Quaestio 11

¶ Circa primum articulum videndum erit vtrum aliqua propositio singularis de inesse capsata in materia de futuro contingenti ad vtrumlibet sit de terminate vera / et eus contradictoria de terminate falsa quia hoc tangit argumentum Et circa hoc primo recitabo articus opinionem 2o de clarabo veram responsionem. 3o mouebo triplicem dubitationem

¶ Quantum ad primum sciendum est quod secundum aliquos magnos doctores scilicet guillum / ockam et gragoius opinio aristotelis in primo peria rae vbi tractat de enunciationibus contradictoriis fuit quod licet cuiuslibet contradictionis de praesenti vel de preterito. una pars sit de terminate vera et alia de terminate falsa tamen non est sic de quibuscumque propositionibus singularibus contradictoris scilicet de illis de futuro contingenti ad vtrumlibet Vnde quantum ad hoc ipse intendit duas conclusiones

¶ Prima est quod non omnis propositio singularis de futuro capiuata de inesse et de simplici subiecto et predicato et copula est vera vel falsa ita quod non cuiuslibet contradictionis de futuro hec pars determinate vel illa est vera et similiter nec ista determinate vel illa est falsa

¶ Secunda est quod licet neutra talium determinate est vera. tamen propositio singularis negatiua de predicato copulato ex predicatis illarum ambarum non est vera. Verbi gratia quamuis nec ista sit vera antichristus erit nec ista atichristus non erit ista tamen non est vera antichristus nec erit nec non erit Vnde secundum ockam in logica tractatu deypothetis arisilildr concessisset aliquam dsiunctiua esse veram et necessariam cuius tamen nullam partem concessisset esse veram Exum de ista antichristus erit vel antichristus non erit Et quod ista fuerit intentio ariuils declarat ockam circa librum periar. et pos eum gregorius in lcunra sua smarum

¶ Aliqui autem volentes aristotilem excusare dicunt quod non est verisimile ipsum sic errasse cum hoc sit maium incoueniens sed voluit dicere non quod talis propositio non sit vera afalsa sed quod non est determinate veci adetermiate falsa / intelligendo per propositionem de terminate veram vel determinate falsam peccario vera vel necessario falsam. intelligens putet aristotilem illud non sensisse cum hoc manifeste appareat in ci

¶ Sed grego. miratur quo aquis textu suo nec sit textus aliquis per quenconstare possit de oppositio. Nec vt dicit mirandum est ipsum sic errasse / tum quia eciam accidit ipsum in pluribus aliis turpissime errasse / et in aliqui bus sibi ipsi contradixisse / tum quia eciam tullius magnus ille philosophilhsus in hac materia sic errauit / vt negaret a dero omnem prescientiam futurorum / vt patebit. Vnde ipse habuit in hoc idem concedere quod aristotelis concessit / tamen eciam quidam doctor catholicus praedictiam conclusione philosophi asserit esse veram et ostendit inconuenientia sequi ad eius oppositam. Ad cuius de¬/ clarationem probat duas conclusiones. Prima est quod si talis propositio est vera illa immutabiliter et ineuitabiliter est vera

¶ Secunda est quod ex illa ineuitabilitet et necessario sequitur quod tale futurum ponetur in esse / et per consequens ex hiis sequitur quod nichil contingenter eueniet. et ista deducit grego. sed transeo etc Nunc venio ad declarandum quid circa hunc articulum respondendum sit secundum veritatem Vnde hic primo notandum est quod contingens ad vtrumlibet non dicitur illud quod erit et non erit nec illud quod nec erit nec non erit / sed de illud quod erit et potest non fore vel quod non erit et potest fore ita quod descriptio siue quid nominis contingentis ad vtrumlibet sit possibile non necessrum. ad vtrumlibet est inferius ad possibile vtu etc

¶ Secundo notandum quod aliquid esse futurum contingens potest dupliciter intelligi Vno modo quod illud erit et potest non fore et sic nichil est futurum contingens nisi quod erit Aomo quia illud erit et potest non fore vel non erit et potest fore / et sic aliquid est futurum contingens quod non erit nec est futurum etc

¶ Tercio notandmum quod aliquid esse determinate verum potest dupliciter intelligi. Vno modo quod sit idem quod necessario verum et sic clarum est quod vel nulla sunt contingentia vel quaestio est clara. Alio modo sumitur vt sit idem quod esse verum et non falsum. ita quod li determinate non sit ibi determinatio aliquo modo restringens / sed bene sequitur / hec propositio est vera ergo est determina te vera Et sic sumitur in proposito Hiis praemissis pono aliquas propositiones quas voco supposoiones quia magis debent supponi quam possint probari

¶ Prima est quod quaelibet propositio singularis de futuro est deterinate vera velfalsa ita quod cuiuslibet talis contradictionis contigit vere dici hec pars est vera et illa est falsa / quamuis nos nesciamus deterinam re qua illarum sit vera et quae falsa. patet quia hoc disiunctum vera vel falsa. est proprsia passio propositionis igitur praedicatur de qualibet propositione quare etc. 2o patet / quia bene sequitur haec non est vera antichristus erit sillur antichristus non erit et antecedens est verum per aduersarium iltur consequens est verum. Consequentia tenet / quia ex opposito sequitur oppositum Et ultra sequitur ile hoc est alsa antichritus erit per legem quadctionum etc Ecio quod alier sequitur quod esset aliqua propositio disiunctina vera conus nlarla pars esset vera / quod vivetur manifestum impossibile. et per consequens aqua copulatia falsa cous nec pars esset fala quod eciam absurdum est / quia non vnitur ratio quare talis magis esset vera quam falsa etc

¶ Secunda propositio est quod si aliqua propositio enunciat aliquod possibile quod erit / fore. ipsa est determinate vera / et si enunciat ipsum non fore / ipsa est determinate fal a Et ita potest dici de possibili non futuro. patet quia sicut ab eo quod res est vel non est dicitur oratio de presenti vera vel falsa. sic ab eo quod res erit vel non erit de oratio de futuro vera vel falsa

¶ Tercia est quod nlrla propositio singularis de inesse / affirmatiua / vel negativa de futuro contingentiad vtrumlibet est necessario an ineuitabiliter vera patet quia cous libet talis contradictoria est possis ergo nilra talis est necessaria antecedens patet per quid nominis

¶ 4a et quod nulla propositio niersalis vel particularis deinesse affirmatiua et de futuro contigenti ad vtrumlibet est necessaria. patet quia ista est absolute possibilis / nullum futurum contingens erit ergo nulla talis propositio enuncias aliquod futurum fore est necessaria/ consequentia est clara et antecedens patet quia solus deus est necessius etc ¶Ex hac sequitur primo quod iste propositiones non ut necesse omne futurum contingens est futurum aliquod futurum contingens est futurum Et hoc patet ex illa propositione dummodo ibi capiatur futurum pro aliqua entitate contingente futura / sed secundum ponentes complexe significaiva vtraque earum est necessaria si subiecta stent pro enunciatio um complexis enunciatium de futuro tam affirmatiuarum quam negatiuarum 2o sequitur quod iste propositiones sunt absolute posibilis nichil quod erit contingenter erit contingenter aliquod quod erit non erit / capiuo subiecta talium pro aliqua etitate quae contingenter erit. Patet quia sic talia subiecta possunt pro nullo supponere vt patet ex dictis. quare etc Similiter quaedictorie talium non sunt necesse etc

¶ 3o sequitur quod aliquapropositio particularis vel indiffinita est vera / cou quaelibet singularis est falsa Patet de ista alterum contradictoriorum contingentium esse verum est necessce Nam ipsa est vera etc

¶ 4o sequitur quod aliqua propositioniversalis est impossibils cuius quaelibet singula ris est possibilis Patet de ista vniversl / quodlibet isto rum est verm demonstratis duobus contradictoriis contingentibus Et similiter aliqua est necessra cuius quaelibet singularis est contingens Patet de ista / omne verum contingens est verum Itis similiter dicit ockam in loyca sua quod aliqua vniversalis est vera cuius quaelibet singularis est falsa sicut haec omne verum contingens esse verum est necessaram etc Sed hoc exemplum potest calumniari quia illa non est / vniversalis sed indiffinita vt patet etc / posset tamen dari in propositionibus in alia materia habentibus reflectionem super se sed de hoc transeno quia non facit ad propositum etc

¶ Quia propositio est quod quaeli¬ bet talis singularis potest nunquam fuisse vera / patet quia quodcumque per aliquam huiusmodi propositionem enunciatur esse futurum potest non esse futurum / et similiter quicquid per aliquam talem enuncia tur non esse futurum potest esse futurum ergo quelibet talis potest numquam fuisse vera Antecedens patet quia enunciatum ponitur esse futurum contingens ad vtrumli bet / et consequentia patet quia de quolibet bene sequitur hoc non est futurum ergo hec non fuit vera hoc est futurum / et antecedens est possibile. igitur etc

¶ Sexta propositio est quod quelibet talis singularis de futuro enuncias aliquid proaliquo tempore futuro potest esse successiue vera et falsa / sic tamen quod affirmatiua potest esse falsa postquam fuit vera. non autem econtra negatiua vero econtra potest esse vera postquam fuit falsa. sed non econtra Verbi gratia ista antichristus erit in. c. instanti futuro si antichristus erit in. c. est vera sed postquam illnd istans erit / erit falsa quia illud postea non erit Et si sit falsa non potest esse vera quia non potest esse verum nisi ante. c. et si ipsa in aliquo instanti ante. c. esset vera sequitur quod emper quandocumque prius fuit / fuit vera vt patet ex secunda etc Et sic patet propositum de propositione affirmatiua Secunda pars autem scilicet de negatiua sequitur ex prima vt patet intuenti

Septima est quod nulla talis propositio asfirmatiua vel negatiua potest successiue esse vera et falsa nec econtra falsa et postea vera ante illud instans proquo enunciat aliquid fore vel non fore Patet quia si talis ponatur esse vera ante illud instans sequitur quod numquam ante fuit falsa / et si ponatur esse salsa sequitur quod numquam ate fuit vera. quare etc

¶ Octaua est quod siilla propositio dicatur immutabiliter vera quae non potest esse vera et falsa successiue et illmutaite vera / de qua contingit dicere hec est falsa piost quam prius fuit vera et in eodem sensu dicatur aliqua immutabiliter falsa tunc quaelibet talis afilutia vera est simpliciter loquendo mutatur vera et quaelibet negatiua est mutatur falsa Sed affirmativa falsa est immutabiliter falsa et negativa vera. est eciam tunc immutatur vera. patet ex 6a propositione

Nona est quod nlra talis est mutabiliter vera vel falsa sed quaelibet vera immutabiliter vera et quaelibet falsa immutatur falsa / licet non simpliciter tamen secundum quid et cum determinatio ne scilicet ante llud instans pro quo enunciat. ita quod ate illud instans non est successiue vera et falsa patet expropositione 7a

¶ a propositionet quod quaelibet talis affirmativa vera potest incipere esse falsa / sed affirmativa falsa non potest incipere esse vera. et econtra est de negativa. patet ex sexta propositione etc In proposito aut dico propostionem incipere esse veram non quia est vera et prius non fuit vera sed quia prius fuit non vera vel si fuisset fuisset non vera / aliterpropositio necessaria de nouo formata inciperet esse vera quod non est dicere consuetum 1oa propositio est quod nulla talis potest incipere esse vera vel falsa ate illud instans vel tempus futurum pro quo enunciatur aliquid esse futurum vel non esse futurum. patet ex septima propositio ne / quia nulla talis potest ante illud instans esse falsa post quam fuit non falsa vel esse velra post quam fuit non vera.

Duodecia propositio est quod quaelibet talis ate illud instans vel tempus futurum pro quo enunciat post quod fuit vera potest esse falsa et similiter e¬ contra. patet quia ista antichristus erit prius fuit vera et nunc potest esse falsa eciam ate illud tempus pro quo enunciat. igitur pos quam fuit vera potest esse falsa etc. non tamen dico quod possit esse falsa post quod fuit vera etc nam multum refert sic vel sic dicere et praeponere vel postponere li pus quom

¶ Ex praedictis sequuntur aliqua. Primo sequitur quod aliqua propositio est vera et potest esse falsa / et tamen non potest illa cessare seu desinere esse vera nec incipere esse falsa et similiter aliqua est falsaet potest esse vera et tamen non potest cessare esse falsa nec incipere esse vera. Exum primi antichristus non saluabitur. Exemplum 2a / antichristus saluabitur Prima est immutabiliter vera / et secunda immutabiliter falsa vt patet ex sexta et tamen vera potest esse falsa et falsa potest esse vera vt patet quare etc

¶ 3o sequitur quod ista consequentia non valet haec propositio nunc non est vera et immediate post hoc potest fore vera / ergo potest incipere esse vera similiter potest dici de desinere esse vera etc. patet quia antecedens est verum demonstrata illa propositione antichristus saluabitur et consequens est falsum etc Et si dicatur quod in antecedente includitur vtraque expones consequentis et per consequens consequentia est bona sicut ista haec non est vera nunc et immediate post hoc erit vera. Igitur incipit vel incipiet esse vera Dico quod secunda consequentia est bona / quia antecedens et consequens sunt mere de in esse et antecedens includit incompossibilia licet vtraque pars sit possibilis Sed prima sona non valet / et ratio est quia licet in an tecedente includuntur exponentes consequentis / quia tamen illud verbum potest vel modus possibile non praecedit in antecedente nisi alteram illarum exponentium et in consequente praecedit illlum infinitiuum incipere / et per consequens equiualenter utramque exponentem consequentis / ldeo per antecedens non denotatur quod copulativa de inesse composita ex illis exponentibus possit esse vera sed solum quod vna illarum scilicet ista haec erit vera / sed in consequente denotatur quod tota copulatiua possit esse vera quare etc Sed bene sequitur possibile est quod hec nunc non est vera et immedi ate post hoc erit vera ergo potest incipere esse vera / sic tamen quod antecedens sumatur in sensu composito et denotet copulatiuam esse possibilem et tunc antecedens est falsum etc. Tercio sequitur quod alique sunt propositiones quarum vtraque potest esse vera et tamen nec simul nec successiue seu vna post aliam Patet de duobus contradictoriis contingentibus sicut de duabus praedictis etc. Quarto sequitur quod alique sunt propositiones quarum vtramque deus vel alius potest scire et tamen nec simul nec successue / patet de duabus contradictoriis praedictis 5o sequitur quod alliqua propositio ab eterno fuit vera vel fusset vera si fuisset formata que potest esse et ab eterno fuisse falsa et tamen si esset falsa non aliter se haberet quam ab eterno se habuisse Patet ex praedictis de ista antichristus erit etc 6o sequitur quod aliqua est propositio quae nunquam fuit vera et tamen in potestate mea est quod ipsa semper fuerit vera vel fuisset vera si fuisset formata et similiter econtra Patet sit a. aliquid de quo in potestate mea sit facere ipsum euenire et tamen non eueni et / tunc ista numquam fuit vera .a. eveniet et tamen in potestate mea est quod a. eueniet et per consequens hec fuerit vera a. eueniet etc 7mo sequitur quod aliqua est propositio de praeterito vera quae est ita contingens sicut quecumque de futuro / patet de illa de praeterito vera cuius verius dependet ex futuro contingenti / sicut veritas istius antichristus fuit futurus dependet ex veritate istius antichristus erit futurus Et ista / haec propositio fuit vera demonstrato istam antichristus erit / licet enim sit de praeterito vera tamen est contingens quia eius veritas dependet ex ista antichristus erit vt patet quia ex opposito sequitur oppositum Octauo sequatur quod illa communis regula omnis propositio de praeterito vera est necessaria et omnis falsa est impossibilis non est vniversaliter vera Patet ex dictis / tamen communiter dicitur / quod ista regula est vniversaliter vera nisi vbi veritas vel falsitas talis propositionis dependet ex futuro contingenti. Sed hoc non est verum vnde do alibi instantiam claram quia ista propositio de praeterito Adam fuit omnis homo / vel aliquid quod fuit omnis homo fuit animal aliquando fuit vera scilicet statim postquam fuit creatus et antequam eua esset et tamen tunc non erat necessaria quia modo est falsa. Similiter ista omne animal quod fuit post diluuium fuit in archa noe aliquando fuit vera scilicet statim post diluuium et antequam fierent alia animalia etc et tamen tunc non erat necessaria quia modo est falsa Constat autem quod veritates talium non dependebant ex futuro contingenti quia veritas vel falsitas alicuius propositionis dicitur dependere ex futuro contingenti quando ex illa euidenter sequitur aliqua propositio de futuro contingenti sicut sequitur antichristus fuit futurus ergo antichristus erit Non sic aut est de illis ut satis patet intuenti quare propositum etc Ideo dico quod illa regula est vera de propositione de praeterito quae est similiter de re praeterita et non de re futura et in qua nec subiectum nec praedicatum an an quas terminus a parte subiecti vel praedicati positus est terminus distributus qui possit supponere pro re futura pro qua respectu coubile talis propositionis non supponebat antea Per prima clausulam excluduntur propositiones quarum veritas vel falsitas dependet ex futuro contingenti etc Per secundam excluduntur instantie praedicte vt patet intuenti Et pro nunc non occurrit md quod alibipossit dari instantia quan semper talis propositio si est vera sit necessaria / et si est falsa sit impossitut Et hoc tenendo quod praeteritum non potest non fuisse / et quod non praeteritunom potest fuisse sicut communiter tenetur etc. Sed de hoc magis postea videbitur. Ex hiis autem satis patet responsio ad istum primum articulum etc

¶ Sed hic moueo tres dubitationes. Prima est quando contingens dent dici contingens vel quando est vel quando non est. Et circa hoc praemittam aliquas srppositiones. 2o ponamaliquas propostiones

¶ Prima suppositio est quod sicut spr tactum est et secundum s nam philosoph primo priorum hoc nomest contingens idem valet quod hec oro possitue non necessariam

¶ Secunda est quod sicut aliquid dicitur posse esse et posse non esse sic dicitur contingens esse et contingens non esse et non solum quando hoc verbum est praedicatur 2m adiacens / sed eciam quando praedicatur 3m adiacens qualecunque sit patum etc

¶ Tercia est quod quando dicitur contingens est indeterminatum ad esse et non esse non det intelligi de indeterminatione de inesse scilicet quod contingens nec sit nec non sit quia hoc est impossibile includens contradictionem / sed de indetermina tione de necessario negatiue scilicet quod non est necesse esse nec necesse non esse / vel de indeturiantione de possibili affirmatiue scilicet quia potest esse et potest non esse / qua duo sensus equipollent Ex hiis patet 4a quod tunc contingens est contingens quando potest esse et potest non esse. ideo ad videndum vtrum quando res est sit contin¬ gens esse vel quando non esti videndum est vtrum quando res est possit non esse vel quando ipsa non est. Vnde hic sciendum est quod hoc potest tripliciter intelligi. Vno modo quod quando res est tunc sit in potentia / vt in futuro non sit Alio modo quod tunc sit in potentia vt non sit eciam tunc Et hoc dubitur Vno modo sic quod propositio enum cians ipsum non esse tunc potest esse vera in futuro Alio modo sic quod possit esse vera eciam proillo tunc Secundum hoc pono aliquas propositio nes.

¶ Prima est quod primo modo ad quando est potest non esse / patet quia certum est quod aliquid nunc est quod non est impossibile non esse / igitur aliquid nunc est quod potest non esse / antecedens patet / quia multa sunt corruptibilia etc. Ex hoc patet contra aliquos quod licet ista sit vera aliquid simul potest esse et potest non esse / tamen hec non est concedenda aliquid simul potest esse et non esse Prima pars patet / quia aliquid quando est potest non esse ero simul quando est potest non esse et per consequens etc

¶ Secunda pars patet / quia si etc signetur illud tuncssic / hoc simul potest esse et non esse / ergo hec est possibile hoc simul est et non est / consequentia tenet / quia quaecapusata ingularis de possibili conus subiectum est nomen propritum vel pronomun demonstraum praecise si est vera in sensu diuiso est vera in sensu composito Secundo sequitur quod copulatiua ex partibus de possibili non requirit ad eius veritatem vnam copulatiuam deinee possibilem sed sufficit quod vtraque pars diuisim sit possibilis/ patet in materia ista Itis in hoc exito sore. potest portare hunc lapidem et sor. potest portare illum lapidem demonstratis duobus lapidibus quorum vturque sit adequatus virtuti sor. etc / et tamen non sequitur ergo sortes potest portare hunc lapidem et illum etc.

¶ Secunda propositi om est quod 2o modo sium in sensu secundo / aliquid quando es potest non isse Patet quia per solam praeteritionem instantis in quo est / ipsum pus non est / in illo instantiu. etr siue illud corrumpatur siue non tamen ista erit vera. illud non est in hoc instanti demonstrato illo in quo prius fuit Et sic patet in hoc duplici sensu quod dubitatio non habet magnam difficultatem Sed de tcio sensum est difficultas de qua sunt opiniones counarie de hoc tamen sit 3a propositio/ quod 3o modo siue in sensu 3o / aliquid quando est / potest non esse. sic quod propositio enuncias ipsum non esse / possit esse vera / proillo tunc.

Istam probat diffuse magister gre. ex tribus supponibus Prima est quod aliqua est cusa libera et quod causa libera in hoc difert a naturaliquod positis omnibus requisitis ad agendum potest agere et potest non agere non sic causa naturalis / vt patet ix. methaphysice

¶ 2a est quod voluntas potest volitionem suam elicere in instanti et si quis non concedat istam suppositionem dicit quod potest formari ratio de deo et aliqua creatura quam deus potest in instanti libere producere Sed quicquid sit de istis suppositionibus quia forte prima non est omnino vera / et 2a est dubia / tamen 9o sua est tenenda Et est probabilior videre meo quam sua opposita concessa futurorum contingentia Et hanc habent tenere quacumque tenent deum potuisse producere creatura aliquam ab eterno et quacumque tenent quod angelus potuit mereri in primo instanti sui esse Sed circa processum istum nolo hac insiste quia de hac materia magis erit videndum quando tracta bitur de libtate / pro nunc autem suppono quod voluntas pro illo instanti quo habet actum liberum potest illum non hre Ita quod proillo tunc quo habet actum hoc potest esse va pro eodem tunc / ipsa non habet actum. quamuis non sit possibile quod vtraque coniuncti et simul sit vera etic libtas et contingentia non solum est ad futura sed eciam ad praesentia etc 4a propositio ad e malorem declarationem praedictorum sit hoc / quod aliquid esse in aliquo istanti et posse non esse in lldo instanti sic quod propositio enuncias illud non esse / possit esse vera in illo instanti potest tripliciter intli Vno modo quod hoc sit possibile in sensu compoito. et hoc implicat contradictionem etc Ao modo quod hoc sit possibile in sensu diuiso. et hoc dupliciter. uno modo quod illa res qua est in aliqui instanti dato. possint non esse in illo instantiu. in iam postica in esse de sinere esse et de esse temensire in non esse in illo istantiu. et quod propositio enuncias impsam esse desinat esse vera et de vera fiat falsa Et hoc est impossibile quia talis successio siue temensmitr non est possibilis in instanti. 3o modo quod absolute et simpliciter sit possibile illam rem non tunc esse et non ponitur siceper sua causam in esse et propositionem enunciantem ipsam non esse. esse in illdo instanti veram Et iste sensus est verus et secundum ipsum posta est 3a propositio Et quod hoc nichil incouniens in culdat ostendo breuiter sic / quia concedendo contingentia futurorum concedendum est quod antichristus erit in a. instanti et potest non fore proilluos instanti et quod hec est vera in hoc instanti antippitus erit. et potest non esse vera in hoc in stanti / quiod necessario est vera in hoc istanti ergo necessaram est in hoc instanti atichrituet fore / et ita argui potest de quolibet alio istanti / quare Sed equa faciliter potest sustineri. quod sor. est in b. in tanti et potest non esse in .b. istanti et quia haec est vera in hoc instanti sor. est et potest non esse vera in hoc instanti quia non appet maior difficultas in hoc 2o quam in primo et omnis ratio que posset fieri cntra 2m posset retorquiricontra primum ut patet subtiliter intuenti Igitur cum primum sit secundum fidem tenendum et non sit aliqua auctoritas fidei totra 2m sequitur propositum etc Et eodem modo sicut dictum est quod aliquid quando est potest non esse / potest dici quod alquid quamdo non est potest esse etc

¶ Secunda dubitatio est circa praedicta qualiter debeat intelligi illa commuis propositio philosophi / omne quod est quando est necesse est esse / hec enim videtur expresse supradictis contradicere et obuiare etc

¶ Ad hoc respondet valde bene grego. distintiendo quod ista dicio quando / potest ibi stare adibitur vel coniunctionaliter ita quod equiualeat huic coniunctioni si. Nam vt dicit boecius libro primo de ypotheti sil logismis ita potest fieri condititonalis perhoc aduium cum sicut per hanc conuictionem si Vnde ista est conditionalis cum homo est animal est sicut hec si homo est animal est et idem iudicium potest esse de quando etc. Si ergo li quando stat ibi aduerbia liter vel lla propositio sumetur in sensum composito et sic est vera / quia denotatur quod hec sit necefsaria omne quod est quando est veceest effe et hoc est verum licet non habeat aliqua fingularem pecrm praeter hanc hoc quod est quando est demonstrando dicum Nam quocumque alio demonstrato singularis est contingens vt patet etc Vel illa sumetur in sensu diuiso et hoc dupliciter. Vel ipsa est temporalis / et tunc equiua let huic copulaie omne quod est aliquado est. et omne tale tunc est necese esse / et ipsa est falsa sicuit secunda pars / quia nichil preter deum aliquando est necesse esse Vel potest esse detemperali extremo / et hoc dupliciter / vl de temporali subiecto et sic totum hoc / omne quod est quando est / erit subiectum / et reliquum erit praetum / quod denotabitur verificari de illo subiecto cum modo ncoeatis Et tunc est: falsa Ad patet arguendo sic omne quod estquando est etc. sortes est quando est ergo sor. necese est esse etc Vel potest esse de temperali praedicato et tunc tantum li quod est / erit subiectum. et reliquum praestum Et sic adhuc est falsa. quamuis aliqua dicant oppositum Patet argimendo sic / omne quod est necese vel de necessitate est quando esti sor. est ergo sor. de necessitate est quando est. Et idem est iudicium si dicatur / omne quod est de necessitate est quando est conclusi at est falsa cum sit singularis in sensudiuiso que est falsa in sensu composito vt patet etc. ideo patet quod si illa propositio sumatur in sensu diuiso sicut de virtute sermonis debet sumi et li quando stet aduerbialiter sicut cmuniter solet accipi tunc ipsa est simpliciter falsa. Si vero li quando stet conditionaliter vel potest esse conditionalis vel de conditionali extremo Si primodo vel li necesse potest denotare consequentiam esse necessariam / et tunc est vera. quia ista est necessaria omne quod est siest ipsum est Vel potest denotare necessitatem consequentis et est sentius quod si aliquid est quodctum illud sit ipsum de necessitate est et sic est falsaSi vero sit de conditionali subiecto eciam falsa est quia denotatur quod de quocumque dicitur hoc subiectum ens quod est si est dicitur hoc verbum est cum modo necessitatis. et sic est falsa vt patet etc. Si antir sit de conditiona li praedicato tunc est vera quia denotatur quod de quocumque dicitur hoc subiectum ens quod est dicatur hoc praeictum est siu/ est cum modo necessitatis et hoc est verum quia quocumque quod est demrato verum est dicere. hoc denecessitate est si est. Ex quanon sequitur ergo hoc de necessitate est sed est falla seundum quid ad simpliciter. Et istum sensum voluit phiosus vel primum etci Ex hoc patet quod quamuis aliqua res contingens qua est in aliquo instanti de necessitate sit in illbis in stanti sicut est in illbu instanti. non tamen de necessitate est in i illud instanti sed contingenter Et hoc est verum vt illa est propositio de con¬ ditionali praedicato et non conditionalis quare etc.

¶ Tercia dubitatio est vtrum sicut futurum contingens potest non fore / et aliquid quod est quando est potest non esse sic praeteri tum possit non fuisse ita quod sicut concessa est contingentia respectu futurorum et respectu praesentium eciam concedenda sit respectum praete ritorum Et haec est difficilis dubitatio Vnde circa hoc sunt diuersi modi dicendi. Nam qua dam antiqua doctores concesserunt quod praeteri tum per diuina potentiam potest non fuisse sicut gilbertus poritanus vt patet in soto suo superlibro de trini. boecii et similiter guilolis altisusus in summa sua libri primo tractatu de potentie dei arti. 6to Aliqui eciam moderni doctores idem tenent et dicunt quod sicut aliquando fuit verm adam non fuisse et per consequens tunc non includebat contradictionem aliqua etc ginec similiter nunc includit contradictionem nec ad hoc sequitur primum principium non esse verum plus quod ad antichristum non fore. quare etc Aliqua aut ad vtramque partem adducunt rationes et nullam audent asserere sed vtramque relinquunt tamquam disputabilem sicut magum graet. etc Aliquo aut sicut ockam et plures alii tenet partem nega tina. et ista communiter tenetur

¶ Sed cicca istam materiam sine temeraria assertione ponam aliquas propoitions

¶ Prima est hec / quod concessicontingentia respectu futurorum et circumst pritis auctoritatibus si qua sit stpture vel doctorum / non potest conuici per rationes in lumine naturali quin eciam concedenda sit huiusmodi contingentia respectu praeteritorum. probatur primo quia nulla ratio qua tamen non fundetur in auctoritate fit pro impngnanda parte ista quan eque apparens fieret pro impugnanda futurorum contingentia /illur etc. consequentia est clara et antecedens patet quia si sit aliqua detur illa et ostendetur faciliter propositum etc sicut etiam patebit Confirmatur quia quedo futurorum contingentiam concedendum est quod illud quod fuit verum potest numquam fuisse verum. ut patet ex dictis et ita faciliter sustineretur quod illud quod fuit potest non fuisse quia non apparet ratio diusitatis Similiter oportet concedere quod hec est possibilis quod erit contingenter non erit contingenter vt patet etc sed ita faciliter sustineretur quod hec est possibilis quod fuit contingenter non fuit contingenter etc Siliter ortet concedere ad saluandum contingentiam futurorum quod deus aliquid ab eterno sciuit et voluit quod potest numquam sciuisse aut voluisse vt post patebit. ymmo aliqui concedunt quod aliqua noticia vel volitio creata scilicet anime christi fuit noticia vel volitiorespectu alicuius obiecti et potest esse quod numquam fuit volitio respectu illius obiecti et hoc ad saluandum noticia anime christi esse ifallibilem et eius volitionem infrustra bilem sed de hoc alias Constat aut quod ita faciliter sustineretur hoc esse possibile de aliis rebus contingenter factis aut praeteritis vt patet quare etc

¶ Secundo ad idem sic quia si deus non posset velse modo mundum non fuisse. igitur esset mutata eius potentia et si deus respectu huius quod est velle mundum non fuisse habuit aliquando libertatem contradictionis et nunc non habet eius libertas videtur esse mutata quia habuit prius potentia et libertatem ad hoc et nuncnon haberet quare et cetera Confirmatur quia mundum non fuisse aliquando fuit obiectum divine voluntatis sed nec ex parte voluntatis diuine cum sit omnipotens nec ex parte obiecti cum sit eodem modo se habens nunc et prius non est defectus quare nunc non possit esse obiectum divine voluntatis sicut prius quare etc Similis modus arguendi patet in omni materia sicut si visus potuit aliquando videre a. et nunc non potest vel est defectus ex parte possibilis vel obiecti

¶ 3o sic si respectum huius quod est mundum non fuisse voluntas dei aliquando fuit libera et nunc non est / quaero quae sit causa huius necessitatis scilicet quare voluntas divina necessitatur ad volendum mundum fuisse nec potest velle mundi non fuisse et constat quod non potest assignari causa non obiecti existentia / ergo res extra vel praeteritio rei necessitaret voluntatem dei quod est absurdum quia aduentus rei non necessitat voluntatem necessariam ergo nec per consequens voluntatem diuina Antecedens apparet quia possumus de re quae fuit velle ipsam non fuisse / sicut patet de penitente igitur etc Confirmatur quia futuritio rei non necessitat voluntatem dei ad volendum rem esse futuram ergo nec praeteritio etc ad volendum rem esse praeteritam. antecedens patet / et consequentia tenet quia non videtur ratio diuersitatis etc

¶ 4o ad hoc possent adduci auctoritates vna est augustini 26i contra faustum tam non possunt futura non fieri / quam non fuisse facta praeterita sed primum non est absolute impossibile. igitur nec 2m Alias rationes et auctoritates non induco quia iste mihi videntur sufficere etc

¶ 2a propositio est quod non est nobis euidens nec naturaliter demonstrabile quia praeteritum potest non fuisse. patet hoc non est nisi cum magna difficultate ymaginabile et est remotum a naturali lumine Vnde omnes philosophi hoc negauerunt sicut patet de aristotele primo periarmenias et 6o ethicorum vbi ipse commendat illud dictum aghaton hoc solo priuatur deus ingenita facere quae vtique facta sunt

¶ 3a et quod non est nobis euidens nec naturaliter demonstrabile quod aliquod futurum potest non fore Patet quia in naturali lumine ita faciliter vel non magis difficulter sustineret quod praeteritum potest non fuisse sicut quod futurum potest non fore vt patet ex dictis / ergo si primum non est euidens nec euidenter demonstrabile in naturale lumine vt dictum est sequitur quod nec 2m / sed solum tenendum est fide etc

¶ 4a est quod philosophus sequens puram rationem naturalem haberet concordere nullum futurum contingenter eueinure Patet ex praedictis / quia hoc facilius sustineretur quam oppositum ymmo talis sustinens oppositum habet consequenter dicere quod praeteritum potest non fuisse / quod nullus sequens rationem naturalem debet concedem quare etc Vnde patet quod aristoteles non consequenter locutus est concedo contingentiam futurorum et negando contingentiam praeteritorum / quia ita faciliter sustinetur 2m sicut primum ymmo naturalit loquendo 2m sequitur ad primum etc

¶ Sed contra praedicta probatur quod mundus per potentiam diuina non potest non fuisse / primo sic / pura priuatio vel purum non ens non potest esse obiectum potentie divine nisi secundum quod ipsum respicit aliquod ens vel sequitur ad positionem vel destructionem alicuius entis Quod patet sic / quia ponatur exempli gratia quod deus adhuc nihil fecisset / tunc deus non posset esse causa quod nec foret / quia si per ymaginationem deus non esset adhuc nichil foret ergo nichil fore non est obiectum alicuius potentie vel esse Sed mundum non fuisse est pura priuatio quae non sequitur positionem aut priuationem / alicuius entis quia quicquid crearetur a deo vel quicquid annichilaretur a deo / adhuc staret mundum fuisse ergo mundi non fuisse non potest esse obiectum diuine potentie et sic de aliis praeteritis etc

¶ 2o sic si etc posset consimiliter facere nec fuisse nihil futurum esse et nihil esse preter se. et hoc non posset facere per aliquam mutationem quia nulla esset in isto casu et sic sine omni mutatione praesentia praeterita vel futura posset sic facere. sed hoc consquens est inconueniens quia sic posset deus facere de patre meo esse non patrem meum et de albo nigrum sine mutatione ymmo adhuc posset producere quamlibet creaturam vel ab eterno produxisse sine mutatione

¶ Tercio sic si etc sequitur quod deus necetroet causm siue factor ad extra quia non posset esse quando esset cam haitus vel sue priuationis ex quo poset ca esse non entis etc 4o pro ista parte sut auctrtem

¶ Prima e ihero. ad eustonum. Audacter dicam cum omnia possit deus suscitare non potest verginem post ruinam ri. non potest facere corruptam non fuisse corruptan2a est augustini 2o contra faustum quasquis dicit siomps est deus faciat vt qua facta sunt non fuerit / non vident hoc se dicere si omps est de us / faciat vt quae vera sunt / ex eo quod vera sunt / falsa sint Et subbit quod sententiam qua dicius aliquod fuisse si vera est deus ea falsiam facere non potest quia non est cgrius veritati 3a est quod ans le de concor. capitulo 4o vbi est expressa eus sntentia etc Et licet rationes et auctoritate posisent multiplicari. tamen iste sufficiant quia hiis solutis patet solutio ad omnes alias. Patet eciam quod auctoritate non sunt contra dicta quia prima conclusio excludit auctoritativs Tres aut rationes prime possent omino similiter fieri contra contingentia futurorum etc sed nichilous dicaad ista.

¶ Ad prima dico pri quod merepraeteritum non magis est ens quam atichristum non fore ido consilis ratio posset fieri de futuro sicut fit de praeterito / quare etc 2o dico quod de virtute sermonis haec est falsa deus potest facere re quae fuit non fuisse Et eodem modo ista deus potest facere re que erit non fore quia ista est impossible propter implicatio nem deus facit re qua fuit non fuisse / etic ista deus facit rem quae erit non fore / et sic iste sut fale deus potest facere mundum qua fuit non fuisse / deus potest facere atichritum quia eit inon fore Et ita posset dici de istis deus potest facere praeteritum non fuisse / vel deus potest facere futurum non fore etc

¶ 3a dico quod tales propositiones in sensu diuisso proba¬ biliter possunt concedi / tem que fuit vel rem preteritam deus potest facere non fuisse / rem que erit vel rem futuram deus potest facere non fore / et consilis ratio videtur de istis Et simliter iste in sensu concleatio deus potest facere mundum vel adam non fuisse / deus potest facere atichristum vel vltimum iudicium non foreEt hoc est verum tenendo opinionem brad qo tenet quod sicut deus per suum velle est carei qua est vt sit / ita per nolle est causa quod illud quod non est non sit. Et sic de illo quod non fuit vel non erit vel non potest esse sic enim concedit quod deus est causam negationum priuationum non etium et impossibili Sed sic loquendo patet quod des non posset facere aliquid non fuisse / et hoc positiue aliquod faciendo / sed negatiue non producendo ipsum in praeterito hoc est quia potest ipsum non produxisse

¶ Quarto dico quod probabiliter potest concedi quod intelligendo per obiectum diuine potentie illud cuius deus est aut esse potest causa / purum non ens vel negatio non est obiectum potentie diuine / et hoc est verum tenendo contra brand quod deus non est causa nisi per velle beneplaciti quo vult aliquid esse vel fieri Et sic non est vel esse potest causa nisi illius quod est vel esse potest entitas positiua Sed sic loquendo patet quod deus non posset facere preteritum seu rem aliquam non fuisse / vel non fore / vel non esse / capiendo facere proprie pro vt idem est quod causare effectiue etc Nec tamen propter hoc sequitur quin preteritum possit non fuisse sicut futurum eciam potest non fore etc

¶ Ad secundam dico quod tenendo via brand supra tactam potest concedi consequens / secundum quem modum videtur loqu augustinus quando dicit quod res / quas condidit pusquam fuerinte / deus egit vt non essent et sic non sequitur si deus non esset nichil este set / ergo deus non est causa vt nichil sit scilicet aliud a se Quia eciam si deus non fuisset res antequam fuerint condite non fuissent et tamen secundum augustinum deus fuit causa quod prius non fuerint / et hoc quia ipse potucoit prius producere et non produxit et sic hoc intelligitur per fuisse causam illo modo etc Sed ad illud quod vlterius infertur conqunia illa etc Vnde licet album non posset deus facere esse nigru pous quam fuit album sine illius mutatione / posset tamen illud facere nigrum sine mutatione / quia posset facere illud numquam fuisse album et sempfuisse nigrum etc. Et sic de aliis exem plis suo modo Et potest poni bonum exenplum ad propositum declarandum / quia possibile est antichristum numquam fnisse futurum et istud complexum antihritus erit numquam fuisse verum et sic capstendo large facere secundum via praedictam deus potest facere antichristum numquam fuisse futurum / quo tamen fuit et est futurus / et potest facere illud verum numquam fuisse verum / quod tamen fuit verum et sine mutatio ne et sine aliquam reali seu positiua factione quare etc

¶ Ad terciam dico quod teiud opinionem brand supradictam potest concediquod licet deus non sit necessro causa vel factor alicuius entis positiui tamen ipse est necessario cam vel factor ad extra scilicet huius rei vel sue priuationis vel non esse sui quamuis nullius partis sit necessaio causm vel factor etc

¶ Sed tenendo aliam viampatet quid dicendum Que cunt istarum sit tenenda post patebit

¶ Ad quartum dico quod auctoritates non sunt contra dicta. quia fue runt excluse in propostione prima etc Sed adhuc possunt solui dicendo quod intelligutur de potentia ordinam et posset declarari sed transeo res

¶ Simi vero queratur cum ita faciliter sustinetur preteritum posse non fuisse sicut futurum posse non fore / quare ergo facilius ymaginamur secundum quam primum. secundum enim coniter recipitur et conceditur et non primum

¶ Dico quod causa est quia per experientia euidenter et clare cognoscimus aliquod preteritum fuisse et idem iudicium reputamus de quolibet preterito quo ad posse non fuisse / sed per experientiam non sic clare cognoscimus aliquod futurum fore / iomn facilius ymaginamur illud posse non fore quod illud posse non fuisse / de quo experimur ipsum fuisse / et hoc maxime quando non adumtimus difficultatem sustinendi aliquod futurum contingenter euenire seu posse non fore Vnde aduertens difficultatem in sustinendo talem contingentiam futurorum ita difficulter ymaginatur vnum sicut reliquum vt patet ex predictis etc

¶ Ex omnibus precedentibus apparet responsio ad formam primi articuli scilicet quod deus est prescientia verorum contingentium quia aliqua sunt vera contingentia et inter illa aliqua sunt de futuro siue de re futura. igitur deus respectu talium verorum contingentium est prescientia. Antecdens patet ex dictis / et consequentia tenet quia sicut deus respectum omnium verorum est scientia / sic respectu verorum de futuro ipse de praescina vt patebit in 2o articulo. et hoc de primo articulum sequitur secundus articulum qus

quantum ad secundum artiuin quo videndum est vetrum deus sit scientia omnium cognoscibilium. Primo videbitur vtrum deus sit scientia omnium rerum existentium. 2o videbitur vtrum deus sit prescientia omnium futurorum contingentium. 3o videbitur vtruo deus sit tribus punctis apparebit solutio plurium difficultatum circa materia de scientia dei etc

¶ Quantum ad primum punctum opiti auroys et secundum aliquos ecim aristotelis fuit quod deus nichil aliud a se intelligit vnde / 2o methaphysice ponit t res conclusiones crtaintellectionem dei Quarum prima est quod deus est substantia intellectualis et semper actum intelligens Secunda est quod sua substantia est sua intellectio. 3a est quod deus nichil aliud intelligit praeter seipsum due aut prime conclusiones sunt vere et pro nunc supponende. Sed terciaest falsa / et siue illa fuerit de intentione aristotilis siue non / tamen fuit opinio sui commentatoris qua illam probat multipliler sed pure inuntiliter et inefficaciter etc Io pono contra hoc aliquas propositiones

¶ Prima est quod probabile est ha naturali ratione quod deus cognoscit aliud a se. probatur quia sic probabile est deum inteligite igitur ecia probabile est ipsum intelligere aliud a se. antecedens patet ex prima conclsionephilosophi/ sed consequentia tenet per eadem rationem per qua probatur illa con a philosoho. quia deus est ens omnium nobilisimum / hoc enim intelligimus nomiene dei. hoc aut non esset si non esset substantia inteligiave et sper actum intelligens Eodemtio probatur quod ipse cognoscat alia a se quia sicut magis perfecta iudicaus cognoscentia non cogninus sic eciam perfectora concludius esse magis cognoscntia mius cognitinum. sic enim virtutius per quis plura cognoscius iudicaus esse digores vnde dicit articut i proheoemio meite sensum visus prae aliis diligius quia piversales rerum diffretis nobis ostent illur um deus sit omnium nobilismum et eius nobilitatem non possuus nisi ex hiis quae nobis et in nobis non sunt inferre sequitur quod naturaliter debeus concludere ipsum pileosles rtorum drans cognoscere et per consequens alia a se Ml tas alias facit grego. ad hoc probantium sed ista michi sufficit et debet sufficere 2a propositio est quod non est euidens in naturalilumine nec demostate naturali ratione quod deus cognoscit alia a sequitu patet quia sicut dictum fuit in. q. de vnitate deci. non est sic euidens tis nec euidenter demonstrabile deum esse igitur etc. ymmo dico ultra quod ista conditionalis non est euidenter euidens vel euidenter demonstrabilis. Si deus esset deus cognoscit aliud a se. patet quia licet in deo sit perfectionio cognoscere se/ non tamen cognoscere aliud a se. Nec oportet quod propter sue perfectionis excellentiam ponatur cognostere aud a se quia rogius se cognoscit obiectum nobilissimum et equiualens obiectis onibus et cognoscit se perfectissime. et hoc sufficit vt dius cognituo sit per fectissima et ipse cognoscens perfectisium / dicenti enim sic non potest oppositum euidenter probari etc Vnde rationes Md grego quae sacit in propositio non sunt demonstratiue sicut posset ondi facilitencis ex prius dictis in quia praeallegata sed traseo apre hoc magis est philosicum quod theologicum etc.

¶ Teraa propooio est quod deus in sua essentia penitus indisinc ta non confuse sed distincte repraesentat omnia exsentia omnes pertebcontinui et infinitos numeros. ideo cocedit augustur /12 de ciuitate dei capitulo / 8o deum intelligere numero infinitos Et istud siue sit euidens siue probabile naturaliter siue non tamen firmiter est credendum. 4propositio est quod deus sum diuina essentia in tuntiue cognoscit non sollulm existentia sed eciam omnia possibitia / probatur quia tum deld cognoscatur omnia cognostibitia vtque ex dictis quid non esset ratio quare aliqua et aliqua snon / vel erpoabiolue veituitiue sed quod non abolut pat quia quodum cognoscit immediate et non per aliquod medium cognitum medias inter cognitione et rem cognitam quoniam nullum tale medium est possitue / quia non creatura vt constat / nec diuinitas ipsa cum ex natura rei ipsa nullo modo sit distincta a dei notitia etc. Si vero dicatur contra in tercia propositione conces sum est quod deus in sua essentia cognoscit etc. et est commune dictum quia in diuina essentia velunt in speculo relucent et repraesentantur omnia etsper consequens deus non immediate intuetur creaturas / sed mediate sua essentia et per consequens absolute etc Responsio quod non est intelligendum quod deus cognosiem cat res in sua essentia nisi ad istum sensum quod eius essentia est omnium rerum notitia Quod autm additur de speculo et reluecentia etc Si intelligatur quod essentia diuina repraesentet intellectui diuino sic quod eius intellectio immediate feratur in essentiam diu. uina et mediante illa in obitantia repraesentata illud dictum commune falsum est. Nam intellectus diuinus intellecto et essentia diuina sunt penitus indistincta et omnibus modis idem quibus essentia sibipsi. Et sic propie loquendo nec essentia repraesentat intellectui nec intellectus aut intellecto reprsnentat essente / sed tam essentia quod intellectus est immediate noticia sui et aliorum. ideo illud dictum debet intelligi vel ad sensum iam dictum vel referendo ipsum ad intellectum creatum / ita quod essentia diuina dicatur speculum representatiuum creaturarum ipsi intellectui creato etc. Et licet difficile sit ista ymaginari tamen firmiter debet credi etc Ex praedictis sequuntur aliquo

¶ Primo sequitur quod licet scia mus omnem denominationem peryfectionis simpliciter deo conuenire tamen aliquam denominationem perfectionis simpliciter nescimus deo conuenire Prima pars patet quia scimus istam omnis perfectio simpliciter deo conuenit. Et hoc ex suppostione si deus sit / quaa per deum intelligimus ens simpliciter perfectissimum

¶ Secunda pars patet qui a cognoscere distincte et intuitiue omnia est denominatio perfectionis simpliciter vt patet est x dictis et tamen nescimus euidenter ipsam deo conuenire etc.

¶ Secundo sequitur quod diuino intellectui nichil est vel esse potest ratio cognoscendi. patet ex immediate dictis

¶ Tercio sequitur quod diuinus intellectus non per prius intelligit suam essentiam quam creaturam etc.

¶ Quarto sequitur quod diuinus intellectus non perfectius cognoscit suam essentiam quad creaturam. ista patent etc

¶ Quantum ad secundum punctum in quo videndum est vtrum deus sit prescientia omnium futurorum contingentium Sciendum est. quod futurorum contingentium quaedam sunt incomplexe significabilia et talia sunt entitates possibiles / qua aliquando erut in actum siue actualiter existenti / quaedam vero sunt complexe significabilia secundum aliquos sed magis proprie loquendo domunur complexe significatia Primo modo dicius quod atichristus est futurus Sed 2o modo dicimus quod futurum est quod christus iudicabit mundum id est est futurum quod talis propositio sit vera christus iudicat mundum. prima futura vocabo semper inferius res futuras. 2a vero vocabo enunciabilia futura vt loquamur breuius. Qunc iuxta hoc ponam hic aliquas propositiones. Prima est quod deus est prescientia omnium rerum futurarum. probatur quia deus distincte cognoscit omnes res possibiles. igitur praescit omnes futuras res. consequentia tenet quaa deum praescire non est aliud quam euidenter cognoscere res futuras Et antecedens patet exprius dictis et probatur quia cum deus sit prima causa nichil potest produci ipso non com producente / ipse autem nobilissime producit scilicet per intellectum et voluntatem vt supponitur et satis patet quia alils non esset ratioquare vnum eiusdem rationis produceret magis vel prius quam aliud / sicut istum calorem plus quod alium eiusdem rationis / nisi determinatio fieret a causa cognoscente etc Et istud expresse est determinatio augustinus super gen. ad lraminc. 15. hiis atque huiusmodi testioniis scilicet scripture probatur quod hec omnia pusquam fuerint erat in noticia facientis Et idem de termiat pluribus locis etc 2a propositio est quod deus est praescienia omnium enunciabilium futurorum 3uo proba tur quia deus prescit multa enunciabiltia futura grgo et omnia. consequentia tenet quia ex quo non est repugnatia de aliquibus / et ipse habet intelligentia infinituam sequitur quod nec deomnibus etc Et istud antecedens patet quia multa reuelauit deus futura sicut resurrectionem mortuorum vltium iudicium etc et blasphemtum est dicere quod aliqua reruelauit et que sint ¬ illa nesciuit. Et istud est expressum inscriptura. io. vi. Sciebat enim ab incioihus quis traditurus esset eum etc Et ibidem xvii Ipse erat sciens omnia quae ventura erat super eumItem augustinus. xrio de tri. c 3o allegans verbum christi Mostt viblo dicit Nouit aut verbum dei pater vr quid vobis necessariam sit ante quod petatis ab eo / nec ista ex aliquo tenpare cognoscit Item veo de ci. dei capituo illo deter miant quod nephas est dicum esse praescium futuro rum negare / et libro primo contra maturum diat quod est isania Ex hiis patet mari feste quod periculosa est et fidei contraria opoi nio aureoli quo dicit quod hec est falsa deus scit quod aliquid est futurum Et ista deus scit quod atichritus erit et similes omnes quobus significatur deum determiate sciere aliqua utura / cuius rationem assigit quia talis propode futuro contingenti non est determiante vera et per consequens nec determiate scita. Et iterum dicit quod ista est impropria deus scit quid est futurum quia nichil est determia te futurum sed tantum sub disiuctione hoc vel illud / et sic eciam deus scit hoc vel illud / siue quod affirmatiovel negatio est futura / sed determiate nescit quod affitrmato sit futura quia non est determinate futurra / deus aut non potest scire quod non est etc. Vnde constat esse hoc contra scriptura et intentionem sanctorum Quod autem dicit non esse determiate verum vel determinate filium quod futurum erit / eciam falsum est vtque ex primo articulo Gndo aut dicit quod deus sit subie disiunctione hoc vel illud quamuis hoc sit verum tamen hoc non sufficit / quia eciam hoc ego cio etc

¶ Tercia propo est quod deus est infalis libilis scientia immutabiliter cognoscens omnia entia futura / patet satis ex predcis Quarta est quod deus est infaillibilis suninta certitudinaliter cognoscens omnia enunciabilia futura / patet eciam ex predictis / sed quodo hoc sit est questio multum difficilis Nam esto quod deus cognoscat petrum possibilem et albedinem possibilem adut cum sit possibile absolute petr fore album et eciam possitut ipsum non fore album difficile est videre quo deus certitudinaliter nouit quod determinate petrus erit albus aut determinate quod non erit Et circa hoc diuerse sunt opiniones Quidam. enim dixerunt quod deus habet penes se yde as que non solum repraesentat simplices terminos sed eciam complexiones verorum cuomnibus circumstanciis temporis et loci et sic nouit determiate singularia etc Sed contrahoc arguit scotus primo quod rationes congoscendi termions alicuius complexi non sufficienter causant noticia illius nisi illud natunsit cognosci ex trminis / sed complexum contingens non est tale quia tunc esset immediatum ililue etc

¶ 2o quia eodem modo ydee sunt possibilim non futurorum ergo ydea futuri non magis reprsentat ipsum determiate futurum quam ydea posis non futuri

¶ 3o quia ydea futuri non repraesentat futurum ponendo ipsum esse inhoc nunc magis quod in illo / igitur etc. Ve xum est quod aureolus dicit has rationes non esse efficaces contra oppoonem illam sed de hoc non curo quia siue sic sit siue non tamen ista opinio falsa est quia ponit ydeas esse intellectui media vel rationes cognoscendi creaturas cum tamen nichil tale sit ponendum / vt supra dictum est Aliter ergo dicit scotus quod hoc potest saluari dupliciter. Vno modo quod intellectus diuinus videndo detminationem voluntatis diuine videt aliquod fore proa. scit enim illam voluntatem esse immutabilem et non impedicilem / quare etc Vel alio imodo quia ista videtur ponere quendam discursum in intellectum diuino quasi ex intuitione determinationis voluntatio etimutabilitatis eius concludit hoc fore ideo potest poni quod intellectus diuinus aut offert simplicia quorum vnio est contingens in re / aut si offert complexionem offert sicut sibi neutram / et voluntas eligens vnam partem scilicet coniunctionem illorum pro aliquo nunc in re facit illud esse determinate verum / hoc erit per a Hac aut exis¬ tente detminate vera essentia est ratiointellectui diuino cognoscendi illud verum / ita quam secundum eum in primo instanti quo talia complexa contingentia offerumtur per intellectum non sunt vera / quia tunc nichil est per quod habeat veritatem determiantam / posita aute determinatione voluntatis diuine iam sunt vera in2o instanti et tunc sunt cognita et fuissent eciam cognita in primo instanti si tunc uissent vera Sed ista positio non est intelili / primo quia talia instantia et prioritatem et posterioritatem esse in deo non est verum sicut alias tactum fuit Secdo quia impossibile est quod pro aliquo instanti talis complexio de futuro sit neutralalias pro tunc daretur medium in contra dictione Tercio hec opinio deficit sicut prima quia ponit aliquid esse medium et rationem cognoscendi intellectui diuino / et specialiter in hoc quod dicit voluntatem seu voluntatis determinationem esse rationem cognoscendi quia siper impossibile deus non esset volens tamen esset intelligens et sicut futura essent futua sic propter excellentiam sue intelligentie certissime cognosceret futura etc. Ideo aliter dicunt aliqui quod modus ille quo deus cuncta futura certitudinaliter precognoscit non est nobis clare intelligibilis nec a nobis perfecte explicabilis pro statu vie vt patet / tamen nobis est aliqualiter congnoscibilis ex hiis que videmus innobis Vnde sicut ea que nostris oculis sunt praesentia intuitiue videmus et per huius intuitio nem certe iudicamus vbi et qualiter res visa existit et plures alias contingentes veritates de praesenti / sic intellectualis et eternus oculus dei / est quedam intuitio quaeinmediate super quamlibet rem actualiter vel potentialiter existentem simul fertur ideo tam circa futura quam circa praesentia vel praeterita omnium contingentium veritatum certum et distinctum ac verissimum habet iudicium et ipsa diuina intuitio est tale immensum iudicium Vnde ista est intentio dam. libri primo capsavlti. Et augustini. 15. de trini. ca. 1o. Et boecui. 5. de consolacone et pivorlim doctorum etc

¶ Quantum ad 3m punctum in qua videndum est vtrum deus sit scientia omnium verorum enunciabilium difficultas est quia si sic se quitur quod deus possit plura vel pauciora scire quod scit etc Nam aliqud scit quod potest non scire et aliquod non scit quod potest scire sicut ad est verum quod potest non esse verum et ad non est verum quod potest esse verum / modo nuichil scitur nisi verum quare etc Et tamen consequens videtur absurdum / quia si sit scientia dei esset augustinis vel diminuibilis et per consequens mutabilis

¶ Circa hoc autem praemitto aliquas distinctiones de istis terminis scientia et saire secundum quod contrahunt ad standum pro scientia dei Prima est quod vno modo possunt accipi communiter non quidum intelligendo hanc communitatem secundum multitu dinem pieorslium per se inferiorum quasimulte sint scinie dei. Nam dei scientia vnica est tantum et simplex / sed intelligendo secundum multitudinem scitorum et cognitorum respectum quorum dicitur dei scientia Et sic generaliter sumendo respectu cuiuslibet a deo noti conseuit vocari scientia simpliciter noticie siue simplex noticia Alio modo potest sumi specialiter / et hoc dubitur secundum quod cognitorum quedam sunt res actuales vel potentiales quedam vero sunt enunciabilia que non sint vere res et entitatet sed distinguendo propositiones contra res quaenon sunt propositiones Et secundum hunc modum aliqui antiqui distinxerunt scientiam dei in scientiam rerum et scientiam enunciabilium Et sic accipiendo scientia rerum significat diuina essentiam secundum quod est simplex appraehensio entitatum incomplexarum Scina vero eminciabilium significat eandem secundum quod est simplex apprehensio propositionum vel euidens iudicium complexorum 2a distinctio est quod primo adhuc potest accipi tripliciter Vno modo generaliter respectu cuiuslibet entitatis/ praesentis / pricate vel future / a possibilis / et sic simpliciter vocatur noticia aut scientia simpliciter intelligentie / 2o modo specialiter eorum que sunt fuerunt vel futura sunt / et sic solet ab aliquibus vocari scientia visionis et a magistro dictine3ue 9 simpliciter vocatur scientia/ 3o odo specialius respectum futuro rum tantum / et sic vocatur prescientia Et eodum modo posset distingui seu distincte significari de scientia secundum quod est apprehensioenunciabilium / sed hoc satis patet etc Ex hiis patet quod scientia dei intuitiua est in plus siue respectu plurium quod scientia visionis Patet quia est respectum omnium possibilium vt supra dictum est non autem scientia visionis etc 2o patet quod scienta dei respectu plurium est apprehenlio quad iudicium Patet quia respectum omnium tam incomplexorum quam complexorum tam verorum quod falorum est appegoemtio sed solum respectu verorum est iudicium vtque etc 3a distinctio est quod terminorum significium dei scientiam quodum signnant deum cogniate praecise / quodvero non praecise signant deum cognitie sed ultra hoc eciam diligere vel circa aquid operari vel facturum esse sicut sun isti dispono / prouidentia / approbatio / reprobatio et praedestintio et

¶ Hiis praemissis ponam aliquas propositiones / primo de scientia rerum / 2o de scienta enunciabilium Prima est quod deus omnium rerum possibilium est simplex nogus ticia siue cognitio Patet auctoritus scripture Primo ad ratio. 4. deus vocat ea quae non sunt tmquam ea que sunt Item he. 4 omnia nunda et aperta sunt oculis eius Item sapi. 1 4o scit omnia et intelligit 2a est quod deus necessa rio omnium rerum possibilium est simplex noticia vel cognitio / patet ex prima / aliter staret oppositum prime etc Ex hiis dua bus sequuntur aliqua correlia Primum est quod nullam rem quam deus nescit potest scire.

¶ Secundum quod nullam rem quam deus scit potest non scire Tercui quod non plura quod deus scit ipse potest scire nec eciam paucio ra Quartum est quod nullam rem potest deus incipe vel desinere scire vel non scire. Ista omnia patent ex dictis capsando hic scire pro simplicitie noticia vel cogniane Quim tum est quod loquendo 2o modo de scientia rerum scilicet de scientia visionis aliquam rem quam deus non scit potest scire Sextum est quod loquendo tercio modo de scientia reru scilicet de praescina alicuius future entitatis aliqua rem quam deus non prescit potest praescire et simili ter plures quod prescit potest prescire Ista duo patent quia possibile est aliquam rem que non est futua esse futuram et simul cumhoc omnem rem que est futura manere futuram. igitur etc Iste autm due propositiones in sensu diuiso sunt de virtute sermonis vere / iste tamen in sensu composito sunt false / deus potest scire aliquam rem quam nesciuit / et plura scire quod sciuit deus potest aliquam rem praescire qua non pressciuit / vel plura praescire quod praesciuit Et ratio est quia impossibile est / deus scit vel prescit aliqua rem quam non presciuit / y vel deus prescit plura quam presciuit / sicut hec est impossibilis aliqua res est futu¬ ra que non fuit futura etc

Septimum correlarium est quod aliquam rem qua deus prisciuit potest non praescire / et pauciora quam deus praescit et presciuit potest priscire / et hoc siue in sensu diuiso sicut iacet siue in sensu composito accipitur Patet quod hec est possibilis / aliqua res que fuit futura non est futura ymmo de facto habet multas singulares veras / ymmo tot quod sunt creature actum existentes / distintiendo futurum contra poteceuens etc Octauum correlarium est quod nullam rem deus potest incipere scire vel prescire. patet / quia nulla res potest inciperefutura esse. igitur Sed quia res potest de sinere esse futura vt tactum est / ideo aliqua rem potest deus desinere scire vel praescire vt hic loqumur Et sic patet de scientia rerum quid dicendum Tercia propositio principalis sit ista quod deus omnium enunciabilium tam possibilium quam impossibilium est apprehensio siue apprehensiua cognitio Patet quia cuiuslibet contradictionis deus apprehendit vtramque partem

¶ Quarta est quod deus omnium enunciabilium necessario est ap prehensio siue apprehensiua cognitio Iste due possunt probari omino sicut due prime / et ex eis omnia similia correla ria inferri Quia omne enunciabile est res / nec pono aliquod enunciabile quod non sit propositio / quod sit obiectum scienter dei / siut ymaginatur magister gregoris. ideo omino dicendum est de scientia apprehensiua enunciabilium sicut de simplici notitia re tim

¶ Quinta propositio est quod deus omnium verorum enunciabilium est vera scintia siue verum iudicium Patet satis ex praedictis Vnde ex ista sequitur primo quod deus omnium vere enunciabilium de praeterito vel de praesenti est scientia siue noticia visionis 2o sequitur quod vere deus omnium enunciabilium de futuro contingenti est praescinia siue noticia praeuisionis Tercio sequitur quod deus respectu eorum quaeuando funt est scientia approbationis

¶ 4o sen quatur quod deus respectum eorum quae male fiunt est scientia reprobationis

¶ Ista omnia fatis patent ex dictis / sed duo vltima inferius pate bunt magis

¶ Sexta propositio est quod deus omnium verorum contingentium non necessario sed contingenter est va scientia siue iudicium Patet quia sicut talia contingenter sunt vera / sic deus contingenter est eorum scientia siue cognitio iudiciaria cum ipse non possit iudicare filum etc

¶ Vnde sequitur primo quod sic loquendo descinta enunciabilium quo modo logici vtuntur communiter disputantes aliquod enunciabile quod deus non scit potest scire et aliquid quod scit potest non scire Patet quia aliquod enunciabile filium potest esse verum et aliquod verum potest esse filium igitur etc Secundo sequitur quod possibile est deum aliquod enunciabile scire quod non sciuit et similiter possibile est deum aliquod non scire quod sciuit Patet quia hec est possibilis aliquod enunciabile est verum quod non fuit verum / et similiter aliquod non est verum quod fuit veurum 3o sequitur quod aliquod enunlie deus potest incipere scire et aliquod potest incipere non scire / vel desinere scire / hec tamen non est concedenda deus potest incipere scire aliquod enuncia bile quia ly enunlite distribuitur sed si addere tur pronomen demonstratiuum dicendo deus potest incipere scire hoc enunciabile aliquo demonstrato hoc esset verum scilicet demonstrato illo quod potest incipere esse verum vt patet 4o sequitur quod non plura quam deus scit vel sciuit deus potest scire / nec eciam pauciora Patet quia non plura quam sunt vel fuerunt vera possunt esse vera / nec eciam pauciora / igitur etc Consequentia patet et antecedens eciam quia semper alterum enunm ciabilium conadictoriorum est verum alterum non est verum / et si vnum incipit esse verum / alterum desinit esse verum / et ideo semper est equalis numerus enunciabilium verorum igitur etc Et sicut dictum est de scientia ipsorum enunciabilium potest dici de praescientia cum non sit aliud presciere quod scire verum de futuro etc. Ex predictis ergo patet quo deus est scientia omnium verorum enunciabilium / nec tamen sequitur quod eius scientia sit mutabilis nec sit augmentabilis vel diminuibilis cum sit idem quod eius essentia sed ista vm nia magis patebunt ex sequenti articulo. Et hec de secundo articulo cb¬

¶ Quantum ad tercium articulum in quo videndum vtrum cum dei omniscientia stet contingentia futurorum id est vtruamque simnl stet quod deus sit omnisciens et quod aliquid sit futurum contingens

¶ Primo premittam aliquas suppositiones. 2o ponam aliquas propositiones Tergo soluam aliquas fortes obiectiones

¶ Prima supposituo est quod futurum non dicitur contingens ad vtrumlibet / siue contingenter futurum quia erit et non erit nam hoc est impossibile. Nec quia erit vel non erit. nam sic quodlibet impossibile esset futurum contingens Nec quia nec erit nec non erit. Nam hoc est impossibile sicut primum / sed quia potest fore et non sore icut dictum fuit in primo articulo.

¶ Secunda suppositio est quod eorum quaesunt futura quedam sunt incomplexe significabilia intelligendo ad sensum surda declaratum etc.

¶ 3a est quod scientia dei de futuris dubitur potest accipi. Vno mdo est simplex noticia vel apprehensio / alio modo est iudicium siue iudiciaria cognitio 4a est quod impossibile est diuinum iudicium esse falsum Quinta quod deus prescit omne futurum siue incomplexe significabile siue enunciabile complexum verum Ex istis sequitur sexta quod licet cuiuslibet futuri siue incomplexe entitatis siue complexi enunciabilis deus sit necessario intuitio siue intuitiua noticia tamen nullius enunciabilis de futuro contingenti est necessario iudicium siue iudicatiua scientia Ista omnia et specialiter prima pars huius suppositionis satis patent ex dictis. Sed 2a pars probatur quia impossibile est diuinum iudicium esse filium ergo nullum enunciabile contingens futurum deus necessario prescit aut necessario iudicat esse futurum Antecedens est suppositum / sed consequentia probatur quia si detur oppositum etc sit illud futurum contingens antichristum fore tunc arguitur sic deus iudicat quod antichristus erit / et antichristis non erit / ergo diuinum iudicium est falsum Consequentia patet sed antecedens est per aduersarium quia est vna copulativa cuius prima pars est necessaria ut dicit et 2a pars est possibilis ut patet ergo tota copulatiua est possibilis et per consequens consequens est possibile quod est contra primum antecedens. quare etc. Ex hiis sequuntur aliqua primo sequitur quod omne futurum contingens enunciabile quod deus prescit et presciuit ipse nunc potest non prescire et numquam presciuisse Patet quia sequitur quocumque futuro demonstrato hoc deus non prescit ergo hoc nunquam presciuit / et antecedens est possibile ergo consequens Sed consequentia patet quia sequitur hoc deus non prescit ergo hoc non est verum quia omne enunciabile verum de futuro deus prescit etc Et vl¬ tra sequitur hoc non est verum ergo hoc numquam fuit verum Patet ex primo articulo. et ultra sequitur ergo deus hoc numquam preciuit

¶ Secundo sequitur quod aliquod futurum contingens enunciabile deus prescit et ab eterno presciuit et tamen in potestate creature est facere aliquid vnde sequitur deum illud non prescire nec vnquam presciuisse Patet quia sit a. aliquid quod potest creatura rationalis libere facere / et tamen non faciet tunc deus prescit et ab eterno presciuit quod .a. non eueniet et tamen in potestate creature est facere quod a. eueniet et per consequens quod deus sciuit quod eueniet etc Tercio sequitur quod licet scientia dei sit necessaria et non contingens nec dependeat ab aliquo ad extra tamen nullius futuri contingentis enuncia bilis ipse est necessario scientia sed quolibet tali demonstrato verius istius propositionis / deus scit hoc / contingenter deperidet ex aliquo ad extra / patet satis

¶ Quarto sequitur quod licet deus necessario sciat omne futurum contingens enunciabile verum / esset verum tamen nullum tale necessario scit esse verum Et ita licet deus necessario sciat illam vniuersalem tamen pure contingenter scit quamlibet eius singularem

¶ Prima pars patet quia deus necessario scit alterum illorum esse verum etc

¶ Secunda pars patet quia neutrum contradictoriorum scit necessario esse verum etc

¶ Quinta propositio est quod non facilius potest saluari futurorum contingentia siue quod futura contingenter sint futura non ponendo dei prescientiam quam ipsa posita Nec ipsa prescientia aliquo modo infert necessitatem in futuris plus quam posset inferri ipsa non posita patet euidenter ex primo articulo quia cum quaelibet propositio sit determinate vera ex hoc ita difficiliter potest argui quae contingentiam futurorum sicut posibtca dei praescia ut apparet intuenti predicta Vnde sicut propositio potest esse contingenter vera quaetamen non potest mutari de veritate in falsitatem nec desinere esse vera / et sine sucitone etc sic deus potest talem veritatem contingenter scire et tamen eius scientia non potest mutai in falsitatem nec de siner esse vea Nec hoc arguit sucioum in discientia plus quam im proposioe Et ista apparent cui libet subtiliter adutenti io fatuum est et signum ignoratur magne in ista materia negare di praescinam propter futurorum contingentiam etc 6a propositio est ratponle ad artiulum quod simul stat quod deus sit omnisciens et quod aliquod sit futurum contingens siu quod deus praesciat futura et quod illa sint contingenter futura Istud diffuse de clarat magistum grgius sed tota efficatia acet inhoc quia si simul stat quod aliquid est futurum et tamen quod illd potest non esse futurum sequtur quod simul stat quodeus sciat illud esse futurum et tamen potest non esse futurum / quia si veum est alteri copossibile/ ex hoc quod scitur esse tale non mius est copossibile Vnde si per in possibile poneretur quod illud non sciretur nec a deo nec ab alio illud esrset contingenter futurum Et si ponatur quod accedat di scientia inta quod deus praesciat illud esse futurum constat quod non aliter erit futurum quam ante aliter scientia adueniens rerum conditiones mutaret / et veritatio prius contingentes / faceret necessarias / quod est filium / ion sicut ia tactum est certa praescientia di respectum futurorum non plus repugnatt eorum contingentur quam verius propositionum de futuro nec ecouso Si ergo non repugnat quod verum sit aliquid esse futurum et tamen possit non esse futurum Nec eciam repugnat quod deus sciat illud esse futurum et tamen possit non esse futurum Et ista est inteti boetii 5o de consolatione etc Sed adhuc potest de clarari propositum et ista declaratio trahitur ex dictis ockam Vnde primo suppono quod maior difficultas huis materie consistit in hoc punc¬ to quie otet ad salvantdicum di praescia contigentiam futurorum concedere quod illud quod deus praescit et praesciuit potest numquam presciere vel presciuisse Ita quod ista propositio est contingens dus prescit a fore et potest non esse vera et numquam fuisse vera licet sit et fuerit vera 2o ad declara tionem huius suppono quod sicut propositio copulativa est impossis si una pars sit impossis et alie necessae sic copulatia st contingens si vnam pars sit contingens et alie sunt necessarie 3o suppono quod licet ista propositio deus prescit a fore vel scit me sedere sit cathegoremtia seundum vocem / tamen secundum sigficatum equiualet vni ypotetice copulatie Qud apparet quia actus sciendi divinus est eternus cum sit divina sen qua sper est idem / et tamen dicimus deum scire et non scire ide complexum sucesie sicut nunc scit mesedere / et iam non sciet me sedere / et tamen actus eus quo nunc scit me sedere ia erit quando non sciet me sedere Et ideo patet quod haec propoitio deus scit me sedere aliquod plus import quam ista propositio iste actus sciendi est / demonstrato actu quo deus nunc scit me sedere Adicit / ergo aquid ultra primam scilict quod me sedere est verum Et istud potest ostendi non solum in deo sed eciam inhomine / quia postio quod sor. videret me sedere tuc scit me sedem loquendo de scientia sicut apitur hoc scilicet pro terta et euidentem notiia non eni hoec loqui mir de scientia vel scire vt sumitur in libio posterum quia sit non scit deus aquid verum contigens eo quod talis scientia solum est verorum et necesrorum / loquendo llede scientia vt in proposito sumitur sortes scit me se dere pono iltur quod deus conseruet illam noticiam in sor. me non sedente vel non existente tunc asserus lil manem et tamen non manet scientia / ergo vltra illud absolutum quod est scientia et pro quo supponit ille terminus scientia hoc nomenaliquod aliud iportat / et hoc est obiectum illius esse verum Vnde sequitur quarta suppositio quod hec propositio deus scit a fore¬ equiualet huic hec noticia diuina demostram noticia qua cognoscit a. fore est et a. fore est verum Ex quibus apparet propositum quia 2a pars huius copulatiue est contingens quicquid sit de prima parte quare etc Et similiter idem patet de ista de praeterito deus praesciuit a. fore equiualet em isti copulatiue noticia diuina qua deus nouit hoc complexum a. erit fuit et hoc complexum est verum / vl ita est sicut per ipsum significatur. Et quia 2a pars est contingens ideo tota copulativa est contingens Vnde patet quod licet ista secundum vocem sit de praeterito tamen significat vel includit vnam de futuro scilicet istam .a. erit Et ideo est ita contingens sicut illa defuturo Et hoc debet intelligi quando dicitur veritatem talis propositionis de proterito dependere ex futuro etc

¶ Sed contra praedicta fortiter instatur promo sit si cum dei praescientia staret futurorum contingentia sequitur quod dei praescientia esset fallibilis / consequens est impossibile / sed consequentia probatur tum quia si deus praesciat me libere aliquid esse facturum / in mea potestate erit mutare propositum diuinum / et illud non facere / et si non fecero falle tur praescientia dei / tum quia sequitur de us praescit a. fore et a. mon erit ergo prescientia dei vel deus fallitur ergo similiter sequitur deus prescit a. fore et possibile est a. non fore ergo deus potest falli / quia sicut ad ambos de inesse sequitur illa de inesse sic ad vnam de ineet aliam de possi seuiria de possibili Confirmaitur quia si a. praescitum a deo fore potest non fore¬ / ponatur inee ergo deus praesciens decipitur. Et antecedens est possibile rgo conequens. 2o princitur sic / si etciseqitur quodi praescinia essetmutatis coneone mposie sed consequentiaprobatur / quia si deus nunc scit a. fore et possibile est a. non fore possibile est de um praescire a. non fore Qod si ponatur in esse sequitur quod deus primo sciat a. fore et pos sciat a. non fore Nam impossibile est quod simul sciat vtrumque / talis autem successio non potest esse sine mutatione etc Confirmatur quia impossibile est transire de contadiciorio in contradictorium seu vnum contradictorium verificari post alterum / nisi interueniat aliqua mutatio in re sigta etc sed si ponatur a. praesatum fore non eit / hec primo erit vera de us prescit a. fore et postea haec erit vera deus non prescit a. fore / ergo aliqua mutatio erit facta Et constat quod non in a. quia est impossibile cum ommno nichil fit Igicur in deo etc 3o sic omne quod deus prescit de ne itate ipse prescit / ergo omne quod deus prescit necessario eueinet / consequentia patet et antecedens probatquia prescientia est perfectio simpliciter et omnis per fectio simplciterde necessitate deo couenit Confirmatur quia omne quod deus prescit et non potest non prescire postquam presciuit deus de necestem prescit sed omne quod deus prescit deus non potest non praescire postquam praesciuit aliter minueretur eius praescia illur etc 4o sic quia vel deus praescit futura quia lla futua sunt vel ide illa sutura sunt quia deus praescit illa. Non primum / quia tunc res ipse future essent cause praescine dei quod est falium Nec 2m quia tunc praescintia dei esset causarerum vt essent future et per consequens cum ipse sit praescinia non solum bono rum sed eciam malorum Confiretur quia si praescina dei esset causa futurorum vt essent futura / cum ipse naturaliter et non libe sicut scientalis praescina quia eius essentia est sibi notitis qua non mius naliter est repraesentativa quod species vel notitia creata sequitur quod naturaliter ipse erit ca futurorum / etic futurum quod eit libe a ca crea erit rntualiter et nesro a causa prima scilicet a deo. quare etc Ad ista raespona Vnde ad primum nego consequentiam / et ad primam probationem respondet boetius 5o. de consolatione Et stat responsio in hoc quod deus praesciuit quod ad hac et ad illam partem possim voluntatem meam conuertere / et sit eciam ad quam partem de facto conuertam et si ad opposita essem conuersurus illud eciam ipse praesciuisset etc Ad 2am vero probationem dico quod prima consequentia est bo na / sed antecedens est impossibile propter inconpossibilitatem partium quamuis vtraque pars sit possibilis / sed 2a consequentia non valet. Et ratio est quia per istam deus decipitur que est consequens prime consequentie signatur quod deus iudicat aliquid fore quod non erit / et hoc bene infertur ex primo antecedente / sed per istam deus potest decipi que est consequens 2o / significtr esse possibile quod deus presciat aliquid fore quod non erit vel aliquid non fore quod erit / hoc autem non sequitur ex illis duabus quia per illud antecedens denotatur quod isti deus prescit a. fore sit compossibilis ista de inesse a. non erit que correspondet huic possibile est a. non fore Et hoc non est verum / quod tamen oporteret si consequentia debetet valere Ad confirmationem dico quod ista a. prescitum a do fore potest non forenon debet sic poni de inesse a. praescitum a deo fore non erit sed sic .a. non erit sicut ista pe. sedens potest stare etc. Si tamen argueretur sic / possibile est a. praescitum a deo fore non fore / tunc sua de inesse esset hec a. prescitum fore non erit Ad quam vt dicit gregorius vtique sequitur deum decipi / sed illa in sensu composito non est vera Hoc aut non videtur michi verum quia haec non apparet michi impossibilis praescitum fore non erit quia est negatiua cuius subiectum potest pro nullo supponere sicut hec futurum non erit / et ideo sicut est possibile nullum esse futurum sic possibile est nichil esse praescitum / et per consequens quamuis hec sit falsa prescitum non erit tamen est possibilis et per consequens non est impossibile. quare etc Ad 2am negatur consequentia Et ad probationem concedo quod possibile est deum praescire a. non foresed si ponatur inesse scilicet an illud instans dico quod non sequitur quod deus primo presciat a. fore et post presciat a. non fore sed sequitur quod non presciat nec vnquam ante praesciuit a. fore. Et est simile sicut de propositione vera de contingenti futuro que si ponatur falsa / se quitur quod semper fuit falsa / et numquam fuit vera Et per idem patet ad confirmationem quia non ponitur transitus de contradictorio in contradictorium vel succitevt primo vna sit vera et post alia etc

¶ Vnde ex hac solutione sequitur quod vtrumque contradictoriorum deus potest prescire et tamen nec simul nec successiue

¶ Secundo sequitur quod vtrumque contra dictoriorum deus potest prescire sine quacumque mutatione / siue in deo siu in alia re.

¶ Ista patent et sequuntur ex primo articulo etc Tercio sequitur quod licet deus sit necessario sc a alterius contradictoriorum in contingenti materia / tamen nullius eorum est necessario scientia / patet clare loquendo de scientia iudiciaria Quarto sequitur quod licet scientia dei apprehensiua et iudicatiua sint omnibus modis idem scilicet ipsa diuina essentia tamen deus respectum alicuius est necessaro soaentia apprehensiua respectum cus non necesaro sed contingentur est scientia iudicativa etc

¶ Ad terciam negatur anecdens et ad probationem dico primo / quod loquendo de virtute sermois praescia dei est perfcio simpliciter et summa quia est deus et divuina essentia. 2o quod praescina dei de necessitate est in deo / id est de necessitate est deus vel diuina essentia. Tercio sequitur quod ex hoc nullo modo sequitur quod omne quod deus praescit de necessitate praescit siue quod deus respectu alicuius futuri de necessi tate sit praescinta / verbi gratia productio deiactiva qua producit sor. est perfectio sim pliciter et est necessaria / et tamen non sequitur quod deus producat sor. necessario vel quod necessario sit productio sortis quia consequens est filium Quarto dico quod ista propositio prescientia dei est perfectio simpliciter / inteliue sic quod esse praescium sit denominatio perfectionis simpliciter lta quod in vnoquoque melius sit ipsum esse praescui quam non etc. potest distingui Vel illa terminus prescium potest sumi dupliciter Vel respectu futurorum et sic non est de nominatio simpliciter esse praescium sicut nec esse causam effectiuam rerum. quia si nulsla res esset futura quod est absolute possibile deus non esset prescius nec tamen esset minus perfectus sicut si nulla creatua esset deus non esset cusa nec tamen esset mius perfectus Et sic esse prescium vel esset causam efficientem non dicit perfectionem sim pliciter sed posse esse prescium et posse esse causam efficientem est denominatio perfectionis simpliciter. quia si esset aliquod futurum et deus illud non presciret ipse non esset simpliciter perfectus nec esset deus. Et est huic simile quod dicit anssindu modo. 1 5o quod non esset melius deo esse summum quod non summum. quia si nulla alia res esset ipse non esset summus / et tamen non esset minus perfectus tamen aliis rebus existenti bus si non esset summus non esset deus Vel iste terminus prescium potest sumi respectuenunciabilium futurorum tam affirmatiuo rum quam negatiuorum Et sic est denomnatio perfectionis simpliciter esse prescium / et melius est deo esse prescium quam non esse / et ipse de necessitate est prescius vt patet ex dictis in predicta ratione et cetera. Et ideo esse prescium huius futuri quocumque demonstrato / non est denomnatio perfectionis simpliciter sed esse prescium huius vel sui contradittorii. Et totum patet clare ex supra dictis.

¶ Ad confirmationem dico quod minor rationis simpliciter intellecta est falsa. Quia sicut proposo de fituro vera potest fieri falsa sine sui mtatione sed per mutationem rei. sic aliquam talem quam deus prescipotest non prescire postquam eam prsciuit sine sui mutatione / sed per muntationem rei / que postquam fuit futur fit preterita / sicut modo deus noprescit mundum fore. et tamen hoc aliquando presciuit. Nec tamen sequitur quod dei prescientia intrinsece mnuatur sicut patet in secundo articul Si vero illa minor intelligitur non simpliciter sed cum addito scilicet quod omne quod deus prescit / deus non potest non prescire ante instans pro quo ipsum non prescit pus quam ipsum presciuit ipsa esset vera. intelligendo tamen eam vt sit vna cathegoreatica cuius pars praesti sit illa orato post quod ipsum presciuit et tunc maior est falsa. Nam quodlibet tale ante illud instans deus non potest prescire vt patet ex supra dictis et tamen nullum tale potest deus ante illud instans non praescire postquam ipsum praesciuit / sicut proposition enuncias illud fore potest ante illud instas pro quo enunciat illud fore non esse vera et tamen non potest non esse vera postquam fuit vera et ideo illa maior est falsa / qua re hic ostende quo hec est distintenda deus potest etc Ad quartuam rationem est difficultas non solum propter matericai rationis in se sed propter contra etatem auctoritati quas magister inducit in 3 distinction Nam intem tio augustini. 15. de trini ca. 13. videtur esse quod res non quia sunt ideo deus eas nouit sed quia nouit ideo sunt Sed econtra videtur fuisse opinio origenis super epistolam ad ratio. quod non ideo aliqud erit quaea deus sclt illud futurum / sed quia futurum est ideo scitur a deo antequam fiat etc Ad hoc aut in praedicta distinctione rason det magister et potest eius responio sub qua druplici / popositione recolligi. Prima est quod res future nullatenus sunt cause praiescientie vel scienie dei Et ideo sequantur vel praesciuntur quia future vel facte sunt

¶ Secunda est quod dictum origenis quia futurtam est ideo scitur / intelligendum est vt notetur ibi causa non proprie dicta sed causa sine qua non Tercia est quod eciam prescientia vel scientia dei prout solum incllidit noticiccrei non est proprie causa eorum que fiunt nisi solum sine qua non.

¶ Quarta est quod si nomine scinte includatur beneplacitum atque dispositio tunc potest dicin tausa rerum et sic intelligit augustinus/ ionsunt quia nouit i et quia scienti placuit et quia sciens disposuit In hiis stat resindo magistri / sed sicut dicit egidius super lram distinctionis solutio magistri non sufficitr qua dictum origis exponit de causlitate sine qua non / quia tunc pari ratione diceretur et ideo aliquid erit quia deus prescit illud futurum quodm negat origis Nam eciam secundum magistrum praescina est causa sine qua non futurorum dicitur Ideo aliter respondem magister gregorius. et dicit quod quamuis scientia dei que non est aliud quod subsctenta vel essentia dei sit causa omnium rerum que fuit / ista ian propositio quia deus prescit ideo res sunt future si sit causalis et non equiualens precise huic conditionali si deus prescit res sunt future et nomie prescienie non includatur be neplacitum sed dispositio / absi lute neganda est Nam sicut non ideo quia propositio de futuro est vea res quam enunciat fore erit / nec si ego prescirem aliquid fore ideo quia prescirem illud foret quamuis necesse esset quod si prescirem illud foret sic in proposito etc Et ratio est quia nec sicit veritas propositionis sic nec scintia in quatum huiusmoi est causa quia ita sit in reciSed alia propoiscilicet quia aliqua sunt futura deus praescit illa esse futura distinieda est Quia vnus sensus potest esse vt denotetur res futuras esse causas praescient e qua deus prescit res esse futuras sicut si dicatur quia visibile est michi obiectum ideo video. Et sic illa est falsa Et ad hunc sensum negat eam augustinus et magister Nec sic intelligendum est dictum origenis Alius sensus potest esse quo precise denotetur quod quia res sunt future ideo prescientia dei est prescientia et isti termini prescientia et prescius veri ficantur de deo ita quod talis locutio sit illo modo causalis auomodo ista quia homo est animal Ideo hec est vera homo est animal et sicut silicet dici quod esse sic in¬ re sicut propositio enunciat est causa quod illa sit vera etc. Et sic secundum istum modum loqundi potest concedi quod res esse futuras est causa vel potius concausa vna cum inmensa perfectione diuine scintie quod deus scit prescius vel prescientia seu quod isti termini vere dicatur de eo Et ad istum sensum potest dici quod quia res future sunt / et dei scintiam nichil potest latere ideo prescit illas deus esse futuras Et sit intellexit origi. Sed augustinus loluntur de noticia dei secundum quod est simplex apprehensio rerum In quo sensu non est verum quod quia sunt ideo nouit / nam siue sint siue non non minus nouit / quia res non causantr suam noticiam in deo sicut in nobis. ideo etc Sed quod dicit ideo sunt quia nouit in telligendum est de notitia simul cum bene placito seu cum dispositione sicut bene exponit magister

¶ Hic tamen dico istam regulam quod nulla propositio causalis cuius consequens signat tamquam signatum totale deum velle vel intelligere est concedendade virtute sermonis et proprie Ideo ista causalis in sensu causali non est vera de virtute sermonis quia res sunt future deus prescit etc sed hoc magis postea declarabo Tunc ad formam rationis dico quod de virtute sermonis illa disiunctiua est falsa / quia nulla pars est vera Si tamen prima pars intelligitur in 2 modo / vera est ad bonum sensum etc nec ex hoc sequitur quod res future sint cause prescienie dei / sicut non sequitur quia petrus sedet / ideo hec propositio que prius fuit falsa petrus sedet nunc est vera ergo petrus sedens est causa illius veri / sicut patet ex dictis Ista tamen locutio non apparet michi vera de virtute sermonis etc Ad confirmationem patet quid de antecedente sit dicendum sed ratio tangit aliam diffitm Vnde sanctus thomas in scripto suo distine 3. Et egidius eadem distincione q. ultia conendante consequens hic illatum / dicunt enim quod omne futurum comperatum ad causam primam et dei prescientiam est necessarium seu necessario futurum / comperatum autem ad causas proximas et secundum suam naturam consideratum est contingens seu contingenter futurum. Nec est inconueniens idem diuersis respectibus esse necessarium et contingens Et huius sententie videtur esse boe cius n5o de consolatione / hec inquit si ad diuinam noticiam referantur necessaria / si per se considerenter necessalc sunt nexibus absoluta Et hoc ibt diffuse prosequitur Hec aut tripliciter potest repontia intelligi / vno modo ut absolute et simpliciter concedatur aliquid idem esse necessarium et contingens tamen ab vno scilicet a causa prima habet vt sit necessarium et ab alio quod sit contingens. sicut idem lac est album ab albedine et dulce a dulcedine Alio modo potest intelligi quod ista sic absolute sumpta a est necessarium et contingens non concedatur / sed tamen de a. concedatur quod est necessario futurum a prima causa et contingenter futurum a secunda / sicut de eodem dicimus quod est a deo scitum fore et non est a causa proxima scitum fore non tamen absolute con cedius quod est scitum soreet non scitum quia hoc implicat etc Ao modo quod comperatum ad causam primam vel dei noticia est necessario futurum i. necesse est si aliquid est praescitum a deo ipsum esse futurum ita quod sicut necesir consquenti non consequentis idem tamen secundum se n absolute est contingenter futurum / licet istum non praetendat de virtute sermonis praedicta solutio

¶ Tunc pono aliquas propositiones

¶ Prima est quod predicta solutio inprimo sensum implicat conrdictionem / quia si a contingenter est futurum potest ergo non fore / et sic haec est possibilis a. non erit et si a. est necessario futurum hec est necessria. evedit. quare etc Nec valet ad hoc diuersituo catum quia non minus est impossibile quod adiuersis causis duo contradictoria veri ficentur quam ab eadem et illud est clarum

¶ Secunda est quod praedicta responso in 2o sensu est falsa / patet quia ex ea sequitur quod omnia de necessitate euenirent. Consequentia patet quia si aliquid necessario eueniat a prima causa / sequitur quod necessa rio eueniet / posito quod 2a causa possit ipsum non facere Item omnia a solo deo fienda essent necessaria etc 3a propositio est quod praedicta responsio in tercio sensu intellecta est vera. Et ad illum sensum loquitur boetius vt patet ex processu suo / vnde loqui tur de necessario et necessitate consequentie et conditionali

¶ Si autem dicatur si deus sciat sor. peccaturum in a. sor. peccabit / consequentia est necessaria / et antecedens est verum ergo consequens / et antecedens non est in potestate sor. ergo nec consequens Dico quod in positite sor. est facere quod antecedens non sit nec vnquam fuerit verum sicut supra tangebatur

¶ Quarta propositio et responsiua formata ad confirmationem est quod deus naturaliter et non libere est scientia vel praescientia futurorum / tamen nullius veri de futuro contingenti est naturaliter siue necessario ymmo contingenter iudicium siue scientia iudicatiua Vnde dico quod essentia diuina non naturaliter repraesentat antichristum fore / sed contingenter / sicut contingenter vult ipsum fore Licet enim naturale sit diuine essentie repraesentare quodlibet verum / sic naturale est sibi quod cessat repraesentare iudicatiue illud quod prius repraesentauit iudi¬ catiue si tale cessat esse verum. Sicut naturale est sibi quod nichil ea lateat et pro nichil erronice iudicat Nec est simile de hac noticia et de specie vel similitudine creata seu creata noticia / cum nulla creatura possit omnino similis esse deo in modo cognoscendi sicut nec in modo essendi Et sic patet ad istam rationem. hec de tercio articulo Tunc ad rationes principalis questionis Ad primam negatur antecedens / et ad probationem negatur assumptum. Et ad probationem patet ex prim articulo qualiter intelligendum sit contingens non esse determinatum ad esse plus quam ad non esse etc Et qualiter sit intelligendum propositionem esse determinate veram autem falsam Ad confirmationem dico quod in hac parte auctoritas philosophi est neganda quia falsa et quia sibii psi alibi contradictoria. Vnde ipse dicit in libro de bona fortuna deum videre futura etc. Ad 2m negatur antecedens et ad probationem negatur assumptum sicut patuit in 2o articulo. Et ad probationem negatur minor nec ratio valet quia licet sic esset in nobis non tamen sic dicendum est d deo / sicut nec in deo dicimus cognitionem distingui ab ipso quamuis sic sit in nobis et ita de multis similibus Ad confirmationem patet quod auctoritas articulus non valet hoc Ad 3am negactur atcedens sicut patet ex isto 3o articulo Et ad probationm negatur consequentia sicut patet ex dictis. Concedo tamen quod immutabiliter euei et licet non necessro vel ineuitabiliter Et hoc est quod quadam atiqua dixerunt quod illud quod deus scit necessaro eueinet / necesiate immutabilis non necessi tate ineuitabitis 1.t immutabiliter scit licet contingenter etc Ex hac solutione patet quod licet tam muntabilitas quam contingentia repugnat deo sic quod sicut deus non est mutabile esse sic non est contingens esse / tamen aliqualiter intrinsece repugnat deo mutabilitas qualiter non sibi repugnat contingentia Patet quia sicut deus immutabiliter est sic immutabiliter scit / et vult quicquid scit / et quicquid vult si tamen deus aquid contingenter scit et contingenter vult: quare etc Ad confirtionem dico quod cuginus intelligit illas propositiones in sensu concleatio et vult dicere quod hec est impossibils aliter sit quam deus presciuit / et hec est necessaria deus prescit a. ergo .a. erit ita quod loquitur de necessitate consequentie et non de necessitate consequentis Etic sepe loltur boecius et communiter antiqua doctoes Et hoc de ita questione Seu. 12. quastio