed intelligit: quod hoc est de perfectione accidentali. et ita beatissimum est non essentialiter sed accidentaliter presupposita beatitudine essentialiter.

¶ Ad secundum patet exhis: quae dicta sunt in corpare quaestionis ad vnum argumen tum quo non oportet dato quod beatitudo sit perfectio vltimata: quod absolute loquendo non possit deficere vel alia perfectio sibi succedere vel etiam negatio seu priuatio eius in subiecto suo.

¶ Ad tertium dico: quod Aristoteles simpliciter ignorauit veram hominis felicitatem quam fideles expectant: nec ad ipsam vllo modo potuit pertin gere ex sensibilibus. quia ad hoc sensibilia non poatesnt perducere. Et ita loquendo de felicitate quam posuit pro statu presentis mortalitatis: quia felicitatem alterius viteignorauit: dico quod licet posuerit eam in vita perfectat oportuit quod poneret eam amissibilem et non perpetuam.

¶ Qndo dicis: quod tunc beatus vel felis posset fieri miser quod ipse reputat pro inconuenienti. dico: quod ipse habet ponere sustinendo libertatem voluntatis: et quod ho sit dominus actuum suorum: quod felix illa felicitate quam posuit. possit fieri miser: et decidere a statu vite perfecte et per consequens a statu btitudins.

¶ Si autem diceret quod non nisi per mortem tunc felix non fieret miser: quia nec maneret in esse: ita quod post mortem non est felix neque miser. sed beatitudinem illam veram quam expectamus et cognoscimus per fidem: si agnouisset: dico quod ipsam posuisset perpetuam: non tamen posuisset necessario perpetuitatem esse de ratione beatitudins: sed possibilem cessare voluntate diuina libere et contingenter conseruante ipsam: licet sic ordinauerit de facto quam numquam cessabit. Et tunc quando dicis quod beatus absolute loquendo posset fieri miser. dico quod non est inconueniens de potentia absoluta ex parte dei: et de potentia remota ex parte beati loquendo in sensu diuisionis sicut etiam et de posse peccare.

¶ Et si dicat Augu. in enchyridion quod anima nostra nolle iniquitatem sper habitura est: sicut nolle infelicitatem quam non potest velle: sicut ibidem dicit. hoc intelligen dum est de impossibilitate secundum potentiam proximam non remo tam: sicut de non posse peccare dictum est supra.