Quaestio 8

¶ Quantum ad primum articulum pono tres conclusiones et eas declarabo Prima conclusio est quod spiritus sanctus procendit a patre et filio eternaliter 2a conclus est quod sprialmus sanctus procedit a patre et filio vniforitate 3a conclsio ne quod si spiritus sanctus non procederet a filio non distingueretur ab eo realiter

¶ Prima igitur inter latinos et grecos est in discordia / tamen illa magis est ex fide supponenda quod ratione probanda Aliqui autem nitutur istam conclusionem rationibus probare. sed simpliciter dico quod per rationem hoc non potest concludi sed omnes rationes que ad hoc fierent possent faciliter solui / iodeo solum est tenendum auctoritate fidei scilicet exde terminatione ecclesie dei nec aliter eam probo.

¶ Secunda conclusio probatur quia prius sanctus non procedit a patre principatur sed ab vtroque equantur vt dicit magister igitur et Tamen est hic aduertendum quod li vniformiter potest dupliciter in telligi Vno modo vt excludit omnem ordinem in personis producentibus inter se Alio modo vt excludit omnem ordinem in productione

¶ Primo modo dico quod pater et filius non spirant omnino vniformiter quia inter persons producentes est ordo originis interse vt dictum est in alia questione 2o modo dico quod spirant omnio vniformitur ita quod spiritum sanctum in nullo signo et instanti spirat vna persona in quo non spiret alia sicut ymaginatur aliqui / quod inaliquo signo originis spiret pater in quo non spiret filius

¶ Si queratur an debeat concedi quod pater spirat spritus sanct prius origine quod filius spiret eum / dico quod siper spirare prius origine nichil aliud intelligatur nisi quod pater spirans est prior origine vel quod pater non abalio habet spirare et filius hoc habet apatre tunc illud est concedendum / et isto modo intelligunt sancti sicut augustinus quando dicit quod spiritus sanctus principa liter procedit a patre Similiter ihous et huyila. quando dicunt quod procedit a patre per filium / et ricis quando dicit quod spiritus sanctus procedit a patre mediate et a filio immediate / intelligunt enim quod pater a nullo habet quod spiret et ita pricipa liter et non per alium / filius autem hoc habet a patre quia sibi communicat esse et spirare etc quare etc

¶ Tercia concluso probatur quia est vna propositio conditiona lis cuius antecedens et consequens sic se habent quod inpossibile est ita esse sicut significatur per antecedens quin ita sit sicut significatur perconsequens / igitur ipsa est vera. Consequentr patet quia hoc requiritur et sufficit ad veritatem conditionalis. Et antecedens apparet quia est vna conditionalis / cuius antecedens est impossibile vt clatum est iltur impossibile est ita esse sicut significa tur per illud antecedens. quare et cetera. Et propter consimilem rationem concedo istam si spiritus sanctus non procederet a filio ipse distingueretur abeo et cetera. Tume circa istam conclusionem aduertendum quod quando doctores querunt vtrum si spiritus sanctus non procederet a filio adhuc distingueretur vnus ab alio Ista conclusio potest habere duplicem sensum unus est an precise per hoc quod filius spirat spiritum sanctum et ipse / spira tur a filio / filius distinguitur a spirtusancto / ita quod hunc esse ab illo sit precisa ratio distinctionis eorum. Alius est vtrum ex hoc quod spiritus sanctus distinguitur a filio possit concludiquod procedat ab eo / et hoc esset contra grecos qui concedunt primum et negant secundum Et in hoc sensu tractatur illa questio a pluribus doctoribus antiquis / sed in primo sensu tractatur a quibusdam modernis et siue illi duo sensus distinguuntur de virtute sermonis siue non / tamen de vtroque erit videndum.

¶ Quantum igitur ad primum notandum est quod de constitutione et distinctione persona rum in diuinis diuerse fuerunt opiniones

¶ Vna fuit quod persone seipsis distinguntur

¶ Secunda fuit quod precise per relationes reales distinguun tur

¶ Tercia / quod primo distinguuntur per proprietates absolutas et quasie secundario per relationes Quarta posset esse quod precise distinguerentur per proprietates absolutas. Sed circa istas opiniones nolo insistere / qui vero eas voluerit perscrutari videat ockam circa distinctionem vicesimamsextam vbi tractatur ista maateria / verum est tamen quod ipse tenet ibidem. et in pluribus locis in primo libro innititur isti opinioni quod persone diuine constituuntur et distinguuntur per relationes originis / unde dicit quod paternitas et essentia diuina constitum i n unt per se vnum scilicet patrem et sic per paternitatem constituitur pater et distinrguitur a filio Sed breuiter transe undo (quia non reputo multum vtile hic insistere arguo contra hoc sic quia ad hoc quod aliquid per se et proprie constituatur ex aliquo requiritur quod illa distinguantur aliquo modo / hoc enim est euidens et hoc etiam concedit iste doctor / sed pater et paternitas in diuinis nullo modo distinguuntur / quia nichil vere affirmatur de vno et negatur de alio vel econuerso plusquam de essentia diuina in quibus secundum ipsum nulla est omnino distinctio hoc enim videtur clarum et videtur sequi ex dictis illi us doctoris ymmo in primo questione tercia expresse ponit istam regulam quod omnis propositio composita ex istis terminis pater et paternitas in qua praedicatur verbum quod est nota distinctionis est falsa de virtute sermonis Ideo ibidem negat istam / paternitas est in patre Igitur sequitur quod nulla ratione potest dici quod pater nitas constituititer ex patre quod ipse non concedit unde miror quomodo tantus doctor talem conclusionem posuit et cetera.

¶ Secundo notandum magis accedendo ad propositum quod multi conueniunt in hoc quod in filio suent essentia diuina filiatio et spiratio actiua / sed isti diuersificatur / quia qui dam dicunt quod essentia et filiatio tantum constituunt persona filii et quod spiratio actiua in filio est quasi aduenticia ita quod non constituit filium in esse personali Alii dicunt oppositum ponentes quod tam essentia quam filiatio et eciam spiratio actiua concurrunt intrinsece ad personalitatem filii nec est sibi aduenticia ymmo si filius nisi spiraret non remaneret persona eo quod careret spirationem que intrinsece concurerit ad eius personalitatem Alii eciam dicunt quod in filio preter spirationem actiuam / que realiter distinguitur apiritu sancto est aliquid sufficienter distinguens ipsum ab eo scilicet ipa filiatio et cetera Sed circa istas opiniones nolo insistere quia hoc reputo inutile / qui vero earum repro bationem voluerit videre legat magistrum gregorium in ista materia / michi autem sufficit contra ista ratio suprafacta. Ideo breuiter dico quod omnes ille opiniones sunt false et procedunt ex falsa ymaginatione / quia sic loquentes ymaginantur quod essentia diuina et filius et filiatio distinguantur et quod essentia sit quasi materia respectu filiationis et filiatio sit quasi formaeius et quod ex vtroque resultat persona et quod sic constituatur persona quasisimiliter sicut compositum substantia le constituitur in esse per suam formam / hoc autem omnino negari¬ debet de persona diuina et de qualibet re que est diuina essentia / quare omnes tales opiniones sunt fugiende tanquam venenose.

¶ Tercio notandum circa istam materiam quod aliquid esse distinctiuum alicuius potest intelligi dupliciter / vno modo vt per huiusmodi distinctiuum intelligamus aliquid existens extra animam secundum se ab alio distinctum sicut dicimus quod homo per animam suam distinguitur ab asino et quod vna anima secundum se distinguitur ab alia Alio modo vt per distinctiuum intelligamus aliquid per quod potest vere concludi aliquid ab aliquo esse distinctum sicut dicimus quod accidens in sacramento ailtaris distinguitur ab aliis per hoc quod ipsum non est in subiecto sicut alia accidentia / hoc aut non dicimus in diuinis quod pater distinguitur a filio per hoc quod ipse a nullo est et filius est ab eo et hoc vtique sic esset eciam si nulla asia hoc considararet

¶ Ex hoc patet quod in primo sensu filius distinguitur a spiritu sancto se ipso / et non aliquo sui proprie et secundum intransitiuam constructionem loquendo Quod patet quia filius est persona simplicissima / igitur a quocunque distinguitur se ipso distinguitur

¶ Secundo patet quod in secundo sensu filius distinguitur a spiritu sancto non precise quia spiritus sanctus procedit abeo Nam filius distinguitur a spiritu sancto eciam per hoc quod ipse est a prenascendo et spiritus sanctus a patre non nascendo sed procedendo / igitur non precise per hoc filius distinguitur a spiritu sancto quod ipse spirat spiritum sanctum / consequentia tenet quia non est idem esse a patre nascendo et esse a patre non nascendo etc. Et breuiter istud non est aliud dicere nisi quod per aliud medium bene concludimus spiritum sanctum esse distinctum a filio quad per istud quia ipse spiritus sanctus procedit abeo / et sic patet declaratio conclusionis quo ad primum sensum supposite distinctionis

¶ Quantum aut ad 2m sensum diuersi sunt modi dicendi / aliqui enim dicunt quod non sequitur spiritus senctus non procedit a filio ergo non distinguitur ab eo Alii aut dicunt oppositum diuersis tamen modis Nam quida dicunt quod facta illa ypotesi spiritus sactus et filius essent una persona genita et spirata et per consequens non distinguerentur Alii dicunt quod non distinguerentur non tamen quia concurrerent in eandem personam sed quia filius tunc non esset persona et multe tales fantastice ymaginationes possent recitari ed transeo Verum est quod magister gregorius ponit istam conclusionem / quod ista consequentia est bona spiritus sanctus non proc dit a filio ergo non distinguitur ab eo Quam probat primo sic quia si spiritus sanctus non procende ret a filid spiritus sanctus non esset nec esset persona consequentia patet et ante cedens patet quia si spiritus sanctus non procederet a filio spiritus sanctus non esset spiritus sanctus nec donum patris et filii et ita nec persona quare etc.

¶ Secundo quia filiuis est per se pricipium spiritus sancti ergo si filius non produceret spiritum sanctum ipse spiritus sanctus non produceretur / sed si non produceretur non eset illu etc

¶ 3o si aliqui creatura non produceretur a silio ipsa non produterentur a prellur si sits ancet non produceretur a filio ipse non produ¬ ceretur a patre / et per consequens si non produceretur a filio ipse non esset et per consequens a nullo distinguerentur etc Sed contra hoc pono aliquas propositiones

¶ Prima est quod illa consequentia est bona. patet. quia illud antecedens est impossibile / et ad impossibile sequatur quodlibet

¶ Secunda est quod illa consequentia non magis valiet / spiritus sanctus non procedit a filio ergo non distinguitur ab eo quam ista valeat spiritus saict non procedit a filio / ergo distinguitur ab eo. patet quia vtraque est necessaria propter rationem dictam

¶ Tercia est quod licet ista consequenti valet tamen rationes illius doctoris non probant ipsam esse bonam. patet. quia petunt principium vtque intuenti / ymmo essent derisorie apud vnum grectum qua negaret spiritum sanctum procedere a filio Ideo miror tales rationes fieri ab aliquo subtili viro.

¶ Quarta propositio est quod licet illa consequentia valet / tamen non est euidenus nec potest euidenter probari in via de legeordinata / quia illa consequentia sola fide creditur esse bona / quia conceditur antecedens esse impossibibile et quod iu ict impossibile non est euidenter probatum / sed sola fide creditum vtque etc Si vero que ratur vtrum ista causalis sit vera / quia filius producit spriritum sanctum ipse spiritus sanctus distinguitur a filio Dico quod sic quia sicut filius est causa sibi vt sit quic quid est extendendo nomen cause large ad omne principium productiuum sic est sibi causa vt distinguitur a quolibet quod non est / et hoc sufficit ad veritatem illius causalis dico tamen quad eius veri tas non potest euidenter probari sicut nec veritas supradicte conditionalis eciam concessa ypotesi quod pater et filius et spiritus sanctus sunt tres persone et una es¬ sentia Nam ex hoc antecedente non plus sequatur euidenter nobis quod spiritus sanctus procedat a filio quam oppositum / vel quod pater procedat a spiritum sancto etc. unde ad rationes praedicti doctoris potest faciliter rason deri quia petunt principium etc Et hec de primo articulo

¶ Quantum ad 2m articulum in quo videndum vtrum concedendum sit quod spiritus sanctus procedit a prem et filio tamquam ab vno princia ponam 3od conclurtiones et eas per oremnem declara be

¶ Prima est quod patre et filius producunt sius sancti non tanquam duo princia sed tamquam vnnm principium

¶ 2a est quod pater et filius producunt silicts non inquamum disticta princia nec inquatum vernum prinsium 3a est quod pater et filius non sunt omnino respectu situs anct sicit respectu effectus creati vnum prinsum

¶ Prima conclusio probat per determina tionem excese Exqurm de sum. trini. et fi. c. libro sexto vbi dicitur quod spirlmus sanctus eter naliter ex patre et filio non tanquam exduobus principiis sed tanquam ex vno printio non duabus spirationibus sed vnam spiratione procedit et in fine dampnantur et improbantur oppositum dcnio / quare etc Dico tamen quod ista conclusio tenenda est sola fidei auctoritate et non posset conuinci ratione etiam concefsa personarum distinctione et productione etc

¶ 2a conclusio probatur quia ex ista propostione. pater et filius in quantum unum pricipium spirant vel producunt spiritum sanctum / sequitur quod omnia queessent vnum principium spirarent spiritum sanctum / quod est manifeste falsum / quia tres persone que sunt vnum principium non spirant spiritum sanctum Et similiter ex ista propositione pater et filius in quantum distincti vel in quantum distincta principia producuntsitus anct sequitur quod omnia distincta producum tsitus sanci quod est manifeste falsum. Vtraque consequentia patet quia arguitur a propositione reduplicatiua ad suam exponem tem / sicut bene sequatur homo in quadtum rationalis est risibilis ergo omne rationabile est risibile vtque in logica Et ido quelibet illarum propositionum de virtute sermonis est vna exclifnua falsa quare concluio vera. dico igitur quod loquendo de virtute sermonis / pater et filius nec spirant situ anct in quantum sunt vnum nec in quantum sunt distinctiEt si sancti videatur aliquando dicere quod spirant in quantum sunt vnum / non est in tentio eorum quod talis propositio sit vera de vertute sermonis / sed hoc dicunt vt deno tent vnitatem spirationis et non plura litatem ita quod quamuis pater et filius sint distincte persone tamen spirant non distinctis spirationibus sed vnica spiratione etc

¶ Tercia conclusio probatur quia licet concedatur quod patre et filius sunt vnum principium situs sanct sicut conceditur quod sunt vnum principium creature tamen non est omino simile / sed inhoc est dram quia scilicet pater et filius et sict s unt vnum principium naturale respecritum creature / quia sunt natura diuina que est principium creature / sed pater et filius non sunt sic principium naturale sed notionale vt patebit. ita quam in prima li principium est terminus essentialis supponens immediate pro essentia / et est sensus pater et filius sunt vnum pricipium creature id est sunt una essenti a que est principium creature / sed insecunda li principium est terminus non essentialis sed notionalis non supponens immediate pro essentia sed pro¬ persona. Tamen ad declarationem istius conclusionis est aduertendum quod licet de ista propositione pater et filius sunt vnus spirator sint opiniones et aliqui negent eam alii concedant / tamen ista ab omnibus communiter conceditur pater et filius sunt vnum principium spirans spiritum sanctum Vnde dicit augustinus fatendum est patrem et filium principium esse situs acti non duo printsia. sed sicut pater et filius vnus deus / et ad creaturam relatiue vnus creator et vnus dicens: sic relatiue ad spiritum sanctum unum pricipium. libro de tern. capitulo 14. Vnde de isto / auctoritas augustini est ita expressa et eciam ista positio iam ita ioleuit vt eam nega re non sit securum. Sed tamen dubium est apud aliquos vtrum hoc sit de virtute sermonis verum Et videtur quod non propter rationem secundam factam ante oppositum Vnde circa hoc sunt varii modi dicendi quorum aliquos re citabo e qui magis michi videntur ad filius sunt vnum principium spirans situs sanct propter vnam vium spiratiua qua vturque spirat. Vnde ymaginatur ista opitiquod in diuinis sit aliquod principium qua/ si cut voluntas / vel aliquod tale elicitiuum spirationis actiue / ita quod pater et filius sint llud principium quo / seu illa vis spiratiua et ad istum sensum facit scotus magna nam difficultatem in ista materia Sed istud non valet. Tum primo quia non est ponenda aliqua vis spiratiua que sicut prinucipium quo / spiritus sancti / et non principium quod / ut patet ex alia questione Tum secundo quia hic queritur de printio quod / ropositum

¶ Prima ergtur opitio est quod pater et ideo concesso tali principio quo / non posset dici principium spirans spiritus sanct quia proprienon conceditur de aliquo quod spire situs sancti nisi sit prinipium quod / eciam secundum pontes talia princitur quo / quare sequitur hoc non valere ad propositum etc.

¶ 2a opino est quod pater et filius sunt vnum principium pitus sanctita quod li principium supponat ibi non tantum pro essentia vel voluntate diuina seu aliquo primo quodo elicitiuo spiritus sancti sed eciam supposit pro aliquio quod non est idem formaliter cum diuina essentia Vnde ymaginatur ista opinio ymmo expresse posit quod patr et filius sunt vnum constitutum ex diuina essentia et spiratione activa / quod quidem vere est spiras situs sanct nec tantum primum quo sed quod. unde infert ockam tenens istam opinionem quod aliter patr et filius potest concedi vnum primum spiras situs sancti siue vnus spirator quam possit concediquod tres persone sunt vnum primum creans siue vnus creator / quia prima habet duas causns veritatis scilicet quod pater et filius sunt vna divina essentia quae est primum quo elicitiuum spiritus sancti et ecim quod pater et filius sunt vnum vere spiras spiritum sanctum quod non est formaliter divina essentia / sicut nec pater est formaliter essentia divina quamuis realiter. Sed secunda non habet nisi vnam causam verita tis scilicet quod tres persone sunt vna essentia quae est primum producens essentiam creatam etc. Sed hec opinio deficit sicut et prima opinio primo de primo quo et primo quod etc 2o quia innititur falso fundamento deistis constitutibis et constitutiuis in deo. vt patet ex alia questione Tercio quia constat quod non mius distinguitur spiratus a spirante quam genitus a generate et per consequens tantum distiguitur spiris sanctus ab isto constituto quod spirat ipsum / quantum filius apatre qui gerat eum / sed filius distinguitur a patre personaliter et ista distinctiopersonalis est maxia distinctio que sit in diuinis ergo illud constitutum vnicum sit praecise sumptum distinguitur a spiritum sancto personaliter et per consequens tantum sicut pater. Cum igitur illud constitutum non sit pater nec sit filius sequitur quod spiritus sacratus distinguitur ab aliquo personaliter et tamen de illo non est verum dicere quod sit pater nec eciam quod sit filius quod videtur falsum Aliquas alias rationes facit gregori / sed transeo eas quia videntur michi petere primum etc

¶ Tercia opinio licet non admittat in diuinis prinsium quo sed solum prium quod nec concedat ibi talem constitutionem que dicta est / tamen ad saluandum illam opinionem esse veram dit ria

¶ Primum est quod pater et filius non sunt vnum prinsium essentiale situs sanct quia nullum essentiale spirat aut spiratur sicut nec generat aut generatur

¶ Secundum est quod nec sunt vnum principium personale quia illud prinisum quod est pater et filius non est aliqua persona sicut pater et filius non sunt aliqua vna persona 3m est quod sut vnum principium notionale et hoc cquitur ex aliis sufficienti diuisione. Et ista tria dicta michi videntur vera ad bonum intellectum / tamen adam tenens istam opinionem declarando propositum per principium notionale dit se intelligere aliquod principium commune pluribus personis et non omnibus Sic enim vult vti illo termino principium notionale et non pro voce vel coata communipsis personis et concedit quod illud pricipium commune est spiratio actiua et hoc diffuse declarat. Sed breuiter non vivetur imon quod ista opinio sic intellecta vt eam deducit possit sustineri / ni¬ si concedendo quod in diuinis aliqua vna res scilicet vna spiratio activa sit due res et tamen non sit tres res quod non videtur michi verum aut concedendum etc

¶ Quarta opitio est magistri grego. qua tamen non potsit asserendo sed probabiliter loquentio / vnde dicit licet dicta propositio sit communiterconcessa et vera non tamen de virtute sermo nis est accipienda Sed ad bonum intellectum sactorum et doctorum est concedenda Prodeclaratione aut sue intentionis dicit quod numquam in creaturis concurrunt simul poilorles per se cause ad vnum effectum nisi vna earum aliter causet quod alia vel omnes simul plus vel magis causent quod illa rum una tantum / sicut dicit esse manifestum. Sed spiritus sanctus quamuis a duobus scilicet a patre et filio producatur non tamen aliter ab vno quam ab alio / nec ab abo bus simul magis vel plenius quam ab altero tantum / ac per hoc non procedit abeis tanquam ex duobus principiis sed tanquam ab vno. ideo sancti hoc denotare volentes dixerunt patrem et filium non esse duo principia sed vnum principium sict / Et ita propter eandem rationem dixerunt tres personas esse vnum principium creature non tria principia quamuis eciam alia ratione spectiali possit dici vnum principium creature scilicet quod sunt una essentia quae est omnium creatorum vnum principium / non tamen isto modo pater et filius possunt dici vnum pricipiumspitus sact uts satis dictum est. Vnde ad istud propositum inducit iste doctor auctem magistri / sed non curo recitare / quia si oppositum dicti sui esset ita intelligibile sicut sunt verba magistri sunt multo melius contra ipsum quam proipso

¶ Ad istud eciam propositum vi¬ detur esse altisusus. libro primo capitlo 3o sunte sue vbi dicit quod hec propositio pater et filius sunt vnum principium situs ancti est eodem modo locutionis accipienda quo illa proposiotio qua dicitur quod situs sanct est multiplex propter diuersos effectus. ita quod eodem modo per vnum effectum quem habent pater et filius et spiritus sanctus dicuntur vnum principium et quia eodem modo procedit ab eis spicmus sanctus eciam dicuntur vnum pricipium ipsius. Item ad istud propositum inducit verba decretalis vbi 8. Vnde non dicitur ibi quod pater et filius sunt vnum principium situs sanct sed quod est ex eis non tanquam ex duo bus principiis sed tamquam ex vno principio Vnde patet quod quia consilium noluit affirmare vnitatem principii. ideo ait taqua ex vno / sed quia voluit affirmare vnitatem spirationis ait vna spiratione nec dit tanquam unte spiratione sicuit ditanquam ex vno primo. Sic ergo secundum eum simul et inseperatur ac vno modo penitus pater et filius spirant sicut alter eorum secundum se et sicut si essent penitus idem principium. Et ideo dicuntur vnum principium spitus anctus et non duo primcipia ne scilicet aliqui diuersitas modi spirandi detur intelligi. Sed tamen loquendo de virtute sermonis potest dici quod pater et filius sunt duo princia pritus sancti sicut sunt duo qui pricipiant spiritus sanct Vnde hoc videtur velle hylarius. disictue s piritum sanctum esse a preet filio auctorianum non dicit auctore / vivetur ergo posse ex hoc concludi patrem et filium esse auctores et per consequens spiratoes et principia situs sanct Non tamen dent concludi quod spirant tamquam duo principia sed tanquam vnum / propter cam superius dictiam etc

¶ Quinta opitio est magistri iohannis de rippa cui non placuit praedicta opinio / propter quod dit quo magistrum gregorium quod si ipse vidisset distinctionem formalem non incidisset in illud baratrum magne absurditatis dicendo quod pater et filius sunt duo principia etc. Positio aut sua quo o ad istud propositum iuxta ymaginatio nem suam stat in hoc quod sumendo spirationem actiua pro communi notionem pater et filius sunt vnum principium spritus sanci Sed sumendo spirare pro producere pater et filius sunt duo respectum spirationis producte et impugnatt magistrum gregorum negando sibi quin due ce create possint in vnum et eundem effectum equitur concurrere. eet hoc declarat diffuse etc. Sed breuiter ista opinio est tam obscura quod in dignnm est in ea stare / potest autem faciliter impugnari. Primo quia supponit distinctionem formalem vbi non est concedenda etc Item supponit quod spiritus sanctus non omnimode ab eodem printsio procedit per communicationem et productionem. hoc autem negatur sibi et satis patet huius dicti falsitas per supra dicta. quare etc Item non queritur hic nisi de pricipio quod et illud non est essentia / siue iste terminus prinsum quod non supponit immediate pro essentia. Et ideo videtur concedere propositum dicendo quod sumendo pirare pro producere pater et filius sunt duo princia quaniam hic non queritur de principio spirante spiritum sanctum nisi in quantum spirare sumitur pro producere et ideo positio nichil significat Vnde sicut ipse dicitcontr grego. ita dico contra eum quod si ipse vidisset veritatem et habuisset veram logicam non incidisset in baratrum tante obscuritatis vt poneret talem distinctionem formalem / quia vere sua yma¬ ginatio cerpugnat intellectui inclinato ad veritatem etc Et ideo quamuis magister gregorius declarauerit suam intentionem in isto proposito valde clare et pulchretamen destruendo alias opiniones adhuc potest sua opinio fortiter confirmari supponendo duas suppositi ones

¶ Prima est quod licet aliquod predicatum seu proprietas vere predicetur de patre. et eciam de filio quetamen non competunt spiritui sancto. tamen in nulla re incomplexe significabili pater ydemptificatur filio quando in eadem ydemptificatur spritus ancti Et hoc est quia pater et filius non conueniunt in aliquo vno incomplexe significabili nisi in essentia in qua eciam conuenit situs sanct Aliter enim oportet dicere quod aliqua res in diuinis esset due res et non esset tres res et esset due persone et non esset tres persone quod omnino videtur irrationabile

¶ Secunda suppositio quod illa res in qua persone conuenniunt non producit ad intra nec aliquo modo producitur Patet. quia essentia nec geuerat nec generatur / nec spirat nec spiratur. modo nulle sunt alie productiones ad intra. Ex hiis formatur talis ratio que est fortis quia si dicas quod de virtute sermonis loquendo pater et filius sunt vnum principium spirans spiritum sanctum Quero vtrum illud principium sit vna res vel non. Si non / ergo non est principium / sed principia. et eciam non potest dici quod non sit vna res / quia iste terminus vna res dicitur de omni subiecto supponte in diuinis cum dicatur de isto termion¬ trinitas et cetera. Si autem dicatur quod sit vna res tunc quero vtrum illa sit plures vel non / si sit plures sequitur quod due persone conueniunt per ipsam sed due persone non conueniunt in aliqua re quin in ea tres conueniant vt patet per primam suppositionem / sed illa res in qua tres conueniunt est essentia spiritus sanctus ergo non spirat ipsum / vtque per secundam. quare et cetera.

¶ Sexta opinio saluo meliori iudicio potest probabiliter poni. Vnde quicquid sit de veritate dicti magistri gregorii tamen contra suum modum ponendi declarabo quatuor propositiones

¶ Prima est quod ita faciliter vel non magis difficulter potest de virtute sermonis sustineri quod pater et filius sunt vnum principium et non plura principia spiritus sancti sicut quod vnus deus spirat spiritum sanctum et non sunt plures dii. patet quia sicut magister gregorius querit de illlo termino vnum principium pro quo supponit / ita queram ab eo de hoc noinine vnus deus et poterit fieri omnino consimilis diffficultas de vno sicut de alio. vt patet cuilibet subtili. et cetera. Vnde arguitur contra istum doctorem. nam secundum ipsum secunda propositio est concedenda. quia ipse in illa questione vtrum deum genuit deum concedit quod sic / et tamen negat quod sint plures dii / et per consequens ipse habet etiam concedere quod deus spirat deum nec sunt plures dii / modo sicut ad istam deus generat deum. sequitur ista vnus deus generat deum. satis enim esset extraneum dicere quod deus generat deum / negando quod vnus deus generat deum / sic ad istam / deus spirat deum / sequitur ista vnus deus spirat deum / et per consequens ipse habet concedere quod pater et filius sunt vnus deus / qui spirat spiritum sanctum / nec sunt plures dii / sed omnino ita faciliter potest sustineri quod pater et filius sunt vnum principium quod spirat spiritum sanctum et non sunt plura principia. Et sicut ipse concedit quod pater et filius non sunt duo dii et quod iste terminus deus in diuinis non debet concedi in plurali / ita eque apparenter et equali facilitate potest iste dicere quod pater et filius non sunt duo principia et quod iste terminus principium in diuinis non admittitur dici inplurali. Vnde nec ipse nec alius proeo posset facere aliquod argumentum per rationem ad probadum quod pater et filius sunt principia / quin ita forte posset fieri ad probandum quod sint dii. Cum ergo ipse concedit quod non sunt plures dii. ipse habet dicere quod non sunt plura principia / sed vnum principium. Si vero queratur pro quo supponit ille terminus principium.

¶ Pro ista sit haec secun da propositio / quod ille terminus pro nullo immediate supponit / sicut nec iste terminus trinitas pro nullo immediate supponit / vt dictum fuit in questione de trinitate / tamen supponit pro pluribus mediate scilicet pro patre et filio. Patet / quia prout ibi sumitur conuertitur vniversaliter cum isto termino complexo / pater et filius dicendo quod quicquid est pater et filius est principium spiras spiritum sanctum et similiter quicquid est principium etc est pater et filius Et si dicatur contra quia haec est vera patre est principium spiras spitus sanct rgo ille terminus non vniversaliter simplicite conuertitur cum hoc toto pater et filius

¶ Pro isto sit haec tercia propositio quod ille terminus princium equitate seu non eodem modo significandi sumitur haoc et ibi / quia dico quod in prima non supponit im mediate pro aliqui persona in secunda vero supponit immediate pro pare sicusit eciam cum dicimus deus generat deum deus spirat sempartet sanctum Vnde in prima li deus sumitur personaliter et supponit immediate propersona patris / sed in 2a li deus potest st are pro personis paris et filii Et si isto modo stet / tunc proprie loquendo li deus supponeret immediate pro pierlibus et non nisi mediate pro vna re scilicet pro essentia et ideo non capitur eodem modo hic et ibi et sic dico in proposito Et si dicatur secundum praedicta iste terminus principium esset terminus collectuius quia in prima propositione supponeret immediate pro pluribus et non sic supponeret pro aliquo illorum plurium. Pro isto sit quarta propositio quod sicut iste terminus trinitas est nomen collectiuum suppones immediate pro tribus personis et pro nulla illarum / ita hic iste terminus pricipium immediate supponit pro duabus perimale et pro nulla illarum. Patet ex dictis nec videtur michi aliquis melior modus dicendi tenendo quod iste terminus deus nullo modo debeat concedi in plurali etc.

¶ Si vero dicat magister gregorius vel alius pro eo quod ex istis dictis ipse habet proposituim quia ex quo concessum est quod liprincipium / vno modo supponit pro aliqui persona immediate scilicet pro pre et pari ratione pro filio / sequitur quod in plurali nume ro potest supponere immendiate profilioAd hoc dicetur sibi quod non secundum ipsum quia sicut ipse concedit quod iste terminnus deus non admittitur in plurali quamuis supponat immediate pro pluribus ita potest dici quod iste temnus principium non admittitur in pstlulrali. Et si dicatur quod ex hoc realiter habet propositum licet non voca liter ita dicam quod realiter habetur contra ipsum quod essent plures dii licet non vocaliter / sicut posset faciliter ostendi et satis patet intuenti et eciam ex dictis in questione de trinitate Et sic patet probabiliter quid sit dicendum hoc Et hec de secundo articulo.

¶ Quantum ad tercium artu in quo videndum vtrum concedendum sit quod spiritus sanctiprocessio sit genera Primo ponam et de clarabo triplicem conclusionem 2o mouebo et soluam triplicem dubitationem

¶ Prima conclusio / passiua spiritus sancti processio non est generatio nec spiritus sanctus ad intra est genitus aut generabilis

¶ Secunda conclusio / passiua spiritus sancti processioet filii generatio ac ipsarum distinc tio non est a nobis in via perfecte cognoscibilis

¶ Tercia conclusio / passiua spiritus sancti processio et filii generatio ac ipsarum distinctio est a nobis in via aliquo modo intelligibilis.

¶ Prima conclusio est certa ex fide / quia cum non sit nisi vnus filius in trinitate. iuxta illud. Sic deus dilexit mundum vt filium suum vnigenitum daret et cetera. propter quod in symbolo confitemur vnicum dei filium / et cum etiam filius non sit filius nisi quia genitus / et quia filius vtique genitus vt dicit augustinus. o de tri. ca. 6 sequitur quod spiritus sanctus nec est filius nec est genitus nec generabilis ad intra et per consequens eius processio passiua non est generatio passiua et sic patet conclusio prima etc.

¶ Secunda conclusio patet quia vtraque processio siue productio est a nobis pro statu vie ineffabilis unde secundum magistrum sict de generatione filii scriptum est / genea tionem eius quis enarrabit. ita de spiritu sancto potest dici processionem eius quis enarrabit. Et ideo diretam spirationis a generatione / et cur spiratuo spitus sanct non dicatur generatio et cur sritus ance non dicatur filius ita quod ambo dicatur filii et geniti / in vita ista non possimus perfecte cognoscere vel enarrare Et hec intentioest augustinsi et hyla. in lrata. Similiter damasceni libro primo vbi dicit Quo niam est quedam differentia generatio nis et spirationis didicimus / quis aut est modus dirente nequaquam / quamuis aut in telligere ista non possimus veraciter ta men sic esse confitemur et concedimus Vult enim dicere quod ista non possimus perfecte intelligere etc

¶ Tercia conclusiopatet quia omnia que possimus aliquo modo intelligere / possumus et explicare. non stat enim aliquid credere et illud nullo modo intelligere sicut supra dixi in. q. de tri. et clarum est quod omne quod possimus aliquo modo intelligere possumus aliquo modo explicare etc. Et ideo cum reuerentia magistri gregorii apparet quod ipse insufficienter respondent adistam questionem. Ipse enim post quam repro bauit diuersos modos aliorum pontium deram inter spirationem et generationem nlum modum ponit specialem sedicit quod non est nobis pro statu isto posisie istam dream intelligere a explicare / idno non temptat eam explicare Quod autem ista responsio sit insufficiens paet. Tum primo quia eodem modo ipse posset se expedire de omni difficultate que fit in materia de tri. Cum totus ille articulus secundum sanctons dicatur ineffabilis etc. Gum 2o quia absurdisimum et scandalosum videtur esse in fide / dicere quod aliqua propositio sit credenda a catholicis et tamen nullus catholius sciat assignare diffionem quid nominis siue descriptionem et drtam secndmis terminorum illius / sic est in propositio. igitur etc Et ideo videndum est qualiter posit ex plicari ista dram harum productionum

¶ Sunt autem circa hoc diuersi modi dicendi. Aliqui enim assignat istam diffentiam ex princio quo vnius / et principio quo / alterius / dicunt enim quod productionis filii principium quo est intellectus Sed productionis spitus sancetest voluntas. sed istud non valet Qum primo quia nullius istarum productionum est aliquod principium quo distinctum a principio quod / vt in alia questione dictum est. Tum secundo / quia in deo intellectus et voluntas nullo modo distinguuntur / vt dictum est in questione de distintione formali. igitur si vnius illarum est intellectus pricipium et voluntas erit eiusdem principium / et euro / quare sequitur etc

¶ Alt assigant praedictam dfrtam ex ipsus productis Nam filius est verbum quod pater inteligendo seproducit pritus sancet aut est donum quod pater et filius se amagitm producunt. Verbum at ex eo quod verbum simile est rei intellectem cuius est verbum / sed donum ex eoquod donum est non est simile sed potest esse dissimile / producitio aut viuentisimilis producenti est generaivt haoc sumintur / quamuis sergo ritus sance quod est docnum paris et filii sit similis pri et filio non minus quam filius patri / quia tamen non est similis ex eoquod est donum / ideo eius productio non est genera tio Et ista ratio potest sumi ab ansi. mono. 2 5o Sed quamuis iste modus sit subtielis et ipsum subttiliter declarat ochkam / tamen non videtur sufficiens / quia eque ignotum est nobis quod spiritus sanctus non sit verbum patris et filii sicut quod eius productio non sit generatio aut quod ipse non sit genitus Vnde cum sprtus sancti sit eque similis patri et filio sicut filius pri et intellectio et volibtio neo modo distinguantur in deo / non apparet cur silicet s non sit verbum / quod se intelliciendo producunt pater et filius ita bene sicut filius est verbum quod pater se inteligend producit etc

¶ Ali assignant dieretam harum productionum ex diferta producentium quia scilicet filius est ab vno tantum ser pitus act ia duobus filius aut non pote st esse duorum nisi vnus illorum sit pater et alter mater quod in trinitate ymaginari absurdissimum est Et ista ratio potnitr a magistro et ansen mono. 55o et sumitur ab augustinsnlo prio. de tri capitulo 21o

¶ Sed contra hoc arguit magister grego. quia vbi productum eodem modo est a duobus nec aliter ab vno quod ab altero / nemque ab abobus simul neque ab altero tantum / ibi. non videtur quod productio ex hoc praecise quod est a duobus minus debeat dici generatio quam si esset ab vno tantum Vnitas enim vel pluralitas producentium non videtur variare rationem productionis sicut patet quod productio vnius ignis aduobus non minus dicitur generatio quam productio ab vno / sed spiritus sanctus quamuis sit a duobus eodem modo tamen penitus est ab vtroque vt patet in primo articulo. quare etc. Vnde infert quod non sequitur si spiritus sanctus est filius duorum quod esset vnius tanquam patris / et alteri us tanquam matris cum filius non sit vniformiter ex patre et matre / quia non esset ratio quare vnus esset pater potius quam alter vel econuerso. Vnde quod tum ad illud secundum bene concordo cum magistro gregorio / sed non quantum ad priumum / quia non negoex toto predictum modum vt pate bit et cetera

¶ Ali assignant illam differentiam ex diuersitate modi procedendi quia filius procedit quomo do natus et spiritus sanctus quomo do datus. Et hanc ponit augustinus quinto de trini. capitlo xiii. Sed istud non sufficit cum non declaret cur spiritus sanctus non procedit quomodo natus etc. Qualiter autem istud dictum augustini debet intelligi declara bo / et inde patebit quod iste modus coincidit cum alio dicto etc Vnde ad declarandum predictos duos modos et ad manifestandum oppositum. Sciendum est quod generatio quadrupliciter potest sumi. Vno modo largissime et improprie / et est productio alicui ius de non esse ad esse / et sic se extentedit ad creationem nec sic dicitur in diuinis. Secundo modo sumitur mius large et proprie / et est generatio productio alicuius non de nichilo / et sic non se extendit ad creationem. hoc aut potest esse dupliciter / quia vel potest esse pro ductio alicuius de non esse in esse et sic solum est in creaturis et non in diuinis vel potest esse productio alicuius in / esse / quamuis non de non esse / et sic sopmlulum est in diuinis et non in creatu¬/ ris. Tercio modo sumitur generatio stricte et est productio non de nichilo alicu ius viuentis cogitis ab aliquo eiusdem nature numero vel specie / et secundum talem generationem in creaturis producens dicitur patr vel mater productum filius vel filia / sic enim sol et homo producunt hominem sed sol non geneat hominem / homo vero generat hominem Talis autem productio est in diuinis tam respectum filii quam respectuspitus sanc sed tamen ista non est descriptio completa diuine generationis 4o modo sumitur strictissime et dicitur generatio productio non de nichilo alicuius viuentis cogitis ab vno solo producente eiusdem nature numero vel specieEt sic sumiter in diuinis et est diffinitio quid nominis siue descripito completa diuine generationis vt patet inducendo in partibus singulis Vnde proporcionabiliter potest describi spirato quod est productio non de nichilo alicuius viuentis cognomais non ab vno solo producente sed a pluribus eiusdem nature numero vel specie. Et ponitur illa partiplilascilicet non ab vno solo etc ad differentiam generationis

¶ Et ideo ad instantiam magistri gregorius quando dicit quod vnitas vel poiluralitas producentium etc dico quod licet hoc esset verum in creaturis tamen non oportet ita esse in diuinis Nec exempum quod ponit de productione ignis etc bene est ad propositum quia eciam secundum eum illa producntio non est genea tio stricte sumpta et vt hic accitur et Vnde melius est dicere sic quod dicere sicut ipse dicit quod nulla descriptio diuine generationis cum ea conuertibilis potest a nobdari / quia esta nobis incomprehensibilis quia absurdissimum michi videtur quod credamus fide aliquam propositionem et tamen nesciamus dare diffinitionem quod nominis terminorum ipsius seu descriptionem conuertibilem Nec in comprehensibilitas ipsius rei hoc tollit Quia deus est a nobis inconprehensibilis et forte quaelibet creatura et tamen damus diffinitionem dei conuertibilem. Ido sua responsio cum reuerentia videtur scandalosa Ex praedictis sequuntur aliqua

¶ Primo sequitur quod licet genera tio et spiratio sint productiones distincte ex natura rei et seipsis formaliter sint distincte. tamen istarum productionum diferentia non potest a nobis melius explicari quam per hoc quod generatio est ab vno tantum et spirato a duobus Patet ex dictis et videtur inteneitio augustini 2o sequitur quod non potest a nobis explicari quare filius procedit quo natus et non srtus sance et spiritus sanctus procedit quo datus et non filius nisi per hoc quod filius est ab vno solo et non spritus sanct e pritus anct e st aduobus quorum vnus dat alteri scilicet pater filio quod spiritus sanct sit vel procedat ab eo / et non sic procedit filius Et est intentio augustin vbi supra 3o sequitur quod non potest a nobis explicari quare filius est verbum et non spiritus sanctus et spiritus sanctus est donum et non filius nisi per modum immediate dictum Patet ex dictis 4o sequitur quod licet ex distinctione filii et spiritus anct vel generationis et spirationis non possit fieri euidens argumentum ad probandum quod spritus sacet procedat afilio / tamen ex hoc potest fieri forte et appares argumentum ad hoc probandum contra grecos Prima pars patet ex primo articulo questionis 2a patet ex dictis quia non videturaliter qualiter greci possit explicare difrentiam generationis et spirationis / nec alia explicare qua dicta sunt Et forte ista fuit ratio quaemouit ecclesiam rationam ad determinadum et ad tenendum contra grecos quod spiritus sanct procedi ab vtroque quia non apparet michi quod hoc posset aliter euidenter concludi ex textu sacre scripture at reputo patere intuenti etc Sic igitur saluo meliori iudicio probata est et declarata 3a principalis conclusio

¶ Sed circa istam materiam moueo tres dubitationes Prima est vtrum verum sit et quo debeat intelligi illud quod augustinus richs et alii sancti et doctores communiter dicere consueuerunt scilicet quod spiritus sanctus caritas amor et dilectio patris et filii et mutuus ac iocundus nexus amborum / et quod non est amor iocundus nisi sit mutuus / et quod pater et filius mutuo se diligendo producunt spiritus sanctus. Et ita de aliis dictis similibus quae frequenter conceduntur a sanctis et antiquis doctoribus

¶ 2a est vtrum debeat concedi quod pater et filius se diligant spiritu sancto / videtur quod non si sicut in deo idem est sapere et esse ita diligere et esse sed ista non conceditur pater est sapiens sapientia genita quia ad illam sequitur quod pater est sapientia genita ut arguit augustinus et magister in littera. d. 22. et per consequens sequitur quod ista non debet concedi pater diligit spiritum sanctum quia ad illam sequtur quod pater est spiritus sanctus / quod est falsum / oppositum patet per magistrum in praedicta distinctione

¶ 3a est iuxta istam materiam vtrum debeat concedi quod pater est sapiens sapientia genita. Videtur quod sic quia secudum augustinum pater dicit verbo / tunc quaero an dicere accipitur essentialiter aut notionaliter si essecialiter tunc idem est quod intelligere / igitur pater intelligit verbo sicut dicit verbo. quare etc Si teneatur notionaliter tunc est idem quod gignere / sed hec est falsa / pater gignit verbo ymmo generat verbum ergo illa erit falsa si dicere capiatur notionaliter quare propositum etc Oppositum patet per magistrum in distinctione 32 et per augustinum in 5to de trini multis locius

¶ Ad istas dubitationes responsio per ordinem Ad primam dico primo / quod voluntas diuina est concors et mutua caritas siue dilectio et amor iocudus et mutuus communis patri et filio et spiritui sancto nec plus distinguitur ab essentia diviina communi tribus personis quam essentia a seipsa sed sunt idem omnibus modis 2o dico quod spiritus sanctus non magis est caritas amor vel dilectio patris et filii quam pater sit caritas amor vel dilectio filii et spiritus sancti / et hoc loquendo de virtute sermonis et proprie Patet quia unicus et penitus indistinctus est amor essentialis mutuus iocundus et infinitus quo mutuo se diligunt pater et filius et spiritus sanctus nec est possibile ponere aliquem amorem quo pater diligat filium aliquo modo distinctum ab amore communi trium personarum secundum augustinum 6to de trini. Vnde praedicti termini caritas amor dilectio proprie loquendo semper sunt termini essentiales Et si quandoque a sanctis vel doctoribus capiantur personaliter hoc non est secundum sermonis proprietatem sed est secundum quandam appropriatione sicut appropriatur patri potentia et filio sapienta etc tamen in diuinis non est aliqua potentia vel sapientia aliquo modo distincta a communi potentia velsapientia trium personarum / sic in proposito et Tercio dico quod spiritus sanctus potest dici nexus patris et filii ad istum sensum quod pater et filius producunt spiritum sanctum aliter aut intelligendo non videtur verum

¶ 4o dico quod sicut verum est quod pater et filius mutuo se diligendo producunt spiritum sanctum Sic eciam de virtute sermonis concedendum est quod pater et filius mutuo se intelligendo producunt spiritum sanctum / patet quia cum in deo penitus idem sicut diligere et intelligere etc / primum tamenest in usu apud sanctos sed non 2m Si vero queratur vtrum illa propositio in sensu causali sit vera / ita quod ista causalis sit vera pater et filius quia diligunt se mutuo producunt spiritum sanctum Responsio quod licet forte illa vt est causalis proprie dicta de virtute sermo nis non esset concedenda / tamen potest concedi ad bonum sensum Et si queam tur cum ita sit quod pater et filius quia diligunt se producunt spiritum sanctum qua re non est ita quod pater et filius etspiritus sanct quia diligunt se non producunt aliam personam Ad hoc responsio quod nulla est causa nisi quia deus est vna essencia et tres persone nec potest esse plures sicut potest haberi ex scriptura. Et ad hoc possunt haberi congruentie sed deillis non curo Et i deo querere cur ita est vbi non est causa superuacuum est / nec aliqua ratio potest hic a nobis assignari nisi quia natura rei talis est nec est euidens quin tres persone possint producere 4am qua re etc

¶ Ad 2am dubitationem patet ex iam dictis quid endendum / unde dico quod si istud verbum diligere capiatur essentialiter sicut istud verbum sapere tunc de virtute sermodoinis hec est absolute falsa / pater et filiuis diligunt se piritus sancti sicut ista pater sapit sapientia genita sicut bene arguit ratio Tamen quamuis sancti et doctores antiqui capiant semper illud verbum sapere essentialiter non tamen sit istud verbum diligere sed quandoqued notionaliter et sic ad sensum quem intelligunt ipsa est vera. Vnde apud eos diligere vt capitur notionaliter non est omino idem quod spirare quia tunc sicut hec est falsa pater et filius spirant se spiritu sancto sic ista esset falsa pater et filius diligunt se spiritu sancto sed diligere isto modo includit diligere essentiale quod est omnibus modis diuina essentia et similiter / spirare Et ideo illa propositio est falsa pater et filius diligunt se amore absoluto et essentiali et sic diligendo se producunt spiritum sanctum Ex quo patet quod ille terminus secundum usum sanctorum nec est pure essentialis nec pure notionalis sed partim essentialis et partim notiona lis id est in descriptione sua ponitur terminus aliquis pure essentialis et aliquis terminus pure notionalis non sic autem de isto termino sapere ideo patet ad rationem etc

¶ Ad terciam dubitationem respondeo praemittendo istam regulam quam ponit ille doctor anti quus et subtilis docens pr. pictauen libro primo summe sue ca. 1 9 videlicet quod nichil in hac materia sine distinctione vel affirmadum est vel negadum / vt si in dissonanti sophista fecerit simililum ridiculus appareat ideo distinguo quod iste terminus sapientia per se sumptus est terminus essentialis sed quandoque per aliquid additum efficitur personalis vt dicentio sapia genita Et quando ponitur in absoluldo casu sicut in proposito tunc dupliciter potest exponi Veno modo per istam praepositionem a alio modo per istam prepositionem per vt patet clare in exemplis / vnde secundum hoc possunt poni 4o modo propositiones quae colliguntur ex dictis illius doctoris saltem pro parte Prima est quod ista propositio pater est sapiens sapientia genita siue per a resoluatur siue per¬ per falsa est patet quia sicut pater non / est a filio nec per filium qui est sapientia genita sic non est sapiens ab ipso vel per ipsum secundum beatum augustinum 2a est quod ista propositio pater est sapiens sapientia ingenita. si per a resoluatur falsa est si per per vera est Patet quia sicut patrnon est a seipso nec ab essentia diuina proprie loquendo sic non est sapiens asapientia ingenita que est ips vel essentia diuina. Et hoc est contra dictum doctorem etc sed tamen est sapiens per se ipsum et per essentiam diuina quare etc 3ast quod illa propositis ilicet ilius est sapiens sapia geita si per a resoluatur falsa est si per per vera est Patet quia sicut filius non est a seipo sic non est sapiens a seipso sed a pre a quo est / sed tamen est sapiens et serpfo et per seipsum sicut filius agit per se ipsum licet non ase secundum huoi

¶ 4a est quod ista propositio. filius est sapiens sapientia ingenitasiue per a resoluatur siue per per vera est Patet quia sicut filius est a patre et per patrem sic est sapiens ab ipso et per impaset qui est sapientia ingenita Et sicutodico de filio ita dicendum est de spiritusancto quo ad istam propositionem / quamuis autet possit concedi quod filius velspiritus sanctus est sapiens sapientia ingenita 1. ab ea capsaendo illum terminum per sonaliter pro patre non sic tamen potest concedi capiendo ipsum essentialiter scilicet proessentia bene tamen concedendum est quod fili¬ / us vel spiritus sanctus est sapiens sapientia ingenita s iset per essentiam que est sapientia ingenita. Si vero dicatur quod secundum augustinum idem est in deo sapere et esse / ergo si filius est sapiens sapientia igenita seqguitur quod filius est sapientia igenita quod est falsum quia si esset sapientia in¬ genita non esset sapientia genita Respontio quod sicut ingenitum potest dupliciter accipisit eciam sapientia ingenita Vno mododicitur ingenitum omne quod non est genitum et sic essentia diuina est sapientia ingenitaAlio modo dicitur ingenitum quod non est genitum et est generans et sic est propetas soli patri conueniens et non filio / primo modo concedo quod filius est sapienia ingenita ad istum sensum quod filius est ista sapientia queest ingenita sicut est ista essentia qua est ingenita Sed 2o modo dico quod filius non est sapientia ingenita quia ingenitum isto modo non conuenit diuine essentie

¶ Si vero dicatur contra primum quod secundum hoc isti termini sapientia ingenita et sapientia genita affirmabuntur de filio Dicoquod non est inconueniens capiendo ly sapietia ingenita essentialiter et ly sapia genita persona

¶ Si vero dicatur 9 2m quod ad hunc procedit argumentum quod filius sit sapia igenita capiendo personatur / quia per 4am propositio nem filius est sapiens sapia ingenita capiand personatur grio est sapia genita ill modo capiendo conseuentia tenet per illud medium augustis etc Responsio quod quamuis i deo sit idem sapere et esse / no sequitur filius est sapiens sapia ingenita in absoluldo conusitur est sapientia igerita si in antecedente capicitur lysapia ingeita in absolutio caum et in consquenti in ntio ic video quod heat apparentiam ilo modo sed si vtrobitet capiatur eodmio consequentia habet aquam apparetiam et potest concedi consequens sicut atcens sicut patet cuilibet subti litur intuenti et Tunc ad ratione istius dubitationis dicito quod non squtur potre diciut vero ergo sapitur verbo ratio est quod secundum usum sanctorum sapere sper capitur essentialiter sed in illa propositione dicere non capitur pure essentialiter sed notioliter vel parti essencialiter et parti notioliter 1 in sua descriptione quod nominis / poitur termnus eenel et terminus notionam lis / quia dicere non est omnino idem¬ quod intelligere nec omino idem quod gignere / quia pater non gignit verbo sed gignit verbum / sed dicere est intelligereet intelligendo producere / et sic ista pater dicit verbo valet tantum pater in telligit verbum intellectione essentiali et intelligendo gignit verbum sicut supra dixi de diligere Et hec de ista et de toto 3o articulo Tunc ad rationes prim cipales

¶ Ad prima negatur antecedens et ad probationem negatur maior / si intelligatur vniversaliter circumscripto omni alio quod non est idem secum / modo sic non est in proposito / quia filius est essentia eadm cum patre quare non superfluit quamuis pater sit ex se sufficiens Ad confirmationem patet quod dicendum ex primo articulo questionis Ad 2am et eius confirmationem patuit diffuse in secundo articulo quid possit dici etc Ad terciam negatur antecedens et ad probationem negatur maior et ratio patet ex dictis in tercio articulo Ad confirmationem negatur assumptum quia hoc non est verum vt ibi tangitur vt dictum est Ad illud tamen quod ibi dicitur quod actus et habitus illius voluntatis vere generant concendo capiendo generationem large non tamen stricte vt patet clare consideranti praedicta Et hec de ista questione Sequitur vona questio etc