Quaestio 1

CIrca primum arguitur: quod generare non sit proprietas patris: quia non convenit ei, Pri mo sic. Generare non est in re nisi propter suam defectibilitatem. secundum Philosophum. ii. de anima. Data est vis generatiua rebus vt quod in vno saluari non potuerit saluetur in simili. sed in picre diuino nulla defectibilitas est: quia deus est immutabilis. ergo &c.

⁋ Secundo sic non est transitus circa subiectum aliquod in terminum vbi nulla est distantia termini ab ipso subiecto. generatio est transitus quidam circa substantiam quae est in potentia ad esse, ad ipsum esse: in diuinis autem non est substantia in potentia ad esse distans ab esse. ergo &c.

⁋ Deinde ar guitur quod non convenit ei vt proprium, Primo sic. Eodem modo conveniunt rei secundum rationem proprii & communis po tentia & actus: quia non est, propria potentia nisi sit proprius actus, nec econverso. Sed potentia generandi non est, proprium patris: quia eadem potentia generandi quae convenit pri & est in prse, conuenit filio & est in filio. Aliter enim aliqua esset potentia pris quae non est filii, nec esset filius omnipotens sicut est pitr, quod falsum est. ergo &c.

⁋ Secundo sic. Actio & passio non habent esse in agente sed in passo. secundum Philosophum. iii. physi. Sed generatio actio est, & generare agere: ergo est in patiente non in agente siue generante. cum ergo pater sit generans, generare non est in patre: sed proprietas est in persona cuius est, proprietas. ergo &c.

⁋ Quia au li tem generare conveniat patri, habetur in Psalmo. vbi dicit pater ad filium. Ego hodie genui te. Quia autem ita conueniat ei quod sit proprium eius, patet: quia ei soli convenit: quia (vt patet ex supra determinatis) in diuinis oportet esse vnicam personam quae non habet esse ab alia: & ab illa sola vni- ca emanatione procedere solum vnicam. Illud autem proprium siue proprietas est personae, quid solum vni convenit. Manifestum est quod illa emanatio qua vnica persona procedit ab illa persona quae non est ab alia proprietas est patris: ipse enim solus est illa persona quae non est ab alia: vt habitum est iam supra. Vnde cum generatio nominat emanationem quandam, quaestio ista intendit quaerere an illa emanatio qua a solo patre emanat alius, sit generatio quaedam siue dici possit generatio, ita quod nulla alia emanatio possit dici generatio: vt sic sit proprietas patris & propria, vt nulli alii conueniat.

⁋ Et quo ad primum articulum expediemus nos hic declarando quod illa emanatio de bet dici generatio: quo ad secundum articulum reseruamus declarationem vsque ad quaestionem de proprie tate spirationis, quomodo est, proprietas patris, & vtrum sit in eo alia proprietas a generatione. Supposito igitur ex supra determinatis quod in diuinis est emanatio principalis qua a solo ingeni to procedit vnicus, difficile est adhuc videre quomodo illa emanatio possit dici generatio, & tamen conandum est nobis aliquid exinde scire. dicente Hila. iii. de triniitate. cap. ix. Noli nescire quod ab ingenito & perfecto patre vnigenitus perfectus natus dei filius sit: quia sensum & sermonem humanae na turae virtus generationis exeedat. Sed hoc circa diuina coniicere non possumus nisi ex generatione quam circa creaturam videmus. Propter quod domins generationem suam circa creaturas nobis suadet Esaiae vlti. Ego quid generationem caeteris tribuo sterilis ero: Quod exponit Glos. de generatione aeterna. Artta men similie omnino circa generationem creaturarum non inuenimus. Vnde comparando generationem diuinam & hu manam quae perfectissima est in creaturis, dicit Damasc. lib. i. c. x. Sicut non simliter facit homo & deus, ita neque similiter homo generat & deus. Et propter hoc ea quae scriptura modo humano loquitur de gene ratione diuina, modo quo naturae diuinae sermo competit intelligendus est. dicente Ambrosio. ist de trinitate in exponendo illud Adeo exiui. Cum in vsu nostro id sit exire quod iam sit, & ex interioribus secretis prodire videatur quod exire perhibetur, angustis licet sermonibus proprietatem diuinae generationis aduertimus: vt non ex loco aliquo videatur exisse, sed vt deus de deo filius ex patre. Sic & in aliis quae deo ex creaturarum generatione attribuimus, vt deo nata sunt con uenire attribuere debemus, amouendo quid defectus est & imperfectionis circa creaturas, & asserem do quod est perfectionis. Propter quod dicit Damascenus. Deus sine tempore ens, & sine principio, & impassibilis, & influxibilis, & incorporeus, & solus, & infinitus, sine tempore, & sine principio, & non fuxibiliter & sine coitu generat. Semper enim secundum naturarum diuersitatem diuersus modus ge nerationis inuenitur: & quanto natura est inferior, tanto generatio exterior & planior: & quanto superior tanto intimior & occultior. Ab infimo igitur modo generationis ascendendo dicimus quod ille est accidentium: propter quod Philosophus in i. de generatione, generationem accidentium non appellat simpliciter generationem, sed aliquam generationem. Generationem vero substantiarum appellat simpliciter generationem. & hoc ideo: quia eorum generatio est de subiecto in subiectum, generatio vero substantiarum est de non subiecto in subiectum: vt dicit quinto physicorum. Et est generatio diuina in aliquo habens simile cum generatione accidentium, & in aliquo cum generatione substantiarum. Cum generatione accidentium: quia in ipsa generatione diuina est quasi subiectum existens in actu ipsa diuina essen tia: & in generatione accidentium subiectum est existens in forma substantiali: differt autem in aliis. Conuenit autem cum generatione substantiarum, quia vtrobique generatum est aliquid subsistens: licet hic relatiue, ibi vero absolute: in aliis autem differt. In substantiis autem est quaedam generatio aequiuoca: vt cum a calore solis per putrefactionem generatur vermis: cui minime conuenit ista generatio: quia procedit secundum rationem similitudinis. Vnde maxime assimilatur illi gene rationi quae est similis ex simili: differt tamen a qualibet illarum: quaelibet enim illarum est per mutationem mediam inter generans & genitum circa illud ex quo sit generatio: quia ex quo sit generatio non est nisi ens in potentia: quod per mutationem factam ab agente transit ad actum secundum aliud in forma realiter a forma generantis. In generatione autem diuina id ex quo est generatio est aliquid existens in potentia, non quod per generationem fit in actu aliquid acquirendo in seipso per quod in actu fiat ex potentia existente: sed quod per generationem idipsum numero secundum eundem actum formae sit geniti quod est generan tis: vt cum generatio sit sine motu & mutatione, non est in ipsa plus ex parte generantis quam respe ctus siue relatio ad genitum: vnde nec similiter in genito plusquam respectus eius ad generantem: qui respectus sunt fundati in ipsa essentia ex qua est generatio, cum qua sunt constitutiui personarum generantis & ge niti. Vnde sicut generatio in corporalibus intelligitur modo corporali: sic in deo modo spiritua li. Et quia deus est intellectualis natura, modo intellectualis emanationis debet intelligi genera tio diuina. & hoc secundum aliquos per hunc modum. Dicunt enim sic. Deus seipsum intelligit: omne au tem intellectum inquantum intelligitur oportet esse in intelligente. vnde etiam intellectus noster seipsum intelligens est in seipso, non solum vt idem sibi per essentiam: sed etiam vt a seipso apprehensum intelligendo. Oportet igitur quod deus in seipso sit vt intellectum in intelligente. Hoc totum verum est: sed quod addunt continue: intellectum autem in intelligente est intentio intellecta & verbum: est igitur in deo intelligente seipsum verbum dei quasi deus intellectus, sicut verbum lapidis in intellectu est lapis intellectus: Hoc non est sufficiens vsquequaque. Deus enim trinitas intelligit seipsum, & similiter quaelibet personarum diuinarum. Per actum autem intelligendi intellectum in intelligente semper est intentio intellecta, non tamen semper est verbum: quia in proposito tale intelligere essentiale est. Vnde non magis intentio intellecta est verbum cum pater intelligit seipsum: quam cum silius intelligit seipsum, aut spiritus sanctus, aut vna personarum intelligit alteram. Propterea cum pater intelligit seipsum:, ipse est in seipso scilicet pater in patre vt in intelligente. Si ergo omne intellectum in intelligente esset verbum & filius, tunc pater esset verbum & filius suiipsius: quod falsum est. Non ergo omne quod est in alio vt intellectum in intelligente verbum est, neque in deo, neque in hominibus: sed aliquod sic, & aliquod non.

⁋ Ad quod discernendum sciendum est, quod cum dicitur, intellectum existens in intelligente est verbum eius, aliquid attendendum est ex parte intelligentis, aliquid vero ex parte intellecti existentis in intelligente. Ex parte enim intelligentis attendendum quod aliquid vt deus est intelligens secundum actum: quia ipse intelligens est ipsum intellectum. Et ideo intelligere quo dicitur intelligens, non est intelligere per aliquam actionem alicuius mouentis intellectum eius, nisi secundum rationem tantum: sed est intelligere per essentiam. Et est istud intelligere operatio quaedam essentialis intelligentis, non autem aliquid operatum in intelligente, nec ab aliquo quid est intra aut extra eum nisi secundum rationem: intelligendo scilicet in, eo idem sub ratione intelligibilis mouentis & intellectus moti, & actus intelligendi formati in intellectu: quemadmodum ista habent differre & esse secundum rem in actu nostro simplicis intelligentiae: in telligibili extra agente in nostrum intellectum, vt formetur in ipso actus intelligendi: respectu cuius intellectus noster pure passiuus est.

⁋ Ex parte vero intellecti est attendendum quod intellectum con tingit esse in intellectu dupliciter. Vno modo essentialiter: quia intellectum est ipsum intelligens: vt sit esse in, secundum rationem tantum: quia absque omni actione siue operatione alicuius in intellectum secundum rem ad ipsius formationem: vt iam dictum est. Et quod sic est in intelligente, non est verbum nisi essentiale, & sola ratione differens ab intelligente. Non tamen etiam secundum rationem est opus intelligentis secundum quod est intelligens: immo est forma qua intelligens est intelligens: nec etiam est opus intellectus vt intellectus solum: quia vt est purus & nudus ab omni informatione respectu actus intelligendi, non est nisi passiuus: sed est solummodo opus rei intellectae: propter quod nec verbum intellectus potest dici: vt infra amplius declarabitur. Alio vero modo contingit intellectum esse in intelligente causaliter: quia est aliquid operatum in in telligente: vt sit esse in secundum rem. Sed in intelligente potest esse intellectum operatum duplici ter. Vno modo ab aliquo obiecto agente in intellectum: vt per actum intelligendi quem format in intellectu habeat esse intelligens secundum actum, & ipsum obiectum intellectum in intelligente. Sed non vt verbum intellectus in huiusmodi intellectu habent esse actus intelligendi, aut ipsum obiectum: quia non est ab ipso intellectu actus intelligendi in intellectu formatus: sed ab obiecto, propter quid si verbum diceretur, potius diceretur verbum obiecti quam intellectus. Hoc modo intellectum esse in intelligente contingit in solis creaturis: quia non intelligunt se & alia per suam essentiam: sicut solus deus. Et ideo per hunc modum nihil est in deo vt intellectum in intelligente, nisi secundum rationem tantum: vt dictum est. Et quo ad hoc verbum essentiale potius dicitur esse, intellectum in intelligente simplicis notitiae in creaturis quam in deo: quia illud est operatum realiter & vera actione in intellectu creaturae, licet non ab intellectu, sed ab obiecto: vt dictum est: & dif fert secundum rem ab ipso intellectu, licet non ab intelligente inquantum intelligens est: quia est forma qua formaliter intelligit: in deo autem (vt dictum est) non est operatum nec differens ab intellectu nisi sola ratione. Alio autem modo potest aliquid in intellectu esse operatum ab ipso intelligente inquantum est intelligens in actu, & sic ab opere intellectus secundum quod est actus intelligens & informatus intellectione actuali qua agit in seipsum inquantum est intellectus purus & quasi materialis, secundum quod supra expositum est in quaestione, an actus generandi & spiram di sint quaedam intelligere & velle, de formatione verbi in intellectu creato, & per simile quodammodo in intellectu increato. Vnde quia non est verbum aliquod nisi ab opere intellectus conceptum in ipso intellectu per actum suum qui est dicere: illud ergo intellectum quod est in intelligente non per actum intellectus qui est dicere: sed ex sola actione rei intellectae in intellectum: vt quo ad ipsum actum intellectus sit pure passiuus, & nullo modo actiuus: nullo modo est verbum. Et tale est omne quod dicimus intelligi intellectu simplici: quoniam talem intellectum non agit nisi res intellecta: vt secundum se est quoddam intelligibile: cuius actio pure naturalis est, non per cognitionem: quemadmodum calidum agit calefactionem. Propter quod talis actio nullo modo est dicere: quia dicere est actio quae fit per cognitionem. Vnde isto modo ponere generationem in diuinis, non est ponere ipsam modo intellectualis operationis, sed praecise naturalis: nec est genera tio notitiae de notitia: sed de re cognita: vt dictum est. Licet ergo aliquid sit in seipso: non solum vt idem per essentiam: sed vt comprehensum a se in intelligendo: non ex hoc verbum est ipsum comprehensum aut intellectio: sed solummodo illud intellectum quod est in intelligente per actum intellectus qui est dicere, verbum eius est. Et tale est omne quod dicimus intelligi intellectu declaratiuo siue manifestatiuo: quoniam talem intellectum non agit res intellecta vt est res secundum se: sed vt iam est intellecta & forma intellectus per actionem intelligendi simplicis notitiae qua intellectus sic informatus est intelligere quoddam in actu: ita quod totus intellectus vt sic informatus est, & intelligere quoddam in actu, est quoddam intelligibile: quod quemadmodum quod dam obiectum natum est quasi reflecti in ipsum intellectum eundem, vt intellectus est purus, mouendo ipsum ad actum intelligendi seipsum iam informatum actu intelligendi simplicis notitiae. Talem autem actum non agit res intellecta vt res est secundum se: sed vt iam intellecta est: immo ipse intellectus vt iam est intellectus & intelligere quoddam in actu per ipsam rem intellectam: propter quod non est praecise naturalis: sed naturalis per cognitionem: & ab intellectu informato notitia simplicis intelligentiae qua intelligit rem intellectam, generatur in eodem notitia declaratiua qua intelligit se intelligere rem intellectam. Propter quod proprie dicitur esse modo operationis intellectualis, & est generata no titia de notitia: videlicet de notitia simplicis intelligentiae, notitia manifestatiua siue declarati ua illius notitiae quae concepta est simplici intelligentia: quae quia sic generatur & de tali generante, eius generatio proprie dicere quoddam est, & eius genitum proprie verbum generantis est. De talis igitur verbi emanatione oportet nos videre quomodo vere & secundum naturam rei debeat dici ge neratio: sed modo intellectualis operationis.

⁋ Dicendum igitur quod secundum supra determinata ipsa diuina essentia est fundamentum omnium diuinarum proprietatum: sed quasi primo constitutiua pro prietatis personae primae: sub qua quidem proprietate inquantum est vt quoddam intelligere essentiale in intelligente (vt iam dictum est) est primo foecunda ad actum primae emanationis qua emanat persona prima emanans. Ex cuius modo emanandi clare patet quod debet dici vera generatio. Intellectus enim diuin nus in persona illa prima quae non est ab alia, a qua procedit ista prima emanatio, vt secundum iam dictum modum est intelligere quoddam in actu, est ratio qua habet elicere actum huiusmodi emanationis. Et est illud intelligere in tali persona, sicut actualis memoria: quam oportet esse actualem: quia ex quo per fectissima est ista emanatio, debet esse summe actuale id quod est ratio eliciendi ipsam. Et est ille actus intelligendi secundum quem est in actu, pure essentialis: in quo sunt idem re, differentia sola ratione, intelligens, intellectum, actus intelligendi, & caetera huiusmodi. ldem vero intellectus in eadem persona existens, vt est quasi in potentia ad actum intelligendi declaratiuum, est id a quo habet produci emanans quod est ipsa notitia declaratiua siue intellectio in actu intelligendi declaratiuo existens in persona a qua emanat: vt verbum in intelligentia non inhaerens sed suba sistens, & declaratiuum notitiae illius a quo formatur, distinctum ab eo in quo est. dicente Damasceno assignando differentiam inter verbum nostrum & verbum diuinum. lib. i. c. vi. Semper habet suiipsius verbum, non secundum verbum nostrum non subsistens, sed subsistens, omnia habens quaecumque genitor habet. Sicut enim verbum nostrum de intellectu nostro procedens, neque per omnia idem est cum intellectu, neque omnifariam aliud: nam ex intellectu ens aliud est praeter ipsum: ipsum autem intellectum in apertum ducens: neque adhuc omnifariam aliud praeter intellectum: sed secundum naturam vnum ens aliud est subiecto: ita & dei verbum in eo quidem quod subsistit secundum se, distinguitur ab eo a quo habet existentiam: in eo vero quod eadem ostendit in seipso quae circa deum inspiciuntur, idem est secundum naturam cum illo. Sicut enim quod in omnibus perfectum, in patre consideratur, ita & in eo quod ex eo genitum est verbum considerabitur. Cuius reuera emanatio ex modo emanandi ostenditur vera generatio: quia ex hoc ema natio dicitur vera generatio quod agens est in actu secundum formam qua agit, & hoc imprimendo formam eius in subiecto passibili materiali, & per hoc producendo sibi simile in natura & forma: quemadmodum ignis generat ignem ex materia, & homo hominem. Per omnem autem talem modum emanat in di uinis persona a persona, propter quod vera & naturalis debet dici generatio.

⁋ Quia autem ita sit, patet ex comparatione huius emanationis ad illam quae est vera generatio in creaturis: quae in hoc solo differunt: quod ibi agens formam suam naturaliter imprimit in exteriorem materiam, aliam secundum numerum ab illa quae in se est sub sua forma: propter quod etiam communicat ei aliam formam secundum numerum, & produ cit aliud re absoluta. Hic autem persona a qua est prima emanatio, suam formam quae est quae dam notitia essentialis qua secundum actum intelligit se: quasi imprimit in proprium intellectum, vt in quasi subiectum & in quasi materiam modo intellectuali passibilem ab illa forma vt a proprio intelligi bili. Propter quod conicat ei eandem formam secundum numerum qua agit, & idem quasi subiectum in quod agit: & producit re absoluta non nisi idem, distinctum solum penes ab alio habere esse, & penes a quo alius habet esse, & penes esse notitiam simpliciter, & penes esse notitiam declaratiuam, qui sunt modi ha bendi tantum.

⁋ Ad ampliorem autem aliqualem declarationem huiusmodi generationis incomprehen sibilis: Sciendum quod in ipsa est considerare generans & formam qua generat communicandam generato, & subiectum de quo generat, cui quasi formam sui imprimit eam quasi educendo vt de quodam quasi potentiali. lpsa enim persona ingenita tota generans est per suam formam quae est diuina essentia, inquantum est intelligere quoddam essentiale secundum actum intelligendi seipsum. Per hoc eni generans secundum suam formam est foecundus actiue ad simile sibi secundum formam producendum: & ad formam suam illi communicandam. Per idem etiam intellectus paternus qui est ipsa diuina essentia, inquantum est intelligentia quaedam, qui est subiectum de quo generat formam suam quasi imprimendo eam secundum praedictum modum, est foecundus quasi passiue, modo quo superius poten tiam passiuam in deo posuimus: & est quasi dispositus vt materia, quae dicitur necessitas ad formam de ipsa quasi producendam siue ei imprimendam. Secundum hoc enim dicitur habere rationem vteri iuxta illud Psal. Ex vtero ante Luciferum genui te. In tali enim vtero per actionem formae suae dicit Sapientia genita se conceptam esse. Prouerbiorum. viii. Nondum erant abyssi: & ego concepta eram. Dicitur autem conceptio: quia virtute formae qua agit, formatur in intellectu: absque tamen omni imperfectione: sicut contingit in conceptu materiali. Nec differt ista conceptio a generatione nisi ratione. Dicitur enim generatio, quia perfectum esse secundum formam habet in intellectu paterno & quia in deo idem est generare & parere, genitus dicitur partus. Differunt tamen ratione: quia partus dicitur non ex hoc quod est perfectus secundum formam: sed ex hoc quod est distinctus a parente. Vnde in corporalibus perfectus secundum formam dicitur generatus generatione in vtero antequam pariatur ex vtero & separetur ab vtero. Et quia in istis inter generationem in vtero & partum, medium est parturire, quod est quidam motus ad pariendum in quo cruciantur matres: licet diuinum con cipere generare & parere sit totum simul & aeternum absque successione omni: vti tamen voluit scriptura hoc nomine in diuina generatione: cum dixit Prouerbiorum. viii. Ante colles ego parturiebar, quamuis idem omnino sint in deo parere & parturire. Haec enim omnia quae diuersa sunt in creaturis: quia aliquid perfectionis praeter defectum eis annexum important: ideo singula scriptura diuina tranfferre dignata est ad significandum generationem diuinam, quae perfectissima est: nec assi milatur ei aliqua alia generatio aut productio. In hoc enim consistit generatio quod genitum assimilat generanti: & modo assimilandi procedit: non sic autem productio alia: per quod in diuinis differunt generatio & spiratio, vt infra videbitur. Vnde & in rebus naturalibus generans quantum est in se statim perfecte assimilaret sibi genitum prout esset possibile, nisi esset indispositio materiae & de bilitas virtutis actiuae: & hoc non solum in substantialibus: sed in accidentalibus: non solum ex parte corporis, sed etiam ex parte animae in hominibus. dicente Philosophous in primo Politicorum. Digni ficant quemadmodum ex homine hominem, & ex bestiis fieri bestiam: sic & ex bonis fieri bonum. Natura autem vult hoc facere multotiens: non tamen potest. Quia ergo perfectio generationis in hoc consistit quod genitum generanti assimilat: vbi ergo verior & perfectissima est assimilatio, & verior & perfe ctissima generatio: quia omnis similitudo fundatur super identitatem in forma. secundum Philosophum. ix. Meta. Vbi ergo est maior in forma identitas, & maior similitudo: haec autem est in summo inter generans & genitum: quia sunt vnum & idem in forma deitatis. ergo &c.

⁋ Quare igitur emanatio illa qua a persona ingenita alia emanat, propria est illi personae: quia nulli alii potest conuenire secundum supra determinata: & secundum iam determinata illa est verissima generatio. Generare igitur proprium siue proprietas est illius personae quae est pater. Idcirco absolute dicendum quod generare est pro prietas patris.

⁋ Ad primum in oppositum: quod generare non est in re nisi propter suam defectibilitatem, & ita propter imperfectionem: Dicendum quod generationem esse in rebus propter imperfectionem & defectibilitatem, potest dupliciter intelligi. Vno modo quod ipsa generatio siue ipsum generare sit aliquid imperfectionis aut defectus in generantibus. Alio modo: quod non est nisi in habentibus imperfectionem & defectibilitatem propter quam est in eis. Primo modo falsa est propositio, & falso intelligitur. generatio enim non dicit in re defectum & imperfectionem: sed potius perfectionem, quae data est creaturis imperfectis propter supplendam suam imperfectionem, vt dicit auctoritas philosophi adducta in argumento. Et sic secundo modo vera est propositio, & verum habet intellectum: sed non nisi in crea turis, intelligendo scilicet generationem non esse rebus datam nisi propter earum imperfectionem. Dictum autem illud vniuersaliter sumptum, non est verum: quia in diuinis est generatio propter perfectionem. vnde non procedit argumentum.

⁋ Ad secundum: quod generatio est transitus circa subiectum ab eo quod est in potentia ad id quod est in actu &c. Dicendum quod hoc verum est in creaturis: in quibus generare & generari, & vniversale agere & pati siue actio & passio sunt motus aut mutatio: non autem in deo: quid immutabiliter generat. dicente Damasceno li. i. ca. viii. In filii generatione impium est dicere tempus mediare: vel post patrem filii existentiam genitam esse. Et infra. Sed generatio est sine principio & eterna, naturae opus existens. & infra. Neque similiter deus generat & homo. Deus enim sine tempore quid ens, & sine principio, & impassibilis & influxibilis impassibiliter & sine tempore & non fuxi biliter generat. Et infra. Homo autem manifestum quod contrarie generat sub generatione existens & cor ruptione & fuxu.

⁋ Ad cuius ampliorem intellectum sciendum quod in creaturis quia non est genera tio nisi ex eo quod est in potentia quantum est ex se, & non in actu nisi per agens generans: propter hoc necessario motu vel mutatione vadit ad actum de potentia: qui quidem motus aut mutatio siuxus qui dam est ab agente in passum: qui dicitur actio vt est ab agente, & passio vt recipitur in passo: ita quod actio & passio inquantum sunt huiusmodi fluxus, constituunt duo praedicamenta accidentium: vnum vt est ab agente, quod dicitur actio: alterum vt in recipiente, quod dicitur passio: & ambo habent esse in passo recipiente vt in subiecto, sicut determinat philosophus. iii. Physicorum. Et hoc modo generare & generari non habent esse: neque actio aut passio omnino. Alio autem modo considerantur generare & generari & vniuersaliter actio & passio non secundum quod sunt motus aut mutatio siue fluxus: sed solum secundum rationes respectuum fundatorum in actiuo & passiuo, quibus se mutuo respiciunt secundum habitudinem qua vnum eorum habet esse ab alio: & sic amittunt rationem praedicamenti actionis aut passionis, & pertinent ad praedicamentum relationis. Habent tamen in diui nis vere & perfecte quicquod est de perfectione actionis & passionis. Hluxus eni ille non est nisi propter defectum in agente & patiente: maxime in patiente: quia in ipso naturaliter actus distat a potem tia. Est etiam defectus huiusmodi in agente, quando est in tali dispositione quod non est natum agere Propter quod necesse est ipsum deduci ad huiusmodi dispositionem per motum aut mutationem, nec mouet nisi motum. Si autem fuerit agens natum mouere non motum, & passum, in quo non distant naturaliter potentia & actus, coniunctum agenti, agens natum est ei suam speciem quasi imprimere seu conmunicare absque fluxu medio: & passum absque omni fluxu natum est eam recipere. & hoc modo actio & passio, & generare & generari, habent esse in diuinis: licet magis proprie ea quae pertinent ad actionem quam ad passionem, vt habitum est supra.

⁋ Ad illud quod arguitur Primo: quod generare non conuenit patri vt proprium, quia potentia generandi non est, propria ei: eo quod etiam est in filio: Dicendum secundum positionem eorum qui dicunt quod potentia significat substantiam absolutam: quod licet eadem potentia qua pater generat sit in filio: alio tamen & alio modo habet eam pater & filius: vt generare per illam soli patri conueniat, vt supra expositum est. Secundum autem aliam positionem quam veriorem credimus: Dicendum quod potentia generandi actiue non est in filio, sed in solo patre, vt supra dictum est.

⁋ Et quod assumitur ad eius probationem, quod aliter sequeretur quod aliqua otentia esset in patre quae non est in filio: & quod non esset filius aeque omnipotens vt pater: Dicendum quod hoc nomen omnipotens, impositum est potentiae actiuae quae proprie in diuinis est: non autem passiuae. & componitur ex omni & potens per apocopen: dicendo pro omnium omni. & est lx omni omnis generis: & inquantum est neutri generis, est idem omnipotens quod potens omnia: hoc est quod habens potentiam agendi quodcumque est aliquid absolutum in rerum natura. Inquantum vero est masculini generis, idem est omnipotens quod potens omnem, hoc est habens potentiam agendi quemcunque qui est aliquis in supposito siue absoluto, siue respectiuo. Inquantum vero sumitur communiter vt est omnis generis, idem est omnipotens quod potens omne & omnem: hoc est habens potentiam agendi siue producendi quemcumque & quodcumque. Secundum primum modum aeque omnipotentes sunt tres personae diuinae. iuxta illud Athana. Dipotens pater, omnipotens filius, omnipotens spiritus sanctus. Et ad infinuandum quod ista omnipotentia essentialis est, & respectu eorum quae deus potest ratione es sentiae vt est essentia existens in personis simpliciter, non autem vt determinate est sub aliqua pro prietate: & ita quod non sit nisi omnipotentia essentialis: ideo continue subdit. Et tamen non tres omnipotentes: sed vnus omnipotens. sumendo l vnus essentialiter: & distribuit ly omnipotens pro omni absoluto. Secundum modum secundum potest omnipotens distribuere pro suppositis absolutis, qualia sunt in creaturis: & sic adhuc aeque omnipotentes sunt: & non tres omnipotentes: sed vnus omnipotens: vel pro suppositis respectiuis, qualia sunt in diuinis: sic alicui supposito diui no nulla conuenit potentia: quia nullum potest producere: vt spiritus sanctus: alicui vero vna tantum: quia tantum vnum potest producere vt filius spiritum sanctum tantum: alicui vero omnis: quia omnem pro ducibilem in diuinis potest producere vt pater. Propter quod isto modo solus pater dicitur omniotens. Vnde dicendo, omne quod potest pater potest filius, potest & spiritus sanctus, verum est: dicendo veroiomnem quem potest pater potest filius, potest & spiritus sanctus, falsum est. Pater enim potest producere filium quem non potest producere filius nec spiritus sanctus: & vterque spiritum san ctum, quem non potest producere spiritus sanctus. Vnde si arguatur sic: Omne quod potest pater potest filius, potest & spiritus sanctus: filium potest producere pater: filium ergo potest producere filius, potest & spiritus sanctus: non sequitur, quia argumentum peccat in forma conmutando quid in ad aliquid. Et hoc, quia vt dictum est supra secundum Magistrum Sententiarum, posse generare filium: non est posse alquid sed ad aliquid. & ly omne distribuit pro eo quod est quid tantum. Si vero arguatur sic: quemcunque potest pater produ cere potest producere filius aut spiritus sctuns: filium potest pter producere: ergo filium potest producere filius aut spiritus sctuns: bene sequitur: sed argumentum peccat in materia. maior enim est falsa. Secundum vero tertium modum omnipotens simul distribuit pro absolutis & rebus & suppositis: & cum hoc etiam pro suppositis relatiuis. Et ideo istis vltimis duobus modis solus pater omnipotens dicitur: & non est nisi vnus omnipotens vno personaliter accepto: quia de patre verum est dicere quod potest aut potuit producere omne & omnem: non autem verum est dicere quod filius aut spiritus sanctus potuit producere omne & omnem: quia licet potest filius producere omne: non tamen omnem: & hoc non quia non potuit: sed quia non oportuit, vt supra expositum est. Quemadmodum etiam potest dici de patre quod non genuit duos filios non quia non po tuit: sed quia non oportuit. Et sic est aliquid proprium quod pertinet ad omnipotentiam patris: quod non pertinet ad omnipotentiam filii: aut spiritus sancti: quod nullum est inconueniens: quia potentia aut omnipo tentia etsi dicat substantiam, non tamen nisi vt tracta est ad relationem secundum superius dicta. quia potentia, propria patri significat substantiam sub vno modo existendi determinato: quem quidem modum non significat potentia sed paterna proprietas: quae secundum Damascenum lib. i. ca. ix. non significat substantiae differentiam aut dignitatem: sed modum existentiae. vt in hoc differat significatio substam tiae, potentiae, proprietatis: quod substantia significat rem absolutam simpliciter: Potentia vero significat eandem rem: non autem aliquam differentiam eius: neque ipsum modum existendi, sed ipsam rem solam vt sub illo modo existit: siue sub illo modo existentem. Proprietas vero significat non sub stantiam neque differentiam substantiae: sed praecise modum existentiae: qui est quasi differentia personae cuius est ille modus existendi: & sub quo substantia existit in persona. Qui modus cum est, proprius vni perso nae, substantia sub illo existit tantum in vna persona & non in alia. Et propter hoc ipsa substantia est aliqua potentia in illa persona & illius personae, quae non est in alia & quae non est alterius personae. Sed sic ampliando significatum & distributionem omnipotentiae vt soli patri conveniat, non loquuntur sancti de omnipotentia dei: sed solum secundum quod dicit posse quid quod est omne agere vel operari, vel opeatum quod est absolutum quid: siue sit aliqua actio, siue operatio essentialis in deo manens intra, siue transiens in creaturam siue respectu creaturae extra, siue sit ipsum extra operatum. Posse autem ad aliquid vt actionem relatiuam vel suppositum relatiuum productum per actionem relatiuam, non comprehendunt sub omnipotentia, neque etiam potentiam quae est ad talem actum dicunt pertinere ad omnipotentiam. Vnde & potentia quam dicunt sancti conem tribus personis, est potentia pure essentialis & respectu actus essentialis. Est enim potentia ad actus notionales quasi medium inter pure notionalia & pure essentialia in eo quod est substantiale tractum ad notionale secundum praedicta: omnipotentia autem inter pu re essentialia computatur. dicente Ambrosio. ii. de trinitate. exponendo illud loannis. v. Omnia quae habet pater mea sunt. Quae sunt omnia: Non vtique locutus est de creaturis. Haec enim facta sunt per filium. Sed ea quae pater habet. i. aeternitatem, maiestatem, deitatem, quae nascendo possedit. Ergo cum ea habet quae pater habet (Scriptum est enim, Omnia quae habet pater mea sunt) omni potentem esse dubitare non possumus. Vnde & per posse ea quae pertinent ad actiones essentiales dei, probat filium esse aequipotentem patri subdens. Certe ostendat aliquis quid sit quod non possit dei filius. Quis ei adiutor cum caelum faceret fuit: quis adiutor cum conderet mundum: An quid in con stitutione angelorum & dominationum adiutorio non eguit, eguit vt hominem liberaret: Scriptum est in quit. Pater si possibile est transfer a me calicem hunc. Et ideo si omnipotens est, quomodo de possi bilitate ambigit: Ergo quia omnipotentem probaui, probaui vtique ambigere non posse eum de possibilitate. Ecce plane per illas actiones dicit se probasse filii omnipotentiam. Vnde & per huiusmodi actiones filius probat quod sit patri aequalis secundum diuinitatem. dicente Ambrosio ibidem. Dei filius vt dei se filium & aequalem probaret, quaecunque inquit pater fecerit, eadem & filius facit similiter Hlinc etiam dicit Hil. x. de triniitate. In eo vero quid dicitur Pater maior, confessionem paternae aucto- ritatis intellige. sicunt & illud est, Non potest filius a se facere quicquam nisi quod viderit patrem facientem Quaecumque enim ille facit, eadem & filius facit similiter. Dum vero a se facit id quid agitur secundum natiuitatem, sibi pater auctor est: & tamen cum quaecumque facit pater, & filius facit similiter, non in aliud aliquod quam in deum subsistat ad facienda omnia quae Deus pater faciat paternae omnipotentiae natura in se subsistente. Vbi nota quod non dicit paterna omnipotentia, sed paternae omnipotentiae natura: qua eadem omnipotentia essentialis eis communiter inest: licet aliquid conuenit patri proprie ratione suae omnipotentiae, vt dictum est. Posse ergo in aliquam opeationem notionalem vnam personam & non aliam, aut aliquem producere actione notionali quem in diuinis non potest producere aliqua alia persona, de hoc ni hil ad omnipotentiam dei essentialem, siue ad aequalitatem personarum secundum potentiam & omnipotentiam, de qua loquuntur sancti, & de qua inferius debet esse sermo. Vnde ad probandum aequalitatem suam cum patre, nequaquam dicit filius: Quemcumque producit pater, eundem & filius similiter producit. Hoc enim solum pertinet ad omnipotentiam patris, vt dictum est.