Quaestio 10

Quarto et ultimo querendum esset. An theo. sit practica vel speculatiua

⁋ Sed ad euindentiam istius. q. quaeram primo de ipsa praxi respectu cuius dicitur aliqua notitia practica. Secundo qualiter distinguitur notitia speculatiua a practica. Tertio de principali intento. Circa primum quaero.

⁋ Utrum sola operatio potentie sem sitiue sit praxis.

⁋ Quod sic Comme. primo ethi. Pra xis quam consueuerunt transferre in actum est secundum electio nem hominis energia iest operatio: ergo videtur secundum istam auctoritate quod sola operatio sequens electionem est praxis: sed sola operatio potentie sensitiue sequitur electionem. quia operatio intellectus praecedit: et ipsa electio est operatio voluntatis: ergo etc.

⁋ Ad oppositum. Uirtus moralis non acquiritur sine praxi: sed vitus moralis potest esse in vo luntate sine omni operatione potentie sensitiue: ergo praxis potest esse sine omni operatione potentie sensitiue etc.

⁋ Circa istam. q. sunt due opiniones. Una opinio est quod solum operatio exterior: vel operatio potentie in ferioris intellectu et voluntate est praxis

⁋ hoc declaratur. quia intellectus practicus respicit contigentia. operabilia a nobis. opus autem huiusmodi quod intellectus habet pro fine neccessario est opus circa contigentia. Sic enim accipiunt omnes autores actione scilicet prout transit super agibile vel factibile: quae sunt subiecta intellectui practico et electioni. Et penes hoc distinguuntur vita actiua et conteplatiua.

⁋ Preterea quaelibet pra xis est operatio secundum virtutem moralem. ergo circa illud est proprie actio vel praxis circa quod est electio. electio aut est eorum quae sunt ad finem et contigentium etc.

⁋ Preter ea. vi. ethi. c. iii. dicit philosophus. Actus quidem ergo principium electio vnde motus. electionis autem principium appeti tus et ratio quae gra alicuius scilicet actionis sequentis electio nem quam appetibile consequitur.

⁋ Preterea gregi. super exech. Uirtus operis est sub volatu contemplationis: ergo videtur quod praxis est semper sub cotemplatione: vel sub actu intellectus. et per consequens sub actu voluntatis: sed ta lis actus est praecise actus potentie inferioris

⁋ Dicitur per iste est ordo rectus: quod intellectus practicus qui versa irca contingentia inquarit: quid prosequendum: quid fugiendum: quid diligendum: et quid respuendu. Quo facto sequitur electio voluntatis eligentis bonum propositum a suo contrario scilicet a malo. Electio autem est principium actionis effectiuum. et haoc actio est formaliter pra xis. quia postquam voluntas pretulerit vnum alteri de ostensis sibi ab intellectu practico: tunc imperat viribus inferioribus: et etiam intellectui practico. vt adinueniat media per quae illud quod eligit consequitur et imperat aliis viribus inferioribus vt obediant et exequantur. Et illud imperium voluntatis est actio tran siens in vires inferiores. et est praxis formaliter siue actio secundum virtute moralem quae aliquis moderatur suas passiones. Et illa actio est finis intellectus pra ctici: non autem amor quam aliquis diligit fine per volunta tem. Illa enim operatio: nec est actio: nec factio: sed opera tio consequens speculationem rei. hoc confirmatur per Ari. vimetha. qui dicit quod agibile et eligibile idem. ergo etc.

⁋ Sed ista opinio videtur falsa. Primo: quia omnis opera tio cuius notitia directiua est practica: est praxis. Uel sic. omnis operatio quae est ebiectum notitie practice est praxis. sed operationes interiores sunt obiecta notitie practice: ergo etc. maior videtur manifesta. quia si esset pure speculabilis nullo modo praxis ipsius esset notitia speculatiua non practica. minor patet: quia omnes distinguunt notitiam practicam a speculatiua qui practica est de operationibus nostris: non autem specula tiua. Unde philosophus distinguit. vi. metha. speculatiuam a practica: quia practica est illorum quorum principium est in faciente. speculatiua est eorum quorum principium non est in faciente: sed operationum interiorum principium est in nob ero scientia illarum est practica.

⁋ Preterea omnis actus quie est in potestate nostra est speculatiuus vel practicus vel praxis. sed operatio voluntatis est in potestate nostra. et non est speculatiua nec practica: quia iste sunt conditiones actuum intellectus. ergo est praxis

⁋ Ideo est alia opinio: quod praxis est actus alterius potentie quam intellectus. naturaliter posterior intellectione. natus elici conformiter rationi recte. ad hoc vt sit rectus

⁋ Prima conditio patet. quia stando praecise in actibus intellectus nulla est extensio intellectus quia extra se non extendit nisi vt actus eius respicit actum alterius potentie Et si dicatur vnum actum extendi ad alium directum per illum. non propter hoc sequitur quod secundus actus talis sit pra xis vt modo loquimur de praxi: nec primus est cognitio practica. quia tunc logica esset practica. quia dirigit in actibus discurrendi.

⁋ Secunda conditio patet. quia actus non habentes ordinem ad intellectum cuiusmodi sunt actus vegetatiui. aut naturaliter praecedentes intellectionem vt actus sentiendi. non dicuntur praxes. nec ad eos extenditur notitia practica vt sunt priores intellectione.

⁋ Similiter actus potentie appetitiue sensi tiue. quatenus praecedit actum intellectus non est pra xis. hoc enim modo communis est nobis et brutis. Nec re spectu istorum actuum est cognitio practica. nisi quia aliquomo moderatiua actuum istorum: et isti actus sequuntut intellectionem moderatiuam vt sunt per ipam moderati

⁋ Tertia conditio patet ex. vi. ethi. quod electio recta neccessario requirit ratione rectam: quod non tantum verum est de electione stricte sumpta: sed pari ratione de quacumque volitione recta: quod ipsa requirit rationem re tam cui conformiter eliciatur. Sminis ergo praxis vel est volitio vel sequens volitionem: ergo etc.

⁋ Contra istam opinionem. Primo conclusio primam conditione ostendo: quod ntellectio potest esse praxis: sicut argutum est conlrsi primam opinionem sic. Sis operatio de qua sicut de obiecto est notitia est praxis. quia secundum istum doctorem: notitia practica dicitur in extensione ad praxim. sed de specula tione et actu intelligendi est notitia practica: quia de operibus nostris est notitia practica: et hoc est intelligendum de operibus quae sunt in potestate nostra: ergo ipsa intellectio cum sit opus existens in potestate nostra est praxis.

⁋ Preterea omnis operatio sequens electionem est praxis: sed actus intelligendi sequitur electionem et consilium. potest enim aliquis consiliari an deat studere an non: et post ea eligere studere. ergo istud studium sequens consilium et electionem est vere praxis.

⁋ Preterea omnis actus intel ectus quie est directiuus alterius actus mediante actu voluntatis est actus practicus: et actus directus est pra xis. sed vnus actus intellectus vere dirigit alium actum mediante actu voluntatis. ergo primus dirigens vere erit: practicus: et alius directus vere erit praxis. maior est manifesta: quia talis actus vere exteditur ad alium di rigendum per ipsum. minor patet. quia dictamen quo dicta tur pro loco et tempore est studendum in theo. vel alia facul tate vere dirigit mediante actu voluntatis in actum studendi. Potest enim voluntas conformiter imprare illud studiu: sicut dictatur prius per intellectum: ergo etc. Si dicitur quod non extenditur sicut modo loquimur de extensione: quia non exteditur extra se. hoc non sufficit: quia bene verum est quod sic posset artari significatio illius vocabuli Et eadem facilitate posset artari significatio vo cabuli: quod vocaretur praxis: quando solum est extensio ad actum exteriorem. Sed neutur artatio videtur vsitata a philosophis. quia quando distinguunt istas scientias: dicunt: quod vna est de operibus nostris: et alia non. ergo sufficit ad notitiam practicam quaecumque extensio ad opus nostrm tamquam ad obiectum. et per consequens quodcumque opus nostrm est praxis vel obiectum praxis. Et ita quaelibet intellectio quae est nostra hoc est in potestate nostra: vere erit praxis vel obiectum praxis: sed non obiectum praxis. ergo erit pra xis ipsa

⁋ Et si dicatur: quod tunc quaelibet habitus intelle ctualis eet practicus: quia quaelibet exteditur ad actum quie est opus nostrm. Ista instantia non valet. quia extensio habitus intellectualis practici ad opus nostrm est sicut ad obiectum secundum vsum philosophorum et doctorum. quia dicunt quod est de operibus nostris ita tamquae de obiectis. Non sic qualibet actus intellectualis extenditur ad actum: quia non qualibet habet actum pro obiecto: sed quaelibet habitus habet actum pro actu elicito ab illo habitu.

⁋ Preterea arguo sicut ipse arguit ad probandum quod electio finis sit praxis. quia illa operatio est vere praxis ad quam inclinat virtus appetitiua: quia quaelibet talis virtus est habitus electiuus. iii. ethi. et electio est praxis secundum istum: sed ad cognitionem et studium inclinat habitus seu vir tus appetitiua. Potest enim aliquis inclinari ad vir tuose studendum et ad speculandum pro loco et tempore: et secundum alias circumstantias debitas secundum imperium voluntatis: sicut ad orandum et ad alia opera exteriora: ergo illa cognitio vere erit praxis.

⁋ Preterea omnis actus impratus a voluntate est praxis: sed aliqua intellectio im eratur a voluntate sicut actus alterius potentie: ergo etc.

⁋ Ad istud respondet praedictus doctor: quod licet specuatio sit quadam operatio: et ita praxis extendendo nomen. tamen vt praxis dicitur sola operatio ad quam intellectus potest extendi: nulla intellectio est praxis. Et hoc modo ac cipitur: quando ad praxim dicitur cognitio practica extendi Cum ergo arguitur. intellectio est impata a voluntate: qua est praxis. non sequitur. Sed sequitur ergo est practica. Ipsa enim nata est denominari accidentaliter a praxi ad quan est extensibilis. non autem est terminus talis extensionis.

⁋ Contra istam responsionem argutum est prius. quia ipsa intellectio est terminus extesionis et ad eam alia intellectio vere extenditur. quia vna dictat de alia eli cienda. et alia intellectio non potest esse recta in genere moris: nisi eliciatur conformiter rationi recte. Sicut enim nullus actus exterior: nec aliquis actus cuiuscumque po tentie sensitiue vel motiue vel etiam voluntatis: potest esse moraliter bonus nisi conformiter eliciatur rationi recte et si eliciatur conformiter quaecumque istorum: ipse erit rect in genere moris: ita intellectio non potest esse recta in genere moris nisi eliciatur conformit rationi recte. et si eliciatur conformiter rationi recte: erit recta. ergo talis intellectio vere potest esse praxis

⁋ Preterea quod dicitur quod non sequitur: intellectio est imprata a voluntate: ergo est praxis. sed sequitur ergo est practica. hoc non est verum: quia bene sequitur: est imprata a voluntate. ergo est praxis. quia secundum istum doctorem. actus potentie sensitiue non dicitur pra xis nisi quia imperatur a voluntate: ergo eadem ratione si eque perfecte imperet ipsa intellectio: ipsa equaliter dicetur pra xis

⁋ Confirmatur: quia quando actus imperans est praxis. actus imparatus etiam est praxis. Sed non sequitur. intellectio est imperata: ergo est practicta. quia pura speculatio quae nullo modo potest esse practica potest esse impata a vo luntate. et tamen non potest esse practica

⁋ Contra secundam conditionem. si intelligat quod est posterior intellectione cui potest conformari: sic non est vera. quia sola notitia in complexa sufficit ad praxim secundum principia istius do ctoris et secundum veritatem. Et si intelligat quod praesupponitur aliqua intellectio. verum dicit: quia numquam est aliquis actus praxis nisi sit actus elicitus voluntatis in paratus: et quaelibet talis praesupponit intellectio

⁋ Contra tertiam conditionem. Aliqua operatio est xis quae nullo modo potest elici conformiter cut illa quae elicitur conformiter opposite rationi recte no cessarie. Unde sic est aliquod dictamen de est aliquod de suo opposito quod est impossibile: et illi potest elici conformit aliqua praxis: et tamen non potest elici conformiter rationi recte: nec ad hoc vt sit rectus nec ad sec vt non sit rectus

⁋ Confirmatur. quia quae ratione actus eli citus conformiter rationi recte est praxis: eadem ratione actus elicitus conformiter rationi false erit praxis. ergo non omnis praxis est nata elici conformiter rationi recte

⁋ Ideo ad istam. q. dico: quod difficultas magis consistit in nomine quam in re. Smens enim vel fere omnes ponunt ista quod est ibi intellectio ostendens finem et ea quae sunt ad finem: et quod est ibi volitio finis: et etiam consilium de hiis quae sunt ad finem. Post quod consilium vel inquisitionem sequitur vel sequi potest snienia quae dictatur de hiis quae sunt ad finem ipsius: et post istam snientiam quae dictatur quod vnum est eligendum et aliud non: sequitur vel sequi potest electio quae dictatum vel sententiatum esse eligendum praeponitur illi quod non est sic sententiatum esse eligendum Post autem istam electionem sequitur illud quod est sic dictatum et setentiatum: si non sit aliquod impedimentum Uerbi gratia. alicui infirmo osten ditur per intellectum quod sanitas est acquirenda: et habet tunc intellectus vnum principium practicum respectu finis. quo dictat quod sanitas est acquirenda. Post istud autem dictame sequitur volitio in voluntate: quae deside rat sanitatem: quamuis forte non neccessario. Istam autem vo litionem sequitur consilium intellectus: vel inquasitio qua inquis rit per quid melius potest attigere istam sanitatem: vtrum per abulationem: vel potionem: vel concturam: vel aliquam aliam viam. Et post illud consilium vel inquasitionem sequitur snienia: quae determinate sententiatur quod sanitas melius attingitur per istam viam determinate vel per aliam determinate. Et istam sniniam vel dictamen sequitur electio voluntatis vel sequi potest: quae determinate vult abulare: vel potionem accipere: et sic de aliis. Post ea autem sequitur si non sit impedimentum determinate vel ipsa abulatio vel aliquid aliud. Et ista processio fere ab omnibus etiam diuersimode opinantibus de pra xi conceditur et ita discrepant pauci i re. Sed quod isto rum debeat vocari praxis: et quod non. de hoc sunt opinio nes. Et ideo quia vtendum est vocabulis sicut vtuntur autores et inter autores qui loquebantur de isto vocabulo. commen tator eutercius super li. ethi. frequentius vsus est eo. ideo secundum intentionem suam dicam: quid est praxis. quia etiam ipse concorditur vtebatur hoc vocabulo Ari. et Commen. suo Auer. et aliis philosophis

⁋ Dico ergo quod secundum istum commen. primo ethi. Praxis quadrupliciter accipi potes scilicet large. stri cte. strictius. strictissime. Primo modo praxis idem est quod operatio cuiuscumque virtutis: siue libere: siue naturalis. hoc patet: quia energia et praxis isto modo dicta sunt idem: sed energia est operatio cuiuscumque virtu tis: ergo etc. maior patet per Comme. dicentem: licet itaque praxis et energia id est actus et operatio secundum appropatas significationes distinguantur: communiter tamen acceptis rationibus praxis pro energia: et econuerso indifferenti ponitur: ergo omnis energia est praxis. minor patet per eundem dicentem Cnergia siue operatio est naturalis vniuscu iusque substantie virtus et motus. Et rursus: energia est naturalis omnis substantie innatus motus. Ex ista auctoritae patet quod energia vno modo dicta est motus vel actio vel actus cuinscumque virtutis siue potentie siue substantie.

⁋ Secundo modo praxis siue energia dicitur omnis operatio cognitiua siue passio consequens cognoscentem inquantum cognoscens est. hoc est sequitur cognitionem. Et isto modo ipsa cognitio: omnis etiam actus potentie cuiuscumque quae est cognitiua vel appetitiua et passiones scilicet delectationes: tristicie: et huiusmodi possunt dici ener gie siue praxes. Unde dicit ibi commen. energia est na turalis et prima semper mobilis virtus intellectiue anime. hoc est semper mobilis ipsius rationis naturaliter ex ipsa semper irriga ta. Istde potest intelligi de actu cognitio ipsius intelle ctus. pro aliis autem operationibus elicitis a potentia appetiua sequitur. Dicuntur etiam energie id est operationes. praxes id est actus vel actiones vt loqui: ambulare: commedere: bibere et huiusmodi Pro passionibus autem sequitur: passiones quam naturales multotiens energie siue rationes dicuntur vt famens sitis: et huiusmodi. et eadem ratione et alie passiones. puta delectationes et tristitie: possunt dici energie

⁋ Ter tio modo accipitur praxis strictius: et praxis isto modo diecam idem est quod operatio existens in nostra potestate. hoc patet: qui omnis operatio existens in nostra potestate est opus virtutum vel vicii: quia omnis talis operatio existens in nostra potestate potest esse virtuosa vel viciosa: sed praxis est opus virtutis et vicii: ergo etc. minor patet per commen. vbi supra dicentem Dicitur rursus energia opus virtuuim: id est quod a virtute operatum est: sed qua ratione opus vitutims est praxis eadem ratione opus vicii erit praxis

⁋ Quarto accipitur strictissime: pro operatione conformiter elicita dictamini rationis et electionis voluntatis: et isto modo praxis est semper poformiter elicita intellectui consiliatiuo et per consequens co formiter elicita electioni voluntatis. quia secundum philosophum con siliabile et eligibile idem. Quod autem praxis sic acci piatur. patet per comme. vbi prius dicentem. Praxis autem quam consueuerunt transferre in actum: et secundum electionem hominis energia id est operatio. Quod autem per praxim intel ligat actum sequentem electionem. patet per illud quod quibusdam interpositis subdit. electio vero est duobus propositis iudicium hominis hoc pre altero praeponens. Se quitur autem post electione motus et impetus ad actum deinde sequitur vsus et sic cessat appetitus post vsum motum autem et impetum ad actum vocat praxim strictissime sumptam: quam praedixit esse secundum hominis electio nem operationem. vsum autem vocat consecutionem finis: qui an consecutionem finis non cessat appetitus. Ad propositum dico: quod primo modo et secundo non loquuntur do ctores de praxi. in tractando quae scientia est speculatiua et quae practica. quia per extensionem ad illam no dicitur notitia practica: sed tertio modo et quarto modo loquuntur do ctores de praxi. quia ad praxim tertio modo dictam saltem aliquam extenditur intellectus practicus respectu autem praxis quarto modo dicte semper est intellectus consiliatius.

⁋ Et ideo ad solutionem istius. q. primo videndum est qualiter distinguitur intellectus practicus et intellectus consiliatiuus. Secundo videndum est: quae operatio est praxis tertio modo dicta. Tertio. quae operatio est pratis vltimo modo dcam.

⁋ Circa primum dico: quod intelectus practicus est respectu practicorum principiorum et etiam respectu conclusionum practicarum: et ideo intellectus practicus est respectu finis quando scilicet de aliquo fi ne iudicatur quod est appetendus vel prosequendus: et hoc est intelligendum. quia et respectu vnius complexi: quod affir mat aliquem finem esse appetendum et istud est primum prin cipium practicum in operando. Et hoc modo dicit philosophus quod sicut principium in speculabilibus: ita finis in agibilibus. Et ratio huius est: quia voluntas nihil agit nisi propter finem. et hoc vel propter finem dictatum a ratione: vel propter finem quem ex libertate sua sibi praestituit. et ita ominis actio voluntatis: et per consequens omnis praxis quae non est respe¬ ctu finis: neccessario praesupponit volitionem finis. Et intellectus practicus est respectu principiorum practicorum sumptorum a fine. et non tantum est respectu principiorum: sed etiam respectu conclusionum: quia omnis vitas confesse se habens appetitui recto est practica: et per neuns notitia veritatis est practica: sed intellectus cosi liatiuus est tantum respectu conclusionum practicarum Dictato enim per intellectum sine omni consilio praeuio aliquem finem esse appetendum. et voluntate appetente istum finem intellectus consiliatur per quod medium illum finem melius potest attingere. et habita inuestigatione: concludit tandem quod per tale medium determinatum est finis attigendus. Uerbi gratia. intellectus dictat infirmo quod sanitas est appetenda: post voluntas appetit illam sanitatem: sed quia sanitas potest acquiri per multa media et ignoratur per quod melius. intellectus consiliatur et inquarit per quod medium potest facilius et melius acquiri. et post mul tam inuestigationem concludit: quod per aliquod medium determinatum: et respectu illius conclusionis dicitur intellectus consiliatus. Et ita patet quod respectu quorumcum que est intellectus consiliatiuus: respectu eorundem est inte lectus practicus

⁋ Unde sciendu: quod idem intellectus nume ratio est practicus et speculatiuus et consiliatiuus: tamen isti termini distinguuntur et habent distinctas diffinitiones exprimentes quid nominis. Et ita est intelligendum dictum autorum: quando distinguunt inter intellectum speculatiuum et practicum etc. quia habent distinctas diffinitiones exprimentes quid nominis eorum. Unde si diffiniatur intellectus speculatiuus: hoc est iste terminus intellectus spe culatiuus: debet sic dici. Intellectus speculatiuus est intellectus potens considerare illa quae non sunt in potesta te nostra. intellectus practicus sic. Intellectus practicus est intellectus potens considerare vel habere scientiam il lorum quae sunt in potestate nostra: et sic de aliis.

⁋ Circa secundum dico sic dictum est: quod omnis operatio quae est in poten state nostra est praxis: et ideo cum tam volitio quam cognitio quam alii actus extriores sint in potestate nostra: sequitur quod quaelibet istorum vere poterit dici praxis. tamen praxis primo dicitur de actu voluntatis: cum ipsa sit primo in potesta te nostra et nulla alia sit in potestate nostra nisi medi ante eam: et ideo nulla alia dicitur praxis primo

⁋ Quod autem omnis talis operatio possit dici praxis vidtu: quia omnis actio quae est in potestate nostra potest esse virtuosa vel viciosa: sed omnis talis est praxis. ergo etc. Sic ergo ista potest dici descri ptio praxis in communi Ista autem praxis diuiditur in pra xim vituosam et viciosam: quia vtraque illarum est in potestate nostra

⁋ Praxis autem atuosa potest sic describi.

⁋ Praxis virtuosa eo

⁋ ⁋ Iexistens in potestate vo lutatis: nata elici confuedi

⁋ Ter Ini recte ad hoc quod sit recta. Prima conditi quia nulla operatio que non est existens in potestate voluntatis est virtuosa: sed magis naturalis. Secunda conditio patet secundum philosophum. vi. ethi. electio recta: et per consequens nec alia operatio recta est sine recta vene. quia non est maiqui naon de vna operatione quam deus alia

⁋ Praxis autem viciosa est operatio existens in po testate voluntatis nata elici difformiter rationi recte: vel conformiter rationi erronee et false. Prima conditio patet: quia aliter non esset imputabilis. quia illud quod non est in potestate voluntatis nullo modo est imputabile. Secunda conditio patet. quia omne malum elicitum potest esse dictatum non esse eligendum

⁋ Ex istis sequum tur aliqua conclusiones. vna quod non est respectu cuius libet praxis scientia practica: cui notitie debeat conformari: vel magis proprie cui sit nata elici confo miter ad hoc quod sit recta. et hoc: quia quantumcumque de omni praxi posset esse aliquod dictamen verum quod dciui elici vel non elici: et ita aliquo modo sibi conformatur tamen aliqua est praxis mala quae nullo modo potest confor miter elici rationi recte: quia nulla ratio recta potest di ctare eam eliciendam: sicut nulla ratio recta potest dictare quod inimicus est odiendus contra diuinum praeceptum

⁋ Alia conclusio sequitur quod est aliqua praxis quae nec conformiter nec difformiter est elicita rationi recte: sicut illa quae elicitur posita sola ostensione obiecti per in tellectum sine omni dictamine vero vel falso.

⁋ Ter tia conclusio sequitur quod praxis non dicit formaliter pricise aliquem actum: sed dicit actum connotando volunta tem a qua effectiue et libere producatur: sicut est de actu meritorio.

⁋ Et ex hoc sequitur: quod eadem operatio spe cie vel forte numero potest esse primo praxis et post ea non praxis: quia si voluntas libere et contingenter aliqua operationem eliciat: tunc illa operatio dicitur praxis et si post deus illam eandem continuaret sine omni causatione vel conseruatione voluntatis: respectu illius tunc vere diceretur non praxis. quia non esset in sua potestate

⁋ Circa tertium dico: quod praxis vel timo modo dicta est omnis operatio existens in potestate voluntatis: consiliata ab intellectu: respectu cuius est electio voluntatis. Et isto modo praxis dicitur vel potest dici: tam de actione voluntatis quam de operatione intellectus: quam etiam de operatione exteriori. Quod enim possit dici de operatione voluntatis patet. quia appetitum ex istente respectu sanitatis tamquam respectu finis acquaerendi potest esse dubitatio: an ista sanitas posset acquiri melius per operationem exteriorem: vel per amorem vel per odium voluntatis: vel etiam per studium et exercitium intillectus. quia secundum medicos: et experientia docet quod quodlibet istorum potest esse causa infirmitatis saltem partialis: et etiam causa partialis sanitatis. ergo de istis potest esse inquasitio: per quod istorum melius est san tas acquirenda: et per consequens quodlibet eorum est consiliabile: et per consequens eligibile. et per consequens cum quodlibet istorum sit operatio et actus intellectus: et quodlibet istorum poterit esse opera tio sequens electionem voluntatis: et per consequens erit pratis vltimo modo dicta. quia secundum Commen. vi. ethi. ex electione actus generatur. Eligentes enim quod a mente demonstratum est esse bonum: amore ipsius operamur et agimus vt attingamus ipsum. Et ita concedo quod pura speculatio potest esse praxis isto modo dicta: quia de ipsa potest esse consilium: et respectu ipsius potest esse ele ctio. Ex isto sequitur etiam quod operatio exterior impata a voluntate: non est semper praxis isto modo dicta: quia quando operatio est praestituta a voluntate tamquam finis: tunc non est consiliabilis neque eligibilis. et per consequens nec est praxis isto modo dicta secundum Ari. dicentem. iii. ethi. Consiliamur autem non de finibus: sed de hiis qui ad fines

⁋ Neque enim medicus consiliabitur si sanabit: nec rethor si suadebit: neque politicus si pacem faciat: neque reliquorum aliquis de fine: sed ponentes finem ali que. et hoc siue secundum rationem rectam: siue secundum praestitutionem voluntatis qualiter et per que erunt intendunt

⁋ Uerutamen quamuis non quelibet operatio exterior imprata ast voluntate sit semper praxis isto vltimo modo: quia tamen poterit ordinari ad finem vlteriorem vere poterit esse praxis.

⁋ Sic ergo patet ad. q. quod non solum operatio po tentie sensitiue vel inferioris est praxis: sed etiam opera tio intellectus et voluntatis potest esse praxis propriissime dicta

⁋ Ad primum argumentum prime opnionis respondeo: quod bene inuenitur: quod notitia practica est circa opera nonstra: et circa contingentia operabilia a nobis: sed numquam inuenitur quod praxis siue opus de quo est notitia practica sit circa contingens aliter se habere nec circa aliquid quod est in potestate nostra: quamuis ipsa operatio quae est ipsa praxis sit contingens alit se habere et operabilis a nobis. Et ideo pura speculatio et similiter dilectio quae sunt operabiles a nobis: quamuis non habeant talia pro obiectis: vere sunt praxes. et de ipsis vere erit notitia practica

⁋ Si dicatur quod omnis notitia practica est respectu actionis vel factionis sed actio est circa agibile: et factio circa factibilem: ergo actio et factio quae sunt praxes habent aliquid contigens aliter se habere pro obiecto.

⁋ Respondeo quod numquam inue nitur a philosopho dictum quod habitus practici sunt circa actione et factionem. et actio et factio circa agibi le et factibile: sed dicit quod artes practice sunt circa agibile et factibile: et tunc accipit ista pro actione et factione. Unde dicit vi. ethi. Contigens aut aliter habere se: est aliquid et agibile et factibile. alterum autem est actio et factio. Uide commen. in commento sequenti lite teram a legatam. vbi dicit quod aliud est practica actiua. et aliud praxis id est actio. et aliud factiua id est factio. Ex quo patet: quod respectu solius actionis et so lius factionis vere dicetur actiua vel factiua quantumcum que nihil sit ibi contingens aliter se habere nisi sola actio vel factio. hoc patet quia multe sunt artes mechanice quae sunt factiue: quarum aliqua nihil contingens a non bis operabile respiciunt nisi ipsam factionem et tamen vere sunt practice: sicut ars cvtharisandi: causatandi: ex sic de huiusmodi et illa circa quae sunt iste operationes non sunt operabilia a nobis: ergo quantumcumque speculatio ip sa sit circa obiectum non operabile a nobis: duem tamen ipsa vere sit operabilis a nob: vere poterit dici praxis. hoc etiam patet per philosophum primo ethicorum. et nonon metha. quod quadam sunt operationes praeter quas sunt aliqua opera et quadam non: et tamen de vtrisque potest esse notitia practica: sic declarat philosophus id et ethi. Unde dicit

⁋ Commentator ibidem. IMusico quidem operante secundum musicam. id est cantante: vel secundum musicam vtente orga non et operante per illud: deinde quiescente. nullum opus ipsius restat aut relinquitur. sed musica est pra ctica vere. et tamen nihil est ibi operabile a nobis ni si ipsa operatio. quamuis instrumentum musicum sit operabile a nobis per aliam artem non per musicam.

⁋ Ad aliud concedo. quod praxis strictissime sumpta est operatio secundum virtutem moralem. et concedo quod circa ipsam est electio. et ideo ipsa est contingens aliter se habere et operabilis a nobis. non tamen sicut declaratum est oportet quod obiectum ipsius praxis sit contingens aliter se habere. et ideo quia ipsa pura speculatio est operabilis a nobis et non suum obiectum. ideo ipsa poterit dici praxis. sed non poterit dici practica.

⁋ Si dicatur quod tunc moralis virtus esset respectu intellectio. nis. quia habitus electiuus et per consequens virtus moralis esset in intellectu. quod est contra philosophum id est et. vi ethi. RRespondeo. quod accipiendo virtutem moralem pro habitu communi virtuoso qui non est intellectualis. quod aliquis habitus moralis est respectu intellectionis. quia sicut potest aliquis habere actum bonum et malum circa intellectionem. ita et habitum. Unde sicut aliquis peccat studendo tempore et loco non debito. ita meritorie agit studendo pro loco et tempore: et secundum alias circumstantias requisitas. et per consequens vnus istorum actuum est meritorius. et alius demeritorius. Ita non est inconueniens tales habitus correspondentes actibus ge nerari. nec tamen propter hoc habitus mor alis erit in in tellectu proprie loquendo. quia proprie loquendo omnis habitus moralis est in voluntate: sicut patebit in tertio. Unde sicut habitus voluntatis generatus ex volitionibus quibus vult pro loco et tempore: et secundum alias circumstam. tias vti neccessaris ad salutem est moraliter virtuosus subiectiue existens in voluntate. qui etiam non est intelle tualis: ita ex volitionibus quibus voluntas vult stidere et intellectualiter considerare secundum debitas cir cumstantias generabitur habitus moraliter virtuosus subiective exntes in voluntate. qui etiam non est intellectualis. quameuis ex actibus intellectus imperatis a voluntate generetur vnus alius habitus intellectualis.

⁋ Ad aliud concedo. quod praxis strictissime sumpte semper ele ctio est causa effectiva. sed dico quod ista est electio respe ctu intellectionis quae est pura speculatio. sicut respe ctu cuiuscumque operationis exterioris. et ita ipsa efficitur ab electione voluntatis sicut operatio exterior.

⁋ Ita enim possum dubitare et considerare an de beam considerare aliquod pure speculabile. sicut possum dubitare et considerare an debeam comedere vel non. et ita possum sententiari et concludere quod de beam considerare tale speculabile. et post istam sen tentiam possum eligere velle considerare. et intellectio potest sequi electionem: sicut operatio exterior. Ad auctoritatem beati Mregorii. Dico quod accipit opus pro opere exteriori. et ita frequent accipiunt sancti: quia respectu multorum talium est consilium et electio: quamuis possit esse etiam respectu cotemplationis Unde frequentur propter vitam eternam consequendam aliqua multum sollicite inquirunt et deliberant: an sit vacam dum contemplationi vel praedicationi aut aliis operibs exterioribus: et ita ipsa contemplatio vere est post ele ctionem. aliquando enim concludunt et sententiantur sancti quod vacandum est contemplatioi. et ideo contemplatio est vere pra xis. Per praedicta patet: quod processus iste concludit quod speculatio est vere praxis: quia intellectus practicus no solum inquarit quod opus exterius est fugiendum: quod prose quendum. sed etiam ista omnia inquarit de operibus interioribus et post sequitur electio: et post sequitur prosecutio eligibilis. etiam quantum ad ipsum intellectu et voluntatem: io etc.

⁋ Ad vltimam auctoritae quod agibile et eligibile est idem. Et ideo sicut ista operatio interior scilicet speculatio et etiam volitio est agibilis: ita eligibilis. et ideo vere erit praxis.

⁋ Ad primum alterius opinionis quod non est de ratione intellectus practici quod se extendat extra totam partem rationalem. sed sufficit quod se extendat ad voluntatem: et ad quemcumque actum mediante actu voluntatis. et ideo sufficienter vnus actus intellectus se extendit ad alium actum intellectus tamquam ad obiectum. Et quando dicitur: tunc logica esset practica: ista conclusio est concedenda: sicut post patebit.

⁋ Argumentu pro secunda conditione concludit quod probat quod praxis est posterior intellectione: quia omne praxim praecedit aliqua intellectio: sicut omnem actum voluntatis pricedit aliqua intellectio: non tamen requiritur intellectio dictatiua: nec aliqua intellectio complexa prior.

⁋ Ad argumentum pro tertia conditione: quod illa est coditio praxis bone quam philosophus vocat. ii. phi. et i vi. ethi. ca. iii. et commentator commen. li viii. eupraxiam. non est autem conditio praxis in communi. et omnis praxis re cta requirit rationem rectam sed non omnis praxis est recta nec esse potest: sicut nec omnis volitio. ideo etc.

⁋ Ad patri mum principale patet quod sola operatio sequens electi one est praxis quarto modo dicta: sed non solum operatio potentie inferioris sequitur electionem. sed ipsam sequitur tam intellectio (quamuis vna alia praecedat quam etiam operatio voluntatis. Potest enim quis consiliari et de liberare: vtrum debeat deliberare. et vtrum debeat considerare vel non. ideo etc. Sed praxis tertio modo dicta respectu cuius dicitur notitia practica non sequitur semper electionem: sed ipsamet electio et voli tio praecedens est praxis: cum sit opus nostrum de quo est notitia practica. Sed commen. t auctoritas allegata accipit praxim quarto modo: et non tantum tertio modo. Alia questio quarte principali connexa.