Quaestio 13

Circa primum articulum situ proceda. Primo premittam aliquas suppositiones. 3o aliquas distinctiones ponm aliqlas patlisincie.

¶ Qigiturigaitur ad primum in quo vldendum est quid nomis huius terminiomprus. et quare deus dicatur ompriaens sit prima suppositio Quod deus dicitur onipotes vel onipotentia non a potentia passiis sed actiua Patet et primo te quod deus dicatur onupotens vel conupotentia est articuliefidei vt apparet in set bolo etc Vnde eciam exodi / 5. dicitur. opens nomen eius etc Sed quod hoc non dicatur sa potentia passiua patet / quia nichil potest ppoticum sit intransmutabilis. ¬ Iacor prmo Apud quem non est transmutatuo etc

¶ Sacunda sippositio quod deus non dicitur onipotens a potentia actiua quasi qualilbet potentia actiua sit formaliter potens quia nullam potentia actiuam creatam sicut ignis alteri icse ve creature habet formaliter etc Tercia est quod deus non dicitur omnipytens quia possit producere omne possibile produci siue omne illud quod produci non implicait contradictionem Pratet quia filius vel spiritus sanctus non esset onmpotens Cequens est contra doctrinam sanctorum / et reputatur hereticum enentia patet quia neutet producere potest omne produribile tum quilibet eorum sit producibilis ymo de facto productus a patre et non possit produci a se etc Et eodem modo argueretur de essentia diuina que nullum producbile potest producere ad intra etc Quarta est quod devuobius non dicitur omupotens quia possit fancere omnepossibile siue omne illud quod esse noimplicat contradictionem. Patet quia non potest facere se vet tamen ipsum esse non implicat contradictionem etc Quita est quod deudnon dicitur omnipotens quia possit fucere omne ilis quod fieri ab ipso non implicat contradictionem Patet quia pari ratione ore ilud esset opotes ad posset aliquod fotere vtque lare etc

¶ Sexta est quod deus dicitur onnlpotens quia potest facere omne factibile siue omne illuid quod fierio non implicat contradictis nem Patet ex dictis a sifficienti di iussione quia non apparet alia ratioquare dicatur conepotens Vnde expredictis patet quod iste terminus omni potenis vel omnipotentiam est vnuster minus icluides istum trueitum potietibitus prita inecto / ceh sigudistibituu onicu obliui cum vno alio termino distbuto iobliquo ibi subitellecto / terminus aut lile distributus potest subitelligi vel iste terins produbie vel iste temis factiuiue ita quod talis teris ibidem distribuitur et non illr terns rectus potens vel potenitia sicut supra dictum fuit in quaestione de equalisi tate personarum arti. 3o Et secundum hoc iste terminus potest dupliciter sumi. vno modo large et sc describeretur omnipotentie quod est potenia omnis producibilis productiua Ali modo stricte / et ic describetur omnipotentia quod est potentia cuiuslibet factibilis siue omnis producibilis ad ex productiua Vnde prim modo non sumitur apud sanctos sed iio sicut dictum fuit in questione supra dicta Et ratio fuit ibi assignato

¶ Secundo patet quod omnipotentia primo modo dicta non dicit perfectionem simpliciter nec illo modo dicitur deus omnipotens. patet quia talis non couenit cuilibet perfecto simpliciter / quia nec filio nec spiritum sancto nec essentie diuine etc

¶ Tercio patet quod omnipotentia secundo iodo dicta dicit perfectionem simpliciter et illo modo dicitur deus omnmipotens. Patet quia talis conuenit cuilibet perfectositur etc Et si dicatur quod pari ratione qua dicitur quod posse facere aliquam rem siue eam producere per factionem sicut creaturam dicit perfectionem simpliciter / eadem ratione potest dici quod posse producere aliquam rem sicut diuinam persona est posse simpliciter et dicit perfectionem sipliciter / et sic aliqua perfectio simpliciter couenit patri que non couenit filio / quia posse producere aliquam rem et non lperfectionem. non videtur diminue re de perfectione et cetera Responde o quod ex hiis que sunt fidei sequitur quod non posse producere filium vel personam diuinam / stat cum omnipotentia que dicit perfectionem simpliciter / hoc tamen non est euidens sicut bene probat ratiosed tamen aliquam creaturam non posse producere sigit hominem vel asi num siue aliquidus non posse producere quod tamen est factibile non stat cum omnipotentia que dicit perfectionem simpliciter. licet eciam hoc non sit euidens. patet quia multi philosophi pouerunt primam causam nichil facere vel agere in genere cause efficientis et tamen esse perfectam simpliciter. Et ideo posse producere diuina personam non dicit perfectionem simpliciter sed bene posse producere creatura Et sit aliquis est simpliciter perfectus qui non potest producere quodlibet producibile sicut diuina personam et tamen non esset simplicite perfctus si aliquam creaturam non posset producere. Et licet non sit euidens. quare vnum debeat magis concediquod aliud / tamen vnum debet concedi et non aliud / quia ad hoc obligamiter per fidem sicut clare patet ex supradictis etc. Quarto patet quod cum omnipotentitis que dicit perfectionem simpliciter et secundum quam deus dicitur omnipotens solum respiciat pro obiecto creatura siue rem producbilem per factionem ideo omnipotentia sic dicta et omnipotens illo modo bene describitur perhanc orationem vel equiualentem scilicet potens facem quiquid fieri non implicat contrdictioum Sed hanc descripitu reprobat hugolinus et instat contra eam / quia peccatum fieri non immplicat contradictionem / et tamen deus non potest facere peccatum etc. ideo dat aliam descriptionem et dicit quod omnipotens est qui potest facere quicquid fieri ab omnipotente non implicat conrdictionem Hec autem oratio nichil valet quia descriptum positer in descriptione quod non debet fieri sicut patet o6o tholirus ideo non est descriptio sed ridiculosa petitioNec valet instantia quia tenendo quod deus non potest facere peccatum consequenter dicendum est sicut ipse tenet quod peccatum nichil est ideosub illo distributiuo quicquid quod solum distribuit istum terminum ens non conuenienter sumitur ille terminus pecratum ideo non valet sua consequentia vt patet Vnde cum omnipotentia non habeat pro obonisi creatura vt dictum est / et peccatum secundum ipsum non sit creatua patet manifeste quod non valet sua instantia sed de assumpto magis alis videbitur etc.

¶ hiis ergo praemissis ad maiorem decla rationem praedictorum videndum est vtrum omne possibile fieri siue omne quod fieri non implicat contradictionem deus possit de sua absoluta potentia facere Circa quod ad declarationem terminorum praemittam tres distinctiones / 2o ad articulum pono tres conclusionet

¶ Prima distinctio est de isto termino possibile Nam possibilium quedam sunt incomplexe signiaiva quendam vero complexa Primo modo adhuc possibile sumitur dubitur Vno modo vt distinguitur contra actum ens et sic omne quod non est et potest esse / sicut antichristus dicitur quoddam possibile Ailio modo vt distinguitur contra necessariam etir omnis entitas eciam actum existens que potest esse et potest non esse dicitur quod dam possibile Et proporcionabiliter possibile 2o modo dictum potest dupliciter accipi Vno modo vt distinguitur contra verum et sic solum enunciabile non verum et non impossibile est possibile. Alio modo vt distinguitur contra verum necessariam et sic omne enunciabile eciam verum potens tamen esse falsum dicitur possibile. Quantum ergo ad primum modum aliquid dicitur possibile fieri quia potest fieri aliqua entitas / sed quantum ad 2m aliquid dicitur possibile fieri non quia talis propositio vel enunciabile possit fieri / sed quia potest fieri quod ita sit sicut per eam signatur etc

¶ Se cunda distinctio est de termino isto facere. Vnde secundum quod sententialiter ponit anses de casu dyais primo capiauldo aliquis dicitur facere dupliciter Vno modo positiue et hoc dupliciter scilicet vel de nouo effiendo vel factum conseruando Alio modo negatiue non faciendo oppositum seu ipsum non prohibendo cum tamen hoc posset Et sic dicitur deum facere aliquam rem que eat non esse cum cessat facere eam esse / et si militer que non sunt potest dici facere non esse quia cum possit non facit ea esse hoc modo lolitur augustinus/ 2. libo. de ci. dei ca. 17 Rens quas deus condidit et vt prius non essent egit quod dium non fuerunt / et vt posterius essenquando esse ceperunt Primo modo sumitur propeed secundo modo improprie

¶ Tercia distinctio est circa istum terminum potentiaabsoluta Vnde deum posse aliquid facere solet dupliciter intelligi. Vno modo secundum potentiam absolutam Ailio modo secundum potentiam ordinatam non quod in deo sint due potentie vna absoluta et alia ordinam sed deus dicitur illud posse de potentia absoluta quod simpliciter et absolut potest Et sic intellius deus omipotens / et de tali potentia ser loquar in praesentiarticulo vt satis patet Sed deum aliquid posse de potentia ordinata potest dupliciter in telligi Vno modo strictem quod praet state saua ordinatione qua eternaliter voluit se sic vel sit esse facturum / et sic solum potest illa que ipse ordinauit se facturum. Alo lio modo potest intelligi magis large quod potest stante veritate legis seu scripture diuine. Et sit possibile ordinate prate dici illud quod est possibile absolutue et non obuiat aliqui veritati legis ordinate vel scripture sacre. Et vtroque istorum morum dicitur quod impossibile est de potentia ordinata vltimum iudicium non fore / quia licet sit simpliciter et absolute possibile tamen non stat cum eterna dei ordinatione et obuiat sacre scripture: Isti autem duo modi differunt quia aliquid est impossibile de potentia ordinata primoo et non secundo odo Sicut si sortes sit reprobatus hec est impossibilis de potentia ordinata primoe sor. saluabitur / vt patet etc. et tamen non est imposisitus 2o modo quia est absolute possibilis nec obuiat sacre scripture cum nec hoc nec eius oppositum sit reuelatum in scriptura Similiter eciam aliquid est possibile de potentia ordinata 2o modo et non primodmido / sed numquam econuerso quia quicquid obuiat scripture sacre repugnat ordinationi diuine sed non econuerso Et idesecundus modus est in plus quam primus vt patet quia quicquid est possibile primo modo est possibile 2o modo sed non econuerso vt dictum est Secundus autem modus videtur magis propus quam primus u qua secndum primum modum nichil est possibile de potentia ordinata nisi quod est vel erit Similiter isto modo cuiuslibet contradictionis de contingenti vnam pars est impossibilis de potentia ordinata non autem secundo modo vt patet de istis sortes saluabitur sor. non saluabitur demonstrato aliquo viatore Et istud faciliter patet etc

¶ Predcem aunt distinctioni concordat illa distinctio magistri in lrta / et quo rundam atiquorum / quod quedam deus potest de potentia que non potest de iustia Illud enim dicitur non posse de iustia quod obuiat ordinationi sue voluntatis vel veritati sue legis quarum vtraque est tegula iustie. sed illud dicitur posse depotentia absoluta quod absolute et sim pliciter potest quamuis oppositum ordinauerit vel reuelauerit etc

¶ ndergo distinctionibus praesuppositis speronam totra magistrum gregoium 3o. consones rationalie huic articulo

¶ Prima est quod omne possibile primo modo / id est omnem entitatem possibilem deus potest facere accipiendo facere primo modo.

¶ 3a est quod omne possibile enunciabile deus potest facere esse vetum accipiendo facere primo et secun do modo.

¶ Tercia est quod non omne tale possibile deus potest facere esse verum accipiendo facere primo modo Probatur prima conclusio aucto ritate scripture sacre / quia non potest euidenter probari ratione vt tactum est supra et posteciam dicentur Ad hoc aut est exprssa auctontuo sapum 1o vbi de sapientia increata de quod est omnium artifexu et habens omnium veritatem. Et iterum cum sit vna omnia potest. illur etc. Et itetum sap. 5o Quomodo possetur aliquid permanere nisi tu voliusses: Igitur non solum deus quod libet possibilem potest facere / sed eciam factum conseruare / ymmo sine ipso non potist posecuarin esse. qure etc Multe alie auctoritus scripture et doctorum possent induam sed iste sufficiunt etc

¶ Se cunda etiam conclusio non potest euidenter probari ratione sed probatur auctoritate. Primo per verbum christi Mathei xixo Apud deum omnia possibilia sunt Secundo per illud lucr primo Non erit impossibile apud deum omneverbum. id est omne enunciabile non implicans contradictionemti Tercio per illud gen. xvi Numquid deo est quicquam difficile: In omnibus aut hiis fit locutio depossibilibus complexis vtque intuenti scripturam etc

¶ Tercia conclusio probatur. nam possibile est nullam rem praeter deum esse et tamen illud non potest deus facere loquemodo proprie de facere Nam si illud sic faceret iam aliquid praeter deum esset. Illud tamenpotst facere 2o

¶ Hanc autem conclusionem probat magister gregorius per hoc quod possite est creaturam peccare et tamen deus non potest facere creaturam peccare. primododo capiendo facere Et hoc ipse pro bat tripliciter sed quicquid sit de veri tate consequentis alias onendam quod rationes sue non sunt efficaces quando agam de causa peccietc. Concedit tamen et hoc est verum quod deus potest facere creaturam peccare et facere mala et pecca accipiendo facere 2o mododi quia haec permittit et posset ea impedire sicut satis patet

¶ Ex praedictis sequuntur aliqua correlaria Primo sequitur quod ad omnipotentiam quam deo attribuimus non pertinet quod omne possibile posset facere primo odo Patet de istis deus nichil facit vel conseruat etc 2o sequitur quod ad omnipotentiam quam deo attribuimus partinet quod omnepossibile non verum ad quod esse verum non estr uadicto seu primum principium non esse / possit facere esse verum accipiendo facere communiter ad primum et ad secundus molium Siue breuius loquendo / omne tale potest per diuinam potentia esse verum. patet ex praedictis et deo possibile ad quod esse verum non sequitur et cetera / quia aliquod est enunciabile possitut ad quod esse verum sequitur contradcio sict istud nullum enunciabile est verum ecoTercio sequitur quod non est nobis euidens nec demonstrabile per rationem / aliquam potentia actiua esse omnipotentem. patet quia non est sic euidens aliquam potentiam actiuam esse vniuersaliter efficientem gitur etc. Consequentia satis patet et antecedens appare bit in secundo articulo et satis patet ex alias dictis

¶ Quarto sequitur quod quod probabile est aliquam potentiam actiuiam in qualibet actione pexigi / vel esse vniuersaliter efficientem / tam probabile est eam esse omnmipotentem. patet clare / quia illa potentia est omnmipotens que potest facere quicquid potest fierisicut patet ex quid nominis / sed qui cunque poneret causam vniuersalem in genere cause efficientis poneret eam potentem facere quicquid posset feri vt patet ex quid nominis causevniuersaliter efficientis et cetera. Quinto patet clare ex predictis / qui a illi philosophi qui posuerunt non posse fieri alium mundum / et nichil posse creari / et materiam a nullo posest fieri / et eciam ponentes plura necessarie esse / sicut corpora celestia et intelligentias celestes / et tamen cum hoc ponentes vnam causam primam vniuersalem in genere cause efficientis habebant consequenter ponere eam esse omnmipotentem. patet manifeste ex predictis.

¶ Sexto patet ex hoc quod licet ista consequentia sit bona deus est omnipotens ergo deus potest alium mundum facere vel aliquid creare vel potest se solo quicquid potest cum alio tamen nullo modo est euidens naturaliter. patet quod sit bona quia consequens est necessarium etc Sed quod non sit euidens patet satis / ymmo antecedens est proba bile in naturali lumine et non consequens / ym mo magis oppositum vt satis patet et magis patebit in secundo articulo Septimo sequitur quod deus est omnipotens non solum quo ad effectum / sed eciam quo ad efficiendi modum. patet hoc Pro cuuis declaratione sciendum est quod omnipotens potest dupliciter intelligi. Vno modo quo ad effintium scilicet quia potest in omnem effectu Alio modo quo ad efficiendi modum scicet quia se solo possit in omnem effectum Vtroque aut modo deus est omnipotens de primo enim non est dubium vt patet ex predictis sed de secundo odo probabile est secundum fidem vt patet ex secundo coratio et magis patebit ex secundo articulo

¶ Octauo patet quod probabile est in lumine naturali aliquam potentia esse omnipotentem quo ad effectum / licet non sic quo ad esficiendi modum. Patet quia primum est sic probabile et non secundum saltem non ita apparenter sicut suum oppositum sicut haec omnia magis patebunt ex secundo articulo Ex omnibus supra dictis patet responsio ad argumentum factum primo loco ante oppositum Vnde secundum illos qui tenent quod deus est causa peccati et potest causare avelle peccatum sicut ockam bradum et plures solempnes doctores concedunt negaretur antecedens. Et ad probationem negaretur minor et negaretur ultra illa consequentia deus potest facere peccatum ergo potest peccare / quia per consequens importatur quod deus posset aliquid malefacere vel aliqualiter qualiter non debet quod est impossibile hoc autem non denotatur eper antecedens Sed de hoc alias Sed secundum illos qui illud non tenent negaretur talis consequentia quicquid est possibile fieri de us potest facere / sed peccatum potest fieri acreatura ergo peccatum potest deus facere Vnde hec est falsa figure dictionis / quia in maiori distribuitur vnum simpliciter absolutum per hoc distributiuum quicquid et in minori accipitur sub illo vnum connotatiuum quia peccatum vel peccare non tantum importat illam rem que producitur sed eciam importat aliquem obligatum ad oppositum illius quod facit vel omittit / ideo est salsa sficiut dictionis. Et potest dari exentum siarguitur sic quicquid potest fieri deus potest facere / sed creatura potest mori ergo deus potest mori. Non enim valet consequentia / qui a mori non importat precise destructionem alicuius rei sed connotat destrui eam rem quae dicitur mori Et ideo licet deus potest cauare destructionem rei qua moritur tamen non potest mori inproprsia natura sic in propositio etc Et hoc de po

¶ Quantum ad 2m articulum in quo videndum est vtrum deus sit prima causa vlil omnifaciens / primo videbitur quod tenendum sit circa hoc secundum fidem / 2o quod dicendum esset sequendo rationem naturalem Circa primum premittam aniquas propositiones quae sunt supponende ex fide / nec posunt euidenter probari ex ratione

¶ Prima est quod omnium qua fiunt deus est causa ea de non esse ad esse producens Patet per illud io. primo omnia per ipsum facta sunt Et illud symboli / factorem visibilium omnium et inuisibilium etc

¶ 2a est quod omnium quae fiunt deus est causa ea immediate de non esse ad esse producens Hec propositio est contra toillam opinionem quam recitat augustinus. 5o super gen. capitulo 23o vbi dicit Sut enim quae arbitrantur tantum mundum ipsum factum a deo. cetera fieri ia ab ipso mundo sicut ille ordinauit et iussit. deum autem ipsum nichil operari / hanc ibi expresse reprobat augustinus Et per illud verbum christi pr meus usque nunc operatur etc. et per multas alias auctotio Et ibidem deter iat per multa capitula quod ad productionem cuius libet effectus deus immediate simul cum aliis causis secundis concurrit et principalius propter quam principalitatem dit aliquando ista non nisi a deo fieri et ipsa creari etc quodTercia propositio est quod omnium quae facta suntet de us est cam ea immediate in esse conseruans patet primo per auctoritatem sapis st induc otam in primo articulo Item ad colo. primo Dnia per ipsum et in ipso creata situr Et sequitur et omnia in ipso constant Item hebi primo. Portans omnia verbo virtutis sue Vbi gloio sicut ab eo creata sunt omnia ita per eum conseruatur Priteres sunt alie auctortuio scripture et augustinui

¶ Quarta propositioest quod omnium que fiunt vel facta sunt solus deus esfimediata causa producens vel conseruas. patet quia nulla est causm prior a quamoueatur ad causandum / vt dicit augustinus et probat magem in lra. 5a est quod non omnium quae fiunt vel facta sunt solus deus est immediata ca producens vel conseruas Patet quia aliter sequitur quod creatura nichil im mediate produceret vel conseruaret / contra llud lucr 21o vbi christus dicit quod arbores producunt ex se fructum. similiter videmus quod ad absentiam solis desinit eius lumen. ergo probabile est quod sol ipsumproducit et conseruat. Et multa possent induci sed satis patet

¶ Sex est quod omnium quae fiunt vel facta sunt solus deus posset esse immediata casm producens et conseruans. patet primo negatiua exclusiue scilicet quod nichil aliud a deo se solo hoc possit satis patet quia ad mius sui ipsius non potest esse cam etc Sed affirmatiua exclusiue scilicet quod deus hoc potest se solo licet non posset probari euidenter ex scriptura / tamen apparet probabilis secundum fidem quia nichil est a deo distinctum quin possit esse absque alio creato ab eo totaliter distinctum / quia quodlibet tale est contingens secundum veritatem fidei nec ad ipsum esse sequatur necessario aliud creatum ab eo distinctum esse / nec perconsequens ad ipsum non esse aliud non esse. Et per consequens deum potest se solo quicquid potest cum alio etc

¶ rma propositio est quod quicquid deus facit vel conseruat libere et non necessro facit vel conseruat patet primo auctoritate sp allegata. sap. vo. Item in psalmo. quaecumque voluit fecit Item ephe. primo. deus omnia operatur secundum consilium voluntatis sue / ergo libere et contingenter Verum est tamen quod ista consequentia non est euidens. quia posset dici quod licet deus operatur per voluntatem et per libertatem complacentie / non tamen sequitur quod libertate contingentie. sed tamen consequentia illa est catholica. Item patet aliter quia si non etc. sequitur quod aliud a deo esset necesse esse quia necessario deus illud faceret et conseruaret et ceterat

¶ Octaua propositio est quod quicquid deus facit vel conseruat contingenter vult facere vel coneruare. Patet ex alia / quia impossibile est eum facere vel conseruare aliquod et non velle facere vel conseruare illud / vel eciam econtra Et per consequens sicut contingenter facit sic uult contingenter facere

¶ Sed contra hanc propositionem est quaedam opinio dicens quod deus nichil vult contingenter facere / quia aut illud velle simpliciter in se esset contingens quod non potest dici / cum illud velle sit deus et per consequens necesse esse Aut habitudo illius velle ad illud quod vult facere esset contingens / hoc non / quia non potest assignari que res esset illa habitudo vtrum ens rationis vel reale nisi ponantur quod sit ipsummet velle diuinum Et per consequens sicut ipsum est simpliciter necessariam sic et illa habitudo et per consequens necessario vult. Vnde finaliter concludit hec opinio quod deus producit quicquid producit absque hoc quod determinetur per aliquod velle intrinsecum ad producendum / et tamen dicitur voluntarie producere quia in sua potestate habetproducere et non producere Hec autemopinio falsa est nec sufficienter seipsam exprimit ideo dico breuiter quod sicut deus contingenter aliquid scit fore / sic contingenter aliquid vult facere. Nec ex hoc sequitur quod in deo vel dei scientia vel volitione sit contingentia intrinseca Vnde ad rationem oppositam dico quod nec velle diuinum quo vult aliquid facere nec eius habitudo ad illud est contingens sed simpliciter necesse esse / ipsum tamen velle est contingenter velle faciendi illud et habitudo est contingenter habitudo ad illud / sicut dictum est supra de praescientia respectu futuri contingentis et similis difficultas est vtrobique

¶ Nona propositio est quod licet deus sit necessario omnipotens tamen contingenter est omnifaciens. patet ex dictis.

¶ Decima est quod quamuis necessario deus est omnipotens tamen neccessaria si aliquid fit ipse est omnifaciens. patet sicut nichil fit sine ipso sic nichil potest fieri sine ipso vt diffuse probat brand in summa sua. Vnde hec est radix ad defendendum causam dei contra pelagium vt patebit in 2o etc Istis propositionibus praesumptis ex fide consequenter videndum est quid circa hec sit probabile naturali ratione

¶ Vnde sit hec undecima propositio quod probabile est naturali ratione quod omnium quae fiunt vel facta sunt deus est prima causa ipsa / mediate vel immediate producens vel conseruans. patet. quia probabile est deum esse causam primam actiuam perfectissimam et per consequens vniversalem respectum omnium effectuum Non est tamen ita apparenter probabile quod deus sit immediate causa omnium effectuum / quia multi philosophi concedunt primum et negant 2m sicut supra eciam patet. Et que fuerit circa hec opinio aristotelis dubium est quicquid tamen sit de hoc dico quod per nullam rationem multum apparentem potest probari deum non esse causam immediate concurrentem ad omnem effectum etc. Duodecima propositio est quod non est ita probabile naturali ratione quod deus possit immediate facere se solo quicquid potest cum alio sicut oppositum licet neutrum eciam sit demonstrabile. patet. quia communiter omnes philosophi concesserunt quod ex nichilo nichil potest fieri sicut patet primo phisicorum ergo saltem in istis generabilibus et corruptibilibus non posuissent deum per se posse facere formas generabiles et corruptibiles. Aliter sequitur quod possent creari quod est contra suppositum quod est probabilius in naturali lumine quam suum oppositum quamuis non sit demonstrabile. Et si petatur vnde philosophi mouentur ad posndum causam 2am necessario concurrere dico quad propter hoc quia vident quod causa 2a appropriata sequitur effectus et ipsa non posita numquam ponitur Quanrationem tangit philosophis 2o de generatione / ad probandum solem esse causam istorum inferi orum. Item illud eciam posuerunt propter hoc quia cum deus secundum eos sit causa natura lis et non libera libertate contradictonis / sia posset effectum aliquem producere sine ca 2a quem producit cum ea / sequitur quod ante approximationem cause 2ao produceretur effectus ille / propter existentia cause sufficientis / cuius tamen experientia declarat oppositum Nec tamen propter hoc nega uerunt deum esse causam prima omnium effectuum vel immediate vel saltem mediate Et si dicatur quod causa prior prius agit ergo in illo priori non agit causa 2a etc Dico quod non est ymaginand um quod causa dica tur prima quia in aliquo instanti pori operetur ad effectum et in 2o instanti opreturcausa 2a ad eundem effectum / sed in eodem instanti totaliter vtraque Et ideo negatur de virtute sermonis quod causa prima prius agit nisi intelligitur prius id est principalius et perfectius vel aliquo tali modo

¶ 3a est quod probabile est naturaliratione quod quicquid deus agit ipse agit libere Patet quia nobilissimus modus agendi scilicet per intellectum et volun tatem est deo attribuendus ergo deus agit libere quia per voluntatem seu voluntarie saltem libertate complais Non est tamen ita apparenter probabile quod libertate contingentie quia non est clarum quod omne agens per voluntatem agat contingener et non naturaliter Nam multi philosophi concedunt deum agere per voluntatem et tamen necessitate nature eciam multi theologi concederent quod deus per voluntatem produceret spiritum sanctum et tamen naturaliter et necessario / ergo eodem modo stat quod deus agat per voluntatem vel volun¬ tarie et tamencesitate nature

¶ Ndeo sit hec 14d propositio quod non est ita probabile naturali ratione quod deus agat libere liberta te contingentie sicut oppositum licet neutrum sit demonstrabile Patet ex praedictis in 1 2a propositione etc Si vero dicatur contra quod aliqua causa agit contingenter ergo prima causa eciam agit contingenter Antecedens patet de voluntate creata que eciam aphilosopho conceditur esse libera Et consequentia tenet quia quelibet causa secunda agit inquantum mota a prima / et per consequens eodem modo mouebit et causabit sicut prima

¶ Dico hoc quod illa consequentia a multis philosophis negaretur et ratio esset quia dicerent quod vel voluntas non depedet a causa prima nisi in conseruari et non in suo libe re operari / vel si ita foret quod non staret lam causam agere prima non coagente tamen adhuc non sequitur quod necesfario ageret causa secunda quoniam non tat voluntatem velle nisi intellectum coagente Et tamen non sequitur intellectus necessario intelligit ergo voluntas necessario vult Et sic in proposito Dico tamen quam prima solutio est probabilior quam 2a quia cum idem effectus non possit esse necessario ab vna causa et contingenter ab alia videtur michi quod si concederetur quod deus comagit imme diate ad actum voluntatis quod si contingenter et libere est a voluntate etiam contingenter est a deo Et sic concessa libertate contingentie in voluntate creata eciam concendia erit in voluntate divina. quare etc Si autm queratur quod superhoc senserit aritulante dico quod eius intentio fuit quod deus non operatur libere libtate contingentioAliter habuisset concedere quod ipse potuisset velocius et tardius mouere primum mobile et tamen talem libertatem concessit in homine respectum actuum quos operatur voluntarie vtque in libris moralibus Vnde se quitur quod si ipse concessisset deum coagerein omni operatione ipse inconuenienter locutus fuisset de libertate in homine et in deo vtque ex dictis Quia illo supposito quod illam sequitur ista / sed dubium est quod super illo senserit aristotiles de quo alias videbitur Ex supra dictis patet resposio ad secundam rationem ate oppositum. q. Vnde quando dicitur non omne factibile etc. ergo etc. Dico primo quod licet antecedens sit probabile naturali ratione vt dictum fuit tamen secundum fidem est impossitut et io consequentia est bona. Dico tamen 2o quod probatio consequentie non valet. quia aliqua causa non dicitur prima quia possit se sola quica quaid potest cum alia / sed dicitur prima quia a nulla alia est cata et quaelibet alia est crata ab ea vel immediate vel mediate

¶ Dico tercio ad probationem antecene quod licet deus non possit se solo facere actum odidei vtquet ex dicis in alia quaestione tamen actum odii dei potest se solo facere / quia ille actus potest esse et non esse odium dei et per consequens esse et non esse peccatum Dico quarto quod improbatio illius vlterius non valet quando infertur quod ergo deus nullo coagente posset actum culpabilem facere. quit quid enim sit de consequente / consequentia non vale / sed bene sequitur quod ergo actum culpabilem vel peccatum potest deus nullo coagente facere / ex quae non sequitur prima / sicut nec se quitur mortuum deus potest facere viuens ergo deus potest facere mortuum viuens Sivero dicatur contra hunc actum potest deus facere nullo coagente et hic actus non potest non esse culpabilis igitur etc. Responsio negado minorem quia odium dei potest non esse odiuim. Vnde si illum actum qui est odium dei in mente dyaboli deus poneret sine subiecto tunc non esset odium sicut nullus eo esset odiens / ymmo forte secundum supradicta si entitas illa fieret a solodeo in ipsa voluntate adhuc non esset odium nec voluntas ipse formaliter odiret / cum ad hoc requiratur quod talem actum partialiter efficiat et Quicquid tamen sit de hoc secundo primum est satis certum et sufficit ad propositum. quare Et hec de secundo articulo.

¶ Quantum ad tercium articulum in quo videndum est vtrum deus sit potentia infinita Primo videbitur vtrum deus sit potentia vigoris infiniti siue infinite productiua

¶ Secundo videbitur vtrum deus sit potentia alicus entis infinite absolute productiua Tercio videbitur vtrum deus sit potentia alicus entis finiti in finite productiua

¶ Dirca primum punctum est opinio egidii dicentis quod non solum secundum fidem deus est concedendus infinite potnitie intensiue / sed eciam hoc idem tenendum secundum aristotelis opimionem Et quod illa fuerit aristotelis opinio ostendit ex processu eius. 8. phisicrum caprimo. vbi probat deum siue primum motorem non esse coniuinctum magni nel per hoc quod est infinitus nec videtur quod solum intelligat de infinitate in duratione / quia tunc rato non procederet vt patet quare etc Sed magister gregorius tenet quod ista non fuerit opinio philosoph / propter quod duo supponit. Primum est quod deus est motor appropriatus primi orbis. Secundum est quod secundum opinionem aricus deus mouet ipsum de necessitate nature et onon contingenter et libere Aliter enim posset irregulariter et velocius et tardius mouere ymmo non omnino mouere cuius oppositum probat 2o celi Ex hiis arguitur quod si deus esset hoc modo potenite nfinite sequitur quod deus moueret orbe suum in instanti quod est contra experientiam Et consequentia patet quia mouet orbem per primum suppositum et mouet naturaliter non libere per 2m et per consequens secundum vltimum sue potsie / sed secundum philosophum et secundum veritatem si aliqua virtus naturaliter mouens esset infinita intensiue moueret in instanti / quare etc

¶ I 2o veli gonato 3o. dicit qnrdo credendum est quod potentie mouentium sunt terminate prop vris ad corpa mota / et quod infinitas non inuenitur in eis nisi propter eternitatem / quare etc. Vnde sciendum pro solutioIne rationum ad oppositum quod aliquid potest dici infinitum 4or modis Vno modo in duratio ne quia durat eternaliter Et sic secundum philosophum non solum deus est infinitus sed omnes alie intelligentie et celum ymmo materia prima Ailio modo quia mouet tempore eterno / et sic sole potenitie actiue sunt infinite sicut intelligencie et corpacelestia quae mouent vel localiter vel saltem motu alterationis etc Alio quia mouet motu secundum locum tempore eterno / continue et immendiate / et sic secundum philosopet sole posnite immateriales sicut ntellite st infinite. 4o modo quia est infinitum sicut silicet vel secundum quantem vel secundum vigorem Ets secndum philosopet nec est infinitum nec secundum quantem perfectionis nec secundum ntentionem vigoris Sed quacumque fuerit opinio articus tamen magistur grgritenet quod quolibet sequendo rationem nalem habet ponem a saltem non negare. quod est aliqua res infiniti vigoris intensiue / et quod deus est illo modo infinitus Patet quia haec importat digiatatem nec includi conadictionem vt nititur persuadere illur ec Ego aut dico quod siue istud sit probabile siue non sequindo rationem naturalem tamen oppositum videtur magis dicendum. Nec istud est ita probabile sicut oppositum / patet primo ex dictis in alio argticulo cilicet ex 12. et 14 propoiobus

¶ 2o patet quia probabilius vitr seundo ratonem naturale quod quodlilbet possibile poni in esse / possit poni in esse per capsaet seu vixtutem finitam quod oppositum cum probabilius sit nullum effectum posse esse infinitum quam oppositum lle etc

¶ 3o patet quia probabilius vietur nec posse mouenri in instati quam oppositum Etamen si prmus motor esset vigoris infiniti sequitur quod posset mouere in instanti / quare etc. Si vero dicatur contra istam rationem quod secundum fidem concedendum est deum esse infinitum intensiue siue vigoris infiniti et tamen non concedendum ipsum posse mouere in instanti ergo illa ratio nulla etc Aiomod patet et beo modo probatur quia ad illud sequitur contradictio Tum primo quia motus est sucstio que in instanti esse non potest Tum 2o quia mobile simul esset in omnibus partibus spacii super quo moueretur. Gum 3o quia pari ratione posset celum mouere reuoluntione completa in instanti sed hoc est falu. Nam sequitur quod esset mutatum per poitum / et tamen non esset mutatum ipsum totum et quaelibet eius pars esset in eodem loco primo inquo prius fuit / et totaliter se haberet ad locum sicut si fuisset quiescens et non motum etc Responsio concendo maiorem quamuis non posset euidenter ostendi ex scripturis sed pro beocre distinguo / quia motus velmoueri potest capi dubitur Vno modo stricte et sic requirit sucioum Aio lio modo large pro mutatione subita et sic concedo quod primo modo non est concedendum secundum fidem deum posse mouere in instanti quia includit contradictionem vt bene arguit prima probatio Sed secundo modo bene concedendum est nec illud includit contra dictionem. Vnde ad secundam improbatio nem potest dici negando consequentiam / quia deus potest corpus subito de extremo ad extremum mutare non mutando ipsum permedium / sicut patet de corpore christi dum conficitur in altari Vel aliter potest dici concedendo scilicet quod deus potest mutare aliquod corpus subito de extremo ad extremum ita quod in illo instanti illud corpus simul esset in omnibus partibus spacii et post instans non esset nisi in termino ad quem. Nec hoc videtur plus impossibile quod idem corpus per tempus esse in diuersis locis Et consimiliter potest dici ad terciam improbationem de celoquod deus potest ipsum subito mouere quod si faceret celum esset mutatum Et quando arguitur propositum quia esset pro illo in stanti in loco in quo prius fuit Dico quod non sequitur ergo non est muntatum secundum locum quia si vnum corpus existens inoriente deus poneret in occidente non remostando ipsum de priori loco illud esset mutatum secundum locum quamuis esset in eodem loco in quo prius Sic in proposito quamuis celum esset in illo instanti ipsum et omnes eius partes in eodem loco in quiprius / tamen in eodem instanti ipsum et quelibet pars eius esset in alio loco in quo prius non fuit / et ideo esset verum ipsum esse mutatum Et ex ista solutionem patet confirmatio propositi cum ista non sint ita probabilia sicut opposita etc et probabiliter sequantur ad illud etc Et hec de primo puncto¬

¶ Quantum ad secundum punctum vtrum deus sit potentia alicuius entis infiniti absolute productia / primo ponam tres conclusiones / 2o soluam aquas obiectiones Prim a conclusione quod non est euidens vel demonstrabile in naturale lumin ne quod impossibile sicut magnitudinem actu infinita esse Probatur quia nlla implicatur contradictio euidens ex hoc quod ponitur aliquod corpus posse esse infinitum cum infinitas non tollit rationem corporis a magnitudinis nec econuerso corpus rationem infinitatis 2a cnlsone quod probabile est quod possibile sit de um aliquam multitudinem a magnitudi nem actu infinituam facere vel produce in esse Vnde dico quod siue hoc siue oppositum sit probabile in naturale lumine tamen hoc est probabile in fidei lumine / et probabilius quam oppositum secundum fidem Patet primo de multitudine quia non plus apparet repugre quod deus possit facere multitudinem actum discretam et non facientem per se vnum continum quam quod faciat multitudinem actum non diuisam facientem vnum continum sed secundum non repugnat ymmo sic facit in quolibet continuo nec ergo primum repugnat Maxime secundum fidem que ponit quod quacumque multine a gelorum data deus potest facere aliquem alium angelu Secundo patet propositum de magnitudine quia si deus potest facere infinitam multitudinem corporum finitorum actum distinctorum per prima partem sequitur propositum quia quodlibet corpus quod potest facere potest alteri vnire Vnde potest argui in qualibet parte proporcionabili alicuius hore / deus potest facere vnum lapidem pedalem et in fine hore omnes simul viuere et per consequens infinitos lapides pedales etc quare etc Tercia conclusio est quod quod probabile est quod possibile sit deum aliquami multitudinem vel magnitudinem extensiuam actum in finitam facere tam probabile est quod possibile sit ipsum aliquam latitudinem intensiuam actum infinitam producere in esse Patet primo quia nulla ratio fieri posset contra 2m / quin eque fortis fieret contra primum etc Secundo quia si forma aliqua sicut calor esset infinita intensiue non propter hoc exiret methas speciei proprie igitur etc Tercio quia si omnis calor possibilis esset actum / calor esset infinitus Patet consequentia sed antecedens est possibile igitur et consequens Anecedens probatur quia sicut de us potest velle quod nullus calor possibilis sit actum ita potest velle quod omnis calor possibilis sit in actum quia nulla apparet reipugnantia in vno plus quam in alio / et primum potest sicut patet ante mundi creationem igitur probabile est quod possit velle 2m etc Sed contra praedicta obicitur primo quod euidenter implicat cotra dictionem aliquod corpus esse actum infinitum quia tale esset quatum et per consequens esset bicubitum vel tricubitum et sic de aliis speciebus quanti Consequenti patet quia omne quantum est in aliqua specie quati. Sed consequens implicat / quia si esset bicubitum esset figuratum et per consequens finitum 2o quod tale posset localiter moueri vel non Si dicatur quod non Contra deus est virtutis infinite ergo posset mouere corpus infinitum si esset Si dicatur quod sic Con tra ergo est finitum consequentia patet quia ultra se haberet spacium in qua reciperetur sed impossibile est quod aliquod sit infinitum et habeat vltra se spacium etc 3o contra 2am conclusionem quia si esset aliqua multitudo actum infinita vel eciam magnitudo / aliqua eius parns esstin¬ finita scilicet residuum praeter vnam partem fintitam et per consequens illa non esset maior illud sua parte infinita. Consequentia patet quia vnum infinitum non est maius alio Et falsitas consequentis patet quia tunc pars esset equalis toti nec totum esset maius sua parte quod implicat contra dictionem euidentem 4o contra 3am / quia tunc deus posset facere grauitatem et caliditatem infinitam / et per consequens illa posset mouere suum mobile vel calefacere suum calefactibile in instanti ergo quo ad mouere ipsa equaretur virtuti dei Consequentia patet quia deus non potest citius mouere quod in instanti. Et falsitas consequentis patet quia impossibile videtur quod creatura possit in aliquo equri suo creatori Ad ista respondetur

¶ Ad primam negatur consequentia quia non valet tale argumentum nisi de quantiate finita. Vnde secundum philosophum si queratur quantum tempus praeteriit conuenenter rpndetur quod infinitum etc. Et ad probationem consequentie dicitur quod tale esset alicuius speciei quantitatis / non que iam sit de facto / nec sequitur ergo bicubitum etc quia sunt species quantita tis finite sed est possibilis alia spe qua titatis infinite Ad 2am respondet ma. grego. per duars conclusiones. Prima est quod corpus infinitum si esset posset a deo moueri circulariter seu giratiue

¶ Secunda est quod si tale esset omniquaque infinitum non posset moueri motu rectosi aut esset secundum aliquam dimensionem finitum secundumillam posset moueri et non secundum lam secundum quam esset infinitum. Prima probat quia ad illam non sequitur aliqui contradictio Vnde si orbis solaris esset in parte superiori undique infinitus non appare propter quod deus qua est infinite virtutis ad mouendum non posset illum grare / ita quod sol et quelibet ptirs eius incocauitate ipsius se heet in equali distantia a terra sicut nunc Ex hoc infert quod philosophus non demosnt primo celi / celunnon esse actum infinitum. quod tamen credidit fecisse Vnde posea soluit aliquas roines philosophi etc

¶ 2am conclusionem probat quod ad prima partem per rationem factam argumendo quod impossibile est quod aliquid sit omniquaquae infinitum et habeat ultra se spacium etc. Sed secunda partem probat quia non vitur repugnantia quod aliquid moueatur versus illam partem versus quam est finitum sed si mouere tur versus aliam sequitur inconseatio prius illatum riigitur etc. Sed contra ista dicta arguitur sit

¶ Primo quia secundum concessum ab eo non repugnat infinitum secundum unam partem moueri vsus aliam in qua est terminatum Assigno ergo vnum punctum in tali omniquaque infinito cum igitur illud quod est ex vela parte illius puncti sit terminatum in puncto dato et eciam illud quod est in alia parte sit terminatum in eodem puncto / et cum penetra tio coratius absolute non repugnet sequitur quod totum illud omniquaque infinitum possit moueri localiter Vnde vt facilius habeatur ymaginatio arguo sic Sumo punctum a. et sit centrum terre / et mundus sit infinitus tunc ab illo puncto ymaginentur quatuor linee in infinitum protracte in a. puncto / se intersecantes ad angulos rectos / et volo quod interceptum inter duas illarum moueatur in illud plenum inter clusum inter alias duas et sic volo de omnibus spaciis interclusis etc Cum igitur illud totum omniquaque infinitum sit illa spacia in terclusa in datis lineis sicut totum est sue partes / sequitur quod illud moueri possit.

¶ 2o non magis videtur repugnare quod linea aliqua moueatur versus illam partem vbi¬ est infinita quam versus aliam vbi est finita / sed 2m non repugnat per aduesarium igitur nec primum. probo assumptum quia mouendo versus partem vbi est infinita non propter hoc sequitur quod ultra sit spacium aut locus in quo recipiatur sicut secundum eunon sequitur quod mouentio versus partem vbi terminatur derelinquat spacium in quo erat Etideo videtur michi quod suppsitis quantis scilicet vno omniquaque infinito / et alio secundum vnam partem tantumn / non apparet quando probatie possit sustineri quod illud omniquique infinitum moueripossit recte sicut circulariter. Et si quaeratur in quo recipitur. dico quod in nlo sicut eciam non desinit esse in aliquo Vnde sed essent due linee infinite versus orientem et finite versus occidentem / penetramtio se. quarum vna sit .a. et alia .b. et b. moueretur versus occidentem .a. non mota / hoc dato patet quod b. est semper per totum vbi est .a. et cum hoc acquirit ad quod a. non acquirit / sed siex beataque parte esset infinita nichil acuireret / sicut nichil deperdit quamuis acquierat dum est finita in una parte. Et sic patet quod dicendum sit etc

¶ Ad 3am patet primo quod consiliter argueretur in continio non esse infinitas partes etc 2o distinguo de toto et parte nam dupliciter sumi possunt Vno modo dicitur totum omne quod includit aliquid quod est aliquid et aliud praeter illud aliud et quodlibet illius et sic inclusum dicitur pars illius Alio modo de totum illud quod includit ad primo modo / et cum hoc includit tantum quam tune ad ertum datum finitum quod tamen non sic in cludit inclusum Et sic illud inclusum non includens tantum quamum includens dicitur pars illius Et propooritatm posset dici de toto et parte in quatinus discretis Vnde primo modo omnis meliendo est tolnum alterius maestaies quaesilam includit en qua est omnia illa quae ipsa est et ald lel icatd ilis e quiolilui ilbu ctiai nius multitudo sic inclusa est pars. et hocio vna multitudo infinita potst esse paris alterius sicut multitudo partium proportionabilium vnius medicentis continui est pars multitudinis partium totius conticnli Secundo ido nela multitudo infinita est totum vel pars respectum multitudinis infinite / et sic multindo partium totius prticali n estotum ad multitudinem partium vnius mendieratis / quia qunot binarios vel trinari os includit multitudo totius / tot includit multitudo partis / et non plures includit multitudo totius quad partis

¶ Tercio distinguo hos terminos magis et minus Vnomodo sumuntur proprie / et sic multitudo dicitur maior que tantundem plures continet / illa vero beconcum que non totiens Alio modo imprope / et sic commnis multitudo que includit vnitates omnes alterius et quasdam alias ab illis dicitur maior illa Esto quod non includit plures quam illa primo modo maius et minus non dicutur de infinitis ad inuicem / vel respectu finiter rum vel eutr sed bene 2o

¶ Quarto dictuo quod totum et pars sumendo primdo repiuntur in infiuitis et non 2o odo Et isto mo conceditur quod pars non est minor toto primo itdo capiendo totum / et pars / et maius et minus. Et eodem mo capsand onceditur quod aliquod infinitum est minus aliquo infinito nec tam exceditur ab illo. ita quod proprie non est excessus vel equralitas in infinitis etc.

¶ Ad quartam dico quod aliquod equari asteri potest duplciter intelligi. Vno o quo ad effectum sic quod creatura faciat effectum tantum quantum deus / et sic non est incoueniens licet non quicquid potest facere deus creatura possit facere. 8o siuicur enuit no qus id eftictia / sed quo ad modum. Et dico quod licet possit creatura equari deo in aliquo modo agendi vtputa quia potest agere vel aliquid mutare instantaneme / non tam omnimo potest aliquid facere sicut deus quia nichil potest facere independenter et sic de multis aliis conditionibus etc

¶ Secundo dico quod nulla repugnatia est quod deus possit facere vnam grauitatem infinitam que subito moueret vel vnum calorem infinitum qui subito alteraret

¶ Tercio dico quod nulla repugnantia est quod deus posset facere talem qualitatem infinitam et tamen quod illa non ageret in instanti. quia non ageret nisi coagente deo / et ideo deus posset ipsam facere agere successiue et remise Etiam posset illam facere sine subecto et cetera

¶ Sit vero dicatur quod pari ratione deus possent facere vnam visionem de se infinitam et per consequens posset comprehendi ab alio quam a se quod videtur impossibile

¶ Pro isto dico quarto quod concesso quod deus posset facere suprima speciem infinitam / et vnum intellectum infinitum et in illo pernam visionem infinitam / quod tamen non est adhuc concessum nec sequatur ex prius concessis / tamen ex illo non sequitur quod huiusmodi intellectus per illam vsionem comphenderet diuina essentiam / quia illa visio non esset infinita simpliciter sed seounum secundum quid et tamen deus est infinitus simpliater etc Vnde circa hoc potest poni exemplum silicet quod vna visio sit speciei inferioris vt verbi gracia abstractia et alia superio ris speciei puta intuitiua t si ille fierent infinite intensiue non propter hoc sequatur quod aliquid ita perfecte cognoscitr per vnam qosicut per aliam et tamen per vtramque cognosceretur aliquod infinite Cum igitur illa visio que deus est sit in infinituperfectior quibusdam aliis visionibus et tamen deus ita perfecte videt sicut illa visio est perfecta / sequitur quod illa visio creata non esset comprehensiua sicut visiodiuina / nec illa cognoscitur deus omnib us modis quibus cognoscibilis est vel quibus seipsum cognoscit Et eodem modo potest dici de dilectione infinita si esset

¶ Si autem dicatur quod deus non potest facere specien infinitamlqulionue reputo probleuma neutrum / tunc consequenter dicendum est quod non potest facere infinitam dilectionem vel noticia quia nulla res potest alicui intellectui esse maior dilectio vel noticia quam talis sit essetialiter perfectus in sua specie et vitaliter capax quare etc Et hoc de 2o puncto¬

¶ Quantum ad tercium punctum in quo videndum vtrum deus sit potentia alicuius entis finiti infinite productiua. Sciedum est quod sicut tangebatur in tercio artiui. ante oppositum difficultas huius dubii stat in hoc quia cum dei potentia productiua siue eus productio activa sit infinita / videtur quod quicquid deus producit infinite producat Quod siita est sequitur quod nichil quod deus producit potest melius producere quod facit / Consequntia tenet quia quodlibet equaliter et infinite producit. quare etc. Et consequens apparet falsum per ma. dicens 44. vbi dicit quod deus potest facere mundum meliore etc Et ideo circa hoc primo videndum est vtrum quicquid deus producit infinite producit 2o vtrum aliquid deus possit facere melius quod facit Circa pri¬ mum dluersi sunt modi dicendi Quidam enim dicunt quod sic / quia deus ad cuius libet rei productionem concurrit secundum suum totum vigorem nifinitum / cum ille sit indiuisibilis et per consequens concurrit concursu infinito et productione infinita igitur etc Alii dicunt quod non / quia nec plus producitur a deo quod ipsum sit sed quodlibet ad extra productum solum finite est ergo solum finite fit / et producitur a deo igitur etc Sed videtur michi quod ista difficultas magis est verbalis quam realis Pro quo sciendum est quod ista verba producere facere concurrere et alia huiusmodi significantia actionem dei possunt capi dupliciter. Vno modo proprie pro vt dicunt actum diuine voluntatis intrinsecum et cum hoc habitudinem ipsius ad effectum extrinsecum. Et isto modo satis patet quod 2a opinio est vera et quod deus non producit infinite quic quid producit sed inequaliter et magis et minus secundum quod maior vel minor est effectus productus Et sic procedit ratio Alio modo possunt capiimproprie pro vt precise dicunt actum diuine voluntatis intrinsecum / quo deus vult aliquod esse vel fieri Et isto modo probabilis esset prima opinio quia nichil est aliud dicere deus infinite pro/ ducit a. id est infinite vult a. esse vel Nfieri et hoc est probabile cum actus quo sit vult sit infinitus quia est idem quod deus / et ic procedit ratio illius opinionis Sed simpliciter loquendo / et qualitrumque capignatur ista verba qum vietur probabilior opinio etc Nec patet ratio pro prima / quamuis enim cualitas diuina sicut ifita vel productio actia vel concursus infitus non propter hoc det concetui quodeus quentum effecrtum infinite cet vel infinite producat vel concurrat. Tum primo quia licet producere diuinum sit eternum cum sit ipse deus non tamen concedimus quod deus eterntiliter producat effectum aliquem / igitur quamuis idem praducere sit in finitum non propter hoc est concedendum quod infinite producat etc. Tum secundo quia licet dilectio dei qua diligit omnia / sit iafita / non tamen concedimus quod infinite diligit omnia / quia tunc equaliter omnia diligeret nec plus diligeret seipsum quam creaturam nec vnam creaturam plus quod aliam. Tum tercio quia quamuis causalitas et productio de in actiua sit necessaria quia est omnibus modis idem deo / non tamen propter hoc concedimus quod deus necessario causet vel producat aliquem effectum / igitur nec talis consequentia valet concursus vel conatus dei quo produmcit a. est infinitus. ergo infinite producit a. Tum quarto quia quamuis actus divinus quo vult .a. esse vel fieri sit infinitus / non propter hoc oportet concedere quod deus infinite vult a. esse etc. sicsit quamuis actus divine voluntatis quo vult antichristum fore sit necessa rius. non tamen sequitur quod deus necessario vult atichristum fore. Et ideo probabitur potest dici ad istum tercium articulum quod licet deus sit potentia infinita / non tamen equaliter nec infinite producit omnia / nec est alicuius entis fmniti infinite sed solum finite prouductiua et tante praecise quate entitas producta est perfra etc

¶ Sed circa 2m dubium propositum quod tangebat in 3o argumento ante oppositu scilicet vtrum aliquid deus possit facere melius quam facit. Primo distinguendum est sicut magem in lrta quod li melius potest referrivel ad faciendi modum vel ad effectum factum Si primodo tunc / sicut bae dicit maguir ssi modus faciendi ad sapientiam artificis refertur. non potest aliquid melius facere simne meliori modo et meliori sapia vel artificio Si autem 2o modo concedit ma. quod potest aliquid melius facere i. aliquam rem meliorem Sed vlterius distinguendum li melius quia aliquid potest esse vel fieri melius vel bonitate essentiali vel subsatiali vel boniate accidentali Ite 3o distinguendum est quod aliquid posse fieri melius quam sit potest intelligi. vel vtrum illud idem numero possit fieri melius vel vtrum apud ab eo. Et si aliud vtrum aliud solo numero distinctum vel specie Si ergo loquamiter de bonitate accidentalisatis constat quod aliquod deus potest facere melius quam facit / siue ipsum idem numenro siue aud numero vel specie distinctum / quia hoc non est aud nisi facere ad quod deus fecit vel aliud ab eo solo numeo vel specie distinctum esse informatum perfectoribus accidentibus quod vtique deus potest cum illa accidentia possit augere vel multibile sicut sibi placet Si vero loqui lciter de bonitate esse ntiali vel subseatiali satis ecism patet quod quocumque dato deus non potest illud vel alid solo numedo distinctum facere melius quia quaecumque solo numero distinguntur sunt equae bon et equa perfecta esseratur Et ido sicut nichil potest esse et fieri de alia specie / sic nec ipsum nec apud eiusdem specie specialissie potest esse et fieri melius essentiali bonitate vel perfectione Sed remanet difficultas numquid quocum que dato quod deus facit posius aliquod facere melius essentiali bonitate ab illo distinetum spirie Et de isto pncitur videndum est et deinde videbitur occasionaliter de excessu specierum / et penes quid at tenditur essentialis bonitas vel perfecto earum Sunt aut circa primum disi modi dicendi. Nam si teneatur opinio quod quacumque re data vel dabili deus potest facere essentialiter perfectiorem / sicut in infinitum potest augere qualitatem recipientem magis et minus / consequenter dicendum est quod deus nichil facit ymmo nec potest facere quin possit facere aliud distinctum specie melius essentiali bonitate quia non est status etc. Si vero ponatur status in talibus speciebus ita quod sit dare aliquam substantiam perfectissimam possibilem a deo fieri / tunc est magis dubium / quoniam secundum istam viam posset probabiliter sustineri vtraque pars contradictionis. Vnde posset probabiliter dici quod cuiuslibet speciei producbilis aliquod indiuuiduum est de facto a deo productum Et pro ista parte esset ista ratio quia videtur verificabile quod sicut deus produxit aliquod in indiuiduum speciei simpliciter inferioris et produxerit aliquod indiuiduum speciei simpliciter superioris ex quo illa possibilis est Et ad istud propositum videtur esse augustinus libro confessionis dicens / domine duo fecisti vnum propre te et bnum propr nitbil modo dibertur quod non sit dbile aliquo ipyryfectius illo quod est prope nichil / nec aliquid perfectius illo quod est prope deum et Sed eciam pars contraria potest probabiliter dici scilicet quod non obstante statu possibili in speciebus multe tamen sunt species possibiles que non sunt Et pro ista parte videtur esse opinio et augustini et magistri in 44. distinctione qui dicunt quod deus potest fecisse hominem quae nec peccare posset nec vellet Ex qua auctoritate ockam arguit per hunc modum Quia quicquid conuenit alicui indiuiduo specie specialissime nulli indiuiduo eiusdem speciei repugnat formaliter consimile / sed isti homni demonstrato sorte qua nunc est conuenti posse peccare sed secundum augustinum et magisturm deus potest facere hominem cui repugnat posse peccare ergo talis non esset eiusdem speciei specialissime cum sorte. qui nunc est / ergo esset alteris speciei Et per consequens deus potest facere indiuiduum alterius speciei etc Sed quicquid sit de conclusione ne tamen ista ratio non est efficax Tum primo quia non est verum quod aliquis homo possit esse qua non sit eiusdem speciei specialissime cum homine iam existente et Tum 2o quia probabilius est quod nec homo nec alia creatura rationalis possit esse simpliciter impeccabilis Nec ista est intentio augustini vel magistri / sicut hec omnia declarabo in questionem sequenti Dico ergo finaliter quo ad hoc / quod prima opinio est probibilior quam 2a et magis fuet omnipotentie dei similiter eciam tercia est probabilior quam secunda Et si quis teneat eam dicendum est consequenter quod non obstante statu possibili specierum producibilium tamen non omnes speciess possibiles sunt producte Et quod auctoritatem augustini que vicetur esse pro alia parte fecit vnum prope se etc Respondendum esset quod deus fecit vnum prope se quod est de facto perfectissimum creatum / licet possit esse perfectius et ideo non est ita prope quin aliud possit esse magis prope et per consequens melius in specie. quare etc

¶ Sed ad maiorem declarationem praedictorum iuxta hanc materiam tractandum est istud dubium scilicet penes quod attenditur excessus et perfectio specierum vtrum penes recessum a non gradu essendi vel ad accessum qod summum siue propinquitatem ad deum Circa quod sic procedam Primo recitabo vnam fantasticam ymaginationem / 2o dabo veridicum solutionem. sciendum est igitur quod circa hoc est opinio scilicet illius magistri ioannes de rippa que fundatur in distinctione formali quae licet contineat multa falsia / vtet tamen ad ymaginadum perfectionem specierum ideo ea breuiter recitabo Primo ergo ymaginatur ista opinioquod in eodem suppositio creato est formalis distinctio inter denominationes perfectionis simpliciter licet sint idem realiter Verbi gratia in homine inter essentia vitam et intelligentiam etc 2o quod in quolibet tali supposito finito / prima denomnatio est intentior quam 2a / et 2a quamd 3a / et sic deinceps / et quelibet est in infinitum intensibilis sicut linea vbicumque inciperetur posset in infinitum protendi versus oriens / nec aliqua pars illius denomnationis est indiuisibilis sicut nec aliqua pars linec Et illi gradus seu partes eiusdem denomna tionis secundum eum non denent realiter nec formaliter / sed solum ex natura rei sumendo stricte hoc nomen ex natura rei¬

¶ Ex praedictis 3o infert quod homo est prilus ens seu esse quod viuens vel vita / et plus vita quam intelligentia Et ita dixi set de qualibet specie finita cui competerent iste tres denominationes / in specie tamen in finita quam ponebat possibilem dicebat quamlibet denominatione esse infinitanet per consequens eque intensam 4o ponit vltima denomnationem in aliqua specie existetem esse actualem / et omnes priores ponebat potentiales / ita quod immediate praecedentem vocat immediate potentialem ad immediate sequentem Et inde concedit quod illa denominatio que est actualis in specie inferiori est potentialis in specieuperori etc ita quod de quacumque specie finitasecundum ipsum / ymaginandum est quod secundum quod ipsa est superior plures denomnationes in ipsa vnitiue concurrunt sicut quatonumerus est maior tonto plures vnita¬ e tes in ipso sunt Et prointelligentia apliori ponatur quod in aliquo indiuiduo concurrant precise 10. denominatio nes / tunc ipse dixisset quod illud esset denona specie ita quod non essent sub eo possibiles nisi octo species quoniam illud ens in quo non concurreret aliqua denominatio nisi prima non dixisset in aliqua spoe reponi quoniam ad hoc quod aliquod sit in specie requiritur secundum eum quod aliqua denominatio sit ibi potentialis et alia sit actualis / ymmo videtur michi quod ipfe consequenter loquendo haberet dicere quod vbi non concurrerent nisi due denominationes perfectionis simpliciter adhuc illud non esset in specie sed in genere / sed si 3oa tantum concurrerent illud esstet de prima et infima specie / et per consequens illud in quo praecise concurrerent 10. esset de 8. specie nec essent subiet eo possibilie nisi n species Et illud ens in quo non esset nisi vela sola denonationec fuisset genere nec in specie etc 5o ponit hoc ymaginaptido quod vna denominatido non potest quantubibum intendi quin cum eadem concurrat vnitie posteri or deno nalido / ita quod secundum eum quamuis quaium denominao heat latitudinem et augustineum certam antequam superior denominaio concurrat vnitiue cum eadem / tamen in qualibet denomnatione possibil in specie finita potest esse cirta latiuendo anquam fiat vnitiuus concursus denominationis posterioris cum illa Aliter eim nisi sicut eset sequitur quod lapis posset esse perfectior essenm quoam agelus quod est absurdum Et consequentia patet secundum eum / quia alilus est finita essenm et litata / ergo si esenm lapidum quamtumlibet posset crescere absque concursu vnitio acuius denomnationis de facto non concurrentis in lapide sequitur quod eius esen tandem attigeret ad tantam perfctonem et maiorem quam sit een agiliN ec potest dici quod per tele crementum lapis esset de alia specie quam prius quia vbi alie de nominationes non concurrunt nec plures nec pauciores / necessario illud est lapis vel lapideitas / sicut ille numerus in quo quatuor vnitates vel quater vnitas et non amplius concurrit / necessaro est quater nitas

¶ Sexto ex omnibus predictis patet secundum eum qualiter attendenda est perfectio vel maior vel minor specierum scilict in hoc quia habet plures vel pauciores denomnationes perfectionis simpliciter Et quia quodlibet suppositum speciei superi oris est perfectius et intensius in qualibet denomnatione in qua conuenit cum supposito speciei inferioris quam illud suppositum inferius Et secundum istam viam in ea dem specie vnum suppositum potest esse perfectius alio secundum quod potest habere maiorem latitudinem denomnationis pro prie speciei / in qua non concurrit cum specie inferiori Et in istis breuiter consistit ymaginatio qua iste diffuse tractat Sed ego qui non pono distinctionem formalem in creaturis sicut supra patuit in questione de distinctione indiuinis habeo negare multa hic dicta tanquamntelligibilia

¶ Ad cuius declarationem primo premittam vna distinctionem et aliquas descriptiones. 2o ponam aliquas propositiones

¶ Distinguo igitur quod duplex est perfectio silicet perfectio simpliciter et perfectio secundum quod Perfectio simpliciter a diuersis diuersimode describitur vel sumitur Vnde secundum ans sed perfectio simplicit est illud quod in vno quie melius est ipsum quod non ipsum Sed quicquid sit de ista de scriptione ad bonum intellectum ipsam exponendo / tamen de virtute sermo nis contra eam darentur multe instam tie Ideo aliter potest describi quod perfectio simpliciter est perfectio vel res significata per aliquem terminum quem non stat ab aliquo remoueri et illud esse summum bonum TQalem enim terminum voco denominationem perfectionis sim pliciter sicut supra tetigi in questione de distinctione in diuinis / licet secundum opinionem nunc dictam non sic sumatur etc Sed perfectio secundum quid stricte sumendo potest describi quod est perfectio vel res creata significata per aliquem terminum quem non stat ab aliqua remoueri et illud esse / et non esse minus perfectum quod illud per illum significatum Galem autem terminum sic significantem voco denomnationem perfectionis secundum quid Verbi gratia de primo / vita in deo est perfectio simpliciter et iste terminus vita est denominatio perfectionis simpliciter / de 2a vero / vita creata est perfectio secundum quod et iste terminus vita creata est deno minatio perfectionis secundum quod Et secundum istum modum sola divina perfectio est perfectio simpliciter / perfecio aut creata conilis de nominationis perfectionis divine / est perfecio secundum quod qua opinionem supra dicta opinio votest de nominationem perfectionis simpliciter ita quod idem denotatur per perfectionem secundum quid vt hic describitur / et per denominationem perfectonis simpliciter secundum illam opinio nem / quamuis non sic vtar isto termino de nominatio perfectionis Ex hiis sequitur primo quod termini specifici de praento subiecte / sicut homo asinus lapis vel alii similes exprimentes finitam limitationem essendinon sunt denomnationes perfectionis secundum quod Patet quia talis terminus potest negari ab aliquo ente creato et cum hoc stabit quod illud non erit minus perfectum quam perfectio creata significata per illum sicut angelus non est homo nec est minus perfectus Et ideo res significatca per talem terminum potest vocari perfectio limitata et talis terminus denomnatio limitate perfectionis. Et sic vtar istis terminis pro nunc et semper in consimili materia breuitatis causa 2o sequitur quod impossibile est esse aliquas species quin aliqua denomna tio perfectionis secundum quid conueniens vni conueniat alteri. patet quonuam essentia contingens est perfectio secundum quid sed impossibile est aliquam speciem esse et non esse essentiam contingentem. Tercio sequitur quod inter perfectiones secundum quid siue denomnationes talis perfectionis / est ordo essentialis. Patet quia stat vnam esse sine alia et non econtra. igitur etc Antecedens patet quia stat creatum essentiam esse sine vita et non econtra et sic de aliis. 4o equitur quod inter perfectiones secundum quid siue denominationes talis perfectionis lla ditur cogrue posterior et actualis respectum alterius que non potest stare sine illa sed bene econtra 5o sequitur quod si posterior denominatio perfectionis secundum quid infinitaretur pro pluribus supponeret quod si prior denomnatio infinitaretur supposito tamen quod vtraque pro aliquo supponeret Patet / non intellibia pro pluribus supponit quod non vita s bnum est quod prima denomnatio pro nullo supponeret scilicet non ens Et ad istum sensum posset reduci vnum dictum supra posite opinionis scilicet quod nullius denominationis perfectionis simpliciter eius non gradus est non esse simpliciter preter quam prime i et cetera.

¶ Sexto sequitur quod possibile est aliquas species continere se perfectionaliter. Patet quia per vnam speciem creatam / sic contine re aliam intelligo. non quod vna sit alial perfectionaliter sed sicut maior numerus dicitur continere minorem non quod maior sit minor sed quod in maiori est minor vel consimilis ita perfectior species continet perfectionaliter inferiorem quia quicquid dicens perfectionem conuenit inferiori / conuenit superiori et non econtra / et hoc est possibile etc Et per praedicta multa dicta illius opinio nis que sunt impropria et de virtute sermonis falsa / possent reduci ad aliquem bonum sensum absque positione disiotinctionis formalis etc Hiis praemissis pono contra dictam opinionem aliquas propositiones Prima est quod nulla specieaica natura continet alicuius essentialis perfectionis intensiua latitudinem siue plures gradus aliquo modo distinctos constites talem latitudinem gradualem Patet quia hoc maxime poneretur ad saluandum excessum specierum in essentiali perfectione sed hoc non cogit / quia deus qui dicitur maxime et infinite quodlibet aliud excedere / ponitur illius latitudinem perfectionis intentionalem continere / eciam a ponentibus gradus et latitudines in aliis / sed eque faciliter potest in aliis saluari vt patet. igitur. Item oppositum non potest saluari sine illa distinctione formali que superius fuit improbata et cetera.

¶ Ex hoc sequitur primo quod nulla est lacituido realis vel ymaginatiam: icui omnes gradus perfectionales rerusunt applicadi

¶ Istam ponit climiton: in summa sua quam probat quia ex indiuisibilibus non fit continum sed quecumque natura specifica est ex se perfectionaliter diuisibilis / ergo nullam lineam autem latitudinem constituunt huiusmodi gradus perfectonales specifici nec sunt comperabiles alicuilatitudini

¶ Secundo sequitur quod licet aliqua res sit perfectior essentia vel vita quod alia tamen nullius rei essentia vel vita est quidditatiue gradualiter intensa Et loquor de intentione non secundum equiualentiam sed secundum continentiam etc.

¶ Secunda propositio est quod nula specifica natura excedcis aliam perfectionaliter vel exceditur ab alia in aliqua quamaiva perfectione siue proportione arsmctri ca vel geometrica. Verbi gratia. nec in dupla nec in tripla etc. Patet quia talis proportio solum est proprie in quantitatibus intensiuis velextensiuis vel discretis. In naturis autem specificis non est ita / votst patet ex predictis. quare etc.

¶ Ex hoc se quitur primo quod nulla est proprie equalitas maioritas vel minoritas perfectionis in naturis specificis vel earum in diudius Patet quia non est ibi proprie proportio / et per consequens nec proportio equalitatis nec maioris vel mino ris ine qualitatis.

¶ Secundo sequi tur quod licet quodlibet indilliduum eusdem speciei sit alicuius perfectionis essentialis et non maioris vel mino ris quod aliud / non tamen sequitur quod equalis. Patet. nam si vnius ad alterum esset proportio equalitatis tunc ipsius adindiuiduica specierinserioris esset proportio maioris inequalita tis et ad indiuiduum superioris proportio minoris inequalitatis contra predicta

¶ Et ieo ista consequentia non valet / anima christi fuit alicuius finite perfectionis et non maioris vel minoris quam anima iude ergo equalis Oportet enim addere in anteite alicui ius et aliquante / et tunc antecedens est falsum quia proprie nullius quamite fectionis fuit nec habuit proportionem equalitatis ad aliam animam eiusdem speciei sicut nec maioris inequalitatis ad animam asini nec minoris inequalitatis ad naturam an geli et cetera.

¶ Tercia propositio est quod nulla specifica natura distatque quofetidualiter a non gradu vel eciam summo gradu essendi simpliciter. Patet / quia licet proprie loquendo alique res distent a non gradu pro prie speciei vel eciam a summo si ille sit possibilis. Verbi gratia. albedo octo graduum distat gradualiter anon gradu albedinis per omnes gradus quos continet / realiter tamen nulla natura specifica et cetera Quia si sict / vel distaret per aliquos gradus intrinsecos quos realiter vel forma liter vel ex natura rei distinctos contineret. Et hoc non vt patet ex predictis / vel per aliquos gradus essendi extrinsecos. scilicet per speaes intermedias

¶ Et hoc non / quia nullum extrinsecum est alicui principium essentialis distantie. Etiam sic sequere tur quod destructis illis intermendiis speciebus non esset distantia huius modi¬ quod non videtur quare etc

¶ Quarta propositio est quod nulla specifica natura est alia perfectior vel imperfectior effeatialiter propter maiorem aut minorem recessum a non gradum vel accessum ad sum mum gradum essendi simplignter. patet sicut inter eas non est perfectionalis distantir etc vt dictum est. sic nec accessus aut recessus. igitur penes hoc non potest attendi accessus specificus Item concessa tali distantia cum deus infinite excedat omnia creata illa infinite ab ipso distarent et per consequens non plus vnum quod aliud igitur si omnia essent eque perfecta etc Ex hiis ergo patet quod illud comne dictum omnia sunt magius vel mius persecta secundum quod magis vel minus appropiquant vel distant a primo / non dent intelligi de propinqui tate vel distantia perfectionali secundum maiorem vel minorem excessum perfectionis divine ad alia entia. patet quia infinite ex cedit etc

¶ Secundo sequitur quod illud dictum debet intelligi de propinquitate vel distantia a deo secundum maiorem vel minorem conuenientiam vel similitudinem inpluribus vel paucioribus denomnationibus perfectionis cum eo. patet ex prius dictis etc. Et talis conuemientia non impeditur propter infinitatem dei Sicut enim esto quod esset albedo vna infinita intensiue / adhoc maior esset conuenientia inter eam et vnam rubedinem. 10 gduum quam nigredinem 10. graduum quamuis vtramque excede ret infinite secundum gradum / sic licet deus excedat infinite quamlibet rem tamen vna maiorem habet conuenientia cum eo secundum quod eni conueniunt piles denomiationes perfectionis quarum consimiles conueniunt do ac per hoc concluditur perfectior et dicitur magis appropinquare deo. Et sit attenditur accessus specificus. Hic tamen est diligenter adutendum quod litet sint aliquem due res et totidem conueniant denomnationes perfectiones simpliciter vni sicut alteri. tamen proprie loquendo despecie / non propter hoc sequitur quod sint eiusdem specii. Patiet quia stat quod altera illa tum non sbnt proprie in specie sed de praesento subie patet hoc de homine et de anima alterius reic. Vnde ex illo antecedene infertur quod illte res non sint diuersarum specierum et quod sunt essentialiter eque perfecte et hoc sufficitur ad propositum Et hec de ista materia et hoc tercio articulo. Et hoc de quaestione etc

¶ Ad rationes quaestionis patet clare ex praedictis etc.

¶ Sequitur vltima questio buius llbri primi