Quaestio 9

⁋ Alia quaetio. tertie principali annexa. Insuper quero utrum deus sub propria ratione deitatis sit subiectum theologie Quod non quia deo sub ratione deitatis non conueniunt primo omnes passiones illius scientie: tum quia multe prius conueniunt aliquibus creaturis: sic quod anima rationalis beatificabitur in visione et fruitione dei: quod resurrectio erit futura et huiusmodi: tamen quia aliquae primo conueniunt personis sicut pater generat etc. sed illud est primum subiectum cui primo conue niunt omnes passiones illius scientie: ergo etc. Secundo: quia omne subiectum scientie potest cognosci distincte et indistincte: quia eius notitia indistincta praesupponitur: et distincta acquiritur. Sed deus non potest cognosci distincte et indistincte. quia. vii. metha. simplex aut totaliter cognoscitur aut totaliter ignoscitur: deus autem est infinite simpli citatis: ergo etc.

⁋ Tertio. quia deus est subiectum alicuius scientie naturaliter acquisite: non ergo theologie. antecedens patet. qui in metha. probatur de deo multe passiones. consequentia patet qui idem sub eadem ratione non est subiectum diuersarum sci entiarum.

⁋ Confirmatur: probatum in scientia inferiori non potest esse subiectum in scientia superiori Sed deum esse probatur in scientia naturali et metha. ergo non potest esse subiectum in theolo gia. antecedens patet. quia subiectum es simpliciter primum in scientia. et per consequens esset aliquid prius subiecto superioris scientie.

⁋ Ad oppositum. nobilissimus habitus habet nobilissimum subiectum sub nobilissima ratione theologia est nobilissimus habitus: ergo etc

⁋ In ista quaestione est vna difficultas: quid est de ratione subiecti primi alicuius scientie. ideo primo videndum est de ea. secundo ad quaestionem.

⁋ Circa primum est vna opinio: quod ratio primi subiecti est continere in se virutaliter primo omnes veritates illius habitus. Quod probatur primo sic qui subiectum primum continet propositiones immediatas. quia subiectum earum continet praedicatum: et ita euidentiam totius propositionis: propositiones autem immediate continent conclusiones: ergo subiectum propositionum immediatarum continet omnes veritates illius habitus.

⁋ Probatur secundo sic qui primitas accipitur primo poste. ex diffinitione vniuersalis secundum quod dicit adequationem. obiectum autem se habet ad habitum sicut causa ad effectum: non est autem causa adequata nisi contineat virtualiter totum effectum. ergo etc.

⁋ Exponitur autem primo virtualiter: quod primum est illud quod non dependet ab alio sed alia ab ipso: ergo virtualiter continere est non dependere ab aliis in continendo sed alia ab ipso: hoc est quia per impossibile circumscripto omni alio manente intellectu eius adhuc contineret. nihil aliud autem continet nisi per rationem eius.

⁋ Item alibi declaratur hoc idem sic. in essent aliter ordinatis necesse est stare ad aliquod simplicitur primum: sed cognoscibilia alicuius scientie habent essentialem ordinem inter se et cognoscibilitatem: quia conclusivnes cognoscuntur ex principiis: et principia tandem si sint immediata cognoscuntur ex terminis. termi nus etiam praedicati principii cognoscitur ex ratione subiecti. quia principia communiter sunt per se nota secundo mo ergo subiectum cadit in diffinitione praedicati. ex. vii. metha. In isto ergo ordine tandem est deuenire ad aliquod subiectum simplex quod est subiectum principii. ex cuius notitia cognoscuntur omnia pertinentia ad scientiam et ipsa non cognoscitur ex aliis.

⁋ Contra istam opinionem: probo quod non sit de ratione subiecti continere virtualiter notitiam passionis. Secundo quod nec est de ratio ne subiecti continere virtualiter passionem Primum probo sic. non minus virtualiter nec minus perfecte comtinet causa efficiens effectum suum quam subiectum suam pas sionem: sed non obstante tali continentia: notitia cause non continet virtualiter notitiam sui effectus: ergo non obstante quod subiectum contineret suam passione: no titia subiecti non contineret notitiam passionis sue maior est manifesta. quia inter omnens continentias quando res contenta totaliter et realiter distinguitur a continente: illa est perfectior quae est cause efficientis respectu effe ctus: vel continetia causae finalis. quia illa quae est mate rialis est imperfectior. similiter illa sola competit deo. mi nor est manifesta: quia secundum istum ad distinctas quidditates cognoscendas requiruntur distincte rationes cognoscendi. ergo notitia distincta vnius quidditatis sine ratione cognoscendi propria respectu alterius quid ditatis: non sufficit ad cognoscendum aliam quidditatem.

⁋ Si dicitur: quod tunc requiruntur distincte rationes cognoscendi respectu distinctarum quidditatum. quando vna non continet virtualiter in alia.

⁋ Contra. tunc ad distincte cognoscendum omnes quidditates inferio res sufficeret distincta ratio cognoscendi ipsum solem. quia sol continet virtualiter omnes istas quidditates.

⁋ Si dicatur quod non sufficit: quia sol non est causa totalis istorum inferiorum.

⁋ Contra si sic. ergo requiritur alia cau sa ad hoc quod distincte cognoscatur effectus: cum ergo eodem modo subiectum non semper sit causa totalis passionis non sufficit distincta notitia subiecti ad habendum distinctam notitiam passionis.

⁋ Si dicatur aliter: quod passionis ad subiectum sunt plres dependentie et inti niores quam effectus ad suam causam: et ideo notitia subie cti sufficit: non notitia sue cause

⁋ Contra. aliquando passio non dependet nisi sicut accidens a suo subie cto: sed illa est imperfectior quam dependentia effectus ad causam efficientem

⁋ Preterea secundum istum doctorem in re pertorio perisiensi. qu iest quando aliqua respiciuntur ab aliqua potentia vel ab habitu: ita quod quodlibet illorum per suam rationem formalem natum est respici a potentia tali vel habitu. ibi nullum eorum est primum obiectum poten tie primitate virtutis: ergo ibi notitia vnius non conti net notitiam alterius: sed subiectum et passio frequent sic se habent quod sunt distincte res secundum eum. quod patet: quia ali bi probat iste doctor quod subiectum est causa efficiens sue passionis. aliter enim proposito non esset neccessaria: sed quaelibet res absoluta distincta per rationem suam formalem est motiua intellectus: quia quando aliquod est primum obiectum adequatum potentie quodlibet contentum est motiuum illius potentie: sed obiectum adequatum intellectus est ens: ergo quaelibet res est per se motiua intellectus: ergo nulla res est primum obie ctum primitate virtutis respectu alterius. Confirmatur quia quod est motiuum sensus habet virtutem mouendi intellectum qui est in potentia ad intellectionem: sed accidens est motiuum vitute propria ipsius sensus: ergo etc. Similiter illa res absoluta posset fieri sine subiecto: et per consequens pos set intuitiue videri: et tamen tunc non haberetur: notitia subiecti. ergo illa passio est per se motiua intellectus: es per consequens notitia vnius non continet notitiam alterius.

⁋ Istam ratio confirmatur per philosophum primo poste. quod deficien te sensu deficit scientia secundum illum sensum: sed aliquando obie ctum vnius sensus est causa obiecti alterius sensus: sicut secundum multos et videtur intentio philosophi qualitates tangibiles quae sunt obiecta sensus tactus sunt causae colorum et saporum: ergo quantumcumque haberetur perfecta notitia de tangibilibus. si deficeret sensus visus non posset haberi notitia de coloribus. ergo notitia causae non continet virtu aliter notitiam sui effectus. Et eodem modo quamuis iste qua litates tangibiles essent subiecta aliarum qualitatum et ille essent passiones earum: adhuc deficiente sensu visus non cognoscerentur: ergo notitia subiecti non est sufficiens ad cognoscendu passionem.

⁋ Secundo arguo sic. secundum principia istius: quod continet perfectam notitiam alicuius continm eius notitiam imperfecta: sed notitia subiecti non continet notitiam imperfectissimam ipsius passionis: quia non continet quid nominis: quia tunc non esset pricognitio: ergo nullam notitiam passionis continet subiectum virtualiter

⁋ Tertio arguo sic. continentia vir tualis notitie conclusionis maxime attribuenda est medio: sed subiectum non est medium. ergo subiectum non continet primo virutualiter notitiam conclusionis. maior est ma nifesta: quia medium et causa idem sunt ii. poste. sed continentia virtualis maxime attribuitur causae. Similiter possibile est habere distinctam notitiam subiecti: et tamen ignorare passionem sibi inesse propter ignorantiam sue cause exrinsece puta possibile est intelligere abstractiue lunam. et tamen ignorare an eclipsetur: quia nescitur an terra inter ponatur.

⁋ Si dicatur quod medium est diffinitio subie¬ cti. et per consequens est subiectum realiter: et ita. si continentia virtualiter attribuitur medio attribuenda est etiam subiecto

⁋ Contra. medium est causa inherentie passio nis ad subiectum secundum istos. sed causa illius inherentie est frequentur causa extrinseca quae distinguitur realiter a sub iecto. patet in exemplo adducto. ergo continentia virtua lis magis attribuitur alteri quam subiecto.

⁋ Confir matur. quia secundum philosophum id est phisicorum. et libro posteriorum in diuersis locis. notitia rei dependet ex notitia omnium suarum causarum. qualiter tamen hoc sit intelligendum patebit postea. ergo notitia passionis non tantum depedet ex notitia subiecti: sed ex notitia aliarum causarum. igitur subiectum non primo continet passionem.

⁋ Quarto arguo sic. secundum istum doctorem: nihil ducit in cognitionem alterius nisi quod continet ipsum vir tualit vel essentialiter. sed multe sunt passiones re spectiue vel connotatiue secundum alium modum loquen di: quai nullo modo possunt cognosci nisi prius cognito aliquo quod non contiuetur in subiecto nec virtualiter nec essentialiter. ergo notitia subiecti non continet no titiam illarum passionum. quia non continet virtualitur no titiam illorum que praesupponuntur notitie passionum. Minor patet. quia esse beatificabile est passio crea ture rationalis. et ista passio nullo modo potest cogno sci nisi cognita beatitudine: quia si sit respectiua cum notitia illius respectus dependeat ex notitia sui termini. oportet quod terminus praecognoscatur. eo dem modo si sit connotatiua. Similiter esse creabile est passio creature. Similiter posse habere caritatem est passio creature rationalis. et similiter esse informabile est passio materie. et tamen forma caritas. beatitudo. et huiusmodi quae sunt vel termini istarum passionum vel connotantur per istas passiones. non continentur in istis subiectis. nec virtualiter. nec essentialiter. et per consequens no titia ipsorum non causatur a notitia subiecti. nec per consequens istarum passionum quibus notitia ipsorum praesupponitur.

⁋ Si instetur conclusio istam rationem. quod iste non sunt passio nes proprie loquendo. quia semper subiectum est perfectius sua passione. ita non est hic. Similiter subiectum est causa sue passionis efficiens. ita non est hoc. hoc non valet qui ille propositiones cum sint neccessarie oportet quod sint per se prino modo: vel secundo modo. sicut fuit declaratum in vna quaestioe sed non sunt per se primo modo. ergo secundo modo. et per consequens praedicatum est passio subiecti. non tamen oportet quod semper sit propria passio. Et quando dicitur quod subiectum non est imperfectius sua passione. dico quod siue passio in se sit perfectior siue imperfectior. aliquando aliquid importatum per passionem est perfectius ipso subiecto. sicut est in proposito. et ita cum notitia imperfectioris non contineat virtualiter notitiam perfectioris. secundum istos. sequitur quod subiectum non con tinet virtualiter notitiam illius importati per passionem. nec per consequens notitiam passionis. Et quando dicitur quod subiectu est causa efficiens sue passionis. hoc ondetur postea esse filuatum.

⁋ Si dicatur aliter quod sufficit cognoscere illud importatum per passionem in communi conceptu sibi et aliis. et talem notitiam consusam illam continet virtualiter prim subiectum: et ita notitiam passionis.

⁋ Contra. Itupugnatio non tantum sunt iste passiones vt important aliquid in communi: sed vt important aliquid in particulari: sicut esse creabile a tribus suppositis subsistentibus in vna natura: et tame iste passiones numquam possunt cognosci virtute subiecti

⁋ Quinto arguo sic. si subiectum sic contineret praedi catum etc. sequitur quod cognito aliquo subiecto quaelibet passio posset de eo euidenter cognosci: concluso est simpliciter falsa. consequentia patet. quia posset haberi notitia passionis virtute notitie subiecti: et hiis habitis posset haberi notitia praemissarum: et tandem notitia conclusionis. st alsitas consequentur patet: quia si sic omns tales essent euidenter cognoscibiles. anima intellectiua est beatificabilis: homo potest videre diuinam essentiam potest habere caritatem quae tamen non possunt cognosci natura liter: sed tantum supenaturaliter.

⁋ Si dicitur sicut dicit iste doctor: quod anima vel potentia intellectiua non est nob naturaliter cognoscibilis sub illa ratione propria et spaciali sub quai ad talem finem ordinatur: et sub quae est gratie capax confir mate. et sic de aliis. non enim cognoscitur a nobis anima nec natura nostra pro statu isto nisi sub ratione aliqua ge nerali abstrahibili a sensibilibus sub qua non ordinatur ad beatitudinem: nec ad visionem diuine essen tie. et ideo iste passiones non possunt a nobis cognoscivirtute notitie subiecti nobis possibilis pro statu isto

⁋ Contra. anima nostra sub illa ratione est naturaliter con gnoscibilis vel a se vel ab aliqua alia natura intellectuali: et tamen ille finis a nulla natura intellectu ali est naturaliter cognoscibilis. Similiter esse perpetuabile in infinitum: est passio istorum inferiorum: et tamen non potest eui denter cognosci quantumcumque subiecta distincte cognoscantur.

⁋ Preterea ista accidentia secundum istum distincte cognoscuntur a nobis pro statu isto. et tamen depedentia sui ad substantiam non potest cognosci in parti culari sicut nec substantia ipsa a quae dependet secundum istum doctorem. Similiter ex istis accidentibus quantumcunque co gnoscantur distincte et in particulari: non possunt in particula ri cognosci omns sue causae: et ita videtur sates manifestum quod multe sunt passiones creaturarum quae non possunt natu raliter cognosci quantumcumque subiecta earum cognoscam tur.

⁋ Sexto arguo. si sic. ergo quaelibet passio estis est per se nota de ente. consequens fallum: probatio consequentie qui si subiectum sic continet praedicatum: ergo quaelibet propositio talis enuntians passiones entem de ente esset nota ex no titia termiorum: quia cognito subiecto distincte et potest dicato statim scitur propositio. per te: sed ens non potest cognosci nisi distincte: quia est simpliciter simplex. per te: ergo quaelibet talis propositio esset per se nota. Similiter accipio vnam ta lem propositione: aut ipsa est nota ex terminis aut non. Si sic habentur propositum. Si non: ergo notitia distincta sub iecti non continet virtualiter primo notitiam passionis: sed requiritur aliquid aliud quod continet illam notitiam saltem per ticularitur.

⁋ Si dicatur quod est vna passio prior quan continet ens vtualiter. et illa continet passionem poste fiorem. et ideo sine ea non potest alia cognosci virtute notitie entis.

⁋ Contra. tum expositionis quod continet ver tualiter omni alio per impossibile circumscripto. ergo circumscripta illa passione quam ponis priorem adhuc continebit virtualitur.

⁋ Preterea. salte sequitur illud quod a nobis pro statu isto omnes passiones entum possun euidenter cognosci de ente. quia habita notitia enum quae non potest esse nisi distincta secundum istos. statim habetur notitia prime passionis. et per consequens notitia secunde pas sionis et tertie et quarte. et sic de omnibus aliis. sed illud est manifeste sfiltum. quia non potest a nobis euidenter cognosci quod omne ens est a nobis cognoscibile in tuitiue. et sic de multis. etiam secundum istum doctorem. ergo etc. Si dicatur ad omnia illa quod non intelligit ista opi nio quod notitia inconplexa subiecti sit causa notitie incoplexe passionis. sed intelligit de notitia complexa

⁋ Contra. hoc non videtur esse intentio suam. quia in prima ratione sua dicit quod conclusiones continentur in principiis et certum est quod illa sola continentia est illa quae est inter complexa. postea autem dicit quod propositiones continentur in terminis. et quod terminus praedicatus in subiecto. ergo in isto processu intelligit quod notitia inconplexa continet notitiam incomplexam. Similiter hoc patet per expositio nem ipsius de primo continere. quia dicit illud primo comtinere quod sic cotinet quod ab aliis non dependet in continendo. sed omnia alia ab ipso. sed hoc non posset verum esse nisi ipsum subiectum continet notitiam incomplexam passionis.

⁋ Preterea. hoc patet per secundam rationem suam qui ibi accipit quod subiectum est causa adequata totius habitus. ergo est causa notitie incomplexe passionis.

⁋ Si militer arguo per rationem suam aliam. quia in essentialiter ordi natis cotingit stare ad vnum primum. sed notitie iste incomplexe ordinantur essentialiter secundum eum. ergo est prima contines aliam. Similiter hoc patet per exemplum suum ibidem. quia dicit quod ysocheles continet omnes passiones trianguli ergo triagulus quod est quoddam incomplexum continet vertualit suas passiones.

⁋ Preterea. in diuersis locis accipit istam propositionem. quod obiectum quodcumque cum intellectu agente vel possibili cooperante secundum vltimum ver tutis sue facit sicut effectum adequatum conceptum suum proprium. et conceptum omnium essentialiter vel virtualiter inclusorum in eo: sed non facit conceptum aliorum inclusorum essentialiter per discursum qualis est inter complexa. ergo nec aliorum virtaliter inclusorum. Et quod intelligat de notitia incomplexa respectu notitie incomplexe: et non respectu complexe patet. quia talis continentia semper est per discursum vel per consequentiam aliquam. sed ipse vult ibidenquod virtualiter inclusa in aliquo subiecto non cognoscum tur ex illo subiecto per discursum. Unde dicit ibidensic. praeter conceptum suum proprium adequatum et inclusa in ipso altero dictorum modorum nihil potest cognosciex subiecto nisi per discursum. sed discursus praesupponit cognitione simplid ad quod discurritur.

⁋ Preter ea. ibidem immediate accipit istam propositionem. nullum subiectum facit in aliquo intellectu conceptum sim¬ plicem proprium sibi: et conceptum simplicem alterius ob iecti: nisi contineat illud aliud obiectum essentialiter vel virtualiter: ergo secundum eum subiectum facit conceptum simplicem illius quod virutualiter includit in eo: sed conceptus simplex vel est notitia incomplexa vel cognoscitur no titia incomplexa. Contra secundum quod subiectum non sem. per includat virtualiter ipsam passionem: quia si sic: hoc non est nisi vel quia causat aliquam rem realiter distinctam si bi inherentem vel quia causat conceptum istius rei. Non potest dici secundo modo: quia numquam potest causare conceptu rei nisi causet notitiam rei sed non est causa notitie sicut proba tum est ergo nec conceptus. nec potest dici primo modo quia semper pas siones ille non sunt res absolute realiter distincte secundu istos: quia creatiuum: verum bonum: et huiusmodi sunt passio. nes aliquorum: et tamen non sunt res ab eis distincte.

⁋ Preterea aliquando passio importat aliquid perfectius subiecto: sicut esse in potentia ad formam: quae est perfectior ipsa materiam: sed perfectius isto modo non continetur in imper fectiori: tunc enim notitia imperfectioris contineret. virtualiter notitiam perfectioris conclusio eos.

⁋ Ideo quamtum ad istum articulu dico primo quod vniversaliter nunquam notitia vnius rei extra incomplexa est causa sufficies etiam qui intellectu. respectu prime notitie incomplexe alterius rei.

⁋ Secundo quod subiectum non semper continer irtualiter: suam passione.

⁋ Tertio quod non semper notitia distincta subiecti incomplexa et notitia distin cta passionis sufficiunt ad notitiam propositionis compo site ex illo subiecto et ista passione.

⁋ Quarto ostendam quid sit de ratione subiecti primi.

⁋ Primum declaratur per experientiam: quia quaelibet experitur in se quod quan tumcumque cognoscat intuitiue et perfecte aliquam rem numquam per hoc cognoscit aliam rem nisi prehabenat notitiam illius alterius rei. Uerbi gratia si cognoscam ista inferiora: et numquam vidissem corpora superiora: nullam no titiam haberem de sole et luna et stellis et huiusmodi corporibus. Et ratio est: quia omnis notitia abstractiua ali cuius rei in se: vel notitia simplex propria alicuius rei naturaliter loquendo praesupponit notitiam intuitiuam eiusdem rei. sed notitia intuitiua alicuius rei numquam potest haberi naturaliter nisi effectiue vel mediate vel immedi ate ab illa re: ergo nec notitia abstractiua eiusdemet per consequens nulla. maior patet et maxime de notitia acquisita quamuis aliter posset fieri per diuinam potentiam: quia sic argutum est. inter causam et effectum est ordo et depedentia maxime essentialis: et tamen ibi notitia incomplexa vnius rei non continet notitiam incomplexam alterius rei: et hoc etiam quaelibet in se experitur: quia quantucumque perfecte cognoscat aliquam rem numquam cogitabit cogitatione simplici et propria de alia re: quam nunquam prius apprehendit nec per sensum nec per intellectum. sicut si aliquis intuitiue videret substantiam: numquam per hoc distincte cognosceret aliquod accidens in particulari. Si dicitur quod si subiectum cognosceretur secundum omne suum esse quod tunc cognoscerentur omns passiones: puta si cognosceretur secundum esse secundum quod est subiectum istius passionis con gnosceretur ista passio. et sic de aliis. Similiter si cognosceretur causa sub ratione causae etiam cognosce retur effectus.

⁋ Primum istorum nihil valet. quia quaero de illis rationib. aut dicut aliquid a parte rei. aut ni hil. si nihil. ergo sine illis potest subiectum distincte et perfecte cognosci. si aliquid. aut ergo dicunt quidditate rei. aut partem quidditatis. aut aliquid sibi accidentale. Si primo modo habetur propositum. quia tota quid ditas rei potest cognosci sine notitia cuiuscunque passionis. Si secundo modo dicatur illa esse vel rationes erunt quedam passiones illius rei. et per consequens dicere. quod si cognosceretur secundum omnia sua esse: vel omnes suas rones. est dicere. quod si cognosceretur subiectum cui suis passionibus cognoscerentur passiones.

⁋ Similiter cognoscere aliquid inquantum est subiectum passionis neccessario praesupponit notitiam passionis. ergo sic cognoscere subiectum non est causa notitie passionis. sed magis effectus

⁋ Ex isto patet. quod idem subiectum sub eadem ratione a parte subiecti. quae ratio debet praesupponi passioni. potest esse subiectum diuersarum passionum sicut idem sub eadem ratione a parte subiecti potest esse sub iectum diuersorum accidentium. quamuis propter diuersitatem accidentium consequantur diuerse denominationes. sed illa sic denominantia magis habebunt rationem passio num quam subiectorum. Uerbi gratia. sub eadem ratione a parte subiecti est infrigidabile et calefactibile. ita quod istis rationibus quae sunt calefactibile et infrigidabile nulla distinctio praesupponitur a parte subiecti. et sic declaratum est in alia quaestione calefactibile et infrigidabile et huiusmodi cum praedicentur neccessario de eodem. et per consequens primo modo vel secundo modo dicendi per se. et non primo modo: sed secundo modo. oportet quod sint passiones. et ita est de mobili. de quanto. et omnibus huiusmodi respectu substantie. quia ille rationes sunt propter quas multi ponunt quod de eodem subiecto sub alia et alia ratione sunt distincte scientie illius subiecti. sicut de corpore inquantum est mobile est scientia naturalis. de corpore inquantum est quantum est mathe. quia iste rationes scilicet esse mobile. et esse quantum sunt passiones corporis.

⁋ Et ex isto sequitur. quod propter distinctionem passionum sine omni distinctione a parte subiecti possunt esse distincte scientie de eodem subiecto. et per consequens scientia illa dependet equaliter a passione sicut a subiecto. et ita continetur virtualit modo suo in passione sicut in sub iecto suo. et ita subiectum non primo continet scientiam qui dependet in continendo a passione

⁋ Secundum non va let. quia cognoscere causam sub ratione cause praesupponit notitiam illius rei quae est effectus. quia secundum eos causa inquantum causa dicit respectu. sed respectus praesupponit notitiam tam fundamenti quam termini. ergo illa notitia non est causa notitie effectus. sed magis econuerso.

⁋ Similiter sicut: qua cognoscit causam sub ratione causae cognoscit effectum. ita quae cognoscit effectum sub ratione effectus cognoscti causam. ergo propter hoc non plus continet virtualiter notitia causae notitiam effectus quam ecouerso.

⁋ Similiter quaelibet res habet tales rationes respectu omnium rerum: quia non est aliqua res ad quam non habeat certum excessum in perfe ctios: ita quod excedat vel excedatur. et per consequens non potest cognosci sub talibus esse nisi omnia cognoscantur: et ita quaelibet res notitiam omnium virutualiter contineret.

⁋ Si di catur sicut aliqui dicunt: quod cognitionem proprietatis contineri virtualiter in aliquo potest intelligi triplicitur. vel tantum sicut in causa efficiente: vel sicut in obiecto repraesentante: vel sicut in subiecto immediate continente talem passionem quae de illo subiecto neccessario dicitur. Illud quod con tinetur duobus modis primis virtualiter in aliquo non pertinet neccessario ad scientiam de illo: sed illud quod continetur tertio modo.

⁋ Sed istud non videtur esse ad propositum: quia tunc subiectum continere virtualiter notitiam passionis non est aliud quam subiectum continere virtualiter passionem: sed subiectum potest continere virtualitur passionem quamuis non possit causare notitiam passionis: ergo etc.

⁋ Secundo dico quod subiectum non continet semper virtua liter passionem: quia frequentur passiones sunt quodam conce ptus respectiui secundum aliquos: vel connotatiui secundum alios. et imporiant aliqua quae non continentur virutaliter sub subiecto.

⁋ Tertio dico quod etiam non semper notitia distincta subiecti et notitia distincta passionis immediate continent virtualiter notitiam illius propositionis immediate: quia secundum istum doctorem ista est immediata: ca lor est calefactius. Nec quaerenda est alia causa quare calor est calefactius nisi quia calor est calor. et tamen potest cognosci subiectum distincte. et similiter passio distincte: et non ista propositio calor est calefactiuus: ergo etc. Assum ptum patet. quia si aliquis videret calorem intuitiue per intel lectu: et cognosceret distincte quod sol calefaceret ista inferiora. si numquam cognosceret per experientiam quod calor produceret calore: quia nullum calefactibile esset sibi approximatum talis non plus cognoscet euidenter quod calor est calefactiuus: quam quod albedo est pro ductiua albedinis. Et ita notitia distincta sub iecti et passionis non sufficiunt ad notitiam talis prorationis immediate.

⁋ Ideo dico quod ad notitiam talium veritatum frequenter requiritur notitia intuitiva mediante qua accipitur notitia euidens propositionis contingenter sine qua notitia euidens talis vniversalis et neccessarie haberi non potest sic declaratum est superius.

⁋ Eodem modomodo est de homine et risibili: quia si numquam aliquis per experientiam cognosceret hominem ridere: nesciret vtrum homo esset risibilis an non

⁋ Circa quartum dico: quod non est de ratione subiecti continere virtualiter passiones sicut declaratum est. nec etiam quod ab ipso denominetur et spe cificetur scientia: quia subiectum potest esse idem simplicitur: idem re et ratione: et tamen scientie esse distincte propter distinctionem passionum. nec est de ratione subiecti quod a subiecto scientia habeat suam dignitatem. quia subiecto existente eodem. propter maiorem nobilitatem vnius passionis quam alterius potest vna scientia esse nobilior quam alia: sicut sci entia quae scio quod omnis homo est beatificabilis est nobilior illa quae scio quod omnis homo est risibilis. et tamen subiectum est idem. sed vna passio est nobilior alia. Similiter nobilior est scientia qua scio quod anima intellectiua est beatificabilis. supposito quod hoc sci retur euidenter quam illa qua scio quod anima intellectiua est peccabilis. posi to etiam quod hec esset scita scientia proprie dicta. Nec de ratione subiecti est quod sit primum quod occurrit intelle ctui in illa scientia et alia sub ratione eius. quia aliquando et prius primitate generationis: et prius primitate perfectionis occurrit passio quam subiectum. quia aliquando passiones et sunt notiores. et sunt perfectiores. Uerbi gratia passiones importantes accidentia sunt notiores ipsis subiectis. et fere vniversaliter. actus et operationes ex quibus sumuntur passiones sunt notiores quam subiecta. Si militer forma quae importatur per passionem materie est per fectior ipsa materia. Et ex hoc sequitur quod non est de ratione subiecti quod sit primum mouens. nec quod sit prima ratio mouendi intellectum ad omnem notitiam ad quam inclinat talis habitus. Nec est de ratione subiecti quod eius notitia principaliter intendatur in scientia. quia prin cipaliter intenditur notitia totius propositionis. Similiter aliquando subiectum eque perfecte praecognoscitur. sicut luna non perfe ctius cognoscitur quia scitur quod eclipsatur. sed aliquid aliud cognoscitur de ea quod prius non cognoscebatur.

⁋ Ido dico quod de ratione subiecti scientie non est aliud nisi quod subiiciatur respectu praedicati in propositione scita scientia pro prie dicta. ita quod vniversaliter idem et sub eadem ratione est subiectum scientie et subiectum conclusionis scite. hoc declaratur. quia aut subiectum scientie et subiectum conclionis sunt idem simpliciter. et habetur propositum. aut non sunt idem sed hoc est impossibile. quia impossibile est scientiam haberi si ne notitia subiecti illius scientie. sed scientia potest haberi sine notitia cuiuscumque quod non est aliqua praemissarum. nec conclusio. nec subiectum conclusionis. nec praedicatum. nec medium. ergo relinquitur quod sit subiectum conclusionis.

⁋ Confirmatur. quia omne subiectum alicuius scientie aliquod in complexum est. sed praeter subiectum conclusionis et praedicatum nullum est incomplexum nisi medium. et non est praedicatum conclusionis nec medium. ergo etc.

⁋ Si dicatur quod ista ratio non procedit nisi odme scientia vnius conclusionis habita per vnam demonstrationem. nunc autem quaritur de subiecto scientie per quam sciuntur multe conclusiones. Ista instam tia non valet. quia quando sunt disticte scientie partiales. sicut subiectum cuiuslibet scientie partialis se habet ad quan libet scientiam partialem. ita et subiectum totius scientie includentis omnes illas scientias partiales: siue formaliter: siue equiualentur. si sit vnum se habet ad totam illam scientiam ergo sicut subiectum scientie partialis et subiectum conclusionis sunt simpliciter idem. ita subiectum totius scientie et subiectum omnium conclusionum erunt simpliciter idem.

⁋ Preterea secundum eos subiectum est illud de quo considerantur proprietates et passiones. sed tale est semper subiectum conclusionis vel conclusionum. ergo de ratione subiecti est quod sit subiectum conclusionis vel conclusionum.

⁋ Preterea illa est prima ratio subiecti. qua posita omni alio circumscripto aliquid potest esse subiectum. et qua non po sita quocumque alio posito non potest esse subiectum: sed hoc solo posito quod aliquid sit subiectum conclusionis scite scientia proprie dicta vel conclusionum. omni alio cir cumscripto. puta quod non contineat virtualiter: et sic de aliis conditionibus vere erit subiectum: quia ista scientia vere habebit aliquod subiectum. et certum est quod nullum potest dari nisi subiectum conclusionis.

⁋ Similiter. quaecumque alia conditione posita: si non sit subiectum in conclusione non potest esse subiectum in scientia.

⁋ Eodem modo dico: quod ratio subiecti vel est ipsum subiectum conclusionis: et tunc ratio subiecti et subiectum sunt simpliciter idem. vel est pars subiecti. hoc patet. quia impossibile est habere scientiam ignorata ratione subiecti: sed scientia potest haberi ignorato illo quod non est aliquod complexum in demonstratione: nec terminus: nec pars termini illius demonstrationis: ergo oportet quod ratio subiecti vel sit complexum aliquod vel inconplexum. vel pars incomplexi: et non potest esse complexum nec medium nec praedicatum. ergo est subiectum vel pars subiecti

⁋ Confirmat. quia sicut ratio cognoscendi se habet ad cognitionem: ita aliquo modo ratio subiecti. se habet ad sci entiam: sed ad cognitionem semper concurrit ratio cogno scendi: ergo eodem modo ad scientiam semper concurrit ratio subiecti: ergo ignorata vel non expressa ratione subiecti: non potest haberi scientia

⁋ Si dicatur quod quando scitur ista conclusio. omnis homo est susceptibilis discipline. ibi ratio subiecti est anima intellectiua: quia per eam competit homini hoc passio: et tamen anima intellectiua ibi non est subiectum nec pars subiecti.

⁋ hoc non valet: quia ratio subiecti secundum quod modo loquimur distinguitur: et a praedicato et a medio. Et ideo quia anima est illud per quod conuenit hoc passio homini: erit medium demonstradi illam passionem de homine. et non ratio subiecti secundum quod loquimur de ratione sub iecti.

⁋ Sed contrsao praedicta ocurrunt aliqua obiectiones. Prima: quia videtur quod notitia subiecti contineat virtualiter notitiam passionis: quia sicut aliquo se habent in enti tate ita se in cognoscibilitate habent: sed subiectum est causa entitatis passionis. ergo notitia subiecti est causa notitie passionis

⁋ Preterea per diffinitionem subie cti sciuntur omnes proprietates et passiones ipsius: secundum con men id est de anima. et. iiii. phi. Unde dicit iiii. phi. commento xxxi. Diffinitio quae dat quidditatem loco debet habere tria quorum vnum est vt dissoluantur quaestiones accidentes in co. Secundo vero vt per illam appareat causa esse rerum exi tentium in eo per sensum scilicet causa omnium accidentium senibilium in eo. Diffinitiones enim complete. nate sunt reddere causam omnium accidentium existentium in re.

⁋ Ex ista auctoritase patet: quod quando aliquid cognoscitur distincte et diffinitiue: potest cognosci virtute illius notitie omne accidens illius. et per consequens multofortius omnes pas siones.

⁋ Preterea. notitia principiorum continet virtualiter notitiam conclusionis. similiter notitia inferioris continet notitiam superoris: ergo non est inconueniens vnam notitiam continere aliam

⁋ Preterea notitia similitudinis sicut statue causat notitiam illius cuius est similitudo.

⁋ Secundum dubium: quia videtur quod notitia causarum quod est sufficiens ad causandum notitiam effectus: vt videtur velle philosophus primo phisicorum: et in aliis locis.

⁋ Ter tium dubium est: quia no videtur quod idem sit subiectum scientie et sul iectum conclusionis. quia cuiuslibet scientie sicut metha. et naturalis philosophie est vnum primum subiectum: et tamen non est vnum subiectum conclusionis: sed sunt multa subiecta multarum conclusionum.

⁋ Preterea sicut se habet obiectum ad potentiam ita subiectum ad scientiam: sed obiectum primum potentie est aliquid commne ad omnia alia obiecta: ergo subiectum primum scientie est aliquid commune ad omia alia

⁋ Preterea commen. iii. metha. sicut vna scientia considem rat de omnibus rebus attributis sanitati scilicet medicia ita vna scientia debet considerare de omnibus rebus attribui enti: ergo videtur quod ens est primum subiectum omnium conclusionum

⁋ Quartum dubium est: quid est subiectum illius habi tus quo sciuntur principia et conclusio.

⁋ Quintum dubium est: quodo de eodem sub eadem ratione possunt esse distincte scientie.

⁋ Ad primum istorum dico quod posito quod sub iectum contineret virtualiter passionem. adhuc notitia subiecti non contineret virtualiter notitiam passionis. Et quando dicitur: sicut aliquid se habet ad entitate etc. Dico quod quantum ad aliquid est simile et quantum ad aliquid non. Quantum enim ad hoc est simile: quod sicut entitas vnius est nobilior entitate alterius: ita cognoscibilitas vnius est nobilior cognoscibilitate alterius: et notitia vnius nobilior notitia alterius. Quantum autem ad causalitatem non est sic. quia si ita esset: tunc sic notitia effectus saltem complexa potest esse causa notitie complexe ipsius causae: ita ipse effectus posset esse causa ipsius causae quod falsum est. Similiter sol est causa virtualis vermis et causa calori et tamen notitia inconplexa sol non est causa notitie incon plexe vermis et caloris. Et ideo non obstante quod en titas vnius esset causa entitatis alterius. non tamen oporteret quod notitia esset causa notitie

⁋ Ad aliud potest dici: quod diffinitio est causa omnium etc. quia in acquirendo comple xam notitiam passionis vel passionum et accidentium sub iecti alicuius concurrit diffinitio subiecti sicut cau sa partialis: et hoc ipsa vel aliqua pars eius: quia aliquando vna pars est ratio demonstrandi aliquis passiones de subiecto. aliquando alia pars est ratio demonstrandi alias passio nes de ipso

⁋ Sicut de homine per animam rationalem tamquam per medium demonstratur: quod potest discernere. svllogisare. peccare. et huiusmodi. et de homine per corpus tamquam per medium demonstratur: quod est risibilis. alterabilis. et sic de aliis. Et sic apparet causa omnium accidentium per dif finitionem: et hoc vel per se ipsam vel per aliquam sui partem. Non tamen possunt talia sciri sine omni experientia: et ita diffinito subiecti non est causa totalis. Aliter dicitur quod commenloquitur de diffinitione data per additamentum. qualis diffinitio solum potest competere loco. et illa si sit con pleta debet exprimere illa per quae distinguitur. vel potest nobis innotescere eius distinctio ab aliis. et ita per diffinitionem eius tamquam per causam partialem sciuntur illa quae competunt sibi et soluuntur quaestiones difficiles cir ca naturam ipsius: non tamen per hoc excluditur notitia alio. rum. Ad aliud. concedo quod notitia vnius obiecti con tinet notitiam alterius obiecti. et hoc contingit per illa tionem. Sicut quando conclusio infertur ex praimissis. Uel per compositionem: sicut quando ex notitia termini vel terminorum cognoscitur euidenter aliqua propositio siue comtingens siue neccessaria. Uel per abstractionem: sicut cognito aliquo singulari virtute illius notitie potest abstrahi aliquod commune et sic cognosci. et tamen sine omi notitia preuia cuiuslibet singularis non potest co gnosci. Et ideo notitia illius singularis erit causa no titie illius communis. tamen notitia vnius singularis numquam est causa sufficiens cum intellectu notitie alterius rei singularis quae non est communis sibi.

⁋ Ad aliud. quod quando notitia similitudinis causat notitiam illius cuius est similitundo. illa non est causa sufficiens cum intellectu: sed neccea rio requiritur notitia habitualis illius cuius est similitudo. Unde si aliquis vide ret statuam herculs: et nul lam notitiam penitus haberet de hercule. non plus per hoc cogitaret de hercule quam de achille: sed quia prius nouit herculem et remanet in eo notitia habitu alis herculis. ideo postea quando videt similitudinem suam virtute illius notitie habitual herculis et istius visionis similis. ducitur in actum rememorandi de her cule. et non in notitiam primam ipsius herculis. Et ideo dictum est prius: quod notitia vnius rei extra non ducit suf ficienter cum intellectu in notitiam primam incomple xam alterius rei in se. Et voco notitiam rei in se: quando illa cognitione nec aliqua parte ipsius aliquid aliud ab illa re intelligitur Per quod excluditur instantia per quam probatur quod cognosco papam quem nunquam vidi.

⁋ Et si quaeratur. quae est causa istorum dictorum. Dico quod na tura rei. sed hoc constat nobis per experientiam. omnia enim praedicta experimur in nobis.

⁋ Ad secundum di bium dico quod notitia omnium causarum simul non sufficit ad causandum notitiam incomplexam ipsius effectus: concui runt tamen notitie causarum salte sicut causae partiales ad notitiam complexam de effectu Et hoc intelligit philosophus quia loquitur de notitia discursiua qualis solum est inter co plexa

⁋ Ad tertium dico quod metha. et mathe. non est vnum subiectum loquendo de virtute sermonis sed quot sunt subiecta conclusionum tot sunt subiecta scientiarum. Ueruntamen inter illa subiecta potest esse multiplex ordo: sicut aliquando est ordo praedicationis. quia in illa scientia demonstrantur aliqui passiones de communi. aliquando de inferioribus suis. Pot autem esse ordo perfectionis qui vnum est nobilius et aliud ignobilius. pPotest etiam esse ordo totalitatis. quia vnum vel importatum per vnum subiectum est totum: et aliud est pars essentialis vel stegralis. Et frequenter primum subiectum inter omnia subiecta assignatur primum subiectum illius totius scientie quod tamen secundum varietatem non est verum: quia sicut ipsa scientia non est vna ita nec habet vnum subiectum. In ter tamen omnia illa subiecta potest est aliquod primum priemi tate aliqua. Sicut in libro phi. primum subiectum pri mitate praedicationis respectu aliquorum: et primita te perfectionis respectu aliorum et primitate totali respectu aliorum scilicet respectu materie et forme: po nitur a multis corpus naturale. Et tamen secundum rei veritatem non est subiectum totius libri pisicorum: sed tantum illius partis in qua demonstrantur passiones de ipso corpore naturali et non de eius contentis: nec de eius partibus: nec de quocumque alio. hoc patet quia idem po nitur subiectum libri phi. et totius philosophie na turalis. quia in libro phi. determinatur de illo in communi et in aliis libris de eius contentis. Similiter idem ponitur subiectum libri priorum et totius logice: quia in libro prio rum determinatur de fillogismo in communi. et in aliis li bris de eius contentis: sicut in libro posteriorum etc. vel de eius partibus. sicut in libro praedicametorum et periar. Et tamen hoc non obstante: distinctorum librorum ponuntur ab eis distincta subiecta: et per consequens non habet tantum vnum subiectum: sed multa subiecta secundum multitudinem conclusionum habentium distincta subiecta. inter quae tamen est vnum primum vna primitate praedicationis resspectu diuersorum. Et aliquando vnum est primum vna primitate. et aliud primum primitate alia. Et ista forte est causa: quare aliqui posuerunt quod ens est subiectum metha. et alii quod deus: quia inter omnia subiecta deus est primum primitate perfectionis: et ens primum primitate praedicationis.

⁋ Et ideo dico: quod sicut secundum omnes phsienia naturalis est vna scientia extendendo vnitatem: et similiter mathe. et tamen quaelibet istarum habet distinctas partes habentes distincta subiecta et per consequens non habent tantum vnum subiectum: ita libri phi. et geometria. et huiusmodi partes praedictarum scientiarum habent distinctas partes habentes distincta subiecta. inter quae tamen est ordo sicut declaratum est. Et ita nec libri phi. nec libberi de anima est tantum vnum subiectum: sed sunt distincta subiecta distinctarum partium illarum: in quibus de di stinctis aliqua passiones ostenduntur. Et ita aliud est subiectum illius partis in qua determinatur de anima in communi: et aliud in illa in qua determinatur de anima sensi tiua. et aliud illius partis in qua determinatur de anima intellectiua: et sic de aliis. Et hoc probatur. quia talem ordinem habent secundum superius et inferius anima et anima intellectiua et anima semsitiua: qualem habent corpus et corpus celeste. et generabile et corruptibile. Sed ista corpus et celeste corpus. et corpus generabile et corruptibile ponuntur subiecta distincta distinctarum partium philosophie naturalis: ergo eodem modo anima et anima semsitiua et anima intellectiua possunt poni distincta subiecta illarum partium illius scientie in qua de eis deter minatur. Similiter. sicut aliud est subiectum libri praedicamentorum in quo determinatur de incomplexis quae sunt partes complexorum. et aliud li. periar. in quo determi natur de complexis quae sunt partes sillogismorum. et aliud libri priorum in quo determinatur de sillogismo in communi tuius praedicta sunt partes: ita dico eque rationabiliter quod aliud est subiectum illius partis in qua determinatur de materia prima. et aliud illius in qua deter minatur de composito

⁋ Ad aliud dico: quod non sic se habet subiectum ad scientiam sicut obiectum ad potentiam. quia obiectum est illud quod terminat actum poten tie. subiectum autem non est illud quod scitur. nec terminat actum scientie nisi partialiter: et ideo non est simile.

⁋ Ad aliud dico: quod commen. accipit ibi scientiam vnam large et subiectum primum pro illo quod est primum inter omna subiecta aliqua primitate. et isto modo ens est sub iectum primum metha. quia est primum inter omnia subiecta primitate praedicationis. Et tamen cum hoc stat quod distinctarum partium sint distincta subiecta. Et ita de virtute sermonis dictum commen. est falsum quando dicit quod ens est subiectum metha. quia cum ens non sit subiectum omnium partium metha. sed vnius vel aliqua rum certarum partium non potest dici subiectum totius de virtute sermonis: tamen sed intentionem suam ens est subiectum metha. quia per istam propositionem ens est sub iectum metha. intelligit istam propositionem. inter omnia subiecta diuersarum partium metha. ens est primum primitate praedicationis. Et tunc est simile de. q. qu quaeritur: quid est subiectum metha. vel li. praedicametorum et de. q. qua quaereretur: quis est rex mundi: vel quis est rex totius christianitatis. quia sicut diuersa regna ha bent diuersos reges: et nullus est rex totius. et tamen aliquando hii reges possunt habere ordinem inter se. quia scilicet vnus est potior alio vel ditior: ita nihil est subiectum totius metha. sed diuersarum partium sunt diuersa subiecta. et tamen illa subiecta possunt habere ordinem inter se: sicut dictum est prius

⁋ Ad quartum et dubium dico: quod ille habitus qui est equiualenter intelbi lectus principiorum et scientia conclusionis. pro subiecto habet subiectum conclusionis. quia oportet quod subiectum sit aliquod incomplexum. et praeter subiectum conclusionis non est aliquod incomplexum nisi praedicatum vel medium quorum neutrum ponitur subiectum scientie. Similiter dico: quod si sit possibile quod sit aliquas habitus vnus respectu princi piorum et conclusionum habentium distincta subiecta. il lius habitus non est aliquod vnum subiectum: sed habet multa subiecta scilicet omnia illa quae sunt subiecta distincta scientiarum quibus equiualet iste vnus habitus.

⁋ Ad vltimum dubium patet prius: quod de eodem subiecto propter diuersitatem predicatorum possunt esse distincte scientie.

⁋ Et si dicatur quod ens consideratur in metha. inquantum ens: et in alia scientia inquantum subiectum aliquarum pas sionum determinatarum. et tamen hic non sunt distincte passiones sed tantum distincti modi considerandi: ergo so lus modus considerandi diuersus causat diuersitatem in scientiis.

⁋ Respondeo quod illud quod con sideratur in metha. et in alia scientia de ente sunt di stincte passiones: ita quod sunt distincte scientie de il lo propter distinctionem passionum. quia in metha. de illo ostenduntur passiones entis: et hoc est considerare de illo inquantum est ens. in alia autem scientia considerantur de illo speciales proprie passiones: et ita est diuersitas illarum scientiarum habentium idem subiectum propter diuersas passiones ostensas. et ideo modus diuersus considerandi nihil facit ad diuersitatem scientie

⁋ hoc patet. quia aut ista diuersitas mo di considerandi se tenet a parte obiecti: ita quod in ipso obiecto est aliqua diuersitas. aut se tenet praecise a parte intellectus considerantis Si primo modo cum a par te obiecti non sit nisi vel incomplexum vel complexum oportet quod sit aliquod complexum vel incomplexum. sed non potest esse variatio incomplexi nisi sequatur variatio comlexi. ergo oportet quod sit ibi aliud et aliud complexum: vel ergo erit alia conclusio vel alia praemissa. Si sit alia imissa adhuc erit eadem scientia. quia declaratum est prius quod eadem est scientia eiusdem conclusionis probate per diuersa principia. Si autem sit alia conclusio: habe tur propositum. quia cum subiectum sit idem oportet quod passio sit alia: si sit conclusio distincta. Si dicitur secundo modo hoc non potest esse nisi propter variationem actus intel ligendi. Sed non videtur possibile quod respectu eiusdem conclusionis simplicitur possunt esse actus sciendi distincti specie. et ita non est proprie dictum quod diuersus modus considerandi causat diuersitate scientiarum et quod idem modus considerandi causat identitatem scientiarum: sed semper distinctio scientiarum requirit distinctionem subiectorum vel praedicatorum. Et hoc patet per illos sic loquentes. quia dicunt quod naturalis philosophia considerat aliquid inquantum mobile. et metha. osiderat idem inquantum ens. Sed hoc non est possibi le nisi quia considerat de aliquo quod est mobile. et quod est ens et sic de aliis. et manifestum est quod ista sunt distincta praedicatas hoc etiam confirmatur. quod semper scientia est respectu alicuius complexi: ergo stam do praecise in subiecto eodem non habebitur distinctio scientie. Et hoc est quod dicit commen. expresse primo de anima commento. xvii. vbi declarat quomodo metha. et sci entia naturalis diuersas passiones considerant et per illa distinguuntur: sicut patet inspicienti. Et ideo dico vniversaliter quod de eodem subiecto non possunt esse plures scientie proprie dicte nisi propter diuersitatem passionum

⁋ Ad rationes prime opinionis. Ad primum cum dicitur: quod subiectum primum continet propositiones immediatas: qui subiectum earum continet predicatum. Dico sicut probatum est prius quod nec subiectum continet primo praedicatum. nec notitia: subiecti continet primo notitiam praedicati. secundum quod ipse exponit primo continere quia ad ista habenda requiruntur distincte rationes cognoscendi secundum istum doctorem. Similiter aliquando predi catum perfectius est quam subiectum: sicut declaratum est ideo etc. Dico etiam sicut declaratum est quod non semper continent virtualiter notitiam principii immediati. quia declaratum est prius quod aliqua principia im mediata non cognoscuntur ex terminis cognitur.

⁋ Ad secundum: quod subiectum non est causa adequa tam totius habitus: sed ipsa notitia subiecti se habet ad habitum sicut causa partialis ad effectum: quia respectu principiorum per se notorum noti¬ tia subiecti et notitia predicati sunt duc cause partiales quarum neutra sufficit sine alia. Et si dicitur: quod iste due cause non sunt accidentaliter ordinate ergo essentialiter. et per consequens vna virtualiter continet aliam. Respondeo secundum principia istius doctoris quae in hac parte reputo vera: quod respectu alicuius effectus possunt concurrere due cause partiales quarum neutra recipit virtuten ab alia. et per consequens neutra continetur in ali aliter: nec mouetur ab alia: sicut ipse praetendit de ntellectu et obiecto respectu intellectionis. Ita dico in proposito: quod notitia subiecti et praedicati sunt due cause partiales: et tamen neutra con tinetur virtualiter in alia: sed vtraque continet r nem propriam: et ideo subiectum non primo virtuali ter continet: quia ita dependet in continendo a predi cato sicut econuerso. et aliquando plus dependet subiectum a predicato in continedo quam econuerso: et quod praedicatum aliquando perfectius continet. Tame in elligendum quod in istis scientiis naturaliter inen tis proprie loquendo nec subiectum nec praedicatum continet sed notitie ipsorum. Et hoc secundum opinionem que ponit quod vniversalia non habet nisi esse obiectiuum.

⁋ Ad tertium dico quod in essentialiter ordinatis contingit stare ad aliquod primum: sed non oportet quod semper sit consimilis ordo illius primi ad secundum qualis est secundi ad tertium vel tertii ad quartum Uerbi gratia. obiectum intellectus et intellectio et volitio aliquo modo aliquem ordinem habent: et tamen ponendo quod obiectum sit primum: tunc non est con similis ordo obiecti ad intellectionem: et intellectionis ad volitionem: quia volitio non potest esse sine intellectione: et causatur ab ea. Non sic autem semper intellectio ab obiecto. quia abstractiua intellectio potest esse sine obiecto. Similiter aliquando amor est per fectior quam cognitio: et tamen cognitio est imperfectior obiecto. Similiter ista habent aliquem ordinem essen tialem. compositum. forma. et materia. nam materia est prius natura quam forma: et forma est prior natura quam compositum: et tamen forma est causa compositi: et materia non est causa forme. Similiter ista ordinam tur. materia. forma. et accidens forme: et forma est perfectior et causa accidentis sui. et tamen materia nec est perfectior nec causa forme Et ia patet quod non est semper consimilis ordo primi ad secundum et secundi ad tertium. Et ideo quamuis notitia principiorum contineat virtualiter notitiam conclusionis: tamen non oportet quod semper eodem modo notitia terminorum contineat virtualiter primo notitiam principiorum: nec quod notitia vnius termini contineat notitiam alterius termi: quamuis aliqua alia prioritate sit prior eo. Similiter non ominis ordo est ordo causalitatis: et maxime causalitatis effectiue. nam genera et species ordinantur et non ecundum ordinem causalitatis effectiue. Et ideo potest concedi: quod subiectum est primum inter omnia cognoscibilia aliqua primitate: non tamen pri mitate causalitatis. et ideo non eportet quod co tineat virtualiter predicatum. Similiter quod ac cipitur: quod principium si sit propositio immediata cognoscitur ex terminis. dictum est prius: quod no omne principium primum vel propositio imme diata est per se nota. Similiter quando accipitur terminus predicatus cognoscitur ex ratione subiecti: falsum est. Et quando dicitur quod subiectum cadit in diffinitione praedicati concedatur: communiter acci piendo diffinitionem ad quid rei et quid nominis. Sed diffinitio non tantum dependet ab vna parte sed etiam ab alia. ergo ad notitiam praedicati non tantum debet sufficere subiectum quod non est nisi pars diffinitionis: sed potest requiri alia pars. et ita notitia sub iecti non est sufficiens.

⁋ hiis visis respondendum est ad. q. Circa quam. Primo praemittenda sunt aliqua neccessaria ad propositum. Secundo ad for mam. q. Circa primum Primo distinguo de sub iecto quod accipitur dupliciter. vel prout se tenet a parte obiecti: et de illo subiecto dictum est prius Et sic querit. q. Uel accipitur pro illo quod in formatur ipsa scientia et sic est anima: sed de hoc non intelligitur. q.

⁋ Secundo dico: quod subiectum primo modo dictum potest accipi duplicitur. vel pro isto quod supponit in conclusione: vel pro il lo pro quo supponitur: et tunc accipitur subiectum improprie. Nam non semper est idem quod supponit et pro quo supponitur. hoc patet. Nam in ista propo sitione. omnis homo est risibilis. illud quod supponit est aliquod commune ad omnens homines: siue sit conceptus siue non. Sed illud pro quo supponitur est aliquod singulare: quia per istam non plus deno tatur nisi quod omne singulare contentum sub ho mine potest ridere: et non denotatur quod aliquod commune potest ridere. Similiter in ista. omne ens est creatum vel increatum. illud quod supponit est aliquod condeo a creature: siue sit in voce siue in conceptu non curo modo. et tamen illud non supponit nisi pro ali quo ente singulari. Unde sciendum quod aliquando idem est quod supponit: et pro quo supponitur: sicut in ista. ens est vniuocum deo a creature: idem est

⁋ Ex isto sequitur tertium quod differentia est inter subiectum scientie: et ob iectum scientie. Quia subiectum scientie est subiectum conclusionis. Sed obiectum scientie est illud quod scitur et terminat actum sciendi. huiusmodi autem est ipsa conclusio scita. Et ita subiectum est pars obiectum et si sit obiectum non est nisi obiectum partiale

⁋ Quarto dico: quod deus et vniversaliter omne ens reale potest intelligi vel in se: ita quod nihil aliud terminat actum intelligendi: sicut nihil aliud quam albedo terminat actum videndi: et isto modo non est possibile nobis intelligere deum pro statu isto: quia nunquam pro statu isto potest intelligi deus a nobis ita in particulari: sicut hec albedo potest videri. Uel potest deus intelligi in aliquo alio: pu ta conceptum. vel secundum aliam opinionem potest inte ligi aliqua cognitione communi sibi et aliis. vel secundum se totam vel secundum suas partes. Et tunc si debeat intelligi oportet quod ille conceptus sibi sit proprius et respectu dei non potest esse nisi compositus. Et isto modo intelligimus deum pro statu isto. non enim intelligimus nisi totum istud ens primum et summum et infinitum vel aliquod tale. Et ita hic est aliquid quod terminat actum intelligedi preter deum in se: et illud non est realiter deus quamuis veraciter predicatur de deo: quia tunc non supponeret pro se sed pro deo.

⁋ Secundum opi nionem que ponit quod conceptus seu intentio prdicabilis de re pro re est realiter ipsa intellectio: potest dici sicut prius tactum est: quod deus non potest intelligi quin aliquid aliud intelli gatur. vel tota intellectione vel partibus. Et tunc aliquid potest a nobis intelligi duplicitur vel quod ipsum solum aliqua intellectione intelligatur. vel saltem intellectione equiualenti tali intellectioni respectu illius solius. Et sic deus non potest intelligi a nobis de commu ni lege. Uel quod intelligatur aliqua intellectio ne communi tam secundum se quam secundum partes suas que nec sit propria simpliciter tam secundum se quam secundum pat tes suas: nec per equiualentiam. Et sic deus intelligitur a nobis tam intellectione simplici prim composita secundum istum modum ponendi.

⁋ Quin to distinguo de scientia: que aliquando est vna vnitate numerali: aliquando non. Et si non: hoc contigit dupliciter: vel quia est respectu diuersarum conclusionihabentium idem subiectum. Uerbi gratia. Si esse susceptibile discipline. esse peccabile. esse risibile et sic de aliis ostendatur de homine. Uel est respectu diuer sarum conclusionum non habentium idem subiectum: sicut si aliqua passiones ostendantur de animali: et aliquae de homine et aliqua de asino. Sexto distinguo de theologia nostra possibili pro statu isto: et de theologia possibili nobis per diuinam potentiam in intellectu viatorum Et illa potest accipi dupliciter: vel quod sit tota liter respectu eorundem respectu quorum est theologia nostra: vel quod sit veritatum in quibus ipse deus in se subiicitur vel predicatur etc. vel cognitio simplex propria deo.

⁋ Ex predi ctis et dictis in priori. q. respondeo ad formam q. et dico

⁋ Primo: quod accipiendo subiectum pro illo quod supponit: quod deus sub ratione dei tatis non est subiectum theologie nostre. hoc patet: quia subiectum isto modo dictum est terminus conclusionis: sed deus non est terminus conclusionis: quia illud estterminus conclusionis: quod immediate terminat aetum intelligendi vel est actus intelligendi. sed deus in se non immediate terminat actum intelligendi: sed mediante aliquo conceptu sibi proprioi nec est conceptus. ergo ille conceptus. non deus. erit subiectum theologie nostre.

⁋ Secundo dico quod accipiendo subiectum pro illo pro quo supponitur. sic respectualicuius partis deus sub ratione deitatis est subiectum et respectu alicuius partis pater vel filius vel spiritus sanctus. et respectu alicuius alterius creatura. hoc patet. quia in aliquibus veritatibus terminus primo supponit pro ipso deo in se. sicut in ista deus creat. de est pat et filius et spiritus sancuns. et sic de aliis. In aliquibus veritatibus terminus primo supponit pro patre. sicut in istis. pater generat. pater constituitur ex pater nitate. et sic de filio et spiritu saco et creatura. sed illud pro quo supponitur est subiectum isto modo dictum inproprie loquendo. ergo etc. Ex istis sequitur quod diuersa rum partium theologie sunt diuersa subiecta. et quod theologie non est vnum subiectum. et hoc intelligo tam de scientia proprie dicta. quam de fide. quam de habitu apprehensiuo. quia theologia perfcam secundum perfectionem theo logie nobis possibile in via continet omnes habitus supra dictos

⁋ Tertio dico quod theologia beato rum si sit respectu eorundem complexorum respectu quorum est theologia nostra. sic dico proportionabiliter eodem modo et de subiecto illius theologi. et subiecto theologia nostre. Sed illa theologia eorum quae est respectu aliquarum veritatum in quibus ipse deus in se subiicitur qui in se intelligitur et non tantum in aliquo conceptu. in illis potest deus sub ratione deitatis esse subiectum vtroque modo. quia et supponit et pro ipso supponitur. Supponit enim pro seipo. Respectu autem aliquarum vel ritatum ipse pater in se erit subiectum. et sic de aliis Et eodem modo dico de intellectu abstractiue cor gnoscente diuinam essentiam et personas in se.

⁋ Si autem teneatur opinio qui ponit quod praedicabilia sunt im tellectiones anime. quae sunt realiter impsre cognitiones intel lectus. tunc deus nec in theologia beatorum nec in theologia no stra erit subiectum tanquam illud quod supponit. sed in theologia beatorum respectu veritatum aliquarum erit cognitio simplex propria deo solo subiectum. et respectu aliquarum cognitio non simplex sed communis vel conposita ex communibus. tamen propria deo. Et ista supra dcausa non tantum intelligo de theologia neccessariorum. sed etiam de theologi. contingentium. quia non aliter accipiendum est substantie ctum in theologia neccessariorum et theologia contingentium. quia subict iectum propositionis scite. siue sciatur proprie et scienti fice siue non scientifice erit subiectum scientie: qualis est respectu talis propositionis. et hoc siue praedicatum sit primo notum de illo siue de alio. nihil refert.

⁋ Ex isto sequitur. quod subiectum veritatum contingentium no est semper illud cui praedicatum primo inest. sed illud quod est subiectum in illa propositione. siue sibi primo insit siue non Et si illud cui primo inest sit aliud. tunc illarum ve ritatum erunt distincta subiecta.

⁋ Per praedctam possunt aliquo modo verificari fere omnes opiniones de sub¬ iecto theologie. licet forte non ad intentionem ponentium eas.

⁋ Nam opinio quod deus sub ratione deitatis est subiectum theologia. potest verificari. intelligendo subiectum illud pro quo supponitur. et quod est primum aliqua primitate. Nam int omnia pro quo subie cta propositionum theologicarum possunt supponere ipse deus habet aliquam primitatem. Respectu creaturarum est primum primitate nature et causalitatis Respectu etiam personarum est aliquo modo prior. sicut post dicetur. Non tamen est sic primum subiectum notitia eius in intellectu creato quod contineat virtualiter no titiam omnium veritatum. nec est subiectum primum cuiuslibet partis theologie. quia non illius partis in qua praedicausatur passiones. vel praedicata de patre vel filio. ve spiritu sancto. vel de creatura. Et huius ratio est. quia illud est primum subiectum alicuius notitie cui primo conue nit praedicatum. et est subiectum in illa propositione no ta. sed hic. pater generat. praedicatum primo conuenir patri et est subiectum. ergo est primum subiectum. et ita de aliis.

⁋ Potest etiam vificari aliquo modo opinio ponens chpristum esse subiectum theo. quia est primum inter omnia subiecta aliqua primitate. continet enim diuinam naturam et creatam. Et quia continet diuinam naturaliquam vnitatem habet cum omnibus personis diuinis. Et quia continet creatam naturam aliquam vnitatem habet cum creaturis. et ita valde improprie potest dici primum subiectum.

⁋ Similiter potest dici vel poni. quod res et signa sunt subiectum theo. quia in theologia determinatur et de rebus et de signis. et aliqua res sunt subiecta puta deus et creatura. et aliqua signa sunt subiecta sicut sacramenta tam noue quam veteris legis. Non tamen omnes res nec omnia signa sunt subiecta theologia nec nostre nec beatorum

⁋ Sed illa opinio de rationibus puta quod deus est subiectum theologia. sub ratione glorificatoris videtur omnino irrationabilis. quia omnia talia sunt quedam praedicata attributa subiecto. Unde ista est propositio theologica. deus est glorificator. deus est redemptor. deus est reparator. et sic de aliis. et ita talia non sunt ratio subiecti. sed praedicata attri buta ipsi subiecto.

⁋ Sed tunc est dubium de quibus est theologia ant scilicet sit de omnibus. vel de aliquibus. et al quibus non.

⁋ Ad hoc potest dici. quod theologia. potest accipi duplicitur. Uel pro habitu qui est nobis necessa rius pro statu isto ad vitam eternam consequendam. Et isto modo loquitur Augus. xiiii. de tri. caus id est Non vtique quicquid sciri ab homine potest etc. Aliter accipitur theologia pro omni habitu simpliciter theologico. siue sit nobis necessarius pro statu isto et inuestigandus siue non. Secundo modo dico quod theologia. est de omni bus incomplexis. sed non de omnibus complexis. Pri mum patet. quia non est aliquod incomplexum de quo non praedicetur aliqua passio theologi. sed de omni illo de quo praedicatur passio theologia. potest theologi. suam passionem predicare. ergo de omni tali po test considerare. Assumptum patet. quia iste passiones. creabile. annichilabile. perpetuabile. et separabile. ab omni alio absoluto: factibile sine omni causa secunda extrinseca: sunt passiones theologie et multe alie: et iste passiones vel omnes vel multe de omni incomplexo praedicantur: et in nulla alia scientia ostenduntur nec considerantur: sed tantum in theolog. considerantur. Unde sicut metha. quae considerat de ente potest osten dere omnes passiones entis de quolibet contento. Et quantum ad tales passiones communes metha. est de quali bet quidditate in particulari quia ille passiones in nul la scientia particulari considerantur. ita et deus qui consideratur in theologia. est communissimum per causalitatem. Sunt autem aliqua passiones communes theologice quae competunt omni effectui: sicut ille de quibus exemplificatum est. Ideo quantum ad tales passiones habet theologia de quolibet en te in particulari considerare Et ita patet quod theologi. isto mo est de omnibus rebus incomplexis.

⁋ Secundum patet: quia multa sunt complexa quae in nullo penitus sunt theologica: sicut omnis triangulus habet tres etc. et huiusmodi. Et ido de istis non est theologia tamquaem de aliquibus scit in theologia nisi praedicando forte aliquam passionem the ologicam de istis

⁋ Sed loquendo de theologia primo modo dico quod theologia nostra non est de omnibus. nec complexis. nec incomplexis: quia intellectus vix sufficit ad illa quae sunt neccessaria ad salutem

⁋ Ideo alia non debet homo pro statu isto inuestigare vel non oportet maxime in particulari.

⁋ Ad primum argumentum principale patet: quod deus non est subiectum cuiuslibet partis theo: sed alicuius partis est vna persona subiectum: et alterius pertis alia persona: et alterius partis aliqua creatura. secundum quod diuerse passiones de istis considerantur

⁋ Ad secundu concedo quod simpliciter simplex si cognoscatur in se sine omni alio obiecto medio quod totaliter cognoscitur vel si non sic cognoscitur: totaliter ignoratur. Sed deus non potest sic a nobis cognosci: sed tantum mediante aliquo conceptu medio quae est primum obiectum illius cogni tionis. vel mediante cognitione communi deo a aliis secundum se totam vel secundum suas partes. Et quando dicitur omne subiectum potest cognosci distincte et indistincte. istam nego sed sufficit primo quod cognoscatur subiectum sine omni alio et quod postea acquiratur cognitio alicuius alterius de illo. et hoc potest fieri bene de ipso simplici

⁋ Ad tertium patet in prima. q. quod non est inconueniens idem esse subiectum in aliqua veritate pertinente ad diuersas scientias propter diuersa principia per quae concluditur eadem conclusio Similiter patet prius: quod non est inconuenies idem esse subiectum diuersarum scientiarum propter diuersitatem passionum. Ita est in proposito. quia ista vitas: deus est prima causa pertinet ad metha. et theo. quia forte ex diuersis principiis con cludit istam vnus et alius. Similiter theologia. considerat istas veritates: deus est trinus et vnus et creator. et metha. istas: deus est bonus et sapiens et huiusmodi.