Quaestio 8

SECTIO I. Utrum Christus sit totius universi caput, praesertim hominum et Angelorum.

1. Sensus quaestionis est de Christo homine, ut homo est, seu secundum humanitatem specificative, ut aiunt, id est, an inipsa humanitaie habeat hanc dignitatem, et per eam munus capitis exerceat; de qua tres senteutie referri possunt. Prima affirmat Christum esse caput. hominum tantum, non Angelorum, nec aliarum creaturarum. Ita Altisiod., lib. 3 Sum., tract. 4, e. 4, q. 2; Gabriel indicat in 3, dist. 13, art. 3, dub. 2, ubi dicit Christum ut hominem non esse caput Angelorum, nisi quoad excellentiam.et perfectionem gratie. Idem tenet Driedo, tract. 2, de Captiv. et redemp. gen. human., c. 2, p. 3, art. 5, prop. 4, fol. 514; Soto, in 4, dist. 49, - q. 4, art. 2, in fine, cui sententic videntur fa- vere multi Patres, qui, ubieumque Paulus dicit Christum esse caput hominum et Angelorum, explicant hominum esse caput secundum humanitatem, Angelorum vero secundum divinitatem, quos infra adducam. Fundamentum vero hujus sententie potest esse duplex. Primum, quia Christus, ut homo, non est ejusdem nature cum Angelis; caput auiem debet esse homogeneum. Secundum, quia Christus non meruit gratiam Angelis. Secunda sententia est, Christum esse caput omnium hominum et Angelorum, quia in omnes potest influere gratiam vel supernaturale aliquod donum, non vero aliarum creaturarum, quia ille non sunt capaces hujus influxus. Hac videtur esse D. Thome sententia in his articulis, nam primam illius partem aperte docet, secundam vero satis indicat, art. 2, ad 9. Idem Alexand. Alens., 3 p., q. 12, m. 2, art. 1; et alii Doctores, in 3, dist. 13; Richard., art. 2, q. 3; Palud., q. 4, art. 3; Durand., q. 2; Turrecrem., lib. 1 Sum. Eoccles., cap. 45 et sequentibus. Tertia sententia est, Christum esse caput non solum hominum et Angelorum, sed etiam creaturarum omnium. Hanc late iraetat Galat., lib. 7 de Arcanis cathol. verit., c. 9 et sequent.; et Catherin., lib. de Eximia Christi praedest., quibus favere videtur Orig., hom. 2 in Ps. 36, col. 2, dicens: Christus cujus omne hominum genus, imo fortasse totius creature universitas corpus est, etc. Et Hilar., in lib. de $ynodis, ubi ex Conc. Sirm. refert, Christum esse caput omnium, caput autem Christi esse Deum. Quod necessario videtur intelligendum de Christo homine, nam Christus, ut Deus, licet habeat principium, scilicet Patrem, non tamen potest dici caput ejus, cum non sit quid perfectius.

9. Prima conclusio. — Objectio. — Solutio. Hesse caput. Ecclesiae proprius accommodatur Christo, guam esse cor illius.— Dieo primo, Christum esse caput totius Eeclesie, qua ex hominibus constat, sive in terra militantis, sive in ccelo regnantis. Haec conclusio est de fide; probatur ex Paul., ad Ephes. 1: 7psum dedit cagué super omnem Ecclesiam, quae est corpus ipsius. Ubi constat sermonem esse de Christo homine; premiltit enim: S'uscitans eum a moriuis,et constituens ad dexteram suam in calestibus, el. omnia subjecit sub pedibus ejus; Christus enim non ut Deus, sed ut homo suscitatus est, et illi non tantum ut Deo (quod jain per se habebat), sed etiam ut homini omnia subjecta sunt. Unde Anselm. non incommode, ibi inquit significatam esse humanita- tem, quia sicut pes, inferior pars corporis est, ita humanitas est inferior Christi natura. Ac denique Ecclesia non dicitur corpus Christi ut Dei, sed ut hominis; ergo similiter Christus est caput ejus, non tantum ut Deus, sed ut homo; unde c. 4: Veritatem facientes ia charitate, erescamus dn illo per omnia, qui est caput Christus; et c. 5: Vir caput est auLieris, sicut. Christus caput est .Eoclesiee, ipse S'aleator corporis ejus, etc. Et ita interpretantur haecloca Chrysost., Hierony., Ambros., '"Theodoret., Theophyl., et alii Patres. Simile est illud ad Colos. 1: E pse est caput corpovis Ecclesie, quem locum tractans Hilar., 8 de Trinit., sub fine, inquit: O0 dispensationem corporis mosiri ipse esi caput; et idem. docet Basil., lib. de Spiritu Sanet., c. 5; Auguslin., optime, prefatione ad 2 Enarrationem Psalm. 29, et ad Psalm. 139, et serm. 50 de Verbis Dom., et epist. 50, in fine, et 57, in fine, ubi ait, aliter habitare Deum in Christo ut in capite, et aliter in caeteris membris, et lib. 4 de 'Trinit., c. 19, dicit Christum secundum formam servi esse caput Ecclesie. Ratio vero est quam supra, circa art. 1 D. Thome, explicatam reliquimus. Et potest confirmari ex Paulo, 4 ad Cor. 19, et aliis locis, ubi Ecclesiam dicit esse unum corpus habens diversa membra, quorum diversa sunt munera seu ministeria; ergo oportet ut hoc corpus unum habeat caput, non tantum quasi extrinsecum, quod est Deus, sed etiam veluti intrinsecum, et quasi homogeneum; hoc autem non potest esse nisi Christus, qui inter omnia hujus Ecclesie membra eminet, et in omnia influit. Dices: pari ratione posset dici cor Ecclesie, quia etiam cor influit, et est membrum principale. Respondetur: quanquam concederetur totum, non esset magnum inconveniens; negatur tamen consequentia cum D. Thoma art. 1, ad 3, quia cordis influentia est occulta et invisibilis, et ideo in Ecclesia potius Spiriiui Sancto accommodatur; caputautem habet eminentiam inter alia membra, et influentiam magis visibilem; et ideo hsc metaphora magis accommodatur Christo homini, qui in natura assumpta est caput visibile. Sed objicies, quia Christus, ut homo, non habuit sufficientem vim ad intfluendum in alios; ergo ut sic non potest esse caput. Antecedens palet, tum quia alias omnes homines haberent hane vim; tum etiam quia sola humanitas non potestesse principium tam perfecti meriti. Respondeturnon esse sermonem de Christo ut homine reduplicative, sed specificali- ve. Unde non excluditur dignitas suppositi divini, sed illa est veluti radix hujus dignitaüis, quae in humanitate et per humanitatem exercetur.

3. Christus solum in hac vita est caput veproborum, perpetuo iamen pradestimatorum. — Et ex hac conclusione infertur, Christum esse caput omnium hominum, qui recipiunt, vel possunt recipere influxum ejus, ut circa art. 3 satis explicatum est; et quia omnes homines pro aliquo saltem tempore sunt in staiu in quo possunt recipere hunc Christi influxum, ideo simpliciter omnium illorum caput est; aliquorum quidem solum ad tempus, quamdiu in hac vita degunt, scilicet reproborum; aliorum vero perpetuo, scilicet praedestinatorum, quamvis ipsi non semper illi eodem modo conjungantur; aliquando enim sunt membra illius viva, aliquando mortua, donec ad statum patrie perveniunt, ubi perfectissime illi conjunguntur.

4. Sed dubitari hic potest primo de infantibus qui in uteris maternis moriuntur, quia illi nunquam videntur esse membra Christi; non enim postquam moriuntur, ut supra dictum est, nec vero dum vivunt in utero materno, quia etiam ibi non possunt recipere influxum a Christo capite. Hoc dubium tangit gravem difficultatem, alienam vero ab hoc loco, et in materia de baptismo vel de praedestinatione disputandam. Ideo breviter dico, statim ac homo incipit vivere etiam in utero materno, posse dici membrum Christi, quia, per se loquendo, potest recipere influxum ejus, quamvis per accidens interdum impediatur; aliqui etiam in utero sanctificati sunt per merita Christi, et aliqui etiam, praesertim predestinati, recipiunt aliquod auxilium per specialem providentiam, saltem mediis parentibus; hoc ergo satis est ut Christus vere sit eorum caput.

9. Secundo, dubitari potest an Christus sit vel fuerit caput Ade pro statu innocentic. Nonnulli enim Thomistae negant; D. Thomas auteni, art. 3, expresse dicit Christum esse caput omnium hominum, accipiendo generaliter secundum totum tempus mundi; sub hoc vero tempore includitur etiam Adam in statu innocentis, et est expressa sententia Augusüni, cujus verba statim referam. Dico igitur etiam in eo statu fuisse Adam membrum Christi, quia tunc habuit fidem ejus, ut supra, q. 1, art. 3, late ostendi.

6. Secunda conclusio.—Dico secundo: Chrisius ut homo etiam est caput Angelorum. Hanc docent Theologi supra in opinione secunda citati. Et probatur primo eisdem testimoniis citatis ex Paulo, praesertim ad Eph. 1, ubi dicit Christum esse constitutum caput super omnem Ecclesiam; ita enim legit nostra Vulgata Latina, et frequentius Latini expositores, et Gregor., hom. 7 in Ezech. Igitur si super omnem Ecclesiam, ergo super angelicam et humanam, vel super totam universalem Ecclesiam, ex Angelis et hominibus constantem, ut manifeste ibi exponit Hieronymus. Preterea, ad Colos. 2: Z's£is, inquit, in al/o repleti, qui est caput omnis principatus et potestatis, etc.; aperte loquitur de Christo homine in ulroque loco, ut in superioribus, praesertim disp. 5, satis ostensum est. Tertio, est heec communis sententia Patrum. Áaug., conc. 3 in Psal. 36, inquit: Caput nostrum Christus est, corpus capitis illius mos sumus, numquid solü nos? Et non etiam illi qui fuerunt aute 10s? Omnes qui ab initio seculi fuerunt justi, adjunclis etiam legionibus et exercitibus Angelorum, ut illa una civitas fiat sub uno Rege, et wna provincia sub uno Imperatore; Hilar., Psal. 139, circa illa verba: Caput circuitus eorum - Ul in, omnibus, inquit, Sanctis caput Christus est, $n, omnibus iniquis caput diabolus est. Et similia habet Aug., in Expos. ejusdem Psalmi, circa illa verba: Qui cogitaverunt supplantare gressus meos, etc. Unde potest sumi confirmatio, nam demon, eo modo quo est caput malorum, non tantum est caput malorum Angelorum, sed etiam malorum hominum .; ergo multo magis Christus non tantum est caput bonorum hominum, sed etiam Angelorum.

7. Ratio vero est, quia ex Angelis et hominibus una Ecclesia, qu:e est veluti una spiritualis respublica, constituitur; sed huic Ecclesie toti Christus praeest, et poiestatem habet super omnia membra illius; ergo est caput omnium, tam Angelorum quam hominum. Major receptissima est, ut constat ex Hieronymo supra, et August., in Ench., c. 56, et collatione 3 contra Donat. Et in ejus confirmationem nonnulla congerit Turrian., lib. 2 de Dogmat. caracter., non longe a principio, ubi adducit canonem Concilii Niceni dicentis, unam esse Ecclesiam in ccelis et in lerra. Hinc etiam Sancti frequenter dicunt, homines assumptos esse ad sedes Angelorum reparandas, utpote unum cum eis regnum, unamque Ecclesiam componentes. Minor etiam est certa, nam imprimis per sese ma-- xime decet ut unum politicum corpus unum habeat caput a quo regatur, ut Augustinus citatis verbis egregie declaravit; et alia similia refert Turrianus supra, ex Theophane, Episcopo Nyss. Denique est hoc maxime debitum Christo Domino, et humanitati ejus, tum ratione unionis, tum ratione infinitorum meritorum. Tandem probatur ex ipso usu, namimprimis Angeli obediunt Christo, et sunt ministri ejus, unde in Evangelio legimus illi ministrasse; et Paulus ait, omaes esse admiaisiratorios spiritus, propter eos qua hereditatem capiunt salutis; in hoc autem ministerio Christo homini parent, qui est nostre salutis auctor, et totius Ecclesie gubernator. Unde D. Thomas infra, q. 56, art. 6, dicit Christum judieaturum Angelos, sallem quoad ea que pertinent ad gubernationem Ecclesise. Deinde Christus homo illuminat Angelos, ut Theologi fatentur cum Dion., 7 c. de Cel. hierar. Denique quod illis meruerit gratiam et gloriam, et consequenter quod in illis habeat perfectum influxum capitis in genere gratis, ostendemus infra, q. 19.

8. Objectio. — Solutio. — Sed contra, nam August., in Enchirid., c. 56, solum dicit Christum esse caput Ecclesie, quae est in hominibus. Sed hoc difficultatem non habet, quia, licet Augustinus ibi hoc tantum affirmaverit, non tamen aliud negavit, quod aliis locis expresse asseruit, ut vidimus. Major difficultas est in Chrys., homil. 14, super ad Ephes. 1, circa finem, quem Theophylact. sequitur, qui exponunt Christum esse caput hominum et Angelorum; hominum, secundum carnem, Angelorum vero, ut est Deus Verbum. Unde quod ibi dicit Paulus, Christum datum esse caput super omnem Ecclesiam, intelligunt de Ecclesia hominum, quie omnis Ecclesia dicitur, vel propier partiales Ecclesias, vel propter illam quae ex Gentibus et Judeis congregatur. Quanquam alii non legant: Super omnem Ecclesiam, sed: Super omnia Ecclesie, id est, super omnia Eeclesi:e membra; vel certe dieitur datus caput Eeclesie? super omnia, id est, utomnibus bonis eam repleat, ut Anselm. exponit. Denique quod ad Colos. 2 dicitur, Christum esse caput principatuum, etc., de Christo ut Deo ab eisdem Grecis exponitur. Respondetur: propter hujusmodi testimonia ei expositiones conclusio non est de fide, est tamen multo probabilior propter ea quae adduximus. Et fortasse Chrysostomus non intendit negare, Christum esse caput Angelorum in humanitate ipsa, sed assignat causam propter quam est eorum caput, scilicet, quia est Deus; hominum enim posset esse caput, etiamsi tantum homo esset, quamvis non tam perfecte et proprie sicut modo esl; respectu vero Angelorum, cum natura humana sit inferior illis, elevata est ad dignitatem capitis solum ratione divine naturse, seu persone infinite illi conjuncta.

9. Tertia conclusio. — Dico tertio: Christus aliquo modo dici potest caput creaturarum omnium, non vero eo modo quo Angelorum et hominum. Prior pars declaratur breviter ex illo ad Colos. 4, ubi Christus dicitur, Pi4nogenitus omnis creature, quia dignitate et propinquitate ad Deum antecedit omnes, nam et in mente et voluntate Dei fuit primus omnium, ut supra, q. 4, art. 3, ostendimus; et perfectione etiam ac dignitate primus est, ut per se constat. Quod vero ad influentiam altinet, quidam existimant Deum per humanitatem Christi, et ob illius merita, influere in res omnes ipsum esse et naturalem perfectionem. Sed non est hoc verisimile, nec probabili fundamento niti potest; quia, si intelligatur de influxu physico, non est cur fingamus Deum per humanitatem conservare res omnes, aut ad omnium actiones concurrere, quia hocnec pertinet ad dignitatem assumpti humanitatis, nec est necessarium ad manifestationem nominis Christi, ut dicetur q. 13. Si vero sit sermo de influxu per modum meriti, solum meruit quae ad sanctitatem vel beatitudinem pertinent, aut conferunt; nam haec sunt bona ad quae merita ordinantur, non ad naturalia bona, ut talia sunt; unde Aug., epist. 105, circa med.: Meruit, inquit, nobis Christus ut justi essemus, non ut homines vel Liberi essemus.

10. Qua ratione dicitur Christus influere iu ves omnes.— Solum ergo potest dici Christum inffuere in res omnes, et omnium esse caput, vel quatenus omnibus dominatur, et omnia subjecta sunt sub pedibus ejus, ut Psalm. 8 dicitur, et de Christo exponitur a Paulo, ad Ephes. 4, et ad Hebr. 2; et hoc modo dixit Hier., ad Ephes., Christum esse caput etiam daemonum, quia est illorum dominus et princeps, et illis potest imperare; vel quatenus per Christi incarnationem res omnes quamdam dignitatem aut nobilitatem suscipiunt, ut supra, q. 1, explicatum est; vel certe quatenus omnibus uti potest ad bonorum salutem; et praesertim quia post diem judieii per Christum omnia renovabuntur, et quemdam splendorem et incorruptionem accipient, propter quod dicitur ad Rom. 8, quod expectatio creatura revelationem filiorum, Dei expectat, nam liberabitur a. servitute corruptionis in liberiatem, glorie filiorum. Dei. Propter quod heodoret. et OEcum., exponentes illud ad Hebr. 2: Uf pro omnibus gustaret morlem, dicunt, Christi mortem omnibus creaturis attulisse emolumentum. Et ex his facilis est. secunda pars conclusionis, nam influxus, quem habet Christus in creaturas rationales, multo est alterius rationis et excellentior, quam sit influxus in creaturas irrationales. Deinde Ecclesia tantum ex Angelis et hominibus constans dicitur proprie corpus mysticum Christi, ad quod non pertinent res alie inferiores tanquam membra vel partes ejus, quia non vivunt spirituali vita hujus corporis, nec ad finem ulümum hujus reipublice ordinantur, quia revera non sunt capaces ejus, sed sunt quasi res vel bona externa huic corpori seu Reipubliee deservientia. Proprie ergo Christus est caput hujus Ecclesie, aliarum vero rerum dicetur dominus aut princeps magis quam caput; sicut rex in regno, vel paterfamilias in. domo, proprie dicitur caput hominum regni, vel familie, aliarum autem rerum, quibus illi homines utuntur, potius dicitur dominus vel gubernator.

11. Sed hoc loco non immerito dubitabit aliquis an, sicut Christus dicitur caput hujus corporis, ita etiam possit dici membrum ejus. Solet enim caput esse membrum toiius corporis. Quidam Theologi ita loquuntur, quia, considerando totam Ecclesiam ut constantem ex omnibus aliis membris, et suo capite, nihil obstare videtur quin Christus vocetur membrum hujus corporis primum et principale; sic enim videtur loqui Paulus, 4 ad Corint. 12, dicens: Vos estis corpus Christi, et membra de membro, id est, de principali membro, quod est Christus. Ita D. Thomas ibi, et in 4, d. 49, q. 4, art. 3, ad A4; Altisiod., lib. 3, lract. 4, c. 4, q. 65; Turrecrem., lib. 1 Sum. Eccl., c. 4T. Aliis autem non placet ille modus loquendi, quia ratio membri videtur quamdam imperfectionem includere, quam non includit ratio capitis, nimirum dependentiam aliquam ab aliis membris, et participalionem alicujus virtutis seu influxus, sicut naturale caput recipit ab aliis membris alimentum et alia subsidia; Christus vero ita est caput, ut nihil a suis membris recipiat, neque ab illis ullo modo pendeat. Neque est inconveniens in his metaphoricis locutionibus aecommodari unum nomen, quod imperfectionem non includit, non vero aliud, propter imperfectionem importatam; et hic modus loquendi mihi magis probatur cum D. Thoma, in 9, dist. 13, q. 2, art. 4, ad ult.; Alens.,3p., q. 12, memb. 2, art. 1; Marsil., in 3, q. 10. Nee Paulus alio modo loquitur in illo loco ad: Corinth.; tribus enim aliis modis exponitur. Primo: Zstis membra Christi de membro, id est, per ministerium alterius membri, scilicet, ipsius Pauli, per quem Christo uniti fuerant. Ita Anselm. ibi, quamvis non ad litteram. Alia ergo et magis litteralis expositio est: Vos estis corpus Christi, e membra ad invicem, seu vicissim; hanc enim vim habet vox graca, x uépovc; ita indicant ibi Ambros. et Hieron., Claud. et Gagne., et consonant verba séquentia, scilicet: .Z£ quosdam posuit Apostolos, etc. Tertia expositio et satis etiam consentanea litter: est: Z'stis corpus Christi, et membra em parte, id est, non integrum corpus, neque omnia membra, sed ex parte: Ecclesia enim Corinthiorum non erat inteerum corpus Christi, nec continebat omnia Christi membra, sed ex parte, et hoc significat magis proprie vox greca, éx uégovc. Et ita etiam vertit Vulgata, ut in margine notatur; sieut ad Rom. 15: Si vobis ex parte fruitus fuero, greece habetur, apo merous et ita exponunt Chrys., Theoph. et Greci, quos Cajetanus sequitur.

12. Ad duo fundamenta prioris sententie respondetur breviter: ad primum dicitur, non oportere caput mysticum esse omnino ejusdem speciei cum omnibus membris; nam demon caput est malorum hominum, et Deus, ut Deus, est caput Christi hominis et Angelorum; non ergo oportet ut caput mysticum sit ejusdem nature specifice, sed satis est ut in gradu intellectuali conveniant, et in fine seu beatitudine ad quam tendunt; ita vero conveniunt natura humana et angelica, quas in ordine ad supernaturalia bona quasi ejusdem nature sunt, eamdemque gratiam et gloriam participant; et ideo dicuntur homines futuri in beatitudine sicut Angeli; hoc ergo satis est ut. verissime Christus sit caput Augelorum.

13. Dices: esto non sit necessarium ut caput sit ejusdem nature, necessarium tamen videtur ut sit vel equalis, vel superioris nature, quod Christo ut homini non competit; nam in hoc minoratus est ab Angelis, Psal. 8, ad Hebr. 2. Respondeo, neque id esse necessarium, quando exeellentia persone ianta est, ut naturam sibi unitam ad superioris perfectionis ordinem elevet. Imo, sola excel- lentia grati: create posset sufficere, quia Ecclesie perfectio magis ex gratia quam ex natura pensatur.

14. Ad secundum, quod est de merito Christi respectu Angelorum, primo negatur assumptum, de quo infra dicetur. Secundo etiam qui hoc negant, non propterea negabunt Christum esse caput; dicent enim sufficere quod influat aliquid pertinens ad accidentalem gloriam, vel supernaturalem cognitionem. Hi vero, qui ita opinantur, non dicent fortasse Angelos fuisse membra Christi etiam ante incarnationem ejus, quia pro eotempore nihil in eos influebat, quia tunc tantum influere poterat ratione meriti; hoc autem mihi non probatur, quia tota Ecclesia in omnibus membris suis semper fuit Christo conjuncta per fidem vel charitatem, et illius influxum participavit.

SECTIO II. Quae fuerit in Christo gratia capitis.

4. Duplex influxus gratiae in Christo. —Ex dictis in praecedenti sectione, constat hanc dignitatem capitis non esse distinctam a dignitate Redemptoris vel Sanctificatoris, quia solum consideramus nunc rationem capitis quoad influxum gratiae, qui convenit Christo, prout est aliorum Sanctifieator. Duplex autem influxus gratiae intelligi potest in Christo: primus est proprie ac physice effectivus, qui pertinet ad potestatem faciendi opera supernaturalia, de qua dicemus q. 13; alius est per modum meriti, et qui per se ac proprie pertinet ad rationem hujus capitis; unde, quia principium omnis meriti est gratia, ideo gralia Christi, qua est principium hujus meriti, dicilur gratia capitis; quam propterea omnes "Theologi supponunt esse in Christo, tanquam certum, quia necessario sequitur ex dignitate capitis, et ex dicto merito, si tantum vocis signifieatio, ut jam explicata est, intelligatur.

9. Dubium. — Dubitant vero quid sit ista gratia; in quo iriplex potest esse dicendi modus. Primus est hanc gratiam esse formam seu rem aliquam distinctam a gratia unionis, et gratia habituali. Sed hic modus neque ullum habet auctorem, nec probabile fundamentum; et ideo omnino rejiciendus est; gratia enim, qua est principium meriti, non est alia ab illa per quam homo sanctificatur, et operatur; imo, ideo requiritur gratia ad meritum, quia requiritur ad sanctificandam personam, quod necessarium est ut sit capax meriti, vel ad operandum; ergo in Christo eadem gratia, per quam humanitas ejus sanclificatur et operatur, est principium merendi; illa vero est gratia unionis, vel habitualis, ut in superioribus ostensum est; eadem ergo fuit principium merendi; ergo illa fuit gratia capitis, quia (ut dixi) nihil aliud est gratia capitis quam gratia quae est principium merendi aliis, et in Christo eadem gratia fuit principium merendi sibi, et aliis, quia quodlibet meritum Christi habuit valorem et efficaciam ad utrumque.

3. Secundus modus dicendi est, hanc gratiam capitis esse ipsammet gratiam habitualem, quae secundum essentiam suam, et prout sanctificat animam Christi, et est principium operandi, dicitur gratia habitualis seu personalis; prout vero fuit principium sanctificandi alios, dicitur gratia capitis. Haec est communis sententia Theologorum, D. 'Thom. hic, art. 5, et aliorum, in 3, dist. 13, ubi Bonav., art. 2, q. 2; Richard., art. 3, q. 95; Gab., art. 3, in fine; Almai., q. 4, in fine; Marsil., q. 10, art. 1, dub. 3; Alens., 3 p., q. 11, memb. 3; et fundamentum est supra tactum, quia eadem est gratia sanctificans, et qua est principium meriti.

4. Tertia vero sententia esse potest, gratiam capitis esse ipsam gratiam unionis. Qus sumi videtur ex D. Thoma, art. 6, ubi dicit proprium esse Christo esse caput Ecclesie simpliciter et proprie secundum influxum gratiae, quia ejus humanitas, ex hoc quod est divinitati conjuncta, habet virtutem justificandi; et videtur etiam sequi ex his quae supra diximus, animam Christi per gratiam unionis perfectissime sanctificari; sed gratia illa est principium meriti, quae est forma sanclificans; imo ut D. Thomas dixit, art. 4, sicut non quzlibet forma, quae dat esse, est principium perficiendi alios, sed illa quae est forma excellens et perfecta, ita non quaslibet gratia sanctificans personam est principium merendi aliis, seu justificandi alios, sed illa quae est excellens et perfectissima; sed hujusmodi est in Christo gratia unionis, potius quam habitualis. Unde confirmatur, nam gratia habitualis secundum se, quantumvis sit intensa et perfecta ex suo genere, non est principium merendi aliis, neque ad hoc ex natura sua ordinatur; si autem in Christo habet hanc vim, est propter conjunctionem ad gratiam unionis, et propter dignitatem quam in esse gratiae inde accipit, ut supra declara- tum est, et videtur intellexisse Cajetanus, in art. 5; ergo, etc.

5. Gratia capitis quid sit. — Inter has opiniones non invenio differentiam, quae ad disputationem de re ipsa pertineat; rationes enim facte in favorem ultima sententie concludunt, hanc dignitatem capitis potissimum deberi Christo ratione unionis, atque adeo gratiam unionis per se, et ratione excellentis quam de se habet, esse sufficiens principium sanctificandi alios, gratiam vero habitualem participare hanc virtutem ex conjunctione ad unionem. Unde non immerito dici potest gratia unionis quasi principium principale meriti, nam ab illa oritur pricipuus et infinitus valor, ac efficacia, et influxus in alios, ut ex dictis in 4 disp. satis constat; gratia autem habitualis est quasi principium proximum ejusdem meriti, unde fit utramque posse dici gratiam capitis, unamquamque in suo ordine. Unde posset etiam distingui gratia, qua caput ipsum constituitur in esse capitis, a gratia qua datur capiti, ut eliciat actiones capitis, per quas iniluat in alios; prior est gralia unionis, qua sine dubio potest hoc modo vocari gratia capitis; posterior vero est gratia habitualis, quae proprie etiam vocatur in sua ratione gratia capitis. Et de hac potissime loquuntur D. Thomas et alii Theologi; supponunt enim tanquam clarum, Christum, ex vi suae unionis esse et singularem hominem, et caput aliorum hominum; et inde inferunt indigere accidentali gratia, qua et naturam ejus bene disponat et perficiat, ut sit principium operandi ad sanctificationem al1orum, quia gratia unionis (ut supra dictum est) non est principium proximum, seu ratio operandi; et hoc sensu recte concludunt eamdem gratiam kabitualem esse personalem et capitis; loquimur autem generatim de gratia habituali, ut includit totam anime justitiam et habitus etiam potentiarum.

6. Gratia capitis Christo propria. — Ex his intelligitur, gratiam et dignitatem capitis ita esse Christo propriam, ut nulli alteri communicata sit, imo nec communicari possit pure creature, saltem quoad perfectionem, et modum influendi gratiam in alios ex perfecta justitia, quia hoc non convenit nisi ratione gratie unionis, ut dicta disp. 4 late dictum est. Quoad alia etiam quae ad potestatem excellentie pertinent, ut est sacramentorum institutio, etc., nemini etiam communicata fuit hiec dignitas, ut infra q. 22, latius explicabimus,

7. Quod vero hic aliqui disputant, an alius praeter Christum possit dici caput Ecclesise, ad hunc locum non pertinet; constat enim eo modo, quo est Christus, nullum aliud esse caput; tamen sub Christo, et dependenter ab illo, Vicarius ejus potest dici caput Ecclesia militantis, tanquam supremus gubernator, et dispensator mysteriorum Dei ab eodem Christo constitutus.