Principium 4

QVenam doctrina haec noua: Ista questio mouentur marci primo capitulo / quam e alias in eiusdem libri prinaipio / et similitenre in primo sententiarum exordio per me assumptam pro themate iterum nunc resumo Reuerendi patres magistri ac domini carissi mi / sicut diuinis testioniis edocemie Cum ex primorum parentum lapsu miserabili / per peccatum humanum genus multas incurrerit miserias / et multiplicia dampna receperit / tamen vt de ceteris taceam quatuor specialiter incommoda ipsum videre possumus incurrisse

¶ Primo moriendi necessitatem ineuitabilem

¶ Secundo peccandi infirmittem miserabilem.

¶ Tercio exulandi egestatem lamentabiem

¶ Quarto mendicandi paupertatem despicabilem. Peccauit enim adam et hinc factum est vt homo qui manere poterat immortalis stipendia mortis accipaet Ecce vnde homini moriendi necessitas. Peccauit adam. et hbic factum est / vt homo inferni reciperet incolatum / et infelici para disum commercio commutaret. Ecce vnde de homini exulandi egestas. Peccauit itaque adam. et hinc factum est ut terra suos sponte fructus offerre parata et que ut verbo virgilii vtar omnia liberius nullo poscente ferebat nunc sterilis laboris vomere in spinas et tribulos fecundetur Ecce vnde homini mendicandi paupertas Sic igitur prochdolor homo primus viuus dotatus vigore postea factus est mortalis seminis Hinc est illud per vnum hominem in hunc mundum peccatum intrauit et per peccatum mors ratio. 5o. homo prius sanus et sine languore postea factus est debilis et infirmus Hic est illud Miserere mei domine quoniam infirmus sum sana animam meam quia peccaui tibi psalmus / homo prius ciuis vallatus honore postea factus est exul et pereginus Hinc est illud / heu me quia incolatus meus prologatus est psalmus 119 homo prius diues et sine labore postea factus est pauper et mendicus Hinc est illud Pauper sum ego et in laboribus a iuuentute mea psalmus 77. Videtis igitur videtis carissimi videtis prochdolor hominis miserabilem lapsum. Sed iam queso de reperatione lapsi inuestigare non pigeat Queramus itaque et diligenter inquiramus doctrinam illam salubrem in qua pertractetur de vita mortui de salute infirmide reditu exulis de causa pauperis Queramus igitur inter doctrinas humanitus adinuentas si forte in eis illa poterit inueniri Interrogemus philosophos et medicos politicos et causidicos consulamus. Et procul dubio videbimus ipsos non posse nostre satisfacere questioni Inueniemus siquidem quod de vita mortui desperant phisici / de salute infirmi formidant medici. de reditu¬ exulis silent politici / de causa pauperis tacent causidici Ab hiis itaque pror sus consulo recedendum et de nostre solutione questionis / nichil penitus inquirendum / hoc quippe nimis arduum est negocium et non nisi altiori expediendum consilio Queramus igitur dilectissimi queramus inter doctrinas non humanitus sed diuinitus inspiratas. Et primum ad diuinam illam sed antiquam doctrinam moysi recurramus Sane inueniemus eam contra praemissa hominis incommoda salubria promittere remedia / promittit enim mortuis adiuitorium / viuificabit nos inquit post duos dies et in tercia die suscitabit et viuemus in conspectu eius. osee. 6o. Promitit infirmis sanatorium Sanabo inquit contritiones eorum et diligam eos spontanee. osee 14. Promittit exulibus refuguim. Educam inquit oues meas de omnibus populis et congregabo eas de vniuersis terris / et inducam eas in terram suam eze. 34 Promittit denique pauperibus subsidium / liberabit inquit dominus pauperem a potente et pauperem cui non erat adiutor psalmus 71 Promttit ergo antiqua doctrina moysi sed non perficit que promittit / et si ad ea proficit non tamen efficit nec ea sufficit adimplex Quoniam ut docet apostolus lex illa moysi neminem ad perfectum adduxit Iusticie autem dei per fidem ihesu christi in omnes et super omnes qui credunt in eum. hebre. 7o Ideo dimissa antiqua doctrina moysi ad nouam christi doctrinam veniamus Recurramus igitur carissimi ad nouam doctri¬ nam christi et certe inueniemus eam predicta remedia non solum promittere sed perficere / non solum proferre sed offerre. Nam huius doctrine noue summus doctor et magister christus tanquam immensus deus mortuos suscitat / tamquam medicus pius infirmos visitat / tanquam conductor rectus exules renocat / tamquam defensor equus pauperes conuocat Audiamus itaque hunc doctorem ac magistrum noue legis euangelice de vita mortui de salute infirmi de reditu exulis / decausa pauperis docentem salubter ac fideliter informantem Non desperet in quit mortuus in exitu suo Ego sum inmensus deus mortuos suscitans. Egoinquit sum resurrectio et vita / qui credit in me eciam si mortuus fuerit viuet. Io. 1o Non trepidet infirmus in morbo suo Ego sum medicus prius visitans infirmos. Ego inquit missus sum sanare contritos corde Luce 4o Non formidet exul aut peregrinus in via sua. Ego sum conductor rectus exules reuo cans Ego inquit sum via et nemo venit ad prem nisi per me. Io. 4o. Non hesitet pauper aut mendicus in sua casaEgo sum defensor equus pauperes conuocas. Ego inquit missus sum euangelizare pauperibus. Lu. 4o Hec sunt ergo dilectissimi hec sunt quae christus in doctrina sua noua in lege evagetica predicat et do cet. quae si homo diligenter consideret sane inadmirationem rapitur et in admiratiue questionis cogitur prorumpere verba dicens. Quenam doctrina hec noua: Que fuit questio vris proposita reuerentiis a principio Ad quam quidem questionem sicut alias dicebatur magister sententiarum in quadripertito huius libri volumine sub quadruplici conclusio ne respondet Prima est quod hec est doctrina per quam summa dei misteria se cretius reuelantur / in primo Secunda est quod hec est doctrina per quam noua mundi vestigia subtilius declaranter / in secundo Tercia est quod hec est doctrina perquam mira verbi commercia sublimius reserantur / in tercio. Quarta est quod hoc est doctrina per qua pia lapsi remendia suauius propinantur / in 4o Per ipsam namque reuelatur secretius velata misteri a summe trinitatis quo ad primum Peripsam namque declaranter subtilius creatavestigia noue entitatis quo ad secundum Per ipsam reserantur sublimius sacrata commercia mire caritatis quo ad tercium. Per ipsam propinatur suaui us oblata remendia pie samitatis quo ad quartum Nam in hoc quidripertito sententiarum libro tractat magister quadru plex doctrine christi noue et euangelice legis archanum euvangeliste ioha ni diuintus inspiratum Primum est in pricipio erat verbum et verbum erat apad deum et deus erat verbum quod est vere trinitatis supminum miste rium / in primo libro:

¶ Secundum est quod omnia per ipsum facra sunt et sine ipso factum est nichil / quod est createentitatis nouum vestiguim / in secundo libio.

¶ Terco quod verbum caro factum est quod est diuine caritatis mirumcommercium / in 3o libro.

¶ Quartum est quod habitauit in nobis et vidimus gloriam eius. quod est humane sanitatis praiuremedium / in 4o libro. Sic igitur per hac doctrinam altius erigitur huanus prospectus quo ad primum / dulciluis instruitur hubiro manus aspectus / quo ad serundum / tecetius dirigituri humanus profectus / quod aditerciumermitius corrigitur humannluis defenctus guoro ad quartum Nam in hoc senentarum / libro correspondetere ad praemissa: Ad erigendum prospectum homis agiturdecognitione dei perfecti lumis in primo. Ad instruendium aspectum hominis agit decreatione mundi perfecti germinis in 2o Ad dipigendum profectum hominis agitur dem cosione verbi effecti niminis: 3o Ad corrigendum defectum hominis agitur dem cupatione lapsi infecti semis in quo

¶ See sunt igitur quatuor conlusio nes ad propositam questionem responsao leus quas magister sententiarum protraceati de quarum quartao nunc solum dicendum est expeditis aliis suis lotis

¶ Quarta igitur conclusio est huir 4o liblo / nolirum correspontens quod hec est doctrina per quam pii lapsi remedite suauius propincanis per ipsam namquem propinantur suaulius obilita remendia pie sanitatis Nam ine hoc quarto sententiarum libro tractat magistere illud doctrine christi noue et evangeie legis crchanum evandete ohaneni diuintus inspiratum Io mdi primo Habitaiit in nobis d vidimus gloriam elus / quod est humanc sanitatis pium remendium. Vbi quase videte carissmi circa temedium pie sanita tis quatuor suantius propinariu. primum est diuina benignitas que habitauit in nobis scilicet per graciam. qm est curatalin firmitas quae erat in nobis scilicet per tulpam m est restaurata sanitas quia vidimus qui primuo ceci eramus. 4um est collata felicitas quia vidimus giloriam eius quam defide ramus. Hec est enim huius quarti libs sen¬ tentiarum principalio matetice ersententiam generalis. Sic igitur per hancidoctrius namermitius corigitur humaius defecituo Nam magistere in hoco quarto ad corrigendum defectum hominis agit decudetur tions lapstu infecti seminis otendensgnani tum ebitudo permittit humana qualiter manus benignissima creatoris proipsius curatione hominis infecti seminaliter / corripti artualiteres percassi spiualiter / lest corporaliter / lapsi culpabillter / acidampnabilitet vulnerati / pias sacramontorum exhibuitr medicintais. Heci est itaque quartem conclusionitis sententiam hic est huius quarti libri snentiarumi dottri na per qua humani corrigunter defectus / tam originailis quam actualis peccai perquam infirmitates curaiter humane tanculpabiles quam penalecis / vt tandem homo omni prorslus infirmitate semotatu perfectiam eterne glorie recipiat sanitatem Ad quiam nose peruenire concedat / qui sine fine viuit et regnat

¶ Iuxra thema collationis in primo principio meo tanlem formaui titullum questionis / vtrum doctrina christi noua sit lex perfectissima Et quia perfectio legis christi ex quatuor specialiter potest declarari Primo ex perfectione praeceptorum / qua ab ipsa uibentur. 2o ex perfectione credendorum qua in ipsa docentur. 3o ex perfectione meritorumquae sub ipam habentur / 4o ex perfectione primiorum / quae ex ipsa debentur Ideo iuxta her quatuor puncta titulus propositem questionis diuisus fuit in quatuor partiales titulbs / circaquatudo libros snminatum pertractandos Primus erat vtrum lex christi sit in praeceptis rectissima. Seccundus erat vtrum lex christi sit in credendis certissima Tercius erat vtrum lex christi sit in meritis gratissi ma Quartus erat vtrum lex christi sit in praemiis iustissima. Vnde sub hiis qua tuor titulis in quatuor libri sententiarum principiis quatuor difficultates proposui pertractare. Prima erat de legis christi et diuine voluntatis recta conformitate Secunda erat de legis christi et sue veritatis certa probabilitate Tercia erat de legis christi meritoria credulitate. Quarta erat de legis christi premia toria equalitate Expeditis igitur duobus primis titulis in aliis principiis et reseruato tercio / restat nunc ex pedire quartum Queritur igitur vtrum lex christi sit in premiis iustissima. Et arguitur primo quod non. quia illa lex non est in priemiis iustissima quae tribuit malis maius supplicium quam bonis praemium / sed lex christi est huiusmodi. igitur etc. Malior patet quia lex iustissima debet esse mitis et pronior ad premia quam ad supplicia Sed minor probatur quia lex christi tribuit malis supplicium / quod est maius malum quam premium beatificum sit bonum quod declaro sic / quia secundum legem christi duplex est pena malorum scilicet pena dampni et pena sensus / vnde christus. discendite a me maledci in ignem eternum. 2o tangitur pena sensus que est afflictio infernalis tormenti cum dicitur / in ignem eternum. sed sola pena dampni siue priuatio premii beatifici est tam mala quam bonum est ipsum primum beatificum / qui a malicia alicuius priuationis non potest mensurari nisi ex quantitate boni quod ipsa priuat / et per consequens vtraque pe¬ na simul est maius malum quam praemium beatificum sit bonum. quare etc In oppositum arguitur quia iustissimilegislatoris debet esse lex in penis et premiis iustissima sed christus fuit per fectissimus legislator et omnium legislatorum iustissimus / nam secundum apostolum lex moysi neminem ad perfectionem iusticie adduxit Iusticie autm dei per fidem ihesu christi in omnes et superomnes qui credunt in eum. ad heb. 7 igitur etc.

¶ In ista questione erunt duo articuli / primus erit reponsiuus / secundus erit collatiuus In primo declarabo tres conclusiones. in 2o mouebo tres dubitationes

¶ Quantum igitur ad primum articulum tespondeo breuiter ad quesitum tenendo simpliciter partem affirmatiua questionis / pro qua ad pritesuns sufficit ro post oppositum. sed pro solutione rationis ante oppositum pono aliquas propositiones / unde circa materiam ipsius praemitto breuiter tres conclusiones Prima est quod tota pena dampnati siue punitio pro actum demeritorio mortali non est maius malum quam sit bonum totum premium beatificum alicuius saluati proactum meritorio equali Ista conclusiopatet ex iusticia legis christi qui cum sit mitis in penis et in premiis libera lis non dent esse abundantior in seueritate penarum quam in suauitate praemiorum illur etc 2a conclusio est quod nnulla pena conrcta siue deor dinatio culpe vel pecci est maius masium quam sit bonum tonum primium beatificum pro actum meritorio sibi correspondente seu proportiona bili Ista conclutio patet ex prima quia omnis talis culpa vel peccatum seu deordinatio culpatis est partialis pena ipsius dampnati seu peccantis luxta illud vulgatum verbum ex libro confessionum augustim Iussisti domine et ita est vt pena sit susipriomnis inor 3et dinatus animus etc.

¶ Tercia conclusio st quod sola pena dampni siue priuatio premii batifici non est tam malum quam bonum est totum premium beatificum correspondens ei. Ista conclusio patet ex prima sicut et priecedens Sed tunc quando arguitur oppositum per hoc quod malicia alicuius priuationis non potest mensurari nisi ex quam titate boni quod ipsa priuat / pro quo eividetur facere ancelmus 2 Cur deus homo. captulo 4o dicens quod omne bonum tam bo num est quod mala est eius corruptitio. Pro isto dico aliquas propositiones / unde primo dico quod licet quantitas boni priuati sit potissima mensura malicie priuationis talis boni / tamen non sequitur quod quam bonum est illud tam mala sit eius priuatio / et hoc si li tantum et quantum notent equalitatem. Secundo dico quod illud est verum si li tantum et quantum notent proportionem ita quam proportinabiliter et ceteris paribus omissio seu priuatio maioris boni quando deberet haberi est peior omissione seu priuatione minoris boni Exum / perfectior intellectus ceteris paribus potest imperfectiorem intellectitionem respectum eiusdem obiecti Et communiter ex quantitate effectuum procedentium ex causis suis secundum vltimum potentie mensuratur quantitas virtutis in causis / tamen non oportet effectum equari sue cause. similiter pruatio boni actus meritorii quando quis non tenetur ad illum et tamen multum me retur in habendo ipsum nullo modo est culpabiliter mala / ergo a fortiori hu¬ ius priuatio potest esse modicum mala licet positio omnissi esset valde bona et meritoria. 3o dico ad auctoritatem an/ celmi quod ipse non lolitur de pura pruatione boni sed de eius corruptione. Gene ratio autem et corruptio sunt contra ria et non solum priuatiue opposita modo de contrariis bene concedo assumptum. sed non de pruatiue oppositis / verbi gratia. dico quod cecitas non est ita mala sicut visus est bonus / ymmo si visus haberet contrarium illud esset peius quam ecitas et tamen non esset peius quam visus esset bonus Similiter pura puatio de lectationis non est ita mala / sicut illa et delcatio est bona / sed tristicia ei contra sria et equalis in gradu esset tam malaet illa est magis mala quam pura puaiSic eciam non diligere deum quando quis ad hoc tenetur non est ita malum / sicut diligere deum est bonum / sed odire deum est maius malum / quod diligere deum sit bonum / aliter nullus posset ita bene facere sicut alius male quare et c. Quarto dico quod licet pura priuationon sit proprie tanta et quanta / tamen communiter loquendo est tanta in omnissione debiti quanta est positio omissit Et hoc nichil aliud est dicere nisi quod tantum bonum deberet fieri et nichil eius fit / sed ex hoc non sequitur quod ergo tam mala sit vel tam grauis culpa / quod bonum esset vel meritorium illud quod omittitur Sic ergo est in proposito. quare et cetera Et licet circa istam materiam multa possent dici / et ex dictis multa inferri¬ / tamen pro nunc breuiter transeo Et hec de primo artiulo

¶ Quantum ad 2m articulum ad habendum collationem cum aliquibus re. magistris meis mouebo tres dubitationes

¶ Prima erit vtrum voluntas diuina sit diuino intellectui ratio cognoscendi seu essendi respectum alicuius veri

¶ 2a vtrum voluntas diuina sit vel esse possit creato intellectuicausa infallibilis iudicii respectum contingentis futuri

¶ 3a erit vtrum voluntas diuina sit creature rationali prima lex siue regula obligandi respectum cuiuslibet ab ea debiti fieri

¶ Ad prima dubitationem respondet magister G. tenendo partem affirmatiuam. unde in primo principio posuit istus corollarium quam quamuis diuinus intellectus assentiatur quod antichristus erit praecise propter determinatione voluntatis. tamen hoc non potest competere intellectibus creatis. Prima partem probat quia per determinationem diuine voluntatis aliquid ponitur in esse faturi / igitur per illam habet cognosci esse futurum a diuino intellectum / et sic in hac parte concedit quod diuine voluntatis determinatio est ratio cognoscendi intellectui diuino Secundam partem probat quia intellectui creato voluntas non potest esse ratio assentiendi alicui vero et per consequens nec eius determinatio etc Sed contra istam responsionem arguebam in primo principio meo. et primo contra primam partem que est directe responsiua ad predictam dubitationem posui tunc triplicem propositionem

¶ Prima erat quod sicut divine voluntati nichil est causa essendi sic diuino intellectui nichil est causa siue causalis ratio cognoscendi patet quia cum in deo sit idem penitus et omnino esse velle et intelligere / sicut nichil est sibi causa siu causalis ratio essendi sic nec volendi aut intelligendi

¶ 2a fuit quod sicut diuina voluntas nullam habet rationem propter quam determinetur ut velit sic diuinus intellectus propter diuine voluntatis determinationem non assentit quod antichristus erit. Prima pars patet ex dictis Secunda pars sequitur ex prima per simile

¶ Secundo probatur quia aliter sequitur quod diuine voluntatis determinatio esset intellectui diuino causalis ratio assentiendi quod antichristus erit / falsitas consequentis patet ex dictis Sed consequentia tenet quia ista dictio propter dicit habitudinem causalem ut clarum est etc

¶ Tercio probatur quia aliter sequitur quod ista propositio causalis esset vera / quia diuina voluntas vult quod antichristus erit diuinus intellectus assentit quod antichristus erit consequentia patet sed falsitas consequentis patebit Vnde pro isto et contra predictum fuit haec tercia propositio. causalis cuius consequens significat tanquam significatum totale deum velle aut intelligere est vera proprie patet quia ad veritatem propositionis proprie causalis requiritur quod ita esse sicut significatur per antecedens sit causa quare ita est sicut significatur per consequens modo sic non potest esse in proposito etc ut patet ex dictis

¶ Ex hiis ergo patet quod ratio dicit magistri non valet quando ipse dicitur quod per determinationem diuine voluntatis et cetera. igitur per etiam etc. Vnde de nego antecedens consequentiam et consequens ad intellectum quem in tendit iste magister dixi ergo primo quod antecedens de virtute sermonis est falsum / quia ista ratio esse futuri pronullo supponit plusquam ista esse nichili vel chimere vel hircocerui ideo per nullam causam ponitur aliquid in esse futuri

¶ Secundo dixi quod antecedens est falsum ad sensum quem intendit magister Intelligit enim quod determina tio diuine voluntatis est causa quod aliquid est futurum sed ostendi quod hoc est falsum etc

¶ Tercio dixi quod supposito quod illud antecedens esset verum ad predictum sensum tamen consequentia non valet / intelligendo consequens ad sensum quem intendit iste magister. quare etc Sed ad hoc breuiter respondet dicendo quam ego laboro secum in equiuoco pro quo premittit quod ista dictio propter non semper denotat causalitatem proprie dictam vnius rei ad aliam vt cum dicitur quod corpus anima tum est animal quia sensitiuum Et cum dicunt doctores quod propter immensita tem et illimitationem diuine nature siue ratione huius illimitationis oritur deum esse personaliter trinum / non quod ibi sit aliqua causalis ratio seu realis diriuatio vnius realitatis ab alia. Sed quicquid sit de istis exemplis quia primum est falsum et secundum est dubium tamen concordo secum in illo dicto preabulo etc

¶ Secundo dicit quod illa dictio propter quandoque denotat illationem vnius ex alio cum connotatione cuiusdam prestantie vel priori tatis secundum nostrum modum considerandi / vt cum queritur propter quid res aliqua est talis vel que est ratio essendi eam talem. non enim queritur ibi que sit causa realis que facit eam essentialiter talem. Et quicquid eciam sit de isto exemplo concordo tamen secum in isto dicto.

¶ Tercid ap plicando predicta ad propositum dixit quod quia non sequitur diuina natum ra est immensa vel omnipotens igitur ipsa est assensus quam .a. erit / sed bene sequitur / est volitio quod .a. erit. igitur scit quod a.erit / et esse librum volitiuum dicit magis perfectionem smpliciter quod esse in tellectiuum vt dicunt multi quia ad ipsum ordinatur esse intellectiuum tanquam deseruiens / ideo natura diuina est assensus quamd .a. erit eo quod ipsa est volitio quod a. erit. Sed quicquid sit de ancedente oftenda quod illud non sufficit ad veritatem illius causalis

¶ 4 iuxta praedicta ponit talem propositione quod respectum cuius libet denomna tionis vel praeti non generalissimi est aliquod praedicatum cuale secundum modum loquendi methaphisicum vel logicum assigre / patet. quia cuilibet tali correspondem aliquod genus et differentia sine quibus illud complete concipinon potest et ad talem intellectum diuina volitio quam .a. erit est ratio intellectui diuino assentiendi quod .a. erit / quia ly volitio respectum .a. est denominatio non generalissia. igitur etc Et quia omnes rationes mee contra prima partem correlarii procedunt vt dicit de causalitate alia apraedicta quam nullus poneret inter intellectum diuinum et voluntatem eius / ideo non ortet dicere ad eas etc Sed quicquid sit depraedicta propositione et eius probatione quen non videtur michi vera cum non quodlibet praedicatum non generassium et maxime tale praetum intellectus divinus vel voluntas divina heat genus et drtam propedictamex eo quod dra talis sper suppte per aliqua copositio cognondo alioua eius partem essentialem. idem o enim difserntia potest in quale secundum veram logicam et metbaphisicam / tamen nou stando in hoc ondo quod iste modus rpadendi non sufficiat Primo sic liqua dictus magister probabt prima partem cgorelarii suli perhoc quia per determinationem diuine voluntatis aliquid ponitur in esse futuri. igitur per illam habet cognosci esse futurum adiuino intellectu / sed in antecedente lipropter / non solum dicit prioritatem secundum modum nostrum concipiendi vel cognoscendi / sed aliam causalita tem. igitur et in consequente eodem modo dent capi etc Secundo confirmatur qua in materia de qua loquimur / sicut cum dicitur deus intelligit per ydeas vel quando iste magister dicit quod diuinus intellectus assentit quod a. erit propter determinatione voluntatis / li per vel lipropter non potest capi nisi altero isto rum modorum scilicet vel prout notat urcumstantiam cause motiue seu effenie tiue / sicut cum dicimus quod anima intelligitur per habitum vel circumstantiam potentie intellectiue / sicut cum dicinmus quod homo intelligit per intellectum / vel prout dicit circustantiam formalis noticie sicut cum dicimus quod honilioin telligit per suam cognitionem. vel prout notat circustantiam obiecti medianm tis sicut cum diamus quod homo intelligit deum in via per quendam conceptum sibi propriud vel prout notat te cunstiontiam oblecti immediate tri nitatis sicut cum dicimus quod homo videbit deum in potria per suam essentiam / sed nullo praedictorum modorum potest intelligi illud dictum vt potest faciliter otendi in ductiue Igitur illud non est verum / nisi valde improprie.

¶ Tercio sic / quia non sufficit dicere quod li per vel li propter notet ibi illam prioritatem utra siue neostria modi intelligendi Tum quia istud videreur improprie dici. tum quia talis modus concipiendi esset fictus nisi sibi corresponderet aliqua prioritas ex parte rei quod non potest dici cum inter intellectum et voluntatem dei nulla possit prioritas seu queuis distinctio ex per te rei assignari Igitur non est vecum quod sua volitio sit ratio assentiendi intellet tui diuino plus quam econuerso

¶ Quarto sic aliquid esse rationem quare aliquid couenit alteri non potest intelliginisi dupliciter scilicet vel quia primo conuenit illi et ideo conuenit alteri / sicut anima est ratio quod homo est susccptibilis discipline quia hoc primo conuenit anime. et ideo conuenit homim / vel quia non conuenit sibi primo / ipsum tamen necessario exigitur ad hoc quod conueniat illi / et hoc potest esse dupliciter. vel quia ipsum est causa illius quod conuenit alteri / si cut anima est ratio quare homo mouetur non quia primo moueatur / sed quia est causa motus sui. vel quia est aliquod importatum iper illud quod couenit illli siue de illo praetur sicut tam forma quam materia est tatio quare compositum estet corruptibile. quia per hoc predicatum corruptibile tam materia quam forma importatur vt patet ex quid nominis. perdicbus prmis nodis non poestin telligi determinationem voluntatis dei esse sibi rationem essendi ut clarepatet Nec eciam tercio modo quod patet sic / quia illo modo nunquam .a. est ratio quod b. conueniat ipsi c. nisi inter a .b. et c. sit aliqua distinctio quod non est in proposito. nisi forte dicat iste magister sicut scotus quod ibi est distinctio formalis et quod de terminatio voluntatis est ipsi deo ratio assentiendi alicui contingenti vero per hunc modum scilicet quia diuinus intellectus in primo instanti offert voluntatisimplibtia illiuis complexi quorum vnio est contetens in re aut si offert completionem offert eam tanquam neutram sibi et in secundo instanti voluntas eligens vnam partem scilicet coniunct tionem illorum facit illud determina te esse verum et sic est intellectui diuino ratio cognoscendi illud verum etc Sed quia istum modum nondum ponit iste magister ideo non arguo contra hoc sed ex predictis infero quod suus modus dicendi non sufficit nisi concurrat in hoc. quare etc

¶ Verum est quod contra secundam partem correlarii sui arguebam quod illa non sit vera vel saltem non sit concedenda sed dubitanda Et arguebam sic deus potest facere aliquem intellectum creatum talis conditionis quod ex determinatione voluntatis sufficiet assentire quibuscumque veris sibi propositis igitur sit assentire potest competere intellei tibus creatis / consequentia est euidens et antecedens est sibi dubium quia non apparet quod talem intellectum a deo fieri implicet contra dictionem et si dicat quod sic ostendat ra¬ tionem Igitur consequens non est ab eo negandum etc Ad hoc respondet negando assumptum quia impossibile est esse aliqua creabilem rationalem creaturam volitiua de qua non possit simul stare quod esset volitio quod a. erit et tamen quod a. non erit. Igitur nullius talis volitio potest esse sibi ratio infaillibilis sciendi quod a. erit quemadmodum est in deo et sic antecedens non est dubium sicut dixi sed implical contradictionem nec oppositum probaui. qua re etc Sed hec responsio non sufficit ymmo variat a proposito quia tunc ipese nichil dixit de ratione infallibili sciendi sed prse posuit in suo correlario quod in intellectum creato voluntas seu voluntatis determinatio non potest esse ratio assentiendi alicui vero hoc autim de facto est falsum / quia sepe huius determinatio est causa efficiens et si non tiotalis tamen partialis assensus seu credulitatis sicut patet de assensu fidei per experientiam et per sanctorum doctrinam Aliter enim quid sibi vult illud dictum commune augustis et alia similia Cetea potest homo nolens / credere autem non nisi volens. Igitur sequitur quod non ita proprie potest dici determinationem voluntatis esse rationem assentiendi intellectui diuino sicut intellectui creato cum non sit illi sicut isti causalis ratio. quare etc Et hec de prima dubitatione dicta sint contra istum re. magistrum etc Ad secundam dubitationem respondet magister N. tenendo partem affirmatiuam Vnde in primo principio posuit istam conclusionem quod respectu futuri contingentis a deo potest humano intellectui notitia creata infallibilis communicari. Quam probat quia hoc fieri non implicat contradictionem igitur etc / ymmo videtur consonum dicere quod talem habuerit christus et quod quelibet prophetia sit talis noticia. Sed contra istam responsionem posui inprimo principio probabiliter triplicem propositionem

¶ Prima fuit quod solus diuinus intellectus respectum veri de futuro contingenti potest esse noticia infallibilis iudicii Et primo pars affirmatiua huius exclusiue satis patet. Sed pars negatiua contra eum probatur sic quia ad hoc quod aliqua noticia sit infallibilis / requiritur quod non possit esse falsa sed omnis noticia creata iudiciaria respectu veri de futuro contingenti pontest esse falsa. igitur etc consequentia patet et antecedens quo ad prima partem per quid nominis / sed quo ad 2am probatur quia omne verum de futuro contingenti potest esse falsum ergo omnis noticia creata qua tale iudicatur esse verum potest esse falsa / consequens patet et consequentia tenet quia non stat quod noticia aliqua sit iudicium falsi et non sit falsa.

¶ Ad istam rationem respondet concedendo maiorem et dicit quod minor potest esse falsa et per consequens eam negat quia cum ipsa sit de possibili si sit vera est nemcessaria et per consequens non potest esse falsa. Et tunc ad probationem meam quando dico. omne verum de futuro etci concedit anecedens. et quando infero ergo omnis noticia creata etc. negat consequentiam et dicit quod instantia est de noticia diuina. Et cum dico quod non stat quod aliqua noticia sit iudicium falsi etci Concedit de noticia qua assentilur falso et sic negat mea prima propositionem Sed ista responsio non valet Tum primo quia instantia quam dat ad consequentiam mea de noiticia diuina non est ad propositum quia in consequenteponitur noticia creata vt exclundatur noticia diuina. Tum 2o quia responsio sua ad probationem consequentie non sufficit / quia certum est quod non stat quod aliqua noticia sit iudicium falsi quinipsa assentiatur falso et per consequens quin sit falsa eciam secundum eum. quare etc 2a propositio fuit quod solus diuinus intellectus aliquid potest non iudicasse quod iudicauit fore et primo pars affirmatiua exclusiue patet quia deus iudicauit ab eterno antichristum fore et tamen potest hoc numquam iudicasse sicut possibile est antichristum non fore. Sed pars negatiua exclusiue scilicet quod hoc non conueniat alicui intellectui nisi diuino negatur ab eo / unde in secundo correlario predicte concluionis ponit quod fidelis qui ex fide infusa iudicat vltimum iudicium fore potest hoc non iudicasse quod probat quia cum hoc quod iudicauerit etci potest vltimum iudicum non forem / et si non erit ergo ex fide infusa false iudicauit quod non est dicendum cum fidei non subsit falsum / aut dabitur correlarium suum esse verum etc. Sed contra hoc arguenbam sic quia de nullo intellectum quiiudicauit antichristum vel iudicium fore concedendum est quod potest hoc non iudicasse nisi de illo de quo ista consequentia est bona. Iste intellectus sic uidicauit ergo sic erit sed de solo intellec¬ tu diuino et de nullo alio ista consequentia est bona vtque Igitur etc. Ad istam rationem respondet et primo dicit quod ista propositio non facit contra correlarium suum / quia posuit illud sic / vetula que ex fide infusa iudicauit vltimum iudicium fore potest ex ea non sic iudicasse. et ratio mea arguit quod non potest non iudicasse / quod non negauit Secundo dicit quod falsum est illud quod assumo in illa ratione scilicet quod de nullo intellectum nisi diuino ista consequentia etc. Nam secundum ipsum illa est bona de intellectum christi / quia aliter falleretur Sed contra istam responsionem arguitur primo contra primum dictum. quia quando dicit quod vetula ex fide infusa potest sic non iudicasse vel intelligit quod potest sic non iudicasse ex fide ex eo scilicet quia fides potest non esse fides et tunc bene concordarem secum / sed non sufficeret ad saluandum illam fidem esse noticiam infallibilem propter quod tamen videtur ponere illud correlarium / vel intelligit quod potest ex ea non iudicasse quia scilicet illa fides potest non fuisse iudicium / et tunc negarem istud. quia sicut ipsa non potest non iudicasse sicut ipse videtur consentire sicut ipsa non potest non iudicasse per illud iudicium sicut patebit per sequens argumentum / et in hoc est punctus huius difficultatis. Secundo arguitur contra secundum dictum in quo ponit quod de intellectum christi illa consequentia est bona etc / quia vel ipse intelligit de intellectum christi diuino / et sic non esset contra me / vel de intellectum christi creato et tunc arguo contra hoc / quia sic consequentia est bona. anima christi iudicauit antichristum fore ergo antichristus erit / tunc ex opposito consequentis sequitur oppositum antecedentis / et per consequens sicut possibile est antichristum non fore ita possibile est animam christi iudicasse antichristum fore / sed falsitas consequentis patebit ex dicendis. nec valet probatio quando dicit quod nisi illa consequentia est bona aliter christus falleretur Tum primo quia ista consequentia valde apparenter potest negari. Tum secundo quia consequens valde probabiliter a multis conceditur esse possibile per communicationem ydyomatum et per noticiam creatam quare etc

¶ Tercia propositio fuit ista regula Quod nulla propositio de possibili negatiua cuius affirmatiua de praeterito correspondens est vera est concedenda de creatura nisi vbi predicatum est iste terminus verum autem falsum aut alius terminus includens alterum istorum in sua ratione diffinitiua / verbi gracia / si ista affirmativa de preterito vera sit / sor. iudicauit vltimum iudicium fore / hec negatiua de possibili non est concedenda sor. potest non iudicasse etc quia hoc solum concedendum est de deo propter rationem prius tactam. si autem hoc concederetur de creatura pari ratione sustinerem quod creatura que voluit a. potest non voluisse a. et similiter quod illa que peccauit potest non peccasse / et sic quod preteritum potest non fuisse / contra articulum parisiensem etc. Gene tamen concedendum est quod sortes qui vere iudicauit vltimum iudicium fore potest non iudicasse vere etc. et quod illud quod fuit iudicium verum / potest non fuisse iudicium verum Et ratio diuersitatis est quia in primo exemplo propositio de preterito vera. nullo modo dependet ex futuro. sed in secundo exemplo eius veri tas dependet ex futuro sicut patet intuenti. ideo prima est necessaria et non se cunda per reslam communem in hac materia. quare etc Ad istam rationem nichil respondet que tamen apparet michi difficilis supposito illo articulo communiter concesso. Sed contra illam rileram instat Primo de istis propositionibus sor. est praescitus sor. potest non esse prescitus

¶ Secundo de ista sor qui vidit aliquid in verbo potest illud non vidisse quia deus potest illud non ostendisse

¶ Sed prima instantia non valet. Tum primo quia isti termini praescitus et praescia includunt istum terminum verum Tum secundo quia ille propositiones non sunt vere nisi intelligantur de praescinia dei et non de scientia creature et ideo instantia non est ad proposituim Secundo alia instantia non valet quia nego assumptum / vnde de dico quod sicut deus non potest non voluisse causasse mundum sic postquam sor. aliquid vidit in verbo / deus non potest voluisse causasse illam visionem et per consequens sor. non potest non vidisse nec deus potest illud non ostendise / sicut sortes qui cucurrit non potest non cucurrisse / et ita de quolibet alio preterito. ideo petit principium sua ratio quare etc.

¶ Secundum predictarespondi in primo principio meo ad rationem predicti magistri / vnde quando dicit cum hoc quod fidelis iudicauit etc stat etc concessi istud et negaui ultra illam consequentiam iudicium non erit ergo talis ex fide false iudicauit sed bene concessi ergo false iudicauit / vnde dico primo quod non est possibile fidei subesse falsum / patet quia fides includit quod sit vera et de vero Secundo dico quod fidei potest subesse falsum patet quia illud quod de facto subest fidei potest esse falsum Dixi tercio quod illa noticia que fuit fides licet non possit non fuisse noticia aut iud icium tamen potest non fuisse fides aut iudicium verum Sed consequentiam negatam factam pro suo correlario ipse probat sic / quia sequitur iste ex fideinfusa iudicauit vltimum iudicium foreet ita erit ergo ex fide vere iudicauit ergo simpliciter sequitur talis ex fideetc et non erit ergo ex fide false iudicauit Item quia ex fide iudicauit et non vere ergo false Sed hec probatio non valet quia licet ista consequentia sit bona tamen consequens est impossibile et eciam antecedens propter incompositatem partium licet quelibet pars sit contingens. quare etc. Vlterius ipse arguit contra hoc quod dixi quod fides potest non fuisse fides quia habitus qui fuit caritas aut iusticia aut prudentia non potest non fuisse caritas etc ergo nec fides etc. Item tunc fides potuit esse falsa respectu falsi et per consequens deus potuit decipere patet consequentia quia non potest non fuisse habitus venrus a falsus Sed ad hec breuiter dico vnde ad primum nego consequentiam et ratio patet ex relra supposita etc Ad 2m dico quod si deciperepraecise importet causare noticia falsam tunc concedo consequentiam et consequens si vero inportet aliquid inordinate facere / nego consequentiam nec probatio sua valet. et hec de secunda dubitatione et cetera

¶ Ad terciam dubitationem alias respondisub triplici propositione

¶ Prima fuit quod sicut voluntas diuina in genere cause efficientis est prima efficiens causa / sic ipsa in genere legis obligantis est prima lex seu regula

¶ Secunda fuit quod sicut voluntas diuina est efficiens causa quia vult aliquid esse vel fieri sic ipsa est lex obligatoria. quia vult aliquid ad aliqualiter esse vel non esse teneri. Istas duas diffuse probaui et declaraui in primo prinucipio meo ideo pronunc eas supponon

¶ Tercia fuit / quod sicut voluntas diuina est lex obligatoria sic et intellectus diuinus licet conuenientius hoc approprietur voluntati quod intellectui / quia prima est per se vera / et non 2a Istam declaraui in secundo principio meo. Et primo primam partem quia voluntas et intellectus in deo sunt idem omnino / ideo quic quid ex natura rei conuenit diuine voluntati conuenit eciam diuino intellectui quia expositorie arguendo vnum sequitur ex alio. quare etc.

¶ Se cundam partem declaraui quia sicut modus loquendi doctorum est quod voluntas diuina est causa effectiua rerum et non intellectus ex eo quia quicquid voluntas vult est vel fit et non quicquid intellectus intelligit / ita in proposito quicquid voluntas vult obligari obligatur / et non sic de intellectum. Vnde hec consequentia est bona voluntas diuina vult sortem obligari ad a. ergo sortes obligatur ad a. tamen ista non valet intellectus diuinus in¬ telligit sor. obligari ad a. ergo sortes obligatur ad a. et ideo ista est per se vera voluntas diuina est obligatoria et non ista intellectus diuinus est lex obligatoria / quamuis vtraque sit vera Sed contra predicta multipliciter arguit magister egidius nichil tamen respondendo ad rationes meas. Vnde quasi in multitudine exercitus esset victoria belli ipse adeo multiplicauit argumenta quom ad ea discurrenda vix sufficeret dies una sed fortassis sufficeret vnum breue verbum dicere quod marcialis in quodam epigrama te cuidam in persuasionibus affluenti respondit etc. Verumptamen inter nos fit disputatio catholica et non sophistica disceptatio / ideo silendum est ab omni vronico verbo / placuit autem sibi et michi non displicuit ut de tot argumentis suis non omnia sed aliqua grauiora pro nunc veniant ad medium cum eciam ad eorum plura satis in secundo principio sit responsum Igitur contra primam et secundam propositiones et specialiter contra secundam posuit istams si cut voluntas dei ut sit non est causa rerum per se productiuia sic nec ipsa est lex seu regula creature obligatiua: Que conclusio eciam si esset vera tamen non est contra dicta mea / quia nunquam usus sum hac locutione ut sic vel ut non sic / nec apud vtentem tali locutione vellem dui disceptare. loquatur pro ut sic qui voluerit qui a nolo loqui sic Verumptamen qui a limitaui sensum dicte secunde propositionis dicendo quod licet illa sit una propositio causalis / que potest de notare coniali ad consequens causalitatem propam vel ipsorum conuertibilitatem personam mutuam tamen quicquid sit de primo sensu nichilominus in secundo sepsum volui intelligere ipsam / ideo contra hoc arguit quia ponere talem causalem et solum per illam intende re consequentie conuertibilitatem est mirabiliter abuti propositionibus. Sic enim concederetur ista / quia chimera non est / ideo sortes potest esse. Ad hoc autem et ad reliquas similes instantias respondi in secundo principio meo quod sunt sophistice et falso inituntur fundamento / pro cuius euidentideclaratione dixi esse sciendum quod ista coniuinctio quia vel alia similis faciens propositionem causalem quandoque fignicat causam essendi / et sic facit propofitionem causalem / vt cum dicitur quia sol lucet dies est / quia homo mlicicaem habet / homo est corruptibilis / et sic de similibus Quandoque vero talis coniunctio non significat causam essendi. ut cum dicitur quia aliqua res in diuinis generat filium / aliqua res in diuinis est pater / quia creature sunt a deo deus est dominus creaturarum. Tales enim propositiones solent concedi et tamen clarum est quod non denotant antecedentis ad consequens causa litatem propriam / quia sic essent false vt notum est etc Ita est in proposito quando dixi quod hec propositio voluntas diuina est lex obligatoria quia vult aliquid etc non denotat ante cedentis ad consequens causalitatem propriam / sed couertibilitatem per¬ cosequentiam mutuam / volui enim per hoc excludere primum sensum in quo illa dictio quia significat causam essendi quia sict mchil est causa vt diuina voluntas sit lex obligatoria sed per hoc quod dixi quod talis propositio sicut et alie supradicte signfca antecedentis ad consequens conuertibilitatem per consequentiam mutuam non volui excludere quin aliud requiatur seu quod hoc sufficiat ad veritatem talis causalis. sed dico quod hoc requiritur. et hoc sufficiebat michi ad propositum Et si querat quid ultra hoc requiritur quero etiam idem ab eo de aliis causalibus supradictis et ita faciliter respondebo sibi sicut ipse michi / nec aliud teneor respondere quia non habeo hic tractare de veritate causalium nisi aliter cogat vi argumentorum quia ex hoc satis patet propositum

¶ Sed ipse dicit quod haec responsio non sufficit / et ex hiis patet quod diminute dedi sensum propositionilmee / et ego teneor explicare quid aliud requiratur ad veritatem illius causalis / et quod per causalem non sufficienter explico radicem obligationis quam tamen videor principaliter in quirere. Ego autem hec omnia gratis et sine probatione dicta simpliciter nego sicut prius. Et dico quod ipse petit principium sicut prius et hoc inta clarum est quod qui non videt nichil videt. Tamen licet ipse non cogat idicam sibi quid requiritur ad predictarum causalium veritatem ultra consequentie conuertibilitatem Dico enim quod ille denotant vel signat non quidem causam essendi nec antecedenes ad consequens causalitatem propriam vt dictum est sed causam cognoscendi siue ad consequens conuertibilitatem perconsequentiam mutuam cum conequenotatione antecedentis cuiusdam prioritatis inferentis respectum illati secundum nostrum modum considerandi. et ad aliquem talem vel consimilem sensum in telliguntur causales supradem Vnde in omnibus illlis est talis consequentia conuertibilis et ultra in antecedente ponitur diffinitio vel terminus pertinens ad diffinitionem termini positi in consequente / vt patet. ideo est aliqualis prioritas antecedentis ad consequens propter quam potest dici antecedens causa consequentis et hinc est quod tales causales conceduntur Et consimiliter dico in proposito Et per hoc ad multa alia dicta sua patet clarissime solutio. ideo plura non recito etc. Et hec de tercia dubitatione Verum est quod ego speraueram et valde optaueram cum isto reuerendo magistro habere longam collationem / et in qua esset aliquid grauitatis the- ologice et nichil sophistice leuitatis. sed ipse insistit in hiis que non multum placent michi. Ipre autem alias dixit quod in tota positione mea omnia est rant ita clara et solida quod nichil aliud in eis sibi visum fuit cui posset catholice repugnari. hoc autem sil dietum esset reputarem non esse vitupe randum. Sed cum reuerentia non est verum. ymmo multa posui quorum opposita tenent plures magni doctores et que non minus reputo fore disputanda in scola theologica quam illa que ipse tractauit de pluralitate per fectionum in deo sine distinctione / de distanti creature a deo et a non esse / de lati tudine possibilitatis et contingentie / detendentia creature in non esse. Ego atemalui permanere in catholica simplicitate quam esse. de illis qui nichil reputant dici subtilei nisi quod est in intelligcilis bile.