Quaestio 1

¶ Quantum ad primum articulum

¶ Primo praemittam quorundam terminorum declarationes. Secundo ponam aliquas responsales conclusiones Tercio obiciam contra per aliquas rationes

Circa primum punctum sunt tres termini declarandi scilicet quod sit viator / quod veritas / quid noticia euidens

Primo ergo declarandum est quid sit viator / vnde dico quod viator seu creatura viatrix vt in¬ proposito sumitur est rationalis natura que nec est beata nec dampnata

¶ Ex quo sequuntur aliqua primo sequitur quod christus numquam viator fuit patet quia ipse ab instanti sue conceptionis secundum naturam humanam fuit beatus

¶ Secundo sequitur quod paulus in raptufuit viator / patet quia licet tunc viderit archana dei / tamen per illam visio nem non fuit beatus

Tercio sequitur quod stat aliquem esse non viatorem / et tamen ipsum esse in statu merendi patet de christo ante tempus passionis etc 4o equitur quod stat aliquem esse viatorem et tamen ipsum habere noticia intuitiua dei / patet de paulo quia secundum augustinum in questionibus ad orosium et similiter super genesim ad litteram Anima pauli in raptu clare et sicuti est diuina essentiam vidit. Vnde patet contra ockam quod intellectus viatoris non bene describitur quod est ille qui non habet noticiam intuitiua deitatis sibi possibilem de potentia ordinata Per primum intellectus noster excluditur / qui habet noticiam intuitiua dei Per se cundum intellectus dampnati cui de potentia ordinata non est possis illa noticia etc Quod enim hec descriptio non sit sufficiens. patet de paulo qui vt dictum est et sicut istemet doctor concedit in secundo tractatu dyalogi de dogmatibus Iod. 22i capitlo 2o. noticiam claram deitatis habuit etc. et tamen tunc non fuit beatus sed viator vt dictum est. quare etc.

¶ Secundo declarandum est quid sit veritas. unde dico quod omnis veritas vt hic sumitur est propositio vera. Ad cuius probationem pono aliquas propositiones

¶ Prima est quod nulla veritas est disincta a propositione. que sit quoddam complexe significabile seu propositionis signaitum totale. patet quia si esset talis veritas seu tale conplexe significabile nec esset substanti a nec accidens nec deus nec creatura vm mo omnino nichil esset ut concedunt illi qui sic ponunt / sed talis positio est inintelligibis et irrationabilis / vt pro nunc suppono quia alibi declaraui. Secunda propositio est quod nulla veri tas est distincta a propositione / que sit res absoluta vel respectina / accidens ipsi propositioni vere / patet. quia sisit sequitur quod esset vel esse posset aliqu a res alia a deo quam deus non possent creare et aliqua quam non posset annichilare / quia non posset creare veritatem istius deus nichil creat nec annichilare veritatem istius deus nichil amichilat. Item sequitur quod futurum contingens de necessitato erit quia veritas istius propositionis antichristus eritifuit. ergo sequitur quod antic hristus erit / consequentia est bona / sed si illa veritas est aliqua res alia a propositione deus non posset facere modo quin illa res fuerit / et sic atecedens est necessarium illo dato / et per consequens eciam consequens etc. Item deus posset talem rem distinctam a propositi one destruere / ipsa propositione manente / et tunc illa propositio adhuc esset vera / et per consequens veritas etc. et ex hoc sufficienter patet propositum principale Tercia propositio sequens ex predictis est quod aliqua veritas potest causari a deo / tamen non est possibile quod deus causet illam veritatem patet de ista deus nichil causat et eodem modo de anichilatione etc non tamen propter hoc sequitur quod aliqua entitas possit causari a deo et non sit possibile quod deus causat illam entitatem

¶ Quarta propositio eci am sequens ex predictis est quod aliqua veritas fuit qua necessaria est fuisse / et tamen contingens est eam fuisse veritatem / patet de ista antichristus erit

¶ Sed contra predicta obicitur primo quia deus seu diuina noticia est veritas et deus tamen seu eius noticia non est propositio vera Igitur non omnis veritas est propositio vera.

¶ Secundo antequam aliquid esset pretur deum veritas seu verum erat mundum fore / et hec veritas non erat de as quia hec veritas contingens erat et deus erat necesse esse / nec hoc verum erat propositio / quia nulla erat igitur tale verum erat quoddam complexum signicaile.

¶ Tercio quia si nulla propositio esset / adhuc veritas esset nullam propositionem esse Igitur non omnis etc Pro solutione istorum ponon aliquas propositiones Prima est quod preter omnem propositionem creatam aliquid est verum seu aliqua veritas extra anima / patet de deo sicut prima obiectio arguit Secunda propositio quod preter omnem propositionem creatam vel increatam nullum est verum seu nulla veritais exta tra anima patet quia sicut omnis veritas creata est propositio creata vt probatum est sic veritas increata quae deus est. est propositio increata ut ostendam Tercia propositio quam pous no probabiliter et non assertine pro declatio praecedentis est quod deus seu divina notitia sicut est veritas sic est ipsi intellecui divino propositiovera. patet. quia si divina noticia quae deus cognoscit aticristum fore non concedatur esse proposito vahoc non potest esse propter alid nisi quia diceretur quam ad hoc quod aliquod sit propositio requritur quod sit quid complexum sic quod sit ex pluribus partibus essenaliter composium / quarum vna sit subiectum alia copistula et alia paestum / quod repugt divine implicitati Sed hoc non valet Primo quia propter illa causam non dicitur propositio mentalis complexa / ymmo nulla propositiomentalis est illo modo conlatia sicut probat magister gregoius. qu. prima. et hoc idem qualiter sit verum et qualiter non alibi declaraui

¶ Secundo quia supposito quod illud esset verum de quaelibet propositione creata tamen propter hoc non debet negari a deo quod sit propositio / verbi gratia licet verum sit de quaelibet noticia creata quod non stat ipsam esse noticiam et ipsam non esse rem distinctam ab illo cui est noticia tamen propter hoc non negamus a deo quod sit notitia seu cognitio quamuis sua noticia non sit distincta ab eo quare ita potest dici in proposito etc

¶ Ex istis patet responsio ad 2am obiectionem vnde quando dicitur quod anquam aliquam esset praeter deum / verum erat mundum fore / distinguo istam quia haec oratio infiniti modi mundum fore potest sumi significate et personaliter vel materialiter. Si primo modo dico quod illa oratio pronlorolo supposis iodeo propositio non est vera / ymmo omnis propositio in qua subicitur vel pater oratio infiniti modi significie sumpta est incogrua de virtute sermonis sicunt alibi declaraui Si vero sumatur 2o mo 1. materialiter / vel capitur materialiter pro seipsa et sic adhuc est falsa / ut clarum est vel capiturimaturaliter pro propositione cuius est dictum / seu cui correspondet et hoc vel propropositione creata et sic propositio est falsa / vt patet / vel pro propositione increata que deus est et sic propositio est vera siceni dico quod antequam aliquid esset praeter deum / veritas erat mundum foreet illa veritas erat deus Et quando arguitur quod non quia illa veritas erat contingens et deus erat necesse esse / dicendom quod illa veritas erat necesse sicut deus etc. sed tamen illa veritas erat contin genter veritas / sicut scientia dei quod antichristus erit est necessria tamen est contin genter scientia quod apnntichristus erit vt aliasus declarabitur

¶ Si vero dicatur contra / mundum fore ab eterno fuit verum eum veritas igitur mundum non fore abeterno fuit falsum seu falsitas consequentia tenet quia quandoctumque vnum quadictoriorum fuit verum alterum fuit falsus sed deus nec est nec potest esse filitas igitur aliqua falsitas fuit ab eterno qua non erat deus Respondeo negando prima consequentiam unde conceditur ista propositio quirta quod ab eternon fuit aliqua veritas cui nulla erit contadictoria filitas. patet per rationem factam Et per idem patet ad terciam obiectionem / unde quando dicitur quod si nulla propositio esset adhuc verum esset nullam propositio nem esse. concedo istam condicionalem quia antecedens est impossibile quia sicut impossile est deum non esse noticiam. sic impossibile est deum non esse propositione vera. dico tamen quod si nulla propositio creata esset adhuc verum esset nullam propositionem creatum esse. capiendo orationem infinitiui modi vt dixi. sed illud verum esset deus

¶ Sic igitur patet quid est veri tas et quod nichil aliud sit quod propositi¬ o vera Quare autem propositio dica tur vera hic non declaro et multa alia que circa hec possent dici pertranseo. qunia de hiis spectat ad logica et menthaphisica et de illis dixi in tractatum de insolubilibus

¶ Tercio declarandum est quid sit euidentia seu euidens noti cia Vnde dico quod duplex est euidenti a. quedam est euidentia absoluta qualis est euidentia primi principii vel reducibilis ad eam. alia est euidentia condicionata qualis est euidentia nostri ingenii quae est citra primam

¶ Tui dentia absoluta simpliciter potest describi quod est assensus verus sine formidi ue calisatus naturauter. quo non est possibile intellectum assentire et in sic assentiendo decipi vel errare In hac autem descriptione quatuor partes ponuntur Prima est assensus verus quia omnis euidentia est assensus licet non econtra Et dicitur verus ad differentiam erroris seu assensus falsi vel erronei quam tuncunque sit firmus tamen numquam est euidens 2a pars est sine formidine ad diferentiam opinionis suspicionis vel coniecture quae non sunt sine formidine de facto vel de possibili

¶ Tercia est causatus naturaliter id est ex causis necessitantibet intellectum ad sic assentiendum ad diffrentiam fidei quae licet sit assensus sine formidine tamen non catus naturalter sed libere etc 4o est quo non est possibile etc Ad diffrentiam assensus causati per silogismum faligraphumqui licet possit hre conditiones praedictas tamen haens illum assensum sic assentiendo de cipitur. non per assensum conclusum sed per medium conclusiuum Item illa pars ponitur ad diferentiam euidentie secundum quod siue condici¬ onate de qua statim diceturi Euidentia autem secundum quid potest describi quod est assensus verus sine formidine causatus naturaliter quo non est possibile stante dei influentia generali et nullo facto miraculo intellectum assentire et in sic assentiendo decipi vel errare. In hac autemdescriptione sinplicile partes ponuntur consiliratione sicut in prima / praeter illam stante deietc que ponitur ad differentiam prime euidentie etc Et dantur iste descriptiones de euidentia creata Et hec de termino tum declaratione etc

¶ Siis praemissis ponende sunt 3 conclusiones ad hunc primum articulum responsiue Vnde aduertendum est quod circa hunc articulum due fuerunt opiniones extreme vna achademmicorum ponentium quod nulla veritas possit nobis esse euidens / quam opinionem reprobat augustinus. Alia fuit quorundam praesumptuosorum philosophorum asserentium quod omnis veritas potest naturaliter esse nobis euidens / quam opinionem impugnat thomas brandum libro primo sum me sue parte 3o capibili primi

¶ Igitur mediando inter istos errores / sit haec prima conclusio / quod possibile est viato rem non solum de primo principio sed eciam de maltis aliis veritatibus habere euidentiam absolutuam siue noticiam sim pliciter euidentem Ista conclusio maxime quo ad prima partem adeo videtur nota quod ipsam probare apparet petitio principii tamen contra proteruum potest suaderi Primo per medium tactum qgriaendo ad oppositum questionis

¶ Secundo quia aliter sequitur omnes scientias parire quod est inconueniens maxi ine de mathematicis quae secundum philosophum sunt in primo gradu certitudis 3o quia quaelibet expritur non solnum primum principium esse sibi euidens modo praedicto sed eciam multas consequentias sicut er consequenie petentes principium vt iste sor. est ergo sor. est vel non est / si homo est homo est / et multe alie ut iste homo est ergo animal est / si equus currit aril currit etc Vnde assensus talium veritatum habet omnes conditiones supradictas vt patet quare etc

¶ 2a conclutio est quod possibile est viatorem de miltis veritatibus contingentibus habere euidentiam absolutuam siue noti cia simplciter euidentem. verbi gratia quod ips est / quod ipe cognoscit etc probatur per augustinum 5. de trinitate capituo / 2. Scimus inquit nos viuere / prorsus non metuimus ne aliqua similitudine fallamitur quia crtum est eciam eum qua fallitur viuere etc 2 quia impossibile est aliquem de talibus veritatibus rationabiliter dubitare quocumque posibi posito etc. quare etce¬ 3a conclio est quod impossibile est viatorem aliquod extrintio ab eo sensibile euidentr cognoscere esse euidentia simpliciter et absoluta sed bene euidentur secundum quod et condiciona Ista conclsio habet duas per tes Prima est quod simpliciter et absoltate nelum extrinti a nobis sensile euidenter cognoscitur esse / ut puta quod albedo est / quod nigredo est / quod homo est / quod homo est alius ab asino / et sic de similibus Probatur primo quia stat sine contradictione appere et assentire sic esse et tamenon sic esse Igitur sic esse non est euidens praedicto modo onlsa tet ex 4 conditione suppoita de euidentia praedicta et antecedens patet per dei omnipotentiam quia quicquid deus potest facere mente causa 2a vel mediatibus causis ecundis potest per scipsum / et quobuiscumque dua bus rebus datis quarum vna non est pars alterius deus potest vnam illarum conseruare alia destruc ta et per consequens destructo quolibet sensi extriseco posset consetuare in anima sensasionem et habetur propositum etc / 12o si praedcte verita tes essent sic euidentes vel hoc esset per senssum vel per intellectum Non per intellectum quia non sequitur euidenter intellectus intelligit alisam rem ab ipso igitur alia res ab ipso est / nec sequitur intelligendo antichristum esse igitur antichristus est. Nec per sensum quia hoc maxime foret per visum / sed hoc non / probo quia sequitur visus est indispositus et mendium est indispositum et obiectum non est in debita distantia igitur visus non iudicat euidenter de suo obiecto consequentia est bona et antecedens est ineuidens sensui / praedicta euidentia Igitur consequens non est sic euidens virtute visionis 3o quia multociens equa fortiter quis iudicat se videre asinum quando non videt eum sicut quando realiter videt ilum / et non obstante tali iudicio ac firma adhesione talis decipitur et non videt quod credit videre Igitur propter quod cumque iudicium forte vel firmam adhesionem non cognoscit quas euidenter tali euidentia quod sic est sicut sibi apparet et hoc maxime vbi non sequitur apparet tibi quod sic est et ergo sic est / et per consequens ex nullo antecedente evidente potest anima euidenter inferre aliquam aliam rem ab ipsa esse / loquendo semper de euidentia praedicta Confirmatur ratio quia sequitur deus indisponit visum et medium igitur visus non iudicat de obiecto suo euidenter loquendo de euidentia ut prius / consequentia est bo na et antecedens est tibi dubium igitur consequens non est a te negandum et per consequens patet prima pars conclusionis scilicet quod simpliciter absolute nullum etc 2a pars conclusionis est quod loquendo de euidentia secundum quod seu conditionata vel ex suppostione scilicet stante dei influentia generali et cursu nature solito nulloque facto miraculo talia posunt esse nobis sufficienter euidentia sic quod de ipsis non habemus rationaliter dubitare Probatur hoc quia stante dei influen¬ tia etc non stat talia nobis apparere et non sic esse. unde quamuis talis apparentia possit esse ipsius obiectis non existentibus per potentiam dei absolutam tamen propter hoc non habemus rationabiliter dubitare Nam ex hoc multa inconuenientia et absurda sequerentur Primo sequitur quod possemus rationabiliter dubitare quod aliqua substantia alia a natura nostra diuina esset / quia deus posset conseruare omnia accidentia huiusmodi substants corruptis seu destructis ut in sacramento altaris / 2o sequitur quod non posset sufficienter inferri ex una re alia nec ex causa posset concludi effectus / nec econtra / et sic perirent omnes demonstrationes naturales Et consequentia tenet quia duarum rerum distinctarum deus potest absolute alteram conseruare alia destructa 3o sequetur quod haberemus rationabiliter dubitare demonstrata quacumque creatura an illa esset deus an illa esset adoranda et sic an deus esset asinus ante asinus adorandus. nam quamlibet talem posset deus assumere etc et breuiter multa similia possent inferri quae sunt absurda et blasphema: quare etc. et sic patet responsio Contra praedictas conclusiones per ordinem instatur / primo contra primam 4or rationibus seu mediis Primo sic / non est euidens euidentia absoluta aliquid esse primum principium nec aliquid esse antecedens a consequens a consequentiam a propositionem et sic de similibus Igitur tali euidentia nichil est euidens consequentia tenet quia si aliquod est euidens tali euidentia oportet quod sit propositio deducta per aliquam consequentiam in qua sit antecedens et consequens sed antecedens probatur quia tali euidentia non est euidens plura esse Igitur nec primum principium esse et sic de aliis positis in antecedente ad quorum quodlibet infertur plura esse etc. Confirmatur 2o quia aliqui negaue runt primum principium vt patet quarto methaphisite igitur non est euidens Confirmatur 3o quia de facto dubium est quid sit primum principium vt clarum est Igitur non est euidens. 2o pricipaliter arguitur sic illud non est euidens cui intellectus potest firmiter dissentire sed intellectus potest primo principio dissentire quia deus posset huius modi dissensum in eo causa re de sua omipotentia cum hoc non implicet contradictionem

¶ 2o confirmatur quia hoc potest ipse intellectus ex imperio voluntatis unde videtur plus impossibile intellectum assentire opposito primi principii ex imperio voluntatis quam assentire isti credito / vna essentia simplicissima est tres res distincte / et quaelibet earum Nam ponendo hunc argiul habemus negare modos arguendi manifestissions et qui apparent renere in virtute primi principii sicut similum expositorium silium in barbara et consequentia conuersiuam sicut patet in exemplis etc

¶ Tercio confirmatur quia voluntas pie affectata potest intellectiui impera re quod credat supradictis credibilibus et ipsum ad hoc subiugare ergo potest esse aliqua voluntas ita male affectata quod poterit intellectum subiugare ad assentiendum opposito primi principii consequentia tenet quia cogitatio post lapsum facta est pronior ad malum quam ad bonum iuxta illud sensus et cogitatio huani cordis prona sunt ad malum abadolescentia etc. Ecia praua affectiopotest quatumlibet augeri et tamen ineuidentia argiuli trinitatis / et ineuiden¬ tia oppositi primi pricipii non se excedunt infinite / igitur

¶ 3o principaliter arguitur sic nulla falsitas potest a nobis euidenter cognosci / igitur nec veritas Antecedens patet primo posterorum falsum non scitur quia non est etc

¶ Sed consequentia probatur quia tanta apparentii potest esse de aliquo falso quod sit verum sicut de vero. Nam secundum philosphum 8o tholiorum nichil prohibet quaedam falsa esse probabiliora quibus dam veris et per consequens apparentia / ymmo de facto philosophus vt patet primo phisicorum reputat esse principium euidens quod ex nichilo nichil fit et de illo habuit tantam appentiam sicut de aliqua conclusione demonstrata Igitur si illud non fuit sibieuidens nec quodcumque aliud. Si autem dicatur quod ad esse euidens non sufficit praecise appere sed requiritur apperere vere cum apprere false possit esse ita intenum et ita firmum sicut vetr. tunc datis duabus talibus apprentiis nescimus quae sit euidens et sic numquam esset nobis certum vel euidens aliquid esse euidens et possemus dubitare tale esse euidens et per consequens haberemus dubitare illud esse vum / quia sequaitur dubito hoc esse euidens ergo dubito hoc esse verum vel saltem non scio etc

¶ 2o confirmatur quia ad esse euidens non sufficit apprere vere quia si sortes het quantancumque apperentiam de aliquo vero et hoc per medium falsigraphum propter hoc non habert euidentiam / sed non est nobis possibilem scire euidenter quod medium sit sophisticum et quod verum nam quandoque cridimus habere denmonstrationem quando habemus sophisticam rationem / quare etc.

¶ Tercio confirmatur quia ille assensus non est euidens de aliquo cui omnino similis et eque firmus est ineuidens de eodem / sed quandoque dato aliquo vero demonstratiue probato / poterit dari probatio falsigra phica eque vel magis apparens / si ergo 2a non sit / euidens nec prima. igitur nichil est euidens per demonstrationem velsaltem non est euidenum aliquid esse euidens illa euidentia etc

¶ Qrto principa liter arguitur sic si aliquod esset euidens se quaretur quod quodlibet esset equaliter euidens et summe euidens / consequens est maifeste falsum quia nichil est nobis eque euidens sicut deo et angelis Similiter principia sunt euidentiora conclusionibus sed consequentia probatur quia non videtur unde euidentia possit intendi.

¶ Primo non quo ad veritatem quia vna veritas non est magis veritas quam alia / seu vna propositio magis vam quod alia 2o non quo ad adhesionem / nam maior vel mior adhesio non facit maiorem vel minorem euidentiam patet de fide etc 3o non quo ad claritatem sic quod in vna euidentia sit maior claritas noticie quam inalia / quod probo quia quelibet taliseui / dentia de qua loquimur generatur naturaliter ex primo pricipio per consequentiam vel consequentias necessarias et euidentes et per consequens quelibet talis generatur summa / quia ex causis naturalibus non proueniunt effectus inequales ceteris paribus / quia agunt secundum vltimum potentie

¶ Secundo confirmatur quia inhuius modi generatione non ast maior resistentia in vno quod in alio Nam cum nulla tali euidentia stat aliquas gradus dubietia dobieco illur omns sut equales 3o confirmatur quia quelibet talis euidentia summe clare representat suum obiectum / quia to¬ taliter sicut est alier non esset euidentia / sed per ipsam falli posset intelletus illue etc

¶ Ad istas rationes respondetur per ordinem et primo ad primam negatur consequentia vnde pro materia ponuntur aliquem propositiones Prima est quod aliquis potest scire ymmo scit de facto aliqua propositionem vel consequentiam euidentia primi pricipii et non scire euidenter tali euidentia quod scitum ab eo sit propositio vel consequentia / patet de homine simpliciter illitterato etc

¶ 3o est quod aliquis potet euidenter scire primum pricipium et nescire quod sit primum pricipium / patet quia quilibet mente formans primum pricipium scit ipsum euidenter et tamen cum hoc sfat quod nesciat vtrum sit ropostio hpte cel cathegoreatica tc

¶ 3a est quod aliquas potest scire euidenter aliquam propositionem et non scire euidenter tanta euidentia quod illa propositio sit va aut falsa / et similiter de consequentia patet ex praedictis et comniliter potest dici quod aliquis potest scire aliquam propositionem et non scire tanta euidentia an ita sit sicut illa propositio significat quia potest non scire an propositio sit et an significet Quarta propositio est quod cum praedictis stat quod nullus potest euidenter scire propofitionem aliquam et nullatenus scire quid vel qualiter per ea signatur / patet quia oppositum in plicat et sic patet ad prima rationem et ad tercia confirmationem.

¶ Sed ad se cunda dicitur quod sicut dicit aristotiles illi non negabat primum principium corde sed ore¬ / similiter hoc non est ad propositum. quia et slprimum pricipium erat eis ieuidens nichil equitur etc

¶ Ad secdaum rationem negatur apiore vnde pono aliquas propones

¶ Prima est quod licet aliquis posset dissentire primo princio non sequitur quod illud non sit euidens / sed solum quod potest non esse euidens / puta illi qui sit dissentiret Secunca est quod licet aliquis dissentiendo primo principio vel assentiendo eius opposito erraret in fide tamen quod aliquis possit dissentire primo principio vel assentire eius opposito non contradicit fidei nostre. Primum patet quia ex opposito primi pricipii sequitur oppositum cuiuslibet articuli fidei 2m patet quia dicere quod deus possit huiusmodi assensum vel dissensum causare non comtradicit fidei ymmo videtur fauere articulo de omipotentia dei Tercia propositio est quod huiusmodi positio non est contraria veritati primi principii. et ad hanc positionem non sequitur primum pricipium esse falsum quia non sequitur a liquos assentit opposito primi principii ergo primum principium est falsum ymo sequitur oppositum et

¶ Quarta propositio est quod assentire opposito primi prin cipii non infert aliquod impossibile etis naturaliter / puta contraria esse simul aut aliquod simile / patet quia supposito quod assensus contradictoriorum essent contrarii et quod esset impossibile naturaliter impos esse simul in eadem mente sicut assenum sum quo assentirem sor. esse et assensum quo assentirem sortem non esse / tamen non propter hoc videtur impossibile vnum tercium assensum esse in mente quo assentirem sortem esse et non esse Ex quibluis patet in generali quod maior rationis est falsa et minor siue sit vera siue falsa non est contraconclusionem etc tamen in speciali dicendum est de nlcia rationis. Vnde quando primo dicitur quod deus posset etc hic respontia quod circa hoc duplex est opinio / vna quod deus potest se solo causare assensum vel dissensum in mente nostra / et secundum hanc concedendum esset quod deus possit causare huiusmodi errorem circa primum prinucipium nec propter hoc sequitur quod non sit euidens ut iam dictum est

¶ Alia est opinio quam tenet holkot. qu 1 articuo 3o que potent oppositum et secundum hanc ponende essent alique propositiones Prima est quod deus non posset se solo causa re errorem de primo principio / patet quia omnis error est assensus vel dissensus 2a est quod deus mediantibus causis secundum et secundum naturalem cursum potest causare errorem circa primum principium patet quia stat aliquem dubitare et errare circa entitatem primi principii scilicet quid sit primum principium etc Tercia est quod deus mediantibus causis secundis iuxta naturam iam eis inditam decursu solito non potest causare errorem de primo pricipio id est dissensum eius vel assensum de eius opposito / patet quia hoc esset excognitione alicuius rei sed quaelibet cognitio nataest concare assensum prima principii / saltem nulla nata est concare dissensum / plusquam caliditas nata est frigefacere vel ecntra Igitur etc

¶ a propositio est quod deus mediatibus causis secundis et de suo posse absoluto potest cauare errorem de primo princio patet quia hoc non implicat nec hoc infert doria esse in eodem etc quare sequitur etc Ad matum vero 2a et 3a confiretionis de imperio voluneis et ecia de affectione voluntis etc simile potest renderi per aliquas propositiones Prima est quod ex imperio vel affectione volunetis praecise sine quacumque appa rentia a motiuo aliquo non contingit credere acui complexo / patet quia aliter possem opiniari libere quod rex sedet et sic de quolibet alio minignoto ec quod appaet filium sed de hoc alia dicetur 2a est quod nullum in fide nostra traditum ymo nlara ymmo nec omnia simul iuncta a aliqua de illis clau dunt vel inferunt contradictionem seu oppositum primi principii nec appropiquant sibi ymmo infinite distant abeo / et tantum quamum aliquod verum necessari um quamlibet euidens ymmo quodtum ipsum met primum principium / nec propter ipsa oportet negare aliquam consequentiam euidentem seu tenentem in virtute primi pricipii. et omnia ista patebunt in nlcila de trinitate vbi ostendam quo ille articulus potest sustineri sine vlla contradictione aut bo ne consequentie negatione Tercia propositi o est ad oppositum primi principii cum imperio vel affectione voluntatis nulla apparentia vera potest concurrere / nec ad hoc aliqua lex iusta potest obligare. Quarta est quod ad ipsa credibilia fidei nostre quantumcumque ardua cum imperio vel affectione voluntatis potest concurrere apparentia vera et diuina inspiratio sicut alias ondam Ex quibus omnlibus patet quod imperium voluntatis et eius piaaffectio plus est potens ad faciendum assentire credibilibus nostre fidei quod quaecumque assentio possibils opposito primi pricipii et sic patet modus probabilis respondendi ad istam rationem Cnde adhuc hoc non obstante videtur mon probabile propter praedictas rationes quod intellectus ex perio voluntatis et priua affectione cum aliqua apparentia licet falsa posset naturaliter dissentire primo pricipio etc sed quicquod sit de hoc nichil sequitur contra conclusione vt sepe dictum est etc Ad tercia rationem conceditur maior ad bonum sensum quia licet sit falsa in forma qua ponitur ex eo quod falsitas potest esse veritas et simillus ex eo quod aliqua falsitas potest euidenter cognosci esse fal¬ sitas / tamen vera est ad istum sensum quod impossibile est euidenter scire falsum ideo negatur consequentia etc Et ad probationem conceditur illud quod infertur scilicet quod ad esse euidens non sufficit praecise apprere sic esse quantumcumque talis apparenti a sit intensa sed requiritur quod apparentia sit vera. et quando infertur quod numquam esset nobis euidens etc ymmo haberemus dubitare etc Pro ista materia ponuntur alique propositiones Prima est quod quam uis non sit necesse omnem habentem euidentia de aliquo / experiri illam aut scire illam esse euidentiam tamen omnis hacens huiusmodi euidentiam experiri potest illam / et potest scire illam esse euidentiam absque aliquo nouo motiuo ymmo mo tiuaeuidentie que est actus rectus sufficiunt ad sciendum euidentiam esse euidentiam / qui est actus reflexus / et hoc mediam te aduertentia circa actum rectum etc. Secunda est quod non stat aliquem habere euidentiam de aliquo et dubitare se habere euidentiam de eodum / patet quia sicut bene tangitur in arguendo si dubito meam apparenti am esse euidentiam dubito vel saltem non scio ipsam esse veram et per consequens ita esse sicut ipsa signicta: quare etc

¶ Tercia est prosecunda confirmatione quod quamuis non sit necesse omnem habentem medium verum et non sopisictum ad aliqud euidenter scitum ab eodem / scire actum aliter se habere medium verum / tamen omnis sic hacens potest scire euidentur se habere / nec stat ipset dubitare de talimediodo patet ex dictis

¶ 4a propositio est quod cum praedictis stat quod aliquis non habens euidentiam de aliquo credit illud firmiter et absque hesitatione et ex mecio necessitante ipsum protunc / et potest credere se scire euidenter illud et tamen in vtroque tam in actum rectoquam reflexo deapitur / nec est possibilem stante tali assensu recto firmo habere assensum reflexum dubium plusquam in assentientem euidenter Et consimiliter omnino potest dici de habente medium sophisticum quod est possibile quod credit se habere demnstram et credit se habere euidetiam. et qd hoc concludunt ille rationes et non plus / tamen cum istis stat quod quodtuncumque quis habeat firmum assensum et quod tucumque credit se habere euidentia / tamen eam non habet si non concurrant ille conditiones quantuor supraposite in descriptione euidente Ideo ad tercia confirmationem dicitur secundum praedicta quod impossibile est esse duos assensus. vnum euidenttem euidentia de qua loquimur / et alium non euidentem qui sint omnino similes quod uis in apparentia adherentia et firmitate possent esse equales vt patet quare etc

¶ Ad quarta rationem negatur consequentia pro quo ponuntur alique propositiones

¶ Prima est quod supposito quod de aliquo cum de quolibet noto haberemus summa euidentia id est maximam nobis natura liter possibilem tamen non propter hoc haberemus equalem cum deo et angelis nec equaliter sciremus principia et conclusiones deductas ex eis / primum patet quia deus sciret independenter nos aut dependenter. similiter angeli sunt perspicatioris nature intellectiuie et per consequens ex eisdem principiis eadem conclusionem clarius intelligerent quod nos ceteris paribus / 2m patet primo posterorum. Propter quod vnumquodque tale et illud magis cum ergo sciremus conclusiones perprincipia sequitur propositum etc Secunda est quod necesse est omnia nobis euidentia esse nobis eque indubia Patet quia euidentia nullum gradum formidinis aut dubietatis secum compatitur Tercia est quod de facto non est necesse euidentiam de aliquo esse summam ymmo in euidentia sunt gradus quia primum prinaipium est euidentissimum et deinde alia magis vel minus secundum quod magis vel minus appropinquant ad primum principium / similiter de eodem potest haberi euidentia maior vel minor vel propter plura media ad eandem conclusionem vel propter intensius idem medium considerare vel propter diuersa dispositionem in tellectus seu naturalem seu acquisitam.

¶ Quarta propositio pro solutione rationis est quod nes bene concludit quod in in tellectibus omnino consimilibus consimiliter dispositis et consimiliter applicatis ad considerandum et ceteris aliis paribus primum principium et quodlibet aliud de se et conclusionibus equaliter se quentibus equalem euidentiam ymmo omnem sibi possibilem generabunt patet quia sicut agentia naturalia etc et si de hac generatione vel augustine fierint aliqua difficultates ille essent communiens omnibus formis spirituralibus vt de luce et similibus etc hec de prima conclusione Contra sequndam conclusionem arguitur eciam quatuor rationibus Primo sic nulli est euidens quod ipse cognoscit vel in telligit etc cui non est euidens quod ipse sit creatura rationalis seu natura cognoscitiua sed 2m nulli est euidens. igi tur nec primum Maior videtur nota / sed minor patet / nam de facto contingit in sompnio vel eciam in vigilia in homine grauiter infirmo quod credit se asrinum vel lapidem et per consequens credit se non creaturam rationalem aut ognoscitiua. unde iocose arguitur sic o non sum creatura rationalis se intellectiua igitur nichil est michi euidens consequentia est optima et antecedens potest esse a me creditum in casu posito ergo consequens non est a me negandum et per consequens concedendum vel saltem potest esse a me concedendum etc

¶ Secundo arguitur sic si 9o esset vera vel esset possibile animarcognoscere distincte quamlibet suam cognitionem vel non. si sic / contra / quia esset possibile quod anima simul haberet cognitiones infinitas distinctas quarum vna non esset pars alterius nec aliquod vnius esset aliquid alterius / consequentia patet etc et falsitas consequentis apparet / quia non est possibile animam siml et distincte infinita cognoscere etc Si dicatur quod non. contra. quia non appatet maior ratio de vria quod de alia etc. simibter dicit philosophius 2o posterio rum / quod impossibile est nos here habitoius nobilissiosita quod lateat nos quae etc

¶ Tercio arguitur sic / si conclusio esset vera / tunc iuxta senenam augustim 15o de trinitate capitulo primo dicentis. Nidem suam videt vnusquisque in corde suosi credit. vel non esse si non credit Et post pauca Si inquit est fides in corde nostro eam esse non ambigimus sed eam tenemus certissima scientia sequretur quod euidenter sciremus nos credere et nos habere fide consequentia tenet ex conclusione / paitet ex predicta auctoritate augutini / sed falsitas consequentis patet quia sequatur scio me habere fidem ergo scio ea esse veram / et ita esse sicut per eam significa tur. quia ex opposito fequitur oppositum etc et consequens est falsum et impossibile / cum fides sit cognitio enigmatica etc Quarto arguitur sic / nos nescimus euidenter nos habere actus intelligendi vel amandi / igitur nec scimus euidenter nos intelligere vel amare / consequentia tenet et antecedens patet quonido de illo sunt opiniones Vnde aliqui ponunt quod non sunt actus distincti ab anima et alii oppositum etc.

¶ Ad istas rationes per ordinem raspons unde ponuntur aliqua propositiones

¶ Prima est pro materia minoris siune ancedentis / quod forte non est possibile aliquem credere se esse creaturam non cognitiua vel intellectiua.

¶ Secunda est quicquod sit de illo / tamen ratio nichil plus potest concludere nisi quod possibitur est aliquem opinari quod nichil sibi est euidens. quia contingit opinari antecedens ad hoc et consequentiam

¶ Tercia est quod cum hoc stat aliquid esse et posse esse alicui euidens quamuis eidem homini non sint ista possibilia simul scilicet. quod opinetur nichil sibi esse euidens et quod aliquid sit sibi euidens.

¶ Quarta est pro declaratione praecedentis quod posse aliquem dissentire isti aquid est m euides non concludit quin stet aliquid esse euidens et esse dubium sicit set tactum est de primo princio

¶ Ad secundam rationem ponuntur alique propositi cones

¶ Prima est quod anima non potest cognoscere distincte quamlibet cognitionem suam patet / quia hoc non foret possibile sine multitudine cognitionum infimnita / quia cum vna cognitio non sit distincta cognitio suipsius i vel erit deuenire ad aliquam quam non cognoscit vel habebit noticias infinitas

¶ Secunda est quod quamlibet cognitionem suam potest anima nostra cognoscere distincte patet inducendo

¶ Tercia est anima nostra scit distincte se scire quicquid et quecumque ipsa scit / patet quia ipsa scit vel potest scire distinctem istam scio quicquid vel quaecumque scio Quarta est quod non quicquid aut quecunque animascit ipsa scit se scire distincte patet quia aliter oporteret ponere actos intint in tos. etc et sic patet ad rationem

¶ Ad auctoritatem philosophi dicitur quod ipse vult quod inconueniens sit quod aliquis sciat et consideret actualiter an ipse sciat et nesciat est scire. et hoc est verum et sic patet ad istam rationem Ad tercia ponuntur alique propositiones.

¶ Prima est quod quamuis experiamiter fidem non tamen experimur ipsam esse fidem et hoc solum probat ratio etc

¶ Secunda est quod possibile est fidem aliquam esse intuitiue cognitam et euidenter scitam et scire quod sic est omnio sicut significatur per ea et tamen ipsam non esse euidentem noticia patet quia videat angelus intuitiue fidem petri in corde suo cuius significatum euidenter nouit in verbo tunc angelo est euidens sic esse sicut significat illa fides et tamen illa non est euidens noticia quia non angelo vt notum est nec petro.

¶ Tercia est quod possibile est quod viator euidenter cognoscat suam fidem et ipsam esse fidem vera et sic esse sicut ipsa significat et tamenfides non erit sibi euidens noticia licet sit sibi euidenter nota. patet posito quod vnus viator habens fidem aliunde sibi acquirat demonstrationem vel experientiam aut quomodolibet ali¬ ter euidentiam de significato sue fidei / patet nam si esset pessensus euidens non esset fides etc.

¶ Quarta est quod licet ista consequentia non valeat euidens est fidem esse et fidem esse vera / igitur fides est euidens noticia / ista tamen est necessaria euidens est fidem esse vera / igitur fldes est vera patet satis et sic apparet quo possumus pecipere euidenter fidem nostra ex

¶ Ad quartum rationem negatur consequentia quia licet nos nesciamus euidenter que res sint actus intelligendi aut volendi non tamen sequitur quod nichil sciamus euidenter per ipsos sicut satis patet ex supra dictis etc

¶ Con sictra terciam conclusionem arguitur eciam quatuor rationibus duabus contra prima partem et duabus contra 2am

¶ Primo sit non est possibile per quacumque potentiam quod anima sentiat obiectum exteriori sensasione et quod obiectum non sit illu illa pars prima est falsa quae videtur oppositum supponere et in hoc fundari etc. Sed antecedens probatur quia ista consequentia est bona anima sentit obiectum igitur obiectum est / sequitur enim bene tango calidum igitur calidum est / gusto dulce igitur dulce est / video petrum ideo petrus est / quia si video petrum video ailiquid et non nisi petrum igitur petrus est aliquid et sicl

¶ 2o confirmatur quia anima non potest agere sensasionem de aliquo obiecto ipso obiecto non existente sed anima non potest sentire obiectum nisi agat suam sensasionem. igitur etc allomdo est clara et becncur patet quia sequitur anima sentit il animaagit sed sicut omnis cogtio est actio ita et omnecognoscens est agens solus ergo deus non potest in anima causare sensasionem quare etc

¶ 2o ad idem arguitur sic. si fundamentum conclusionis esset verum scilicet quod illud non est euidens quod potest sic apparere et non sit esse etc sequitur consimili ratione quod nulla noticia creata vel creabilis esset infallibilis. et per consequentio nulla euidens quod est contra dicta Sed consequentia patet quia de qualibet tali sic est quod potest non esse sicut ipsa representat aut quod intellectus potest aliter vtiipsa quod ipsa sit vtenda quare etc. Secundo confirmatur quia si illud sumdamentum esset verum sequeretur quod nullus beatus haberet euidentiam de perpetuitate sue beatitudims et per consequens non esset assecuratus et sic non esset beatus quia securitas est maxima pars beatitudimis / consequentia patet / quia supposito quod beatus firmiter assetiat quod ita perpetuo remanebit et quod ille assensus non potest non fuisse assesus tamen oppositum potest non fore / et per consequens non fuit euidens etc quare etc

¶ Tercio contra secundam partem conclusionis arguitur nullum est experimentum vel iudicium quin pernature potentiam cum dei influentia generali possit esse quod illud experimentum vel iudicium sit / et quod non sit sicut denotatur per illud. igitur conclusio est falsa / et fundamentum nullum etc / consequentia patet / sed antecedens probatur. quia tale iudicium potest causari dato quod non sit ita vel in dormiendo vel eciam in vigilando / propter indispositionem medii vel organi vel per ludificationes sicut patet per experientiam

¶ Secundo confirmatur quia si ratio fundamentalis conclusionis valeat / sequitur quod modo sit possibile arisulilem habuisse euidentiam quod perpetuo erut generationes et corruptiones / consequens patet maiate falsum / quia illud fuit falsum et non est posile ipsium sciusse falsum sec conclus probatur quia ipse sic assentiit firmiter per rones intellectum suum cogentes et modo est possibile quod sic sit nec fuit possibile naturaliter quod sic assenscrit et quod non sic erit. igitur possite est quod habuit de illo euidentiam etc.

¶ Quarto ad idem arguitur sensatio potest naturaliter generari et conseruari absque obiecti praesentia vel existentia ymmo obiecto absente vel destructo Igitur illa pars conclusionis est falsa. Antecedens probatur de generatione vt patet in sompniis et timentibus et ludificatis quibus apparent castra et multa que non sunt et ista apparentia est sensitiua / de conseruatione patet / quia ex fortiobiecto relinquitur in nobis visio causata ipso oculo clauso sicut docet experientia et augustinus riouo de trini. capiulo lo

¶ Secundo confirmatur quia experientia videtur ad oppositum conclusionis. Primo de existente in naui cui arbores videntur moueri. Secundo de circulo apparente in aere ex baculo ignito et Tercio de baculo pro medientate in aqua / qui apparet fractus Quarto de collo colunbe verso in quo apparent diuesi colores. 5o de ymagine quae videtur in speculo / in quo non est. 6to de illusionibus et ludificationibus. ex quibus omnibus patet quod natualiter multa nobis apparent esse que non sunt et qualia non sunt / et sic non quica quid experimur est euides esse etc. Ad istas rationes per ordinem respondetur. Vnde quod primam ponuntur propositiones

¶ Prima est quod ad impus nandum primam partem conclusionis etc non sufficit ponere probabiliter quod impossibile est sentire obiecto non existente seu aliquam similem propositionem proba bilem ymmo oportet hoc euidenter probare / quia dato quod sit solum probabile quis poterit opinari oppositum et per ponsecuens consequens ad ipsum non erit ab eo negadum Vnde potest dari vna regula genea lis que valet ad multa in ista materia quod si ex aliquo antecedente euidenter et formaliter sequitur aliquod consequens et atecedens sit propositio proba bilis vel aliqua eius pars / impertinens est consequens esse euidens. ita quod non oportet consequens esse euidens / nec hoc repugnat.

¶ Secunda propositio est quod siue ad senlationum esse sensatioum / siue ad potetiam sensitiuam sentire requiratur ipsam potentiam agere siue non est impertines prime parti conclusionis nec impugnatur per hoc etc

¶ Tercia est quod upposito quod ad potentiam sensitiuam sentire / requiratur potentiam ipsam agere adit potest ipsa producere vel saltem conseruare sensationem obiecto destructo vel absente simpliciter sequia deus potest supplere vicem obiecti

¶ Quarta est quod possibile est de divina potentia quod potetia talis sentiat exteriori sensasione obiecto non existente / nec valet consequentia anima sensitiua sentit / igitur obiectum est / plus quam hec anima intelligit antichristum. igitur antichristus est. Ideo non valent iste / video petrum ergo petrus est / tango calidum ergo calidum est etc Sed bene sequitur video petrum ergo video aliquid quamuis istam negent mel ti. dico tamen quod non sequitur ergo po¬ trus est aliquid / sicut bene sequitur deus intelligit antichristum ergo intelligit aliquid / sed non sequitur vltra ergo antichristus est aliquid / et per ista patet ad totam rationem etc.

¶ Ad fecundam rationem negatur consequentia Sed gratia materie ad videndum differentiam inter noticiam dei et creature / quo ad infallibilitatem ponuntur propositiones Prima est quod sola diuina noticia est vniuersaliter infaillibilis Ista supponitur

¶ Secunda quod aliqua humana noticia de necessario et impossibili aliter se habere / sicut de primo principio et similibus est infaillibilis / patet. quia non stat ipsam esse et aliter esse quod significat / nec est possibile talem noticiam aliter significare / hoc enim est posile per potentiam nostri intellectus / cum illa non significet ad placitum / nec per potentia diuinam quia quanta necessitate ipsa est significatiua vel significat / significat suum significatum. Et ideo licet deus posset ipsam facere non esse aut non significare / tamen non posset facere easignificare oppositum sui significatiquod modo significat / sicut non posset facere quod caliditas fe igefaceret seu prodicetet frigiditatem

¶ Tercia est quod aliqua humana noticia de aliquo contigenter vero est infallibilis / puta noticia qua scio me esse / viuere / patet quia talis non potest esse nomna et quod aliter sit quod sigficat / vnde siilla per potentiam divinam temenfferatur in alud sebinfta rei cognitium viverlur probabile quod non esset nomna de imeesse nec de quocumque aibldo / quicquid tamen sit de hoc illa no potest esse md fallilis 4a est quod nulla humana nomna de contingenter vero extrieatio a cognoscente est vel ese potest infallis et hoc probat ratio Ex hiis sequuntur aliqua Primo sequi tut quod de eodem esse possunt due noticie idem significantes quarum vna est infallibilis et alia non. patet de creata et increata noiticiis de antichristo fore etc

¶ Secundo sequitur quod omnis euidentia absoluta de qua in prima et secunda conclusionibus / est notitia infallibilis / sed nulla euidentia conditionata de qua in hac tercia conclusione / est infaillibilis / patet clare etc.

¶ Ad confirmationem conceditur priumum consequens. Pro quo ponuntur propositiones

¶ Primo est quod nullus beatus scit euidenter quod sau beatitudo perpetuapitur licet hoc credat firmiter et certitudinaliter / quia quilibet scit vel scite potest quod non implicat contra dictionem quod ipse suam beatitudinem credat perpetuari et tamen quod non perpetuetur / et hoc bene probat ratio secunda / et hoc est clarum de notitia in proprio genere quamuis dubitetur de noticia in verbo etc.

¶ Secunda est quod non stat quod aliquis sit beatus et dubitet an sua beatitudo perpetuabitur / hoc probat ratio et

¶ Tercia est de quolibet futuro contingenti possibile est quod creatura ei firmiter assentiat. et tamen non erit / patet satis

¶ Quarta est quod de nullo futuro contingenti possibile est quod deus sibi assentiat et quod non erit. quia sic deus erraret quod est impossibile Ex predictis primo sequitur quod de eobem possunt esse due noticie idem significantes quantum una est simpliciter euidens et alia simpliciter ineuidens Secundo sequitur licet omnis euidentia sit certitudo tamen non econ¬ uerso / unde que sit differentia inter has noticias. patet satis ex hiis que ap parent quod ratione etc

¶ Ad terciam rationem ponuntur alique propositi omnes Prima est aliqui duo assensus possunt esse ommino eiusdem rationis quorum vnus erit euidens et alter non / patet si videat aliquis hostiam consecratum et assentiat quod videat panem / et alter non consecratam. et consimiliter assentiat etc.

¶ Secunda est quod aliquis assensus est in me nunc euidens et ille potest fieri ineuidens me nesciente / et si militer econtra patet faciliter / et haec et nichil plus probat ratio. Vnde negatur consequentia quia est euides quando ita est et non alias vt patet ex descriptione euidentie.

¶ Tercia est quod nulle rationes probabiles cogunt ad assentiendum sine formidine propositio ni quam probant / quia non cogunt nisi quod assensum opinatiuum et cetera.

¶ Quarta est quod sola experienti a vel demonstratio cogit intellectum ad assentiendum propositioni / que sine hiis maneret dubia. Et ex hiis patet Ad confirmationem negatur consequentia / quia philosophus solum ha buit opinionem nec habuit rationem cogentem Sed forte ista responsio non sufficit et cetera. Ideo posset diti sine assertione. quod sicut falsum potest nunquam fuisse falsum ymmo verum. sit quod numquam fuit euides potest fuisse euidens et sic diceretur cocedendo consequens probabiliter etc

¶ Ad quartam rationem praemittuntur propositiones Prima est quod ex causis naturalibus cum dei influentia generali fieri potest quod nichil sentiatur a sorte et tamen quod sortes iudicet quod ipse sentit aliquid / et similiter fieri potest quod aliquid sentiatur a sorte et sor. non iudicet se sentire

¶ Primum patet in dormientibus. secundum patet sepe in non aduertem tibus vt clarum est.

¶ Secunda est quod ex causis et cetera fieri potest quod homo sentiatur a sorte et sortes iudicet se non sentire hominem / et similiter quod homo non sentiatur a sorte et sortes iudicet se sentire hominem. primum patet de illo qui videtur a remotis. et similiter secundum vt clarum est

¶ Tercia est quod ex causis naturalibud et cetera non potest fieri quod sor. sentiat aliquod obiectum quod est per se obiectum illius sensus quo sentitur approxrimatum in debita distantia / organo bene disposito et eciam medio et sor. iudicet se non sentire illud obiectum patet quia aliteris. sensus deciperetur circa proprium obiectum. Quarta est quod ex causis et cetera non potest fieri quod aliquid / sentiatur a sorte sensu exteriori sensa sione sufficiente ad iudicium et sortes iudicet se non sentire aliquid qui a tale iudicium non posset habere causam aliquam naturalem vt patet et cetera Ex hiis ad rationem nega tur antecedens et quantum ad id quod dicitur de dormientibus et cetera di¬ / co quod ipsie non percipiunt per sensus exteriores sed per interiores / per quos potest naturaliter sentiri absens vel non existens / videtur tamen homim quod sentiat et hoc est propter pecies rerum derelictas et cetera. Sed de vigilantibus timentibus vel infirmis dico quod tales non senti unt nisi ea que sunt et presentia sunt licet aliter iudicentur. In timenti bus autem iudicium erroneum causat ymaginatio fortis cum sensasione presentis / virtute cuius iudicat homo quod illud quod sentit sit illud quod timet. In infirmis autem huiusmo di iudicium erroneum causat vel eciam ymaginatio fortis vel dispositio organi De ludificatis aut diuerse sunt cause errorum secundum diuersas causas quibus ludificationes fieri possunt de quibus in scienciis naturalibus et magicis. Quantum vero ad illud quod dicitur de conserila tione visionis et cetera / dico quod non sed propter fortem alterationem organi causatur iudicium erroneum quo iudicatur idem videri quod prius et cetera

¶ Ad confirmationem negatur antecedens. unde pro materia ponuntur alique propositiones Prima est quod res sensate taliter possunt applicari sensui quonteriori vel sensus taliter disponi quod sensus virtute talis sensasionis nisi aliunde dirigatur habebit multa iudicia erronea vtpote iudicabit se videre quennon videbit et econtra / et hoc solum probant ista exempla adducta. Secunda est quod in omnibus predictis exemplis sensus non videt nisi ea que sunt et que presentia sunt / ver bi gractia existens in naui non videt arbores moueri nec motum arboris nec generaliter aliquem motum quia nullus motus est in arbore nec in aliquo viso ab eo in casu et consimiliter potest dici in aliis etc 3a est quod in praedictis exemplis apparet sensui vel apparere potest nisi aliunde dirigatur quod sentiat ea quae non sunt nec praesentia sunt. verbi gratia quod videat motum arborum / igneum circulum etc baculum fractum etc Cause aut talium apparem tiarum habent videri in philosophia et in perspectiuaet quantum ad ludificationes aliquais in astrologia et in arte magica ido transeo

¶ 4a propositio sequens ex praedictis quod naturaliter fieri potest quod aliquas credat se habere experientiam de aliquo de quo solum habet apparentiam erroneam / tamen non stat quod apparentia erronea sit experientia cona ipsa solum est de vero et sic patet de tercia conclusione / et primo articulo

¶ Quantum ad 2m articulum in quo videndum est / vtrum possibile sit periatorem habe re de theologicis noticiam maiorem fide

¶ Primo praemittam terminorum declarationes Secundo ponam renenales conclusiones Tercio obiciam per aliquas rationes. Circa primum punctum tres termini sunt de clarandi / primo quae sunt veritates the-¬ ologice / 2o quod fides et qualiter viator potest eam acquirere / 3o quae noticia maior fide

¶ Primo ergo declarandum est quae sint verio ritates theoice unde dico quod de ipsis possumus loqui dupliciter / vno modo stricte / alio modo large / stricte loquendo veritatuo theologice sunt veritates necesse via tori ad eternam beatitudinem consequenda / vel veritates quas credere est viatori necessarium ad salutem / sed magis large lolnus veritates theologice sunt ille veritatus qua sunt de deo formate vel formaiate / vel eciam de creaturis ut habent attributionm vel per se ordinem ad deum punta seundum creationem gubernationem reperationem iusti ficationem remunerationem et similia / quae considerantur in theo ut passio mnus sbiecti / vnde ad istud facit dictum augustini / o de tri. capitulo 1o "non vtique quicquid sciri ab homine potest in rebus humanis vbi plurimum superuacue vanitatis et noxie curiositatis est / huic scientie tribuo / sed illud tantummodo quofides saluberrima qua ad vitam beatam ducit gignitur nutritur defenditur et ratioboratur" Et loquitur de theologia

¶ Ex ista auctoritate sequuntur alique propositiones Prima est quod 2. descripito posetea est magis propria quam sit prima et hoc est cotra okam qua prie qui ponit illam / patet quia multe sunt veritates quae valent ad defendendum fidem etc quae non sunt viatori necessarie ad salutem etc

Secunda est quod sole veritates que sunt de rebus diuinis a humanis quibus veritatibus ipsa fides saluberrima est etc possunt proprie dici veritates theologice

Tercia est que sequitur / quod non omnes veritates theologice sunt fide credende sed alique solum probabiles et opinatiue / patet de istis deus potest facere infinitum / deus potest creare suprama speciem / et de multis similibus etc

Quarta propositio est quod de omnibus rebus mundi possunt esse veritates theologice / patet quia de omnibus possunt formari veritates quibus fides saluberrima etc Nam dequalibet re alia a deo verificatur quod est creata et de deo quod ipse illam creat / et per hoc fides saluberrima etc Item circa quascumque res creatas vel eciam increatas potest homo virtuose vel eciam viciose ager. igitur etc Antecedens patet quia quacum re creatavel increata potest licite vel illicite frui vel vti et consequentia tenet per augustinum / 2o. de tri. capitulo 4o Quicquid prudenter fortiter temperate et iuste agimus / ad eam pertinet scieitiam que in euitandis malis bonis qua appetendis versatur

¶ Vnde ex iss bis tis probationibus patet vnum correltum quod vtet ad de fendendum praedictam propositionem Et est quod ista consequentia nichil valet cuiuslibet scientie veri taiuo sunt de deo vel de rebus creatis tanquam de obiecto vel obiectis illo pertinent ad theologia seu sunt veritaitus theologice sed est fallacia consequentis Nam licet tam veritatio scientiarum perticularium quam veritates theologice sint de eisdem rebus / tame veritates theologie sunt secundum aliam attributionem ad deum / quae attribuntio vel ordoest sufficiens ad vnitatem talis scinie modo quo loquitur philosophos 4o methaphysice et aliis pluribus locis.

¶ Secundo patet ex praedictis quid debet dici / de subiecto the- ologie et de vnitate eius et quo sit praectica / et quo speculatiua secundum diusa / sed de hiis nichil dico quia logicalia sunt vel alibi videnda.

¶ Secundo declaram dum est quod sit fides vnde dico quod multi pliciter potest sumi / vt alias videbitur sed vt ad pritesuens sumitur fides potest describi / quod est assensus verus firmus sine formidine non euidens / vel breuius / fides est assensus certus non euides Nam cerri tudo importat primas duas conditiones Certitudo ei est assensus verus firmus sine formidine In hac autem fidei descriptione due prime clausule ponuntur eadem ca qua in descriptione euidentie. sed 3a scilicet non euidens ponitur ad dieream evidentie. Et huic descriptioni concordat illud commune dictum augustinusi Quid est fides nisi credere quod non vides. Capit enim credere pro cer¬ titudinaliter assentire / et capt non videre pro non euidenter cognosceri Stet videndum est haoc quiliviator possit hanc fidem acquirere / et de hoc pono aliquas propostiones

¶ Prima et quod impsile est viatorem per rationem demonstratiua vel euidentem acquirere fidem / patst secundum philsophum demrtatio est sillogismus faciens scire / ergo talis ratio generat scientam seu euidentia et non fidem

¶ Secunda est quod impossibile est viatorem per rationem dyaletica precise vel probabilem acquierere fidem / patet / quia talis quantum est de se solum generat opinionem cum formidine et non certam fidem

¶ TEciam est quod impossibile est viatorem per solum iperium voluntis vel per solam affectionem acquire re fidem / patet / quia tale iperium vel talis affectio per se non potest geneare opinionem / igitur nec fidem / consequentia tenet / a fortiori etc / antecedens patet per experientiam / et ad ideme commentator 2o de anima commento 53. Aver dicitur quod opinari non possuus cum voluus

¶ 4o est quod possibile est viatorem peripsium voluntis et pia affectionem / concurrente ad hoc testiontio / vel aucte vels eciam dyahico vel probabili ratione acquirere fidem / patet per experientia Item aliter frustra adducerentur testionia a rationes probabiles ad ea quaeter fid quod tamen faciunt augustinus et alii doctores sancti Item capio aliquem qua habet iam idem de aliquo argticulo tunc uolo quod adducatur ad illud probadum aliqua ratio solnum probabilis / tunc quaro vel illa nichil facit / vel destruit fidem a certitudinem prius habitam / aut generat seu auget fidem Non primum quia certiendo prius habita non impe dit effectum rationis / nec secundum / quia tunc minrius esset periculosum probare articulos fidei / ion sequitur / tercium et habetur propositum Ex istis sequuntur aliqua correlaria

¶ Primo sequitur quod catholicus solus et nullus de alia secta habet fidem vel certitudinem de lege sua quantucumque credat eam sine formidine.

¶ Secundo sequitur quod persuasiones causant tantam certitudinem in pieaffectatis sicis demonstra tiones in philosophus / patet in fidelibus catholicis

¶ Sed contra hoc argutur quia si sic sequitur quod voluntas possit imperare intellectui quod assentiat plus quam ratio probat quod videtur alsum / quia non apparet cur hoc faceret voluntas. nam sicut impossibile est assentire sine ratione / ita videtur impossiblle asentire plus quam ratio probat vel videtur probare

¶ Ad hoc dicoendo consequens et ad improba tionem dico quod licet sine apparentia vel rone non possumus here fidem vel opinio nem / licet eciam ratio solnum probabilis sine imperio voluntatis non sit apotta nata causare nisi opinionem tamen cum imperio voluntatis potest causare fidem seu ertitudinem. sed de hoc alias respondebitr

¶ Tercio sequitur quod alio ineuidentia sunt nobis equa vel magis certa sicut nobis euidentia / et similiter aliqua contingentia et quae possunt esse falsa sicut vera necessaria. Primum patet de articulis et conclusionibus fidelibus demonstratis. 2m patet de istis duobus articulis deus est et resurrectio mortuorum erit / vounum faciliter patet

¶ Quarto sequitur quod licet impos ile sit fidei subesse falsum tamen fidei potest subesse falsum

¶ Primum patet quia ista consequentia est necessaria fides est ergo est de vero Secundum patet quia fides est de aliquo contingenter vero et quod potest esse falsum vtque de articulo resurrectionis et per consequens fides potest esse de falso et fides potest non esse fides ymmo non fuisse fides etc sicut satis pat.

¶ Tercio declarandum est quae sit noticia maior fide Vnde dico quod noticia est multiplex / quedam est noticiam euidens alia non euidens et vtraque est duplex. Nam quedam est noticia euidens qua est de aliquo vero per se noto. alia que est de aliquo non per se noto sed ex alio vero vel aliis veris deducto Quid at sit per se notum alias declara bo suo loco Similiter noticia non euidens est duplex quedam cum formidine qua vocatur opinio Alia cum certitudine que vocatur fides

¶ Prima est nata causari ex noticia alicuius propositionis vel aliquarum propositionum non euidentiar sed probabilitum in solum. Secunda vero licet eciam praedicto modo posset causari tamen ipsa communiter catur prinmcipaliter ex auctoritate seu testionio aliorum et sic loquiur augustinus de fide dicens Absit vt scire nos negemus que testiet monio aliorum didicimus / alioquin nesecimus esse vrbes vel terras quas celenberrima fama commendat. et sic sunt qua uior modi notici

¶ De istis ergo et earum comparatione pono aliquas propositiones

¶ Prima est quod omnis noticia euidens est maior noticia ineuidenti patet / quia est clarior Nam per ipsam magis apparet veritas intellectui / et similiter ipsa habet claritatem per suam intrinse cam naturam vel saltem ex aliquno habente talem claritatemfalia vero non igitur etc

¶ 2a est quod notilia euidens que est de per se noto vel de per se notis est malior quod illa noticia euidens que est de ducta ex eis / patet quia propter quod vnumquodque tale et illud magis primo postetiorum. non dico tamen quod omnis euidentia que est de non per se noto sit omnium eui¬ dentia que est de vero non per se noto noticia maior patet / quia staret oppositum

¶ Tercia est quod noticia non euidens que ex ratione vel probabilitate inducente intellectum ad assentiendum est maior ratione probabilitatis quod noticia cata solum ex testimonio aliorum. patet / quia illa noticia est maior isto modo que et demagis perceptibilibus et magis apparentibus intellectui etc Confirmatur / quia infidelis magis inducitur per rationem probabilem quam per testimoitum seu per auctoritatem

¶ Quarta est quod fides ratione certitudinis est maior quam opinio / patet / quia certitudo tam excludit deceptionem et dubitationem Hec autem non possunt esse in fide vtque ex dictis sed bene in opinione. igitur etc Confirmatur / quia fidelis per fidem assentit vel assentiere potest articulis ita firmiter sicut phihsi losophius principiis vel conclusionibus demonstratis / sed sic assentiens certius et firmius assentit quod opinans / etc

¶ Ex predictis patet quod licet opinio non sit simctut maior fide ipsa tamen aliquo modo est maior / scilicet pro quodto illa est ex probabili ratione / hoc vero solum ex testionio vel auctoritate.

¶ Secundo patet quicio euidentia est simplitur noticia maior fide et non loquor de maioritate graduali etc Aideo pro responsione ad praesentem Harticulum iuxta predicta ponam tres conclusiones In prima videbitur vtrum possibile sit viatorem de veritatibus theo logicis habere opinionem. In secunda vtrum possibile sit viatorem de veri tatibus theologicis herme noticiam euidentem In tercia vtrum possibile sit viatorem de veritatibus theoloqgitis here noticiam fide¬ maiorem

¶ Primia quoa est quodnatura liter postile est viatorem de multis veriusum the- oloqitis hre opinionem / probatur naturaliter possibile est viatorem de illis veriususm here opinione ad quas probandas naturaliter potest hrerones dyaleticas seu probabiles inducentes ad assentiendum inteblectum indifserentem / sed sic est de multis veritatibus theologicis. igitur etc. maior patet sed minor probatur. Vnde ad hoc probaium possunt adduci illa octo media que potsnitis scotus quaestione 2a prologi qua sunt auctorita scribentum / concordia scripturarum / rationabilitas contentorum / irronabilitas singulorum errorum / praenuntiatio futurorum / viuacitas miaculorum / ipsius legis duatio / et diligentia in recipientr

¶ Set de istis remitto ad eum etc. ideo aliter ondo propositum Pro quo scientum est quod secundum doctores rethoricos eo sunt probationum speciess / sicet per fidedigtum hominue testionum / per auctoritia legis scriptum / per pactum / per iuramentum / per miraculum / per tormentum / per eum ncuius ore non est inuentum mendacium et perconformitatem gestium corporalium et verborum Et istis octo modis probabiles sunt articuli fidei et theologice veritates sicut ostendi potest etc

¶ Primo per testes seu fidedignum hominnum testimonium unde dicebat christus Actum. primo. Eritis michi testes iniherilium et in omni iudea et samaria. et usque ad vierslum terre Iuxtra hoc potest fieri talis ratio. illud est probabile quod vna magna gentium communitas prudens et discreta in agibilibus / subtilis et profunda in speculabilibus / testatur esse verum / sic est de argiul fidei etc itur etc Secundo per legem seu auctorta legis scriptum Vnde dicebat christus iudeis Io. 15o Scrutamini scripturas in quabus putatis vitam eternam here et ille sunt qua testimotum perhibent de me

¶ Ex scripturis enim legis moysi ostenditur quod christus fuit verus prophoa et verus messyas inlege promissus et per coquertem quod eius doctrina est vera et credenda

¶ Tercio per pactum Vnde ait apostolus Ro. primo / quod euantum christi ante promiserat deus per prophoetpas suos etc. Ex scripturis enim sactis otenditur quod doctriachristi est illa quam deus promiserat in prophosohis et per consequens quod ipsa est vera et nullo modo erronea 4o per inuramentum / vnde ait apostols s heb. 6o Quoniam neminem habuit per quem iuraret maiorem iuratitit per semeti prium etc in quo habundantius volens otendere deus immobilitatem consilii sui interposuit iusiuram dum etc deus enim sanctis pribus ea quaede christo futura erant non solum simplici verbuo promisit / sed eciam iuramento firmat / que omnia ostenduntur ex scripturis iam esse impleta: quare etc 5o per miraculum Vnde dicebat christus io. vo Ipam opera quae ego facio testimonium perhibent de me Qd non solum verum est de operibus virtutum / sed eciam deoperibus miraculorum / iuxta hoc enim potest fieri talis ratio deus non assistit alicui miracula naturam excedentia faciendo in testionium falsis/ sed deus sic affuit christo et discipulis eius in testionnium doctrine sue Igitur etc maior vivetur clara in lumine naturali quia aliter deus esset testis falsus. Minor patet de resuscitatione lazari io. xii. et de aliis innumeris miraculis christi et eciam apostolorum et sanctorum in nomine christi in euangelio et scripturis auctentiatis quae miracula si negentr saltem hoc vnum magnum est et ad intelligendum miraculum quod sine miraculis maxima pars orbis credit etc o6 o per tormtum / ymmo di¬ uersa genera tormentorum. unde dicebat apostolis heb. xi. Sdm per fidem vicerunt regna etc Lapidati sunt / secti sunt. temptatisunt et in occisione gladii mortui sunt et hii omnes testionio fidei probati etc Probabile enim est illud esse verum et eis diuinitus inspiratum / pro cuius assetione tot homines vtriusque sexus et etatis tot et tanta tormenta patienter et constanter et voluntarie sustulerunt

¶ Septio per eum in cuius ore non est inuentum mendacium Vnde apostols heb. vi. Impossibile est mentiri deum / ideo arguitur sic me reuelatum a deo est verum / sed doctrina christi est reuelata a deo igitur etc Maior patet / minor apparet ex miraculis et scripturis sanctis Octauo per conformitatem gestuum et verborum Vnde actum. iii. Loquibantur verbum dei cum fiducia etc. Ex gestibus enim christi et discipulorum suorum patebat quod verba eorum non erant falsa / quia non loquibatur fict icie / sed ex corde sine curiositate ostentatione vel apparatu / sed cum caritate affectione et toto affectum Igitur proba bile est dicam ipsorum esse vera / quare propositum

¶ Ad declarationem istarum rationum possent induci multe concordantie etc / sed dimitto cam breuitatis

¶ 3 9o / quod naturaliter possibile est viatorem de multis veritatibus theoicis haorc noticiam euidentem / probatur / quia philosophi sequentia rationem naturalendeuenerunt licet a posteriori ad noticiam euidentem istarum veritatum deus est / deus est vnus / bonus / simplex / eternus etc vtque 8o phisicorum et cii. methaphisice igitur etc Et si dicatur quod nunquam aliquis philoso phus habuit euidentem noticiam deilla deus est. et per consequens nec de aliis / quicquod sit de hoc / quia postea de hoc tractabitur tamen philosophi habue runt euidentem noticiam istarum conditionalium si deus est / deus est bonus / simplex eternus etc

¶ Tercia conclusio quod naturaliter impossibile est viatorem deomnibus veritatibus theologicis habere noticiam omni fide maiorem Probatur quia si non etc vel talis noticia esset opinio vel euidentia sed nullo modo potest dici. igitur etc Aomod patet a sufficientidiuisione / sed beo ndum probatur Primo non potest dici quia talis noticia esset opinio quia licet opinio aliquo modo secundum quid sit noticia maior fide vt prius tactum est tamen simpliciter et absolute fides est noticia maior opinionem. unde secundum hugonem / de sacrali libro 2o parte 1o. ca. 2o fides est opinione superior ideo ipse diffiniens fidem ait quod est certitudo animi de rebus absentibus supra opinionem et infra scientiam constituta Igitur supposito quod esset naturaliter possibile viatorem de omnibus veritatibus theologicis habere opinionem / quod non est clarum vt magis postea tangetur in argumentis contra prima conclusionem / tamen non propter hoc sequeretur quod esset naturaliter possibile viatorem de omnibus etc habere noticiam omni fide maiorem etc 2o non potest dici quod talis noticia esset euidentia quia licet naturaliter possibile sit viatorem de aliquibus veritatibus theologicis habere noticiam euidentem et per consequens omni fide maiorem ut patet in secunda conclusione tamen hoc non est naturaliter possibile de omnibus huiusmodi veritatibus sicut patet de istis deus est trinus et vnus / deus pater generat deum filium / deus est homo / cor¬ pus christi est in sacramento / et sic de multis similibus Nam si esset naturaliter possibile viatorem de illis veritatibus habere noticia euidentem tunc quilibet infidelis posset naturaliter cogi ad assentiendum eisdum quod apparet falsum per ex perientiam Si autem aliquis dicat oppositum vadat ad infideles et hereticos conuertendum etc Dixi autem notanter in conclusione et eius probatione quod non est naturaliter possibile etc Et non dixi simpliciter impossibile vnde pono aliquas propositiones Prima est quod simplicite possibile est viatorem mantem viatorem habere de deo noticia et per consequens de praedictis venritatibus de deo formatis intuitiuam noticiam seu cognitionem Patiet ex dictis supra in primo articulo in descriptione huius termini viator / in quarto correario

¶ Secunda est quod simplcite possibile est viatorem manentem viatorem de praedictis veritatibus habere noticiam euidentem patet ex praedicta Tercia est quod non est possibile per aliquam potentiam viatorem de omnibus veritatibus theologici habere euidentiam simpliciter absolutam Patet de veritatibus de futuro contingenti sicut de istis resurtio generalis erit / antichristus praedicabit etc / sicut tactum est supra in secunda conclusione contra tercia concluionem prime articuli etc Quarta est quod possbilest per absolutam dei potentiam via torem de omnibus veritatibus theologicis habere euidentiam secundum quod sum conditiona tam Patet quia si non maxime videretur de ilis de futuro iam dictis sed de illis est possibile silicet in casu quod viator haberet noticiam dei intuitiua etc Nam isto casu posito / possibile esset viatorem habem noticiam cui conuenirent omnes conditiones euidentur seundum quod etc sicut patet faciliter etc

¶ Contra praedicta argitur aliquibus rationibus et primo contra priema conclusionem ostendendo quod non sit naturaliter possibile vlatorem de veritatibus theologicis habere opinionem seu probabilem rationem Vnde arguitur sic Quia ad hoc quod aliqua ratio sit probabilis respectu alicuius vel generet opinionem requiritur quod apparentia veritatis in antecedente et consequentia excedat apparentiam falsitatis in consequente seu conclusione probada / sed nulla est ratio ad probadum veritates fidei in qua viatori appareat in ante et consequentia maior apparentia veritatis quam sit apparentia falsitatis in multis propositionibus theoloitis. Igitur etc Aod huius rationis videtur nota sed minor patet in veritatibus theogis / de trinitate de intarernatione / et de eucaristia Vnde adprobadum quod una res est tres res et quaelibet earum / vel quod deus est homo vel quod dorpus christi est sub sacramento altaris et sub qualibet eius parte non videtur posse fieri aliqua ratio in qua antecedens et consequentia habeant maiore apparentiam veritatis quam consequens habet apparentiam falsitatis et hocilcircuscripta fide Si n. sit aliqua detur illa etc Confirmatur quia nulla ratio probans trinitatem est viatori demonstra tiua sed argiculus de trinitate circumscripta fide eque vel magis apparet falsus sicut oppositum conclusionis demonstrati Igitur maior est apparentia ad oppositum artiuli quam ad eius probationem / consequentia tenet quia conclusio demonstrata magis apparet vera quad solum dysthie probata / et hoc si appareat et huiusmodi probatio sit dyaletica o arguitur contra illud quod dictum est quod fides est noticia simpliciter ma¬ ior opinione etc ostendendo quod naturaliter possibile sit viatorem de veritatibus theois habere opinionem omni fidem maiorem / quia illa noticia simpliciter est maior fide que est certior et firmior sed possibils est aliqua opinio certior et firmior fideu igitur etc Ao modo patet / sed minor probatur quia aliqua ratio probabilis facit opinio nem alicuius adhesionis et firmitatis igitur tales due faciunt in duplo firmius adherere et 4omod in quadruplo et sic in infinitum / et per consequens ultra omnem ad hesionem fidei potest adhesio opinionis efirmior / et per consequens certior generari et

¶ Confirmatur quia aliqui lta firmiter adherent hiis de quibus habent opinionem sicut alii hiis de quibus habent scientiam / quia sicut dicitur 7mo ethicorum quidus opinatium non dubitant sed existimat se scire et nichil minus credunt hiis quae opinantur quod alteri hiis quae sciunt Sed nullus ita firmiter per fidem adheret credibilibus sicut sciens per scientiam scibilibus que ipse nouit per causam et quindm illo rum sunmt causa et quiniam etc illur etc

¶ Tercio ad idem arguitur sic quia opinio potest tantum augeri quod faciat intellectum alicui inassentire contra imperium voluntatis /igi tur talis opinio erit certior et firmior fide / consequentia tenet quia fides hoc non potest sed antecedens probatur quia scientia facit intellectum assentire contra iperium voluntis / igitur et opiniohoc potest / consequentia tet per auctoritatem iam positam Confirmatur quia capio oppositum huius artiuli deus est trinus et vnus / tunc respectum illius potest here intellectus aliquam rationem inducentem ad assentiendum illi et potest hee in duplomaiorem et sic ultra et per consequens equa inducentem sicut demonstratio / et sic agentem contra imperium voluntatis / et per consequens potest esse aliquis de necessitate seu coacte infide lis etc igitur propositum

¶ 4o arguitur contra 3am conclusionem ostendendo quod naturaliter possibile sit viatorem de omnibus veritatibus theologicis habere noticiam euidentem et per consequens omni fide maiorem Vnde arguitur sic noticia euidens de omnibus veritatibus theologicis n est infinite diffitis igitur per studium theoicia potest acquiri a theo logis / antecedens patet quia aliter nulli creature esset possibilis Sed consequentia probatur supposiendo num quod videtur clarum per experientiam/ et super quo fundant se articus etcius onteruo ad probadum quod intellectus sit virtus immaterialis 3o de anima guntato uo et est quod intellectus nost intelligendo fortificatur et post noticia vnius veritatis arcasitum disponitur. ad acquisitionem alterius Cum igitr multe sint veritates theologice ad quorum noticiam naturaliter deuenerunt philosophi vt patet etc Sequitur quod per noticia illarum intellectus poterit disponi ad maiorem etrima iorem noticiam cuiuscumque finite diffitis et per consequens ad noticiam euidentem per exercitium studii consequenti potest deduci etc Confirmatur per auctoritates prima est ad ronos primo / super illo quod notum est dei maium est illis / glo quod noscite est de deo mai / est illis / habent enim unde noscere possunt quod noscite est de deo scilicetnaturalenronem / et loltur de gentilibus philosophis unde statim post super illo iniusibilia dei per ea qua facta sunt etc post multa ad propositum dicit glosa quod per ea qua facta sunt illius summe trinitatis noticia habuerunt gentium philosophi etc. Vnde eciam hermes termegistus de quo augustinus memit dicens in libo suo de vero eterno quod deus est monos et quod monas gignit monadem id est deus deum etc 2a auctoritas est super illo passu exodi. vbi magi defecerunt in 3o signo d. glosa philosophos peruenisse ad noticiam duarum personarum sed non 3a. igitur potuerunt etc 3a est richardi desancto victore in libro de trini. Credo sine dubio ad quaecumque quae necessario est esse non tantum probabilia ymo necessaria argumentanon deesse Igitur ad articulum de trinitate etc et per consequens ad omnes alios quia ille est excellentior etc.

¶ Ad istas rationes respondetur per ordinem / vnde ad primam praemittenda est vna distinctio que est quod aliquid esse probabile potest duplici ter intelligi Vno modo simpliciter alio mo secundum quid. unde secundum philosophum illud dicitur probabile simpliciter quod videtur omnibus vel pluribus vel maxime sapientibus. Que descriptio sic intelligitur / quod probabile est / quod cum sit verum et necessari um / non est tamen euidens sed apparens omnibus vel pluribus vel maxime sapientibus / per primam clausula excludum tur falsa et vera contingentia quae stricte loquendo non dicuntur probabilia licet aliquando improprie / sicut dicit phiosous quod nichil prohibet falsa esse probabilio ra quibusdam veris Capit enim probabile improprie pro apparenti etc Per 2am excluduntur omnia principia et conclusiones demonstrationum Per tercia excluduntur necessaria que apparent falsa omnibus vel pluribus etc Sed alio modo et magis large aliquid dicitur probabile secundum quid quod cum sit verum siue necessarium siue contingens non est tamen euidens sed apparens alicui vel aliaibus Etproportionabiliter posset distingui de ratione probabili quia velest ex probabilibus primo modo vel 2o modo vel simpliciter vel secundum quod etc Ex hac distinctione sequuntur alique propositiones i Prima est quod nulla ratio probabio seu dyitie est falsigrapha siue peccans in materia vel in fortia Secunda est quod non omnis ratio probabilis seu dyaletica facit sem per dubitationem seu formidinem / sed frequenter firmam adhesionem. Patet quia quando que adheremus ita firmiter probabilibus sicut euidenter notis Tercia est quod nullus potest secundum comunem cursum euidenter cognoscere de aliquo silogismo thopico ipsum esse thopicum Patet satis / potest tamen de hoc habere assensum firmum. Quarta est responsiua ad rationem quod non omnes theolrice veritates sunt primomodo probabiles nec ad omnes possunt haberi simpliciter probabiles rationes

¶ Patet primo quia multe sunt huiusmodi verita tes contingentes et non necessarie etc

¶ Secundo quia multe sunt huiusmodi veritatio que apparent false omnibus vel pluribus vel maxime sapientibus et hoc intelligendo de sapientibus huius msundi praecise innitentibus rationim naturali quia isto modo accipitur sapiens in descriptione probabilis Sic non sapientes mundi scilicet qui da philosophi irridebat paulum et reputabant ipsum insanire acter e Et hoc probat ratio et nichil plus unde cum istis stat quod multe veritates theoice sunt probabiles primo modo et hoc sufficitur quia conclusio non est posita de omnibus generaliter Similiter omnes sunt probabiles 2o modo sict secundum quid et apud multos sicut apud illos qui modicum vel nichil comprehendunt de difficultate articulorum et tamen pro bationes ipsorum bene considerant vt pote quia vident superiores suos qui eos predicant et eis conformiter operantur et contra hoc non vadit ratio sicut potest faciliter apparere et

¶ Ad secundam rationem respondetur premit tendo quandam distinctionem queest de certitudine. Vnde sciendum est quod ab eodem causatur noticia de aliquo obiecto et ipsius noticie certitudo scilicet a veritate ipsius rei cogniteu. Sic enim se habet vnumquodque ad cognitionem sicut ad veritatem Cum igitur veritas sit equatio rei ad intellectum ideo ex vtroque potest oriri certttudo vel ex parte rei cognite vel ex parte ipsi us cognoscentis Primo modo fides est noticia certissima vel saltem ita certa sicut biliqua alia / quia res cognita per ea est prima veritas et omne aliud notum per eam innititur veritati prime / quoest res certissima necessaria et immutabilis / et de tali certitudine loquitur philosohus primo methapisice dieri certisiui scientiarum maxime sunt primatum veritatum id est substantiarum sepra tarum et tamen constat quod ista certitudo non est ex parte nostri intellectus cum se habeat ad ista sicut oculus noctue ad lucem solis vt dicitur ibi dem Igitur etc. Secundo modo est vel attenditur certitudo ex parte tognoscentis et hoc dupliciter quia vel est certitudo firmitatis et adherenti e vel probationis et apparentie Primo modo fides est noticia certissima vel saltem inta certa sicut quecunque opinio vel scientia. Vnde / dicit augustinus de vtilitate eredendi quod nichil / est certius homini suai fide sed alio modo fides non est ita certa sicut opinio vel scientia quia non est de ita appa rentibus intellectui Et de tali certitudine loquitur linconiensis dicens / quod illa sunt certiora que sunt magis apprehensibilia ab intellectum et magis penetrabilia et sic credibilia per fidem non sunt ita certa sicut cognoscibilia per scientiam vel opinionem sed ilta incertitudo seu minor certitudo credendorum fidei prouenit ex indispositione seu imperfectione cognoscentis et est incertitudo secundum quid Exum desole respectum visus etc

¶ Sic ergo patet quo fides est certior opinione et quo non Sed quando arguitur quod opinio posfit esse firmior et per consequens certior ratone adhesionis. hoc negatur sicut iam patet etc Ad probationem quando dicitur quod una ratio facit opinionem alicuius firmitatis igitur dupla in duplo etc Responia vno modo quod non est naturaliter possibile rationes probabiles sic in infinitum fortificari etc Item alio modo dicitur quod supposito quod illud esset possibile tamen non sequitur quod inteilectus per rationes tales / firmiter adheret opinabie si cut per fidem credibili quia intellectus sic ductus per rationem precise / semper adheret cum aliqua formidine / nisi illa tollatur ex imperio voluntatis Et sic non erit proprie opinio sed fides Item 3o dicitur probabiliter quod respectum cuiuscumque propositionis cuius oppositum non est euidens firmiorem assensum potest in intellectum agere voluntas per suum imperium cum aliquo motiuo quam quecumque persuasio sine huiusmodi imperio Ideo assensus catus per voluntatem firmior est quod aliquis catus sine voluntate per rationem probabilem etc Item 4o dicitur ad confirmationem et autoritatem philosophi quod ipse vult quod aliqui ita asficiuntur opinionibus suis quod ex imperio voluntatis ita firmiter adherent eis sicut alii propositionibus scitis et hoc non est contra dicta etc Similiter negatur beonum ibidum assumpta sicut patet ex distinctione etc

¶ Ad terciam rationem ponuntur alique propositiones

¶ Prima est quod ro siue intellectus potest induci ad assentiendum vetur anffenctione voluntatis per eius imperium Non dico tamen quod sime e motiuo etc Patet quia 1o ethicorum dicitur quod in bestialibus ratio corrupitur per volutatem Item anselmus de conceptu verginali capitlo 4o dicit quod omnes alie vires quo ad actus suos sunt subiecte voluntati et ca. illo deus nos et potestatem que in nobis est subiecit voluntati / ut ad imperium eius non possimus non facere quod vult etc. Item super Io. omne. sexta / cetera potest homo nolens / credere autem non nisi volens Item super illo yia. 4o done quis credidit auditui nostro dicit glosa Si enim queratur quare iudei credere non poterant Respondeo quia nolebant Ex hiis patet cora holkot quod actus credendi est lib et in libera voluntatis potestate et meritorius vite eterne Sed de hiis magis alias Secunda propositio est / quod non potest in tantum augeri opinio quod cogeret intellectum contra inperium voluntis assentire alicui complexo. Patet quia aliter fieri posset nt aliquis esset coacte infidelis Tercia est quod quod uis non sit ita fortis aut ita cogens ratio faciens opinionem quin possit magis cogens dari saltem per diuinam potentiam / tamen contra quamlibet talem potest voluntas conuertere intellectum in partem oppositam Quarta est quod scientia facit maxium assensum contra quem non potest voluntatis imperium sed contra quemlibet assensum citra scintam seu euidentiam potest voluntas auertere intellectum ad oppositum etc Non dico tamen quod hoc possit voluntas praecise persuum imperium sicut alias tentigi superius etc Ista autem propositio est probabilis sed eciam videtur michi quod eius oppositum eque probabiliter posset poni. Sicut ei fidelis per imperium voluntatis cum aliquo motiuo peruo assentit quod vna res est tres res et quelibet earum / ita videtur possibile quod aliquis assentiret opposito alicuius conclusionis sibi demonstrate per imperium voluntatis cum aliquo motiuo puta ex auctoritate alicuius dicentis Pone exempum etc.

¶ Sed cotra hoc et pro illa propositione arguiur quia si voluntas per suum imperium posset contra assensum euidentem sequitur quod possibile esset quod aliquis numquam faceret contra conscientiam et quod dampnati possent libere tollere maxi ma partem pene sue quia possent vermenconscinie deponere ymmo possent sua penam diligere et sic non esset pena quia nichil est penale nisi quod est contra voluntatem ut patet per augustinum 9o dies trini. ca. 4. Ista omnia sunt absurda / sed consequentia patet quia voluntas posset per imperium suum cum aliquo motiuo imperare intellectuiquod assentiat per commnia conformiter sicut voluntas vult et tunc tollitur omnis vermis conscine quia facere contra conscientiam seu habere vermen conscientie non est aliud quam voluntatem dictamin rationis cuarire Similiter voluntas dampositati posset intellectui suo imperare quod assentiat isti complexo / bec pena est summe nobilis et conueni¬ ens / sed facto isto imperio non est ratio quare intellectus non assentiat nisi quia aliqua sunt dictamina rationis ita euidentia / et quia peccata dampnatorum sunt eis ita euidentia quod intellectus non posset propter quodcumque imperium voluntatis talibus dissentire vel contraire quare etc Sed tenendo oppositum diceretur de dampnatis quod hoc non possunt quia deus non vult ad tale imperium concurrere etc De hac autem materia alias et alibividebitur / hec autem ad presens sufficiant quia satis patet ad rationem etc

¶ Ad quartam rationem responter conleatio antecedens et negantitio consequentiam. Et ad proba tionem concedo quod intellectus fortificatur etc et tamen non sequitur quod ad cuiuslibet veritatis noticiam possit naturaliter peruenire etc Dico igitur quod ratio concluderet verum de omnibus veritatibus quanrum difficultas subest facultati naturali ipsius intellectus sed sic non est in proposito qui a in omni cognitionem obiectum se habet in rationem cause efficientis secundum augustinum et philosophum Ideo ad illam cognitionem ad quam causandam non sufficit obiectum naturaliter agens / requiritur obiectum supernaturale sic autem est hic. quare etc Ad confirmationem ad primam auctoritatm dico quod apostolus et glosa illa voluit quod gentiles naturaliter deuenerunt ad cognoscendum vnum esse deum / vnam primam causam ideo redarguuntur de ydolatri qod quia colunt creaturam pro deo Si militer ad illud quod ibidem subbit glosa dico quod non vult aliud nisi quod philosophi deuenerunt ad cognoscendum appropriata trium personarum / scilicet potentiam sapiam bonitatem. non tamen propter hoc sequitur quod ad distinctionem personarum Et si forte ille hermes ad hoc peruenerit non tamen naturaliter sed per diuinam inspiratio nem. Nec hoc fuit impossibile in gentibus sicut patet de sibilla quae multas arduissimas veritates fidei prophihsiphicie dixit x vt testatur augustinus libro de ci. dei versus eius recitas

¶ Ad secundam auctoritatem dico quod illa giosa quae est augustinsi non vult aud dre nisi quod philosophi non venerunt ad noticia tercie persone / id est potissimum effectum bonitatis scilicet incarnationem / nec hanc digne venerati sunt / et sic minus perfecte cognouerunt appropriatum tercie personem quam aliarum etc.

¶ Ad terciam auctoritate dico quod non desunt rationes quamum est ex perte rei / sed bende quantum est ex parte intellectus nosi qui non potest mendia inuenire ex qui bus tales veritates euidenter inferantur et sic patet quod praedictem rationes non sunt contra dicta Et hec de 2o articulo

¶ Quantum ad 3m articulum in quo videndum est vtrum possibile sit viatorem haee de conclusionibus theogis noticiam scientificam proprie Primo praemittam se terminorum declarationes. Secundo ponam responsales conclusiones Tercio obiciam per aliquas rationes Circa primum punctum tres termini sunt declarandi

¶ Primo quid sit theologia Secundo quid sit proprie conclusio theologica. 3o quod sit noticia proprie scientifica siue scientia proprie dicta¬

¶ Primo ergo declarandum est quid sit theologia. Vnde dico quod multipliciter potest capi Vno modo pro scriptura sacri canonis Alio modo pro actum vel habitu mentis res¬ pectu illorum qua in sacra scriptura continentur et ho modo interum dubitur potest sumi / vno modo pro aliquo vno actum vel tespectum alicuus veritis sacitu scpture / alo modo pro mels tis actibus vel habitibus respectuplurium talium veritatum sicut ecim pilersrles actus vel habitus respectum plurium veritatum geometrie dicuntur geometria et verla scientia geomentur e / propter vnitatem subiecti / ad quod habent aterbutioum Et hoc interum dubitur potest sumi / vno modo pro actibus vel habitibus quibus quas nonius secundum sacrescripture et scit verum dictum eius per aliud exponere et probare / et alia quae non forlte continentur in ipsa ex hiis quae in ea continentur deducere et inferre Alio modo pro actibus vel habntibus ad hesiuis in animo fidelis acquisitis per discursum theoim vel discursus theologicos de conclusionibus theogicis Et licet quolibet istorum modorum quandoet sumatur theoi tamen magis proprie sumit vltiondo et Ex ista distinceie sequum tur aliqua propositiones

¶ Prima est quod sumendo theologia primo istorum duorum morum possibile est aliquem esse infidelem seu non catholicum et tamen esse theologum / patet / quia omnem actum vel habitum potest fidem quem acquirit the- ologius fidelis / posset eciam acquirere infide lis si esset nuntritus inter christianos / et eruditus in studio theologico / sicut patet etc

¶ Secunda est quod sumendo theologiam 2o illorum duorum morum impossibile est aliquem esse infidelem seu non catholicum et esse theologum / patet ex dictis / et loquor de infideli simpliciter / qui nulli parti sacre scripture dat fidem qualis esset purus gentilis vel paganus.

¶ Tercia propositio est quod ad esse proprie theologum non requiritur scire omnem sacre scripture sensum / patet / quia hoc non esset bene possibile. sed sufficit scire de principalioribus. et maximelralem etc

¶ Quarta est quod ad esse proprie theologum requiritur credere fideliter explicite vel implicite quicquid in sacra scriptura continetur esse verum / et scire aliqua exponere defendere et cum omni veritate concordare Vnde esse theologum suscipit magis et minus quia qui plura scit vel melius. dicitur magis theologius et quae omnia / esset perfectus theologius / sicut satis patet etc

¶ Secundo declarandum est quid sit propieconclusi theologica Ad quod ostendendum primitus videndum est quid sit proprie discursus theologicus. quia ex hoc patet que sunt principia theologica et conclusiones the- ologice Dico igitur quod discursus propietheologicus est qua constat ex dictis seu propositionibus in sacra scriptura contentis / vel ex hiis que deducuntur ex eis vel ex i ¬ altera huiusmodi Patet quia secundum beatum dyoin de di. no. capitulo 2o. Non assentienti sacre scripture non potest manunductio fieriad theologiam etc. igitur

¶ Item tunc solum dicimus aliquid thedlogice probari quando ex dictis sacre scripture concluditur sicut augustinus processit in libro de trinitate goaitu. libro 1o capitulo 4to ita dicen. Dens quos legere potui / qui ante me scripserunt de trinitate qua deus est hoc intendunt secundum scripturas docere quod patre et filius et spiritus sanctus vnius et eiusdem substate sunt etc Non enim ait secundum aliquas scientias humanitus adinuentas aut per probabiles propositiones sed secundum scripturas etc.

¶ Ex hac descriptione patet que sint pricipia theologica Sunt enim ipse sacri canonis veritates quniam ad ipsas fit vltimata resolutio theologici discursus / et ex eis primo singule conclusiones theo logice deducuntur

¶ Secundo patet qua sit conclusiones proprie theoice distinguendo conclusiones contra printsia Sut enim ille veritates que non formaliter in sacrascriptura continentur / sed ex contentis inipsa de necessitate sequuntur / siue sint articuli siue non siue sit per ecclesiam determinate siue non / siue sint scite siue non

¶ Tercio patet quod loquendo de veritati bus theologicis large / sicut in 2o articuilo dixi / multe sunt veritates tales que nec sunt principia theologica nec conclusiones Patet vt ibi dictum fuit alique sunt probabiles praecise / que nec continentur in sacro canone nec inde sequuntur de necessitate

¶ Quarto patet quod nullus disictusus qua est ex propositionibus probabilibus vel ex altera huiusmodi est proprie theolo gicus contra aureolum / quaestione prima Patet ex dictis Item quia talis ex se natus est care solnum opinionem de sua conclusie etc Itis scundum istum doctore nus discursus ex ambabus euidentibus est prope theogicis Ituc nec ex ambabus probabibius / consequentia tenet per dicta eus quia ro quare pius non est theologicus est quia haitus catus ex eo non suppsit fidem vt ipse dicxit / sed secundum eudeneciam opitio non suppositit fidem / ymo nec ea compatitur vt diuseadem. quo articulo 3o illur etc Item secundum eum dem nus discursus ex probabibitum ad conclsitum credendam nodum determiatum est theologicus llur nec ad conclsitum iam determitam / consequentia patet / quia si illa conclusoper ecclesia determinaretur esset nsilis processus etc Ex dictis potest dari vna regula meo iudicio valde vtelis. quod si ex aliquo antecedent euidenter vel formaliter sequitur aliquod consequens / et antecedens sicut propo probabis vel aliqua eius pars / tunc impertinens est consequens esse conlsinem the- ologicam catholicam seu firmiter fide credendam Ita quod nec istud ex illo sequitur nec sibi repugnat / et hoc satis patet intuentietc

¶ Sed contra primum corentum arguitur quoa sicut de primo thopicorum princia sunt quae non per alia sed per seipsa habent fidem sed auctoria ntente in sacramtno canone non per seipas sed per allud habent fidem scilicet per aut toritatem eccleie. iuxta illud augusti untra epistolam faunit ca. 2. Ego evanetionon credere nisi meecce catholice commoueret aucts Confirma tur quia nola scintia procedit ad sua princia prima probadasque potius ex eis ad alia / sed theologia procedit ad concludendum articulos et alia qua in scriptura continentur / vnde doctores formant conclusiones de articulis et eos probant

¶ Pro ista ratione pono aliquas propositiones Prima est quod non est intelligendum quod prima principia non habent fidem per alia sit quod nul aliud ab ipsis sicut a assentiendi eis Nam multa princia sumuntur per experientias singularium / quorum assensus ca est exprimentum vtque 2o postum in fine et in prhemio methaphysice

¶ Secunda est quod prima principia non hnffidem per alia scilicet principia ex quibus ipsa de / monstrenter / ita quam assensus illorum aliorum sit per se causa assensus circa ipsa et ad hunc grfsensum conceditur maior et negatur minor

TErcia propositio quod per auctoritatem augustini non habetur quod "ipse crediderit evangelium per auctoritatem ecclesie" tanquam per principium theologia ex quo evangelium theoretice probetur esset verum / sed solum tquam ex caum mouente ipsum ad fidem evangelii ac si ipse aut alius dixisset / non crederem evangelio nisi me ecclesiae sanctitas a christi miracula commouerent / in quo dicto licet fidei evangeilie causa aliqua assignetur non tamen aliqud prncim prius / co fides ca sit vt evanetio credatur

¶ Sed forte diceretur quod ymo scilicet istud / one quod ecclesia iubet esse credendum est verum Ex quo princio cum ista minore habita per experientia scilicet eua iubet ecclesiam esse credendum concluditur euangelium ester et verum etc.

¶ Pro hoc sit quata proposoquod posito quod augustinus ex tali princio credidiset euanetio quod tamen ex eius aucte non habetur. tamen illud non fuit in eo per se principium theolo gie ita quod assensus theologicus acquiretur in eo per aliquem t heologicum discursum qua reduceretur in ipsum vltimate et per se. Ad patet Primo quia illa maior ex sarascriptua est deducta et sic est magis 9o theologica quam principium etc

¶ Secundo quia si lud esset per se principium discursus theologici / se queretur quod quaelibet articulus fide i theologice concluderentur arimendo modo praedicto / sed constat quod quamuis vere et bene concludatur / non tamen theologice / alioquin qualibet fidelis ad ultus eciam nouiter baptizatus anquam audisset vel legisset sacra scriptura recipiens euantum medentum ab ecclesia / et haecens ilud principium the- ologice concluderet quemlibet artiulum / et sic absque studio et noticia sacre scripture foret theologius. quod videtur absurdum Ad confirmationem negatur minor sius intelligitur de articulis expresse in sacra scriptura contentis Vnde si the- ologo aliquid tale negentur nulla the- ologica probatio ei restat nisi ostendere illud esse scriptum in canone. Ad probandum autem illos articulos non sic expresse contentos / vtique theologice procedit ex dictis scripture / doctores antem disputantes articulos et probantes eos aliunde quam ex scriptura sacra non faciunt hoc per habitum theologicum sed per alium met haphi sicum ulis phisicum aut alium aliquem Vnde purus philosophuius non fidelis similiter facere posset et forte aliquando melius etc

¶ Tercio declarandum est quod isit noticia proprie scientifica vel scientia proprie dicta. Vnde dico quod est noticia euidens veri necessarii nata causari perpremissas applicatas ad impsam per discursum silogisticum /et capio scientiam secundum quad distinguitur contra illos habitus intenlectuales / de quibus loquitur philosophus 6to ethicorum Per prima ergo perticulam excluditur error opinio suspictio et fides / et alie omnes noticie qua non sunt euidentes. Per secundam excluditur noticia euidens verorum contingentium que non est proprie scientia. Per tercia excluditur nomna euidens primorum principiorum. quia illa non habetur per discursum silogite dico autem nata causari quia non oportet quod de facto causetur per tales premissas. Nam potest per experientiam causari / potest enim aliquas sine silogismo euidenter scire quod luna est eclipsabilis per solam experientiam sine silogismo. Quod autem ista scientia sit scientia proprie dicta patet / quia ipsa est habitus veridicus / sed secundum / philosophum sexto ethicrum non sunt nisi quandoque tales scilicet intellectus sapia scientia ars et prudentia et constat quod non est aliquis istorum nisi scientia igitur etc

¶ Sed contra hoc arguitur primo. quia non est simils modus acquirendi noticiam principiorum et conclusionum / sed noticia aliquorum princiodrum acquiritur per experientiam sine demontratio nem. igitur etc

¶ Secundo at ista notitio est eiusdem speciei cum noticia acquisita perdemonstrationem respectum eiusdem aut non / est eiusdem speciei. Noni potest dici primuquia distincte cause specie / causantr distinctos effectus specie / sed scie quarum vna est per experientiam et alia per demnratio nem causantur per distinctas causas specie / igiturisimiliterplus differut sacti entia acquisita per experientiam et scientia acquisita per demonstrationem quam scientia quia / et scientia propter quid / sed iste dent specie illo posteriorum igitur seundu e.

¶ Pro istis ponon propositiones

¶ Prima est quod potest esse consimilis modus acquirendi noticia aliquorum principiorum et aliquarum conclusionum / sed praeter istum modum communem est vnus proprius noticie conclusionum scilicetper demonstrationem / quae nullo modo potest competere noticie princioum primorum / et sic patet ad primum

¶ Secunda est quod nomna conclusionis acquisita perexperientia et noticia eiusdem acquisita per demonstratione sunt eiusdem speciei / quia non est inconueniens distinctas causas specie habere eosdem effectus specie sicut sol et ignis producunt eudem calorem specie / ita in proposito etc

¶ Tercia propositio sequens est quod si primbi sciatur conclusio per experientiam et post ea eadem per demonstrationem non cabitur noua scientia distincta specie sed fiet vnum ex gradupraecedente et sequente sicut si primo ponatur calor per solem et postea intendatur per ignem

¶ Quarta propositio est quod scietia quia et scientia propter quod dubitur accipi possunt Vno modo pro demonstratione quia et propter quid Alio modo pro noma cataa praemissis talium demonstrationum. Siprimo modo sic dico quod specie distinguntur. respectum eiusdem conclusionis / sicut ille demonstrationes / etsc loltur philosophus primo pos teriorum Secundo modo dico quod non distinguntur specie quantumcumque noticie praemissarum que sunt cause efficientes noticie conclusionis distinguatur specie Et sic patet ad 2m / et apparet descriptio secie propiedicte et cetera Ex qua sequuntur aliqua orrelaria. Primo apparet quid sit scibile proprie dictum / unde dico quod est propositio necessaria dubitabilis nata fieri euidens per propositiones necessarias euidentes. per discursum silogisticum applicatas ad ipsam

¶ Prima conditio scilicet quod sit propositio necessaria patet / per hoc enim excluditur propositiocontingens qua quamuis possit esse euidenter nota quia tamen potest esse falsa. non diciteur scibilis scinta proprie dicta.

¶ Secunda conditio scilicet quod sit propositio dubitabilis patet / per hoc enim excluditur propositio per se nota. que quamuis sit necessaria quia non est dubitabilis non dicitur proprie scibilis. Item patet per lincon primo posteriorum. capitulo primo vbi dicit / quod scientia principiorum non est acquisita per doctrinam quia non docemurvel addiscimus nisi illud quod cum primo / concipimus est nobis dubium vel apparet falsum et post dubitationem manifestatur non bis veritas Item 2o posturum de quod questiones sunt equales numero hiis que vere. scimus / igitur omne scibile est queribile et per consequens dubitabile

¶ Tercia conditio est scilicet quod sit nata fieri euidens etc / Quia per istam distinguitur ab aliquibus principiis que non sunt per se nota et per consequens dubitabilia quia tamen non possunt fieri nota per discursum silogisticum / ideo non sunt proprie scibilia / verbi gratia deista propone calor est calefactis que et necessaria et dubitabilis / quia si aliquas intellectus apprehenderet calorem intuitiue solum per intellectum et numquam sensisset calorem calefacere puta si nullum calefactibile fuisset alicui calori sibi intuitie cognito approximatum sita posset dubitare an calor posset producere calorem. sicsut heoc dubitat an albedo potest producere albedinem et sic ista est proposo dubitabilis / et tamen per nullam aliam potest fieri euidens quia est simpliciter prima sed tantum o experientiam. igitur etc

¶ Sed contra se cundam conditionem obicitur / quia si omnis pro positio scibilis esset dubitabilis sequare tur quod ille intellectus qui non posset dubitare vel errare non posset aliquid scirequod est falsum / quia scientia nullam imperfectionem includit / igitur non debet negari a diuino intellectu

¶ Respoio dico quod intellectus diuinus non habet sciam sic stricte sumptam nec ista scientia dit perfectionem simpliciter sed includitmperfectionem scilicet quod sit nata produci ab alia complexa noticia Secundo sequitur contra aliquos quam res ex non est obiectum scinie seu illud quod scitur scinta proprie dicta / patet ex dicto correlarioquia tale obiectum est ipsa propo demrabilis etc Item si sic / sequitur quod multe scinie essent de contingentibus et possibilibus aliter est habere contra philosophum o0. ethicrum et primo posteriorum Item sequitur quod idem eset obiectum scientie opinionis fidei et erroris

¶ Tercio sequitur contra gregrorium. qu i1. articulo primo quod complexum significabile / seu sigficatum totale conclusionis demonstrate non est obiectum scientie proprie dicte / patet ex primo correlario sicut precedens. Item quia iste doctor concludit quod tale complexum significabile seu significatum totale nichil est et quod nichil est est obiectum scientie sed nullum videttur posse maius inconueniens concludi / nec rones sue conuicunt / sed eas dimitto quia ad logicam et methaphisicuam spectant 4o sequitur contra eudem doctorem eadem q. ar. 3o quod conclusio demonstrationis mentalis propieaccepte non est noticia vel assensus Oppositum ponit iste doctor in tribus conclusionibus sed tamen patet propositum / quia non est idem scientia et actus sciendi et obiectum scinie sed conclusio demonstrationis est proprie obiectum scinie vt dictum est / igitur ipsa non est scientia vel assensus scientificus quare etc Item contingit intellectum formare huiusmodi conclusionem / et tamen ignorare an ita sit sicut ipsa significat et dubitare. ymmo et dissentire sicut patet per experientiam Et similiter 2o posteriorum dicitur quod omnis conclusio est questio et per consequens dubitabilis propositio vt iam dictum est Igitur nulla conclusio est formaliter noticia vel assensus saltem talis qualis habetur per demonstrationem. Item aliter sequretur quod eadem propositio in menteesset surcessiue ymmo etiam simul credere opiari et sciere Qod successiue satis patet ex praedicta ratione sed quod eciam simul patet si simul haberetur auctoritas cui assentiretur et medium probabile et medium demonstra tiuum / tunc enim haberetur quicquid requiritur ad quemlibet talem actum Item fidelis et et infidelis possunt formare propositiones in materia fidei omnino eiusdem rationis et tamen vnus assentit eis quas format et alius non etc. igitur neutrum est assensus fidei et per consequens ea dem ratione nec conclusio est assensus sacine et habetur propositum Verum est quod praedictus doctor multum probabiliter sustinet oppositum et apparenter arguit contra dicta / sed istam materiam breuiter transeo quia ad aliam festinat intentio

¶ hiis praemissis respondendum est ad articulum in quo quaerebatur vtrum possibile sit viatorem here de conclusionibus theologias noticiam scientificam pro¬ prie dictam. Vnde aduertendum est quod iste articulus duas habet difficultates / vnam generalem utrum absolute et simpliciter possibile sit viatorem per aliquem discursum silogisticum hoene de conclusionibus the- ologicis scientiam proprie dictam Ailiam specialem / cilicet vtrum de communi lege et natura liter possibile sit viatorem per discursum theologicum de praedictis conclusionibus here talem scientiam de prima autem satis patet ex predictis in isto articulo et similiter in secunda et tercia conclusionibus primi articuli quod de aliquibus sic et de aliquibus non etc. sed de hac materia remitto ad ea quae tractat g. okam contra scotum. q. 2. prologi / quia nolo hic insistere ideo dica solum de 2a difficultate. Sunt autem diuerse opiniones circa hoc sicut recitat okam. q. 7. et gregrius quo 1. pro logi Sed nolo omnes recitare ideo vnam solam que apparet michi probabilior volo hic breuiter transire Est igitur dpino quod ex discursu theologico acquiritur scientia proprie dicta / et subalter na scintie dei et beatorum. Cuius probatio est. quia omnis haitus procedens ex principiis sibi creditis et notis in lumine superioris scinie est proprie scientia substatialter na / patet de musica quae vtique est scientia proprie subtatialterna. quia procedit ex principiis sibi creditis et notis in arismetrica et consimiliter in perspectina etc Sed theologia procedit ex principiis tantum in ea creditis qualia sut articuli et alia in sacra scriptura contenta / notis aut in superioris scine lumine scilicet scine dei et beatorum il etc

¶ Cfirmatur ratio quia deus posset conseruna re in itillectum sortis habitum musice quae est scientia substatiaterna non conseruando in eo habitum arismetrice sed in tali intellectum illa musica esset proprie scientia et tamen de principiis suis illa heent fidem solum et non euidentiam. igitur etc Item pro praedicta opinione facit quod omnes theologie doctores vocant eam santiaum vnde sap. 1o. de dit illi scieniam sanctorum Siliter 1o cor. 13. Alii datur sermo scientie etc Et augustinus 14 de trinitate ca. 2. huic scinte tribuo etc. Et 6. ethicorum dicitur quod habitus intellectuales veridici sunt tantumn qunoque et theo logia non est aliquos illorum nisi scientia etc

¶ Sed contra istam opinionem arguitur sic quia omnis scientia proprie dicta est noticia euidens vt patet ex dictis set theolo lia non est noticia euidens vt patet ad experientia. igitur etc

¶ Confirmatur quia ad hoc quod ego habea scientiam de aliqui conclusione non sufficit quod principia eus sint alteri nota quainiam per nullam noticia existentem in alio / cari potest immediate et naturaliter aliqua scientia in mente mea / cum igitur pricipia the- ologie non sit aut fuerint nobis euidenter nota vt isti concedunt / sequitur quod the- ologina quae acquiritur de communi lege in nobis vere non est scientia

¶ Confirmatur iterum quia si scientia subalterna potest acquim ri suis principiis non notis acquirentibus sed tantum creditis / notis autem alicui habenti superiorem scientiam similiter eciam scientia non subalterna poterit acquiri ab aliquo esto quod non nouerit eus principia dummodo credat illa / et alius nouerit illa / non enim potior ratio videtur hic quam ibi et per consequens non oportet dicere quod scientia est subalter na sed absolute scientia etc quod isti negant etc

¶ Pro solutione autem rationum predicte opinionis pono propositiones

¶ Prima est quod nnlliscien¬ tie siue subalterne siue non subalter ne sua principia sunt credita vel nota quia nulla talis est suorum principio rum non fides vel intellectus / ido maior illius rationis est falsa de virtute sermoinis Secunda propositio est quod si illa maior intelligitur ad bonum sensum vt dica tur quod omnis habitus procedens ex principiis in lumine superioris scie tantumn notis est scientia subalterna / tunc hoc potest intelligi dupliciter / veo modo quod illa principia sit nota habenti ipsam scientiam cous sunt principia etic potest concedi sicet minor sic est falsa quia principia theologie non ut nota theologo vt istimet dicunt Alio modo potest intelligi quod non sunt nota illi sed tatum credita et non altri etsiur est falsia / quia ex noticia pricipiorum existente in vno non causatur scienti conclusionis in alio

¶ 3a propositio ramen siua ad propositum est nullus ignorans arisme trica nisi pricitia musice per expeientiam analiam viam noscat sicet tantum credit acquirit musica quae est scientia substantialternata / sicet tamn quem dam habitum creditiuum quam si vellemus possemus vocare musica creditiua

¶ 4a propositio pro confirmatione illius rationis est quod non omnis musica est scientia sicet illa quae solum est euidens noticia ex euidentia primorum suorum in mediate vel mediate genita / vel aliqua alia eius denrois quam des immediate per semeti patet vellicet care Iodo si deus aliqua musicam quae nunc est de facto scientia conseruaret absque arisme trica adhuc ipsa esset scientia apotta nata in actus similes in quos nunc est si cetera pariter concurrerent Non tamen ex hoc sequitur quod musica acquisita in non habente arismetrica eset scienta etc

¶ Ad auctoritua ibi inductas potest dici quod scientia capitur ibi large et unsicut hoc

¶ Vuel alice potest dici quod theoia est scientia capituo theoiam veo modo supraedicto scilicet pro habitu quo quis nouit sensum sacre¬ scripture exponere / defendere et probare etc Quod autem ibi allegatur quod solum quinque sunt habitus intellectuales vere dici intelligendum est de habitibus euidentibus qualis non est theologia vt hic sumitur. sed est fides vt dicetur

¶ Pro responsione ergo ad praecedentem articulum ponam tres conclusiones

¶ Prima igitur conclusio erit quod theologia per discursum theologicum naturaliter acquisita non est scientia proprie dicta / sed est in animo fidelis quaedam adhesio siue cognitio adhesiua

¶ 2a conclusio erit quod theologia huiusmodi non est adhesio cum formidine sed est quedam fides firma siue credulitas cum certitudine.

¶ Tercia conclusio erit quod theologia in eodem subiecto et respectum eiusdem obiecti non est naturaliter compossibilis scientie vel opinioni scilicet actus actui vel habitus habitui

¶ Prima conclusio duas habet partes quarum prima satis patet ex praedictis sed iterum probatur quia per nullum discursum acquiritur scientia proprie dicta qui non est ex propositionibus primis et immediatis vel ex hiis que per tales mediate vel immediate notificata sunt / patet primo post teriorum vbi dicitur. quod sine hiis vtiquae erit sillogismus sed non faciet scientiam. Constat aut quod discursus theologicus non est ex talibus vtque ex secunda descriptione Confirmatur quia omnis discursus per se et proprie faciens scire est demonstratio primo posteriorumv/ sed demonstratio est sillogismus faciens scire Constat autem quod discursus theologicus non est demonstratio / aliter cogeret infidelem assentire etc

¶ Secunda pars probatur / quia si theologice probetur aliqua veritas non formaliter contenta in scriptura. nec per ecclesiam determinata cui ante huiusmodi probationem non assensisset fidelis constat quod in animo talis fidelis acquiritur assensus de conclusione sic probata quoniam impossibile est naturaliter assentire premissis et non assentire conclusioni si consequentia sit euidens

¶ Dico aut notanter in animo fidelis siue assentientis sacre scripture / quia constat quod per discursum theologicum non causatur adhesio in animo infidelis siue non habentis fidem de sacra scriptura quamuis talis noscat conclusionem sequi ex praemissis / sicut vnus fidelis vel theologus / quia non assentit premissis. quare etc

¶ Secunda conclusio etiam duas partes habet. Prima probatur quia omnis adherens sine formidine aliquibus premissio adheret sine formidine conclusioni quam cognoscit sequi ex illis / patet clare / sed fidelis siue fidem dans sacre scripture assentit indubitanter praemissis discursus the- ologici vt patet. igitur etc. Secunda pars sequitur ex prima quia omnis assensus sine euidentia et sine formidine est fides seu credulitas firma / sed adhesiocanta in animo fidelis per discursum theologicum est talis etc

¶ Tercia conclusio includit multas partes / ideo ad declarationem eius pono aliquas propositiones.

¶ Prima est quod theologia actus non est naturaliter compossibilis in eodem subiecto et respectum eiusdem obiecti scientie actui / et nec similiter habitus habitui Prima pars probatur quia si actus fidei et actus scientie essent naturaliter compossibiles respectu eiusdem / tunc non esset necessarium quod accedente scientia vel clara noticia fides cedat et per consequens in pria simul cum visione fides remanem ret / hoc aut est falsum et contra augustinum primo et de doctrina christiana dicentem quod cum quisqueiad eterna peruenerit decedentibus fide et spie / caritas auctior permanebit / et eandem niam dicit liiu i. sosibite capitulo / 2o Itis 12. super gen ad lram / fides et species quae nunc transeundo peregrinationem valde necesse sunt / non erunt in illa vita / propter quam adipiscendam sunt necesse / igitur etc. Secunda pars probatur quia quorumcumque habituum naturaliter acquisitorum actus sunt incomposisitites eciam ipsi habitus sunt naturaliter incompossibiles / sed habituum theologie et scine respectum eiusdem / actus sunt incompossibiles vt dictum est in prima parte. ergo etc Maior patet inductiue Itis ratione / quia si actus habituum sint in compossibiles cum habitus naturaliter non acquiruntur nisi peractus tales haitus non poterunt simul acquiri Item detur oppositum pari ratione dicetur quod nulli habitus sunt incompossibiles quia detali incomposite non potest constare nisi per inconpossibilitatem actuum / ergo etc

¶ PSecunda propositio est quod theologicus hitus est compossibilis scientie actui et similiter econtra. Pro batur / quia non minus iste habitus illi actui est compossibilis quam habitui virtutis vel vicii sit compossibilis actus de genere actuum habitus oppositi / vel eciam actuali scinie habitus erroris oppositi Sed ista sunt conpossibilia / patet per experientiam quia aliquis habitualiter viciosus potest elicere vnum actum de genere virtutis non totaliter perdendo habitum vicii Siliter vnus hacbens habitum erroris potest elicere vnam demonstrationem non perdendo habitum praedictum Qud patet quia si obliuiscerentur il¬ lam demonstrationem reperiret se promptum ad assentiendum conclusioni opposite sicut prius

¶ Tercia propositio est quod theoi actus non esti naturaliter compossibilis in eodem subiecto et respectum eiusdem obiectiopinioni actui / nec similiter habitus habitui. Prima pars patet quia impossibile est aliquem adherere alicui formidado denveritate oppositi et adherere eidem non formidando / patet / quia aliter formidaret et non formidaret de eodem quod implicat contradictionem / ergo impossibile est eudem simul assentire eidem assensum theologico et assensu opinionis / consequentia patet. quia hec est dram praecise inter fidem et opinionem / quia fides est adhesio sine formidine / quoniam vbi dubitatio est fides non est secundum hugis li primo de sacraels / et parte so capitulo 2o / et per augustinum 8o de trinum capitulo 4o / vbi vult quod in eis qua ad fidem pertinet non licet dicere forte Assensus at theologicus est quaedam modo fides vt dictum est / opinio vero est adhesio cum formidine secundum auicis. 6o naturalium parte 5a capsau let vbi diffinit opinione quod est conceptio ad quam acceditur cum forimdine alterius partis Et idem dicit liconin fineprmi posteriorumv/ ergo etc. Secunda pars patet ex prima sicut prius probatum est quod haitus scineet fidei non sunt compossibilens ex incomposibilitate actuum

¶ 4a propositio est quod theoia hitus est compossibis opinioni actui et similter ecu potest quia actualis assensus theogicis de non sic esse est copossibile habitui opinioni de sic esse ergo theologitus hitus de sic esse est compossibilis opinioni actui de sic non esse / cona tiet per locum a minori quia minus vietur de primo quod de secundo Antecedens potest quia non qualibet assensus eciam sine formisne de vno oppositorum elicitus post habitum intensum de altero opposito corrumpit totaliter illum. sicut nec quilibet actus bonus totaliter corrumpit haitualem malicia inclinatiua ad actum oppositum / eodem modo potest probari quod haitui the- ologico sit compossibilis assensus actualis opinatiuus circa idem. igitur etc Et sic patet conls

¶ Sed contra prima propositet argitur et primo cntra prima partem quia non est maior repugnatia fidei ad scientiam quam auctoritatis ad demonstrationem patet / quia si sit repugnatia cum illa non proueniat ex obieanis oportet quod proueniat ex mediis / medium autem scientie est demonstratio / fidei vero / auctoritas. sed auctoritas et demonstratio non sunt incompossibiles quia quas potest simul habere demonstrationem et auctoritatem Confirmatur quia philosopus frequenter post demonstrationes aliquarum conclusionum adducit auctes atiquorum illur et c Secundo arguitur sic / quia cuicumque est possibile medium theologicum et assensus circa premissas illius eidem est compossibilis assensus the-. ologicus quia assensus conclusionis consequens est ad assensum praemissarum / sed scine alicuius conclusionis theologice compossibile est medium theologicum et assensus circa praemissas vtquet ad experientiam iltur etc

¶ 3o argium 2am partem quia actus theologie compossibilis est habituiscinie /ilur et haitus habitui Antecedens patet ex 2am propositio ne et consequentia patet quia ex actum generatur habitus

¶ 4o quia si cum habitu scienie non staret habitus theologie quae est quaedam fides / periculo sum esset theologis conari acquirere scientiam eorum quae creduntur / quia siut conarentur ad id perad perderent fidem et per consequens meritum etc

¶ Ad istam resnonter Ad primum dico primo quod auctoritas potest dubitur sumi veo modo pro assensum qua ad hibetur dicto seu sermoni alicuius / icut dicimus aliquid esse magne auctoritis cui adhibetur magi fides Aio modo potest sumi pro¬ ipomet dicto vel sermone

¶ 2o dico quod sisumatur aucts primo modo / negada est beoctum / quoniam assensus qua proprie est auctoritam non est compossibilis demnstrationi mentali illi scilicet qua est assensus seu qua inducit scientiam.

¶ 3 dico quod si sumatur aucts 2o modo / neganda est maior quoniam demonstrationi est compossibilis aucts sic sumpta vt satis patet intuenti etc

¶ 4o dico ad probationem illius maioris tum diquod illa repugnantia non prouenit ex obigt to etc quod licet non sit repugnatia ex obiecto absolute / est tamen ex obiecto secundum quid inquatum enim est obiectum huius / ipsum est tale scilicet ignotum / inquatum vero est illius ipset non est tale / sed est notum. et hoc sufficit ad incompossibilitatem illorum actuum sicut patet in similiin actibus voluntatis dDesiderium enim et complacentia circa idem sunt obiectum et similiter spes et fruitio et tamen non sunt compossibiles circa idem vtque etc

¶ Ad confirmationem dito quod aristotiles post demonstrationes non inducit auctoritates sed bene post suas dyaleticas rationes et probabiles argumentationes / sed eciam si illud faceret hoc non esset vt per eas causaret aliquem assensum / quia hoc non esset possibile etc sed vt onderet conuenientiam doctrine sue cum doctrinis aliorum / vel vt qua demonstrationes capere non sunt ydonei / auctoritum dent assensum aut alia aliqua ca est etc

¶ Ad secundam negatur maior et ad probationem dicitur quod non semper assensus circa conclusionem natus causari ex assensu circa praemissas consequens est ad illos assensus / sed hoc solum fit quando potentia pmo est nata recipere / intellectus aut habens assensum scientificum de conclusione non est aptus pro tunc recipere assensum creditiuum seu fidem Et est exemplum sicut lumen solis licet sit cantiuum caloris tamen non calefacit speras etc Ad tercia dico quod actum illum habitui esse compossibibilem potest dupliciter intelligi Vno modo sic quod per ipsum nec tollatur nec remittatur / et sic negatur antecedens Ailio modo sic quod non tolla tur ex toto et sic conceditur illud et hoc modo intelligitur illa 2a propositio ut patet ex probatione et tunc negatur consequentia Et ad probationem dicitur quod per nullum actum generatur habitus cum quo actum stat habitus oppositus accipiendo generati onem proprie pro inductione forme scilicet illius habitus et sic patet solutio Ad quartum nego consequentiam et ad probationem dico quod vtique tales conarentur ad illud per quod perderent fidem non qui dem infusam sed illam acquisitam quae dicitur theologia Nec iste conatus periculosus est sed vtilis Nec per hoc perditur meritum quia sicut dicit thomas 2a 2o q. 2 articulo /o In so. 2a arguientum et multi alii doctores licet tales scinie tollant fidem quia faciunt esse euidens illud quod proponitur non tamen diuinuunt rationem cari votatis / per quam voluntas prompta est ad illud credendum eciam si non esset euidens ac per hoc non dinuunt rationem meriti. qua re etc

¶ Sed adhuc contra tercia propositi onem in cuius probatione dictum est quod opinio habet necessario annexam for¬ / midinem argiur / et primo sic quia capioaliquem qua habet opinionem de aliquo vero necessario vel ergo talis estimat illud possibile aliter se habere aut non / si sit igitur talis opinio de vero est falsa / quia per talem estimatur illud possibile aliter se habere / consequens est falsum quia omnis opinio qua quas opinatur verum / est vera / et sic erit vera et falsa Si vero non estimat illud verum possibile aliter se habere Igitur illa opinio est sine formidine quia omnis noticia qua quas estimat rem esse sicuti est et non aliter est sine formidi ne 2o quia non omnis actus opinatiuus per sui reiterationem corrumpit habitum firmum ergo non omnis talis est formido losus consequentia patet antecedens probatur quia philosophis et alii circa ea de quibus habent scientiam faci unt rationes probabiles et opinatiuas / nec propter hoc perdut scientiam quam habent / similiter fideles ad ea quem tenent fide et Tercio si formido esset de essentia opinionis sequiretur quod aucta opinione augeretur formido / et quod quod toquis vellet fortius opinari / tanto vellet fortius formidare / conlsia videtur nota / et falsitas consequentis patet quia aliter multum esset inutile multiplicare rationes proba biles ad aliquid probandum etc Quarto arguitur auctoritate philosophi umo ethicorum dicentis quod aliqui tantum adherent opinionibus suis quantum alii conclusionibus suis demonstatis

¶ Pro solutione praedictarum propositionum notandum quod opinio multipliciter sumitur. Vno modo pro praesumptione seu assensutemerario quo quis estimat se scire quod nescit / et sic sumit augustinus in de vtitate credendi capitulo 2o Vria sunt inquit hominum genera profecto improsnda ac detestanda vnum est opinantium id est eo rum qui se arbitrantur scire quod nesciunt etc Et infra / quod opinamur inquit debemus errori Et sic non sumitur hic nec communiter Aio lio modo sumitur pro assensu alicuius propositionis indrnter et sic secundum linconm in fine primo postrum potest templiciter sumi siet communiter proprie et magis proprie Opinio communiter ut dicit est conceptio cum assensu et sit est genus scintie / fidei / et opinionis proprie / et magis proprie dicte Opinio aut proprie dicta est conceptio vnius pertiscontradictionis cum timore alicus alterius et secundum hoc ut dicit scienta non est opinio sed tamen idem est scibile et opinabile Opinio aut magis proprie dicta est conceptio veritatis contingentis inquantum huiusmodi / et secundum hoc nec scientia est opinio nec scibile est opinabile Vnde 2o modo horum trium modorum sumitur hic et communiter et

¶ Ad prima rationem dico quod non est necesse quod haecens opinionem de aliquo vero necessario / ipsum estimet possibile aliter se habere / nec tamen sequitur quod talis opinetur sine formidine partis opposite Aod enim est timere de opposito aliud possibile ipsum aliter se habere Verbi gratia Si quis opinetur circulum posse quadrari vtique dubitat de opposito / non tamen estimat ipsum non posse quadrari quia sit simul estimaret contradictoria nec estimat possibile esse ipsum non posse quadrari. multum enim rudis esset quae non cognosceret quod si circulus posset quadrari / non est possibile non posse quadrari Si que ratur vnde proueniat ille timor opinatidico quod vel ex probabilibus que quis habet ad oppositum vel ex inevitatia mendii quod habet ad propositum Et istud 2m magis videtur dicendum Ad 2am nego antecedens et dico quod habentes scientiam vel fidem de aliqua conclusione licet vtantur rationibus probabilibus non tamen vtuntur actibus formidolosis qui soli proprie dicuntur actus opinatiui ut de opinione hic loqumur quia tales probationes nulum in eis causant assensum / sicut si aliquis de aliquo per se noto induceret probabilia argumenta nullum in eo causarent assensum Si queratur quare ergo philosophis inducit cum talibus demonstrationibus tales probabilus rationes etc potest dici sicut supra deauctoritatibus etc Ad 3am nego consequentiam quantum enim ad primum consequens patet instanti a in suspicone de qua non est dubium quin semper anexam habeat formidinem et tamen non augetur formido aucta suspicio ne quia quanto quis vehementius suspicatur minus dubitat Similiter in stantia est de continentiais que anexam habet difficultatem et tamen cum augetur non augetur difficultas

¶ Si dicatur tamen quod possent multipliciter augerirones probabiles quod totaliter tolleretur formido et sic esset opinio sine formidine Dico quod si totaliter tolleretur formido eciam tolleretur opinio / quia quamuis opinio possit magis et minus esse cum formidine non tamen potest esse sine formidine sicut suo modo videri potest in suspicione et continentia

¶ Dico igitur quod sirationes probabiles mentales sint tales quibus assentiatur cum formidine tunc quantucumque multiplicentur numquam tolle retur formido de conclusione cum quaelibet secum propriam ferat formidinem Si autem sint tales quibus assentiatur sine formidine tunc concedo quod tollent formidinem et similiter opinionem et generabunt fidem

¶ Quantum vero ad 2m consequens patet instantia de continentia sicut prius dictum est Similiter fides et spes habent anexam carentiam visionis et fruitionis nec tamen quanto quis magis vult credere vel sperare magis vult carere illis etc

¶ Ad quartam potest dici quod hic philosophus accipit opinionem pro praesumptione iuxta acceptionem augustini supradictam quod innuitur per illud quod ibidem precedit Quidam enim opinantium non dubitant sed estimant scire Vel accipit opinionem consequenter pro adhesione condistincta contra scientia et sic est communis ad opinionem et ad fidem proprie dicas / et hoc sufficit ad intentionem suam Et hec de tercio ar. quaestionis

¶ Tunc ad rationes principales quaestionis. ad primam negandum est antecedens si sic patet ex primo articulo. Et qud probationem negatur consequentia. et dico primo quod loquendo de virtute sermonis noticia euidens non est in infinitum certior opinione quia nulla opinio est certitudo siue certa cognitio proprie loquendo

¶ Secundo dico quod loquendo improprie de certitudine scilicet apparentia de sic esse / adhuc noticia euidens non est in infinitum apparentior opinione. quia euidentia non est infinita apparentia 3o dico ad probationem illius quod quantucumque augerentur rationes probabiles in apparentia loquendo de rationibus probabilibus que habent annexam formidinem et quae habent generare opinionem ille nunquam possent generare certitudinem id est apparentia equalem apparentie noticie euidentis. quia vbi est formido / ibi non est equalis apparentia noticie euidentis 4o dico quod tamen ex hiis non sequitur quod apparentia euidentie excedat in infinitum apparentiam opinionis / quia sic esset infinita etc Verbi gratia / licet perfectio asini quantucumque replicata nunquam reddetet perfectionem hominis nec ei equaretur / tamen homo non excedit infinite asinum in perfectione / quia aliter esset infinite perfectionis sed de hoc alibi videndum etc

¶ Ad secundam patet quid dicendum est de antecedente ex iio articulo secunde conclusionis. vbi de hoc visum est satis Auctoritas at augustini ibi adducta facit pro dictis in tercio articulo etc

¶ Ad terciam primo dico quod quicquid sit de antecedente loquendo simpliciter et absolute tamen consequentia non valet / quia de hoc aliqua habetur euidentia vel haberi potest absque hoc quod de illo habeatur scientia proprie dicta sicut potest apparere ex primo articulo

¶ Seccundo dico quod absolute et simpliciter possibile est viatorem de multis veritatibus theoretis habere scientiam proprie licet non de omnibus et de paucis communiter habetur / Tercio dico ad probationem antecedentis quod ibi praesupponitur falsum scilicet quod omnes veritates theoretice sint de deo sic patet ex secundo articulo / sed tamen omnes denominatur a deo secundum etheonlogiam nominis quia plures sunt de deo et quia omnes considerantur secudum attributionem ad deum vt patuit

¶ 4o dico quod de veritatibus de deo potest haberi scientia proprie dicta quamuis deus non habeat causam nec philosophus diffiniens scire capit ibi causam proprie pro causa incomplexa reali / sed large pro omni illo cui competit aliquid demonstrare et sic ratio non procedit. etc

¶ Ad quartum rationem facta post oppositum questionis / negatur consequentia / et ad probationem negatur antecedens / quia supponit quod theologia sit scientia proprie dicta quod est falsum vtque ex articulo tercio

¶ Et hec de prima questione et nichil plus circa prologum