Principium 3

¶ Incipit principium in tercium librum senerarum

Venam doctrina haec noua: Isa questio mouetur maram primo capitulo quam alias in eiusdem cor libri principio et similiter in primo sententiarum exordio per meassumptam pro themata iterum nunc resumd Reuerendi patet magistri ac dominica rissimi sicut sacra testatur hystoria bonus omnium artifex rerum deus qui omnia non nisi bona produxit in esse / hominem ipsum spectialis praetogatiua bonitatis creauit interi cetera valde bonum / euquem ad ymaginem suam factum virtutibus singulis insigniuit Sed ut de aliis taceamus 4our spectialiter vurtutibus videre michi videor amictum fuisse hominem abipso sue cereationis exordio / dederat enim sibi deus miecondiam ad conseruationem. hunc siquidem minia custodiebat Dede rat veritatem ad eruditionem / hunc veritas docebat dederat iusticiam ad dircom hunc rustictia regebat dederat et pacem ad declarationem / hunc denique pax fouebat Sed heum miser homo descendens de iherusalem in iherica incidit in latrones. la. o. a quibus suis vrtatibus misabiliter spoliatus accep¬ tapedidit munera deitatis / prredidit enim pietatem et minam / perdidit veri tatem et sapientiam / perdidit equitatem et iusticiam / perdidit etiam pacem et concordiam / perdidit itaque homo iste pietatem et miam quado sic exarsit in concupiscentia sua ut nec sibi nec filiis perceret nascituris Sed in se impsius et immisericors in posteros / simul omnes terribili maledicto et necessati mortis adiecit Pexdidit homo iste veritatem et sapientiam quando dyaboli credens mendacio immortalitatem fallaciter quod mittentis / insipiens factus / diuimi verbi infaillibilem veritatem abiecit. Per didit homo iste equitatem et iusticiam quando serpentis persuasioni et mulieris voci obediuit potius quia diuit tunc enim ut ouidii verbo vtar Terxas astra reliquit Perdidit denique homo iste pacem et concordiam quando incepit caro concupiscere aduersus spiritum et contr ipsum omnis creatura qua prius sibi subiecta fuerat rebellare / tunc enim intus pauor et foris timor inuasit Sic igitur prochodolor virtutes a terra passe sunt exilium Sic in celum coacte sunt capere refugui sicque ipso homine derelicto ad de um qui eas dederat redierunt Sed pensandum est carissimi et diligentius perscrutandum qualiter summa creatoris sepia circa misabilis creature sue reparationem mirabiliter disposuerit prouidere factum est namque in celo consilium ut de calapst homnis tractarer / in qua medius pre lunminum qudicis fungens officio reside bat / ante cuus prospectum virtutes ipse qua dicesunt principalite assistentes sent hac re pari ter conferebat et vtram ex parte quod eis vi¬ debatur vtilius loquebantur Siquidem veritas et iusticia hominem miserum condempnabant / pax vero etr micinda eundemdulciter excusabat / veritas igitur ac iusticia cone hominem / paerate ad faciendam vidictam hiis verbis iudicem affabantur Nunquid oportent impleri sermonem quem locutus es dmine: necesse est ergo vt totus moriatur adam cum omnibus qui in eoerant qua die vetitum pomum in prauarica tione gustauit. Nunquid si prauarica tor predictam mortis sententiam euaserit non iam permanebit in eternum veritas tua domine: Numnquid in teipsum iudicem pertis huius merita retorquentur: Cauendum enim ommno est ne fiat irritum verbum tuum ne sermo tuus viuus et efficax vlla occasione vincatur Pax vero et minaecontra pro parte hominis pia iudicis pulsantes viscera loquebantur. nunquid obliuiscetur misereri deus aut contine bit in ira sua minas suas: Nuquid domine in eternum irasceris nobis aut rx tendes iram tuam a generatione in generationem: Iam enim tua mecndia perii et nulla est omnino si aliquando non miserearis. Numquid ergo domine mine recordaberis. vt culpa hominis qui de fragili limo productus est qui a forti dyabolo seductus est in foro tue pietatis valeat excusa ri: Eguem enim tua miseratione creatura tua / quiam misera facta est et miserabilis valde. venit aut tempus miserendi eius ymmo iam praeteriit tempus Tum ergodomine miserere Sic igitur gratadis erat controusia et intricata nimium disceptatio nec videbatur quodo possent erga hominem veritas et iusticia ac simulpax et mia conseruari Sed auditedilec¬ tissimi super hac deceptatione iudicis sententiam Sane licet dium multumque visus sit dissimulare pater miserationum vt interim satisfaceret zelo veritatis et iusticie non tamen infructuoso fuit patrimine supplicatio importuna / sed exaudita fuit in tempore oportuno ymmo vt declamantis senece verbo vtar Perierat totus orbis nisi super iram fuisset minia / unde tandem pius et clemens iudex paci et minecondescendens super praedicta contentione talem protubit sententiam. Penitet inquit me fecisse hominem. ge. 6o. bonum enim erat sinatus non fuisset homo iste / michi autem incumbit penitentiam agere pro homine quem creaui / vadam ergo et naturam assumens humanam pro hominnis redemptione mortem patiar abhomine / hiis itaque auditis factum est quod prophsopta dixerat Mia et veritas obuia uerunt sibi iusticia et pax osculate sunt. pslmio 8 4o. Tunc enim indissolubili coniuncte federe vnanimiter iudicis laudaue runt propositum et sic prolata sententia facta est partium concordia. Sed attendite bemiqualiter praemissa senentia excuetioni fuerit demadata. venit enim plenitudo temporis et iam pluribus temporum curriculis euolutis quibus os suum dilatauerat in fernus vt nastentes reciperet et mortis terminos ampliaret. Tandem puerorum vagitus / vocens iuuenum / senum lacrimas / vtriusque sexus stridores dentium / miserato diuina conspexit / vnde propter miseriam inopum et gemitum pauperum. nunc exurgam dicit dominus. psalmio decio. Volens ergo piissimus dominus hominem eripere / ne ab inferni faucibus sorberetur / et ei de misericordia reddere quod sibi fuerat de iusticie ratione sublatum dignatus est ab arceceli / a solio glorie / in hominum coloniam / in seruilem forma usque venire sed et carnem peccatia sustipere vt pro hominis redemptione fieret deus homo

¶ Hec est igitur breuis noue christi doctrine summa. haec est breuis totius legis euangelice sententia / hec est doctrina per qua lux in tenebris oritur et salus nascitur in peccatis / hec est doctrina tam singulariter mirabilis / et tam mirabiliter singula ris / vt in eius ammirationem raptus homo non immerito in admiratiue questionis cogatur prorumpere verba dicens Quenam doctrina hoc noua: quae fuit quaestio vestris proposita reuerentiis a pricipio

¶ Ad quam quidem questionem sicut alias dicebatur magister sententiarum in quadripertito huius libri volumine sub quadruplici conclutione respondet

¶ Prima est quod haec est doctrina per quam summa dei mistetur secretius reuelantur in primo

¶ Secunda est quod hec est doctrina per quam noua mundivestigia subtilius declarantur in secundo

¶ Tercia est quod hec est doctrina per quammira verbi commercia sublimius reseratur in3

¶ Quarta est quod hoc est doctrina per quam pia lapsi remedia suauius propinantur in quarto

¶ Per ipsam nam que reuelantur secretius velata misteria summe trinitatis / quo ad primum / per impsam declarantur subtilius creata vestigia noue entitatis / quo ad 2m / per ipsam reseratur sublimius sacata commerctia mire caritatis / quo ad 3m / per ipsam propinantur suauius oblata remedia pie sanitatis / quo ad quartum / nam in hoc quadripertito sententiarum libro tractat magister quadruplex doctrine christi noue et euangelice legis archanum euangeliste iohi diuinitus inspiratum / iohalis primo capa. Primum est quod in primo erat verbum et verbum erat apud deum et deus eat verbum Quod est beate trinitatis summum misterium in llo libro / 2m est quod omnia per ipsum facta sunt et sine ipso factum est nichil / quod est create entitatis nonum vestigui in 2o libo Tercium est quod verbum caro factum est / quod est diuine caritatis mirum commercium in3o libro Quartum est quod habitauit in nobis. Et vidimus gloriam eius / quod est humane sanitatis pium remendium inquarto Sic igitur per hac doctrina altius erigitur huanus prospectus quo ad primum / dulctus instruitur humanus aspectus quo ad 2m / rectius dirigitur humanus prospectus / quo ad tercium / mitius corrigitur humanus defectus quo ad quartum. Nam magister in hoc sententiarum libro correspondenter ad primissa

¶ Ad erigendum prospectum hominis agit de cognitione de i perfecti lumis in ilod Ad instruendum aspectum hominis agit decreatione mundi effecti germinis in 2o Ad dicrigendum profectum hominis agit decotnione verbi effecti numnis in 3o. Ad corrigendum defectum hominis agnit de curatiomne lapsi infecti semis in 4o Vee sunt ill mdo conclusiones ad propositam quasionem renales quas magistur sententiarum pertactat de quarum 3a nuncsolum dicendum est dimissis aliis suis locis Tercia igitur conclusio est huic tercio libro sententiarum correspondens / quod hec est docturna per quam mira verbi commercia sublimius reserantur

¶ Per ipsam naque rese rantur sublimius sacta commercia mire caritatis nam in hoc 3o sententiarum libro tractat mageum illud doctrine christi noue et euangelice legis archanum euangeliste iohani dinitus inspiratum iohamnis primo / verbum caro factum est quod est diuine caritatis mirum commercium Vbi queso videte carissimi circa commercium mire caritatis qua tuor sublimius reserari Primum est personalis diuinitas quia verbum. Secundum est naturalis humanitas / quia caroTercium est quod temperalis natiuitas / quia factum. Quartum est suppositalis vnitas / quia est Teste siquidem philosopho omne quod est ideo est quia vnum numero est Hec est enim huius tercii libri sententiarum principalis materia et sententia generalis Sic igitur per hanc doctrinam recius dirigitur humanus profectus / nam magister in hoc 3o ad dirigendum profectum hominis agit de counione verbi effectinuminis ostendens quantum humana sinit fragilitas qualiter in christo deo et homine salua proprietate vtriusque substantie / vnitur cum maiestate haumilitas / cum virtute infirmitas / cum eternitate mortalitas. caro cum verbo / homo cum deo / infimum cum summo. Sane ut quia per yma nostra longe distabaimus asummis in seipso iungeret yma summis atque ex eo nobis via redeundi ad sum ma fieret / quo summis suis yma nostra copularet Hec est itaque 3a conclusionis sententia Hec est huius tercii libri sententiarum doctrina per quam homo prius a rectitudine deuius / recto calle ad profectum salutis dirigitur per quam ipse qua prius ad inferna seducente dyabolo trahebatur mediatore christo ducitur ad superna Qd ipse nobis concedere dignetur / qua bendictus est in scielta seclulorum Amen

¶ Iuxta thema colltionis in primo principio meo talem formaui titulum questionis vtrum doctrina christi noua sit lex perfectissima Et quia perfectio legis christi ex quatuor potest specialiter declarari Primo ex perfectione praeceptorum que ab ipsa iubentur Secundo ex perfectione credendorum que in ipsa docentur. Tercio ex perfectione meritorum que sub ipsa habentur Quarto ex perfectione primiorum que ex ipsa debentur Ideo iuxta hec quatuor puncta titulus proposite questionis diuisus fuit in quatuor titulos partiales circa quaetuor libros sententiarum pertractandos Primus erat vtrum lex christi sit in praeceptis rectissima. Nus erat vtrum lex christi sit in crededis certissima. 3s eat vtrum lex christi sit in meritis gratissima. 4us erat vtrum lex christi sit in primiis iustissi ma. Vnde sub hiis quatuor titulis in quatuor libri sententiarum principiis quatuor difficultates proposui protractare Prima erat de legis christi et diuine voluntatis recta conformitate Secunda erat de legis christi et sue veritatis certa probabilitate Tercia erat delegis christi meritoria credulitate. 4a erat de legis christi praemiatoria equalitate Expeditis primo et 2o articulis in aliis principiis restat nunc expedire tercium alias reseruatum Queritur igitur vtrum lex christi sit in meritis gratissiam Arguitur primo quod non quia illa lex non est in meritis gratissiam quae impoat aliquid quod si non fiat demeritorium est et sifiat non est meritorium / sed lex christi est huiusmodi igitur etc maior patet quia lex gratissi ma debet esse leuis et promptior ad merita quod ad demerita Sed minor¬ probatur quia lex christi imperat credere articulos fidei / vnde apostolus sine fide in quit impossibile est placere deo crede re ei oportet accedentem ad deum etc he. xi. Sed non credere demeritorium est. Quia qui non crediderit condempnabitur marci vltio Credere vero non est meritorium / quod declaro sic / quia nullus actus est meritorius qui non est liber seu in libe ra hominis potestate sed actus credendinon est liber cum sit actus intellectus et non voluntatis / nec articulos fidei credere est in libera hominis potestate quia pari ratione esset in libera hominis potestate opinari quecumque vellet cum difficilius sit causare assensum firmum et sine formidine qualis est assensus fidei quod assensum dubium et cum formidine qualis est assensus opinionis et tamen ad experientiam patet quod homo non potest libere opinari quecumque vult: quare etc. In oppositum arguitur quia sicut dici solet lex moysiest lex rigoris lex aut christi lex gracie et amoris iuxta illud Io. 1. lex per moysem data est. gratia aut per ilhsocum christum facta est: quare etc

¶ In ista questione erunt duo articuli / primus erit breuiter responiuus et 2us erit aliqualiter collatiuus etc Quantum igitur ad primum respondeo breuiter ad quesitum tenenda simpliciter partem affirmatiua questionis pro qua ad priesuens sufficit ratio post oppositum Sed pro solutione rationis ante oppositum aliqua sunt dicenda. Primo igitur sciendum est quod difficultas quem tangitur in hac ratione vtrum credere articulos fidei sit meritorui consistit in tribus propositionibus / quarum alteram oportet concedere et tamen difficile est elige re / vel enim oportet dicere quod actus credendi non est meritorius quia non est in potestate voluntatis. et contra hoc sunt asserntiones plurium doctorum / vel ortet dicere quod actus credendi sit meritorius / et in potestate voluntatis et contra hoc est ro supradicta / et ut videtur commuis experientia / vel optet 3o dicere quod actus credendi sit meritorius et tamen quod non sit in potestate voluntati. et contra hoc sunt multe auctoritates tam fcorum quam philosophorum dicentium quod nullus actus est virtuosus vel viciosus meritorius vel demerito rius nisi sit a libero arbitrio / libere elicitus / et imperatus / primam ergo partem tenet holkot et dicit quod velle assentire vel acceptare assensum et gaudere deassensu est meritorium proprie quia omne quod est meritorium essentialiter est actus voluntatis Igitur proprie et stricte loquendo de merito dicit quod assentire articulis fidei non est meritorium nec dissentire demeritorium quia actus credendi non est imperatus a voluntate nisi sicut actus considerandi vnam concluisionem geolatiam vel phisicam Ideo non est plus meritorius quam talis actus. Et eusdem sinente videntur fuisse Gd parisien in quodam passu tracta tus sui de fide et legibus / quantum ad illud quod vltimo dictum est de actum conside randi etc. Sed praedictam opinionem reputauit magister hugolius quantum ad aliqua esse hereticam et sibiipsi repugnado claudere repugnatiam Michi at videtur husmodi disputationis difficultatem solum stare in quod nominis et magis esse vocalem quam realem Pro quo 2o sciendum est quod aliquem actum esse liberum siue esse in liba potestate voluntatis potest tripliciter in telligi / secundum quod actus a voluntate procedentes sunt in triplici dentia Quid n sunt quafiunt immediate ab ipsa volunte et a quibo anima rationalis denomnatur voluntas. sicut sunt actus volendi et isti sunt primo pricipaliter et propissime liberi. Alii sunt actus intelllgedi qui fiunt ab intellectum mediate actu et volendi et nolendi et a quibus anima rationa lis denomnatur intellectus seu intelligens sicut sunt actus credendi articulos fidei quia ut ait augustinus. Cetera potest homo nolens credere a non nisi volens Et ideo actus credendilicet sit actus intellectus seu actus intelligendi et tamen fit partimistum a voluntate seu media te actum volendi Et propter hoc licet intellectus intelligendo agat ut potentia naturalis et non libere tamen aliqui actus eius possunt alia modo dici liberi quia aliqualiter fiunt media te actu libero voluntatis concurrente ad hoc apparentia rationis licet non cogentis Alii sunt actus priotorum sensitiuarum imperati a voluntate libea sicut currere / ambulare / ire ad ecclesiam / dare elemosinam / et sic de similibus / et isti actus licet sint naturales tamen possunt dici in potestate voluntatis pro quanto fiunt ex eius imperio et per hoc potest concordari praedicta conarietas Pro quo 3o sciendum est quod licet nullus actus intelligendi qui non fit a voluntate seu mediate actu volendi sit virtuosus vel meritorius a eciam viciosus nec demeritorius quia talis est pure et mere naturalis / tamen actus intelligendi qui fit mediante actu volendi potest esse meri torius quia talis licet non sit propissime liber seu in libera potestate voluntatis tamen est aliquo modo liber et in potestate voluntatis pro quanto dependet ab ea et hoc suffilcit ad hoc quod in eo cadat ratio meriti vel deme¬ riti sicut eciam dici potest de actu exteriori Et ita dicendum est quod actus credendiarticulos fidei est meritorius et est inpotestate voluntatis / iuxta 2am viam suptactam nec oppositum probat ratio ut patet ex predictis etc Ex premissis patet illud quod alias in 3o principio intuli contra magistrum G. qui posuit in quodam correlario quod assentire alicui vero propter determinatione voluntatis non potest competere intellecibus creatis Qud probat quia intellectui creato voluntas non potest esse ro assentiendi alicui vero et per consequens nec eius de terminatio quamuis hoc concedat de intellectum diuino / hoc autem apparet de facto esse falsum quia sepe huiusmoi de terminatio est fidelibus causa credulitatis et si non causa efficiens totalis tamen partialis ut patet per praedicta et apostlius declaraui circa prologum primi Et haec de primo articulo

¶ Quantum ad 2m articulum ad habendum collationem etc resumam illas tres dubitationes quas tractaui in 3o principio scilicet supra 4m librum

¶ Prima erat vtrum voluntas diuina sit diuino intellectui ratio cognoscendi siue assentiendi respectu alicuius veri etc

¶ Secunda erat vtrum voluntas diuina sit vel esse possit creato intellectui causa infallibilis iudicii respectum contanentis futuri

¶ Tercia erat vtrum voluntas diuina sit creature rationali prima lex si ue regula obligandi respectu cuiusli bet ab ea debiti fieri Ad primam dubitationem respondem M. G. tenendo partem affirmatiuam / nam in quadam correlario posut quod diuinus intelltus assentit / quod christus erit praecise propter determinationem voluntatis. Qud probat quia per determinationem diuine volantatis aliquid ponitur in esse futuri igitur per illam habet cognosci esse futurum ab intellectum diuino et sic concedit quod ratio cognoscendi intellectui diuino est diuine voluntatis determinatio Sed contra hoc arguendo inprimo pricipio meo posui tres propositiones sed vt breuius faciam illas non recito / eciam quia respondendo ad eas dixi quod ego laboraui secum in equiuoco Ad cuius declarationem in quodam notabiliinter cetera posuit quod iste dictiones quia propter per et huiusmodi in communibus locutionibus quandoque notant non quidem causa litatem propriam sed illationem illius exalio cum cognotatione cuiusdam praestantie vel prioritatis secundum nostrum modum concipiendi vel alias infelrentis respectum illati et ad aliquem talem intellectum ipse loquitur de causalitate in dictis suis etc Sed in 3o principio probaui quod iste modus respondendi non sufficit ad verificationem dicti suil¶ primo sic quia ipse probault colarium suum per hoc quia per determinationem diuine voluntatis aliquid ponitur in esse futuri / igitur per illam habet cognosci esse futurum a diuino intellectu sed in antecedente ly per non solum dicit poritatem secundum modum nostrum concipiendi vel cognoscendi sed aliam causalitatem igitur in consequente eodem modo debet capi etc Ad hanc respondet nendo istam vltima consequentiam sed vere non video huius negationis causoam etc

¶ 2o arguebam sic quia in materia de qua loquimmiter sicut cum dicitur deus intelligit per ydeas vel quando iste ma. dicit quod divinus intellectus assentit quod a. erit / propter determinationem volneis ly per vel ly propter non potest capi nisi altero isto rum morum scilict l prout nont ercunstantia cem motiue seu effectie sicut cum dicius quod anima intelligit per habitum vel ecunstantiam ponitr intellectiue sicut cum dicius quod homo intelligit per intellectum vel prout dicit circumstantiam formalis notitis sicut cum dicimus quod homo intelligit per sua cognitione / vel prout notat circustantiam sui obiecti medicits sicut cum dicimus quod homo intelligit deum in via per quendam conceptum sibi proprium vel prout notat circumstantiam obiectiimmediate terminantis / sicut cum dicius quod homo videbit deum in pria per suam essentia propriam Sed nullo praedictorum morum potest intelligi illud dictum vt potest faciliter ostendi inductiue igitur illud non est verum nisi valde impropo

¶ 3o sic quia non sufficiur dicere quod ly per vel ly propter notet ibi illam poritatem consequenie siue nosti modi intelligendi Tum quia istud videretur imprope dici Tum quia talis modus concipiendi esset fictus / nisi sibi corresponderet aliqui poritas ex parte bei / quod non potest dici cum inter intellectum et voluntatem dei nlla possit poritas seu quis distinctio ex parte reiassigri Igitur non est verum quod sua volitio ficut ro assentiendi intellectui diuino plus quam econuso 4o sic aliquid esse rationem quare aliquid conueit alteri non potest nisi dubitur intelligi scilict vel quia primo conuerit illi et ideo conuerit alteri / sicut anima est ratio quod homo est susceptis discipline / quia hoc primo conueit anime et ideo conuerit homi /vel quia non conuerit sibi primo ipset iamen primo necessaio exigitur ad hoc quod conueit illi Et hoc potest esse dubitir vel quia ipset est causa illius quod conuerit alteri / sicut anima est ratio quare homo monitur non quia primo moueaitur/ sed quia est causa sui motus Vel quia est aliquid importatum per illud quod comuenit illi siue de illo paeter / sicut tam materia quam forma est ratio quare compositum est corcuptibile quia per hoc partum corruptibile tam materia quam forma importatur vt patet ex eius quid nominis

¶ Sed duobus primis modonis non potest intelligi deter minationem voluntatis dei esse sibi rationem essendi vt clare patet Nec eciam 3o modo quod patet sic. quia illo modo numquam .a. est ratio quare .b. conueniat ipsi c. nisi inter .a. et .b. et. c. sit aliqua distinctio quod non est in proposito nisi ponatur distintio formalis quam non conredit

¶ Pro solutide istarum rationum notauit e. in suo tercio principio. et primo dicit quod pro exemplari declaratione huius materie est sciendum quod artifex creatus constituto iam artificioin esse ydeali in mente sua licet habeat potentia sufficientem et omnia necessaria ad ponendum illud in esse tamen non exit in actum nisi prius ex considerati one quod bonum est illud esse superueniat sibi velle actiuale ponendi illud inesse. Ex hoc enim incipit illud artificium esse futurum in tali vel tali temporequantum est ex parte artificis etc. Sed quicquid sit de hoc exemplo tamen falsum est quod vltio dicit scilicet ex hoc inciomuit illud artificium esse futurum etc Nam impossibile est aliquid incipere esse futurum cum omne futurum ab eterno sit futurum etc

¶ Secundo applicando dictum exemplum ad propositum dicit quod licet in primo artifice deo nulla sit prioritas vel ratio causalis inter volitionem et cognitionem respectu esse .a. producibilis vel futuri tamen quia inter cognitione et volitionem similis rationis vel denominationis potest prioritas reperiri in creaturis vt dictum est / ideo quodammono potest volitio esse ratio cognoscendi intellectui. et hinc est quod secundum modum nostrum concipiendi naturalem procedendo a creaturis ad creatorem dici mus deum velle rationem esse intellectuin diuitio cognoscendi .a. esse futurum et non econuerso. Sed istud magis facit contra eum quod pro eo / nam si ipse hoc at tribuat deo propter similitudinem in creatura a fortiori hoc ipse deberet cocedere de creatura dum propter vnumquod que tale et illud etc et tamen illud ipse negat de creatura quia in 2a parte correlarii dicit quod hoc non potest competere intellectibus creatis etc /itrum in creaturis sit est quod cognitio precedit volitionem cum voluntas non feratur in incognitum ergo secundum suum modum loquendi proca dendo ex creaturis ad creator est magis dicendum esset diuinum intellectum esse ratione volendi quam econuerso. quare etc Tercio dicit quod ex predicto notabilipatet quod dicat ly per vel ly propter cum de quod per vel propter determinationem voluntatis respectum aium fore diuinus intellectus intelligit a. fore dicit eni modum improprie calitatis in talibus locutionibus apud doctores consuetum. in quo denotatur consequentia vnius ad aliud cum cognomina tione cuius dam prioritatis vel prestantie que duo sunt de ratione causae respectu effectus. modo sequitur deus vult .a. esse futurum igitur intelligit a. esse futu rum et indiffinitiua vel descriptiua resolutione vltiata eius quod est a. esse futurum oportet tandem necessario deuenire ad deumvelle Sed istud vltimum dictum est filium quia huius quod est a. esse futurum non est diffinitio vel destptio cum sit oratio infinitiui¬ modi non suppones pro aliquo Iterum quia si eius eset aliqua diffinitio veldescxiptio tamen in ea nullo modo includeretur deum velle plusquam deum intelligere vel deum esse ymmo plus quam cymera currere vt patet intuenti / nec oppositum sequitur ex dictis meis vt ipse michi imponit etc

¶ Quarto respondem do ad quartam rationem supradictamdicit quod ideo voluntas diuina est ratio cognoscedi diuino intellectui de a. esse futurum / quia necessario exigitur ad esse futurum quod deus sit volitio respectum huius et eo quod sine hoc diuinus intellectus nichil est natus esse scire futurum / et hoc oritur exformali ratione habitudinis potentie volitiue ad intellectiua / sicut patet cuilibet in tuenti notabile praemissum. Sed istud non valet / quia deus est cognitio quod a. peccatum est futurum et tamen ad hoc quod illud .a. sit futurum non est necessarium quod deus sit volitio respectum huius cum secundum multos deus non possit velle peccatum. Iterum quia sicut diuinus intellectus nichil est natus scire esse futurum nisi illud velit esse futurum secundum eum / sic diuina voluntas nichil est nata velle esse futurum / non illud sciat esse futurum quare ex hac forali ratione habitudinis potenter volitine ad intellectiua non plus oritur quod voluntas divina sit ro cognoscendi intellectui diuino quam econuerso. Et sic patet quod ipse non sufficienter respondet ad rationes meas nec habeo respondere ad ipsas nec possunt applicari conra causales quas tonessi sicut contra suum modum loquendi vt ipse michi imponit etc. et hec dicta sit cum reuerentia Ad secundam dubitationem respondet M. N. tenendo partem affirmatiuam. unde in primo principio po¬ suit istam conclusionem quod respectum futuri contingentis a deo potest humano intellectui noticia creata infallibilis commninicari. Sed contra hoc probaui in primo prinucipio meo triplicem propositionem sed neoporteat singula repetere / punctus nostre difficultatis potest reduci ad triplicenrationem

¶ Prima ratio fuit ista / quia ad hoc quod aliqua noticia sit infallibilis / requiritur quod non possit esse falsa. sed omnis noticia creata iudicaria respectu veri de futuro contingenti potest esse falsa Igitur sua conclusio est falsa. consequentia patet et antecedens quo ad primam partem perquid nominis. sed quo ad secundam partem probatur quia omne verum de futuro contingenti potest esse falsum: ergo omnis noticia creata qua tale iudicatur esse verum potest esse falsa. consequentia patet et antecedens / qui a non stat quod noticia aliqua sit iudicium falsi et non sit falsa. igitur etc Ad istam rationem alias respondem concedendo maiorem et negando minorem et ad probationem meam quando dico / quamd omne verum de futuro contingenti etc concedit antecedens. et quando infero / ergo omnis noticia creata etc. negat consequentiam et dicit quam instantia est de noticia diuina et cum dico quod non stat quod aliqua noticia sit iudicium falsi etc cocedit de noticia qua assentitur falso etc. Sed istam responsionem alias impugnaui Tum primo quia instantia quam dat ad consequentiam meam de noticia diuina non est ad propositum / quia in consequente ponitur noticia creatavt excludatur noticia diuina Tum secundo quia responsio sua ad probationem consequentie non sufficit quia certum est quod non stat quod ali qua noticia sit iudicium falsi / quin ipsa asso¬ tiatur falso et per consequens quin sit falsa eciam secundum eum. quare etc

¶ Ad hoc in quarto pricipio respondit quod non posuit illam instantiam de noticia diuina nisi ad ostendendum quod non oportet quod omnis noticia que est respectu illius quod potest esse falsum possit esse falsa. et sicut hoc dicitur de diuina ita probabiliter videtur sibi posse dici de noticia creata et ita concedit quod licet non stet / quod aliqua noticia sit iudicium falsi quindo sit falsa / tamen bene stat quod sit iudicium illius quod potest esse falsum / et non possit esse falsa / et loquitur de noticia creata. Sed contra istam solutionem arguo sic. quia data quacumque noticia creata que fuit iudicium quod antichristus erit. probo quod sicut ipsa fuit iudicium illius quod potest esse falsum / ita potuit esse falsa Nam bene sequitur hoc fuit falsa antichristus erit. ergo illa noticia creata qua assentiebatur antichristum fore fuit falsa. et antecedens est possibile. ergo et consequens / quare sequitur quod illa notiticia non fuit infaillibilis etc.

¶ Se cunda ratio principalis fuit contra se cundum correum praedicte conclusionis in quo posuit quod fidelis qua ex fide infusa iudicauit vltimum iudicium fore potest hoc non iudicasse. Vnde contra hoc arguebam sic / quia de nullo intellectu qui iudicauit antichristum vel iudicium fore concedendum est quod potest hoc non iudicasse nisi de illo de quo ista consequentia est bo na iste intellectus sic iudicauit. ergo sic erit. Sed de solo intellectum diuino et de nullo alio / ista consequentia est bona / vt patet. igitur etc

¶ Ad istam rationem alias respondit Et primo dicit quod ista propositio non facit contra colarium suum quia posuit illud sic. vetula que ex fide infusa iudicauit vltium iudicium forem potest ex ea non sit iudicasse et raitido mea arguit quod non potest non iudicasse quod non nega uit.

¶ Secundo dicit quod falsum est illud quod assumo in illa ratione scilicet quod de nullo intellectum nisi diuino ista consequentia etc. Nam secundum ipsum illa est bona de intellectum christi quia aliter falle retur. Contra quam responsionem alias arguebam. Et primo contra primum dictum quia quando dicit quod vetula ex fide infusa potest sic non iudicasse vel intelligit quod potest sic non iudicasse ex fide / eo scilicet quia fides potest non esse fides et tunc bene concedo sed istud non sufficeret ad saluandum illam fidem esse noticiam infallibilem propter quod tam videtur ponere illud colarium. vel ipse in telligit quod potest ex ea non iudicasse. quia scilicet illa fides potest non fuisse iudicium et tunc negarem istd. quia sicut ipsa non potest non iudicasse sicut ipse videtur consentire / sic ipsa non potest non iudicasse per illud iudicium.

¶ 2o contra secundum dictum quia si de in tellectum christi creato illa consequentia est bona iste ludicauit antichristum fore / ergo antichristus erit / tunc ex opposito conanuen tis infertur oppositum antecedentis et per consequens sicut possibile est antichristum non fore lta possibile est anima christi non iudicasse antichristum fore Ad ista respondet in quarto principio Vnde quando dico quod ipse intelligit quod vetula ex fide infusa etc / vel quia fides potest non fuisse fides / vel quia fides potest non fer isse iudicium respondet quod neutrum oportet ipsum dare. sedicit quod hoc est qui a potest non fuisse iudicium illius Sed contra hanc responsionem arguo sic quia si illa fides potest non fuisse iudicium illius cuius fuit iudicium / sequitur euidenter quod potest non fuisse iudicium Nam si potest non fuisse iudicium illius et de facto non fuit iudicium alicuius alterius nisi illius. sequitur quod potest non fuisse iudicium. Nam omne iudicium est alicuius iudicium / et per consequens sicut oprtet dere quod illa fides non potest non fuisse iudicium / ita non potest non fuisse illius cuius fuit Nam vtrumque est priteritum / quorum neutrum plus dependet exfuturo quam reliquum / sicut patet cuilibet intuenti. quare etc

¶ Tercia ratio principalis fuit confirmatio praecedentium / in qua probabam quod ista affirmatiua de praeterito sit vera / hec vetula iudicauit iudicium fore. ideo hec negatiua de possibili non est concedenda / ipsa potest non iudicasse etc Dicendum enim quod hoc solum concedendum est dedeo propter ratiom alias tactam. Si autem hoc concederetur de creatura pari ratione sustineretur quod creatura quae voluit a. potest non non voluisse a. et ille qui peccauit potest non peccasse / et sic quod praeteritum potest non fuisse contra articulum parisis. etc Ad istam respondet quod istud non facit contra eum quia ipsi se non dixit quod vetula quae iudicauit vniverslum iudicium forem possit non iudicasse vniveranunm ludicium forem vt iam tactum est in predicta ratione etc. Sed contra istam responsium praeter rom iam factam arguo sic. nam ipse alias concessit quod sor. qui vidit aliquid in verbo potest illud non vidisse / sic deus potest illud non ostendisse. sed vidisse aliquid in verbo est aliquid iudicasse. quare etc Et hec dicta sunt cum reuerentia desecunda dubitatione quare etc. Ad terciam dubitationem alias respondi tenendo partem affirmatiuam sub triplici propositione / et contra plura dicta mea multipliciter arguit magister egidius in suis principiis Sed ne oporteat singula repetere cum eciam ad plura illorum satis in aliis principiis sit responsum. Ideo hic solum causa breuitatis repetam pauciora. Igitur inter alia posuit contra medictus magister istam propositionem quod ista consequentia non valet / deus vult aliquem obligari. igitur illum immedia te obligat quam licet multipliciter probauerit / tamen ex tam copioso rationum exercitu solum tres eligo fortiores Prima igitur fuit ista / quia stat aliquid a creatura potente obligare praecipi. et sit illud non precipi a deo. igitur etc consequnia tenet vt dicit per descriptionem meam de obligari et antecedens probat quia aliter omnis obligatio esset de iure diuino quod est falsum quare etc. Ad hanc respondi quod non stat aliquid acreatura potente obligare precipi praeet cepto iusto et obligatorio / et illud non precipi a deo. ideo dicit chrtr istus loquens ad prelatos qui possunt obligare subbditos. Qui vos audit meaudit / et qui vos spernit me spernit Luce. decimo. Contra quam solutionem ipse arguit. quia quamuis ita foret / non tamen deus immediate precipit / et sic per diffinitionem meam de obligari non immediate obligat Itenappret et sibi quod vtendo de praecepto sicut cuilibet videtur sonare assumptum est verum quia praecipere est aliquid modo imperatiuo subedito dicere / vel demonstrare / modo hoc est possibile de creatura et non de deo Itentunc omnis volibtio esset praeceptum / quod non videtur proprie dictum / quis enim quolibet creato intellectum ignorate potest obligari / et tunc sibi nichil esset praeceptum illur etc Sed hec faciliter et euidenter refellum tur ex illo quod dixi in declaratione tercie conclusionis primi principii scilicet quod isti termini praeceptum / prohibitio / consilium etc non solum supponunt pro diuine voluntatis extrinseco signo / sed eciam proipsius actum intrinseco Vnde iste terminus praeceptum non minus proprie supponit pro actuintrinseco diuine voluntatis quo precie pit aliquid fieri seu vult aliquid debe/ re fieri quod pro signo extrinseco talis actus et sic de aliis etc Et ita si aliquis obligatur / deus illum immediate obligat. et illud quod obligatur immediate praecipit / praecepto scilicet sue voluntatis intrinsatio / id est actu quo vult talem obligari seu aliquid debere ab eo fieri. et per tale praeceptum posset creaturam obligare absque quocumque precepto extrinseco siue a deo siue a creatura dato licet hoc non faciat communiter / sicut alias dixi etc / declara hec et pone exemplum de concursucause 2a etc

¶ Secunda ratio sua fuit haoc / que eciam in prima ratione aliqualiter tangebatur. quia nisi sua propositio esset vera / sequretur quod omnis obligatio foret de iure diuino etc Ad hanc respondi concedendo quod sicut est aliquod ciuile dominium quod non solet dici de iure diuino lita eciam et aliqua obligatio / quia secundum modum loquendi communem aliqua obligatio vel aliquod dominium non dicitur et de iure diuino / quia fit a deo approbante Nam sic quodlibet esset de iure diuino. sed ex alia radice hoc der. quare etc Contra quam responsionem ipse arguit quod ipse habet ad minus quod ego contradico modo loquendi eciam sine ratione cogente / et ultra concedit michi quod non dicitur obligatio diuina / quia praecise a deo approbante sed quia ab eo obligante vel ab eius lege / et illa est propria virtus sermonis / ex quo quid nominis concesso precedenti infert quod est aliqua obligatio vel sibi alla causa quare obligatio aliqua dica tur esse ab aliquo. Sed hec omnia nego sibi et ratio patet ex hiis que dixi in declaratione secunde propositionis tercieco clusionis primi principii vbi distinctiones posui de signis diuine voluntatis obligatoriis quorum quedam sunt naturalia seu naturaliter habita / de quabus apostolus Ro. io Gentes quae legenmnon habent naturalirer quae legis sunt faci unt etc. Allia sunt supernaturalia siue supernaturaliter data sicut esset lex moysi vel christi / aut alia quis signa diuine obligationis diuintus inspirata de quibus loquitur apostolus primne petri primo. Spum sancto inspirati locuti sunt sancti dei homines etc. dico ergo quod aliqua obligatio dicitur de iure diuino non quia sit a deo approbante vel obligante quia si quaelibet esse de iure divino. sed quia talis innotescit nobis per signa supernaturaliter et divinitus inspirata sicut per st prturam legis christi vel moysi Et sic gracianus vocat ius diuinum quod in lege vel in evuanetio continetur Et sic patet quod ipsem smale umn imponit quod eio contradico modo loquen(di sine ratione: quare etc 3a ratio fuit quia melte¬ sunt imiuste obligationes et quae sunt pec cata in esse obligationis ergo deus il/ lis mime obligat Ad hanc respondi quod nichil iniustum seu peccatum est lex obligans sicut dixi in primo principio Sed contra hoc ipse arguit quia stat quod aliqua creatura se obliget alicui et in se obligado peccet. nam stat ipsam se obligare deo prohibente / quo dato illius obligatio erit peccatm. unde arguitur sic. de us nullum obligat obligatione que illi foret peccatum. sed stat quod aliqua obligatio sit creature peccatum / ergo stat esse obligationem qua deus immediate non obligat Sed hic dico quod illa propositio scilicet stat creaturam obligare deo prohibente est trum cata Et dupliciter potest intelligi / quia vel ipse intelligit quod creatura potest se obligare ad aliquid faciendum deo prohibente ne illud fiat / et ad istum sensum faceret / ad propositum sed ego nego. vel intelligit quod potest se obligare ad aliquod / deo prohibente ne se obliget ad illud / et adhuc islud ego nego / quo tamen concesso adhuc nullum sequeretur inconueniens contra me. nam solum sequeretur quod deus vellet aliquem obligari ad aliquid ad quod ille seipsum obligaret obligatione que esset sibi peccatum et deus illum obligaret obligatione que esset actus intrinsecus sibi / hoc est per suum diuinum velle obligatorum. nec istud videtur impossibile. quare etc Ad alias autm rationes satis arbitror fuisse responsum. sed magister meus nichil respondit ad rationem quanfeci contra predictam propositionem probando quod illa consequentia sit bona quam negat / quia si non. tunc oppositum con¬ sequentis staret cum antecedente / et sic staret quod deus vellet aliquem obligariet tamen illum immediate non obligaret / quod est falsum / quia sicut non staret quod deus vellet aliquid fieri et tamen illud immediate non faceret. aliter enim diuina voluntas non esset immediate efficax omnium que vellet esse vel fieri / ita in proposito quare etc Et hec cum / reuerentia de tercia etc