Quaestio 8

QUAESTIO VIII. Utrum intellectus agens sit imaginis cería pars quae dicitur memoria.

Deinde circa naturam humanam quaerebantur quaedam pertinentia ad omnes homines cuiuscumque status generaliter, quaedam pertinentia ad homines quorumdam statuum specialiter.

Circa pertinentia ad omnes homines generaliter, quaerebantur quaedam pertinentia ad intellectum agentem, quaedam pertinentia ad intellectum possibilem, quaedam pertinentia ad ipsam voluntatem.

Circa pertinentia ad intellectum agentem quaerebantur tria. Primum erat utrum intellectus agens pertineat ad imaginem sic quod sit imaginis certa pars quae dicitur memoria. Secundum erat utrum intellectus agens habeat aliquam operationem in aperta visione essentiae divinae. Tertium erat utrum intellectus agens efficiat aliquam dispositionem vel virtutem circa phantasma, vel circa obiectum per phantasma repraesentatum, per quam ipsum obiectum vel quod quid est rei possit movere intellectum possibilem ad actum intelligendi.

Ad primum arguebatur, et ostendebatur quod intellectus agens pertineat ad imaginem et sit pars imaginis quae memoria dicitur. Nam intellectui agenti convenire videntur quae memoriae attribuuntur, quia memoriae attribuuntur ! species intelligibiles continere, et notitiam perfectam in actum producere. Sed sicut corpus caeleste virtute continet omnes formas materiales secundum esse materiale, ita intellectus agens virtute continet omnes species intelligibiles sive omnes formas materiales secundum esse intelligibile, et sua virtute abstractiva educit intellectum possibilem de potentia intelligendi ad actum perfectum intelligendi. Quare et cetera.

Contra. Idem non potest esse continens species intelligibiles ut subiectum, et illas causans vel producens ut principium activum. Sed memoria continet species intelligibiles ut subiectum, intellectus autem agens illas efficit ut principium activum. Ergo et cetera.

Respondeo dicendum quod, secundum Augustinum, imago attenditur in nobis secundum mentem, quae importat portionem vel partem supe: riorem in anima, secundum quam a brutis differimus. Et sic, si secundum mentem sumus ad imaginem Dei, omnia quae mens includit ad imaginem pertinent. Prout ergo ponitur intellectus agens ad naturam mentis vel animae rationalis pertinere, videtur etiam quod ad imaginem pertineat.

Si ergo per intellectum agentem intelligatur aliqua substantia separata vel etiam ipse Deus, illustrans intellectum possibilem et ipsum, praesentibus phantasmatibus, reducens de potentia in actum, tunc secundum id quod est non dicitur ad imaginem pertinere, sed solum intellectus possibilis qui fungetur vice duarum potentiarum, scilicet memoriae et intelligentiae; et voluntas erit tertia pars. Secundum Augustinum autem, ubi loquitur de lumine intellectuali in virtute cuius illustratur intellectus noster possibilis, et fit actu intelligens ' et producens verbum, videtur huiusmodi lumen referri ad aliquid aeternum et increatum, scilicet ad ipsam veritatem primam. Unde dicit, primo Soliloquiorum: sicut visibilis est terra non nisi luce solis illustrata, ita etiam quae in disciplinis vera esse creduntur non possent intelligi nisi quadam luce sui generis illustrarentur. Et videtur per hanc lucem intelligere veritatem increatam, ut patet per ipsum, decimo quarto de Trinitate, capitulo decimo tertio: regulae illae quibus quid sit iustum etiam iniustus agnoscit, scriptae sunt in libro lucis illius quae veritas dicitur. Unde omnis lex iusta describitur, et in cor hominis non migrando sed tanquam imprimendo transfertur, sicut imago annuli in ceram transit et annulum non derelinquit. Item dicit nono de Trinitate, capitulo decimo octavo: in illa aeterna veritate, ex qua facta sunt omnia, formam secundum quam sumus et secundum quam vel? in nobis vel in corporalibus vera et recta ratione aliquid operamur, visu mentis aspicimus, atque inde acceptam veracem notitiam tanquam verbum apud nos habemus, et dicendo intus gignimus, nec a nobis nascendo discedit. Et secundum hoc intellectus agens ad imaginem non pertineret, nec diceretur memoria quae est prima pars imaginis; sed ipse intellectus noster possibilis, in quantum virtute illustrationis divinae fit in actuali intellectione sui ipsius vel alicuius cuius habet notitiam ? habitualem, haberet rationem memoriae; et ipsemet factus in actu secundum huiusmodi actualem intellectionem diceretur intelligentia.

Sed quia communiter et rationabiliter tenetur quod intellectus agens: sit aliquid animae et ad ipsam mentem pertineat, videtur quod ad imaginem debeat pertinere et ad memoriam reduci; non tamen sic quod per se sit prima pars imaginis, intellectus possibilis secunda, et voluntas tertia; sed in constituendo imaginem aliquo modo concluditur cum intellectu possibili. Cum enim imago in nobis attendatur secundum emanationem actuum intellectualium prout producitur notitia de notitia, illud idem in nobis in quo producitur notitia declarativa quae verbum dicitur debet esse in quo est notitia quae declaratur, et illud debet esse ut parens notitiae declarativae in seipso. Unde imago prout proprie potest accipi, secundum actus quibus exteriora quae non sunt in anima secundum essentiam semper praesentia cognoscuntur, non est nisi secundum quod de notitia habituali acquisita quae est subiective ! in intellectu possibili. Virtute intellectus agentis. praesente phantasmate producitur actualis notitia eius cuius notitia habitualis habebatur in eodem intellectu possibili in quo erat notitia habitualis huiusmodi. Unde dicit Augustinus, decimo quarto de Trinitate, capitulo undecimo: multarum disciplinarum peritus ea quae novit eius memoria continetur; nec est inde aliquid in conspectu mentis eius nisi unde cogitat; caetera in arcana quaedam ? notitia sunt recondita quae memoria nuncupatur. Secundum hoc ergo videtur quod intellectus possibilis, ut continet species sive habitus intelligibiles in quibus continentur virtute intelligibilia, quibus ipse intellectus fit in actu intelligendi per lumen intellectus agentis, habet rationem memoriae; et ipse idem ut informatus actualiter notitia eorum quae habitualiter sic sciebat, habet rationem intelligentiae. Sed quia memoria debet habere rationem parentis et agentis, et intellectus possibilis existens in potentia ad actum intelligendi ea quae habitualiter scit non reducit se ipsum de potentia in actum (hoc enim repugnat omni enti); ideo ad hoc requiritur illustratio activa intellectus agentis, supposita praesentia phantasmatis ipsum intellectum possibilem et in virtute luminis intellectus dgentis moventis. Ideo oportet intellectum agentem concludi cum ipso intellectu possibili sic species continente in illa parte imaginis quae memoria dicitur; non quia intellectus possibilis, sibi sic assistente lumine? intellectus agentis, vel virtute eius reducat se de potentia in actum et sic habeat rationem parentis; sed ratio agendi magis est ipsi intellectui agenti cum phantasmate illustrato attribuenda. Et sic intellectus agens, ut coniunctus intellectui possibili continente habitus intellectuales, habet rationem memoriáe quae parens dicitur; et hoc generat vel producit verbum in actu. Quoniam praesente et disposito phantasmate sic per coniunctionem intellectus agentis. cum possibili, producitur actualis notitia in ipso intellectu possibili quae est proles, respectu dictae notitiae habitualis. Sicut enim cum ex notitia principiorum elicitur notitia conclusionum, et producitur sic! notitia actualis et formalis et declarativa ex notitia quasi habituali et virtuali, quia principia virtute et quasi habitualiter non formaliter continent conclusiones; — vel sicut ex notitia simplicis et confusae intelligentiae producitur notitia diffinitiva completa et distincta, et se habet notitia praecedens quasi parens respectu sequentis (non sic proprie quod intellectus possibilis existens in actu cognoscendi principia, in potentia tamen quantum ad actum cognoscendi conclusionem, se ipso producat se ipsum de huiusmodi potentia ad actum; sed sic quod virtute intellectus agentis praesupposita intelligentia principiorum fit in actu intelligentiae conclusionum; non enim alio reducitur in actum secundum quam primum, sed ab eodem tamen ordine quodam et quodam alio actu praesupposito): sic ex habituali notitia existente in intellectu possibili, per intellectum agentem praesente phantasmate illustrato, producitur notitia declarativa quae verbum dicitur. Per dicta patet responsio ad obiecta.