Quaestio 1

Distinctionis. xliii. Questio prima CIrca distinctionem quadragesimamtertiam quero.

⁋ Utrum deus possit facere aliqua quae non fecit nec faciet Quod non qui causa naturalis. non impe dita non potest facere nisi quod facit vel faciet. sed deus est casa naturalis agens de necessitate nature. et est non impedibilis. ergo etc. Maior videtur manifesta. Minor probatur quantum ad primam per tem. quia sicut intelligendo se intelligit alia. Ita volendo se vult alia. sed quia deus intelligendo se intelligit. ergo neccessario intelligit alia. Ita deus volendo se vult necessario. ideo necessario vult alia. sed si necessario vult alia. necessario producit alia. ergo est agens de necessitate nature.

⁋ Secundo probatur eade pars minoris sic. quia nulla perfectio simplicitur re pugnatr alteri quin se compatiatur in eodem. sed posse causare est perfectio simplicitur. et similiter ne cessarium est perfectio simpliciter. ergo compatiuntur se in eodem. ergo aliquid est quod potest necessario causare. sed nihil est tale nisi solus deus. quia omne agens creatum potest impediri a causatione sua. ergo solus deus potest necessario causare. ergo neccessario causat. quia in perpetuis non differt esse a posse.

⁋ Preterea. deus non potest facere nisi quod rectum est fieri ab eo. sed nihil est re ctum siue iustum fieri ab eo nisi quod facit. ergo nihil potest facere nisi quod facit.

⁋ Ad oppositum est magister in littera ostendens quod deus potest facere aliqua que non facit

⁋ Circa istam questionem primo supponendum est quod deus est causa effectiua rerum. Secundo inquaren dum est. an ratione naturali possit probari deum esse causam effectiuam liberam et non naturale.

⁋ Tertio an hoc sit secundum veritatem fidei tenendum. Quarto ex hiis dicendum est ad quaestionem.

⁋ Circa primum dicunt alie quod sic. Et nituntur aliqui probare quod deus sit causa libera

⁋ Primo sic. vniuersum habet aliquem finem: sed in illum finem ordinatur primo a natura. quia natura non intendit aliquid nisi quantum dirigitur a cognoscente. ergo in illum finem ordinantur per voluntatem. et non nisi per voluntatem diuinam. ergo deus per voluntatem ordinat totum vniuersum in fine suum. et per consequens producit creaturas.

⁋ Secundo sic. natura est determinata ad vnum. et ideo natura semper facit sibi equale. nisi sit propter defectum virtutis actiue vel receptiue siue passiue. sed ptans diuina non est defectiua cum sit infinita. ergo naturaliter non producit nisi vnum sibi equale

⁋ Tertio sic. cum omne agens agat sibi simile. aliquomo oporet quod effectus in sua causa aliqualiter praexistat. sed omne illud quod est in aliquo est in ipso per modum eius ert deus est intellectus. ergo creature praexistunt in ipso intellectu. sed quod est in intellectu non producitur nisi me diante voluntate. ergo creature procedunt a deo per voluntatem

⁋ Quarto sic. secundum philosophum. iiii. metha. duplex est actio. quedam consistit in ipso agente. et est perfectio et actio agentis. vt intelligere velle et huc usmodi. quaedam quae progreditur ab agente in passum extrinsecum. et est perfectio et actio patientur. sicut calere mouere et huiusmodi. sed actio dei non potest intelligi ad modum secunde actionis. eo quod cum sua actio sit sua essentia non egreditur extra ipsam. ergo oportet quod intelligatur admodum prime actionis quae non est nisi in intelligente et volet te. ergo quicquid deus agit extra se. per hoc agit quod intelligit et vult. ergo necessarium est dicere omnem creaturam a deo processisse per voluntatem non per necessitatem nature

⁋ Sed iste rationes non concludunt sicut patet intuenti. nihil probant enim: nisi quod deus per voluntatem producit pnes creaturas tamquam per principium agendi. sed non est probatum quod omne agens per voluntatem tamquam per principium agendi contingenter agit et non naturaliter. ergo per istam rationem non est probatum quod deus non producit creaturas per necessitatem nature

⁋ Confirmatur. quia secundum istos. vo luntas habet duplice modum agendi. scilicet naturaliter et libere. sicut necessario. et naturaliter vuli finem. et contingenter et libere vult ea quae sunt ad fi nem. Unde secundum istum alibi modus agendi naturalis est communis agenti per cognitionem et agenti sine cognitio ne. ergo ista consequentia non valet secundum istos. deus producit per voluntatem. ergo non producit de necessitate nature. hoc etiam patet. quia de intensione philosophorum. fuit quod prima causa ageret per intellectum et voluntatem. et tamen per necessitatem nature. ergo probare quod deus producit creaturas per voluntatem. non est probare quod non produ cit de necessitate nature

⁋ Preterea. secundum istum. deus per voluntatem producit spimtumsctm. et tamen naturaliter et necessario. ergo eodem modo stant simul quod deus producat per voluntatem. et tamen de necessitate nature.

⁋ Ex istis patet quod prima ratio non valet. quia quamuis concedatur quod sola voluntas praestituat sibi finem. et finis vniuersi est praestitutus a voluntate. Ex hoc tamen non sequitur euidenter quod ille finis sit contingentur praestitutus et non neccessario: cum voluntas neccessario aliqua faciat. Et si dicatur quod quamuis voluntas neccessario velit finem: tamen contingenter vult illud quod est ad finem. et ita cum omnes creature sunt ad finem voluntas diuina contingen ter vult eas. et per consequens contingenter producit eas. hoc non sufficit. quia non est probatum sufficienter quod voluntas diuina contingent velit ea quae sunt ad fi nem. et tamen hoc oportet probare specialiter.

⁋ Secunda ratio minus valet. quia quando accipit quod natura est deter minata ad vnum aut intelligit quod natura est determi nata ad vnum effectum. ita quod non potest plures effectus producere. Aut ita est determinata ad vnum quod non habet in ptante sua agere et non agere. Si secundo modo. sic nihil est ad propositum. quia de hoc est quaestio principalis. si primo modo sic est simpliciter falsum. quia causa naturalis est frequenter productiua plurium effectuum. etiam distinctorum specie. et ordinatorum secundum perfectius et imperfectius. sic patet de sole qui producit vemem: et plantam. et de multis aliis possent poni exem pla manifesta. Similiter quando post accipit. natura semper facit sibi equale nisi sit propter defectum virtutis actie vel passiue. Istud est falsum. quia aliquando in eodem passo eodem modo disposito causa naturalis imperfectior producit sibi equale: et causa naturalis perfectior non producit sibi equale sed inequale. ergo hoc non est propter de fectum virtutis actiue vel passiue. sed hoc est propi naturam agentis. quod non est natum producere effectum sibi equalem. et quia effectus equalis tali agenti non est a tali agente producibilis. Sicut quare angelus non facit sibi simile siue equale. sicut facit bos vel ignis caus est. quia angelus non est producibilis ab angelo. Ita dicerent philosophi in proposito. quod quia deus non est producibil ideo deus non causat deum sibi equalem: sed alias creatu ras distinctas naturaliter causat. quamuis cognoscendo et volendo.

⁋ Similiter tertium non valet. quia si aliquid probat praecise probat quod deus producit creaturas per in tellectum et voluntatem. sed ex hoc non sequitur euidenter quod non producit eas per necessitatem nature. Si militer quarta ratio procedit ex falsa imaginatione. quia quando accipit quod actio dei non est transiens. aut acci pit actionem dei pro principio agendi. vel pro effe ctu producto. vel pro aliquo medio. vel pro aliquo aggregato ex principio agendi et effectum produ cto. si primo modo. sic est verum quod actio dei non est tran siens. quia principium agendi non est transiens. et isto modo vniformiter accipiedo actionem dicendum est quod actio ignis non est transiens quia principium agendi in igne non transit plus quam principium agendi in deo. Secundo modo ita transiens est actio dei sicut actio ignis. Nam sicut effectus ignis non est in igne formaliter et realiter ita nec effectus dei Si accipiatur actio dei tertio modo vel quarto. patet manifeste quod non plus est actio ignis transiens quam actio dei que est actio non transiens.

⁋ Preterea actio solis vel ignis non dicitur transiens ni si quia reliquit aliquid operatum extra. sed ita actio dei relinquit creaturam extra sicut actio solis. ergo ita est transiens.

⁋ Si dicatur quod actio solis dicitur transiens. quia transit in exteriorem materiam. non sic actio dei.

⁋ hoc non valet. quia actio dicitur transiens quia non manet in agente. quia dicitur ad oppositum ad actionem inmanentem. ergo illa actio quae non manet in agente dicitur tran siens. sicut si sol non produceret formam in materia sed produceret totum. scilicet materiam et formam non plus maneret actio solis in sole quam modo. ergo non plus dice tur actio immanens. sed diceretur actio transiens sicut modo. et tamen tunc non plus transiret in exteriorem materiam quam actio dei. ergo etc.

⁋ Si dicatur aliter quod actie solis dicitur transiens et non actio dei. quia sol habet respectum realem ad effectum suum. non sic deus

⁋ hoc no vnet quia quaero Aut respectus realis est in agente aut in pas so. Si in agente. ergo propter respectum formaliter existen tem in agente magis dicitur actio immanens quam transiens. Si autem sit in passo. et propter istum respectum dereli ctum in passo dicatur actio transiens. multo magis actio dei propter effectum absolutum derelictum dice tur actio transiens. Et ideo absolute dicendum est quod actio dei quae est creatio vel productio creaturarum non magis substantia dei quam actio ignis. quae est generatio ignis alterius est sua substantia. sed sicut productio creaturarum non importat nisi deum et creaturas quae non essent nisi ad praesentiam dei. ita productio ignis non impotat nisi ignem producente cum absolutis suis. et ignem productum quae non est nisi ad praesentiam ignis illius

⁋ In hoc tamen est differentia requenter quod agens creatum non tantum agit per suam substantiam. sed etiam agit per qualitates accidentales et ideo semper principium agendi deo est deitas. Non autem semper principium agendi agenti creato est ipsa substantia. sed alia qulitas accidentalis.

⁋ Aliter probant aliqui eandem conclusionem sic. Aliquid causatur contigenter. ergo prima causa conti genter causat. consequentia probatur. quia quaelibet ca secunda causat inqua tum mouetur a prima. ergo si prima necessario mouet. quod libet alia necessario mouetur. et per consequens quaelibet ne cessario causat. ergo si aliqua causa secunda contingenter causat vel mouet prima continget mouebit. quia non causat causa secunda nisi in vtute prime inquantum mouetur ab ea

⁋ Si militer probatur eadem consequentia sic. si prima causa necessario se habetad causam proximam sibi. sit. b. b ergo necessario mouetur a prima causa. b autem eodem modo quo mouetur a prima causa mouet proximam sibi. ergo be necessario causat mouendo. c. et c. mouendo. die. et sic in omnibus causis procedendo nihil contigentur erit si causa prima necessario causat

⁋ Preterea arguit sic. ens absolutum summe necessarium quantum potest cogitari aliquid esse necessarium non potest non esse quocumque alio a se non existente. deus est summe necessarium. ergo quocumque alio a se. non existen te. non propter hoc sequitur ipsum non esse. Sed si necessariam haberet habitudinem ad primum causatum illo causato tin existente non esset. ergo etc. maior patet. quia ex minus impos sibili non sequitur impossibilius. sicut nec ex minus falso se quitur falsius.

⁋ hoc probatur. quia si falsius habeat diplicem rationem falsitatis et minus falsum tantum vnicam. cir cumscribatur ab illo falsiori ista ratio falsitatis in quae excedit minus falsum. stante alia ratione. et tunc erit falsum et minus falsum non erit falsum. quia circumscripta est ratio falsitatis minus falsi. ergo haec posito falsius erit fal sum. et minus falsum erit verum. et tunc ex vero sequitur falsum.

⁋ Preterea aliquod malum fit in vniuerso. er deus non necessario causat. consequentia probatur. quia agens neces sario producit effectum suum in quem potest in susceptiuo quantum potest in eodem produci. Effectus primi est bonitas et perfectio. ergo si necessarium agit necessario producit bonitatem in quolibet inquantum potest ipsum susceptiuum recipere. sed habens bonitate causatam quante ipsum est ca pax nullam habet maliciam. ergo.

⁋ Preterea causa necessario agens agit secundum vltimum potentie sue. ergo si prima causa necessario causat. quicquid potest causare causat. sed potest causare ex se omne causabile. ergo nulla causa secunda causat aliquid. Ista vltima consequentia probatur. quia causa prior prius naturaliter respi cit causatum quam causa posterior. ergo in illo priori totaliter causat et deducitur illo modo quo in praecedeti. q.

⁋ Sed iste rationes contusiphilosophos conquos adducuntur non concludunt. Pri ma non. quia ista consequentia aliquid fit contingenter. ergo prima causa contingenter causat. non potest euidenter probari. Nam dicerent philosophi quod contingentia effectus dependet ex contingentia actionis alicuius creature. puta voluntatis create. necessario requisite. et ideo cum secundum eos voluntas creata necessario concurrat ad multos effectus et ista simpliciter contingenter causat. quantumcunque alie cause naturaliter causent. effectus erit contingentur productus.

⁋ Et quando dicitur. quod secunda causa non causat nisi inquantum mouetur a prima. quaero a te. quid est causam agere inquantum mouetur a prima aut est causam secundam depedere in suo esse a prima aut recipere aliquam influentiam a causa prima qua agat aut non posse agere nisi prima coagat. Si detur primum manifestum est quod ista consequentia no valet. causa secunda non mouet nisi inquantum mouetur a prima. ergo si prima causa neccessario mouet: quaelibet alia neccessario moue tur. Nam si celum consuaret voluntatem in esse et neccessario nihil minus ita contingenter. ageret tunc sicut modo. quod patet. quia agens praecise confuans in nullo neccesitatages ad agendum. vnde non plus neccstaret conseruans neccessario quam cotingentur. sicut patet quod agente equaliter disposito eque neccessario et contingenter agit etc.

⁋ Confirmatur qui nulla causa conseruans vel producens aliquam causam ne cessitat aliam causam ad agendu magis quam causa immedia te sibi cooperans. et sine qua nihil potest. et illa posi ta potest in effectum. sed talis causa non neccsitat aliam causam ad agendum sicut patet quod cognitio est causa naturalis et sine ea voluntas non potest velle et tamen in nullo ne cessitat quin voluntas contingentur velit. ergo eodem mo quantumcumque deus naturaliter et neccessario consuaret voluntatem. non tamen neccesstaret ipsam ad agendum quin libere posset agere et non agere. Si intelligatur secundo modo quod causa secunda non mouet nisi inquantum mouetur a prima hoc non valet. quia voluntas non recipit talem influen tiam a prima. sed ipsamet est principium agendi. Nec potest intelligi tertio modo. quia sic manifeste filtum. quia voluntas nihil potest operari sine cognitione sicut ontensum estprius et cognitio est causa naturalis. et tamen voluntas contin gent agit.

⁋ Per praedicta patet quod probatio secunde consequene non valet. quia hoc est simpliciter fula quod causa posterior eodem modo mouet quo mouetur a priori. Tum quia quandoque causa po sterior mouetur naturaliter a priori. et tamen mouet contin gentur. sic anima intellectiua mouetur naturaliter ab ob iecto ad cognitionem. et tamen contingenter mouet se ipsam ad volitionem.

⁋ Preterea. secunda ratio non videtur concludere. quia philosophi negarent maiorem. dicerent enim quod ad negatione alicuius alterius a causa pria sequitur ne gatio causae prime. sicut ad positionem causae prime sequitur positio effectus. et hoc propter naturalitate causae prime in agendo. et ideo si in impossibilibus sunt gradus. dicerent quod ex minus impossibili sequitur magis impossibile. quia aliter oporteret destruere multas regulas logicales de quibus est certum quod sunt simpliciter neccessarie. Ista enim sic est certa quod ab vno conuertibilium ad reliquum est bona consequentia. vt homo non est risibilis. ergo homo non est homo. et tamen consequens est impossibilius antecedente. Si militer destructa conclusione destruitur principium. et tamen oppositum principii. est impossibilius. Si ad illud icitur quod non est ad propositum. quia conclusio non est nisi quadam vitas partialis principii quod habet veritatem quasi totale. sicut singulare est quadam vitas partialis respectu vniversalis. in en tibus autem ens causatum non est nisi quadam entitas deper dens ab etitate causae

⁋ Sed illa responsio non videtur sul ficiens. Tum quia veritas conclusionis non est veritas partialis principii. sed est vna veritas simpliciter distincta ab ea. quia quando aliquae veritates sic se habent quod vna potest esse nota alia simpliciter ignorata. et econuerso. non magis est vna partialis respectu alterius quam econuerso. sed conclusio potest esse nota principio simpliciter ignorato. sicut patet frequentur quod sciuntur euidenter conclusiones. et postea inquiritur de pricipiis. et econuerso. ergo neutra veritas est partialis respectu alterius. Tum quia vitas sit gularis non est partialis respectu veritatis vniversalis. quia non plues vnum singulare est pars respectu sui vniversalis quae aliud singulare est pars sui vniversalis. sed aliquod singulare non est pars sui vniversalis. quia mumquam verum est pars falsi. nisi ma terialiter forte. de quo nihil ad propositum. sed aliquando singularis est vera et vniversalis est falsa. ergo tunc illa veritas singularis non est partialis respectu sui vniversalis. ergo numquam vitas singularis est partialis respectu su vniversalis Similiter eodem modo numquam conclusio est partialis veritas respectu suarum praemissatum. quia aliquando primisse sunt vere et conclusio falsa. Similiter habitus principii et conclusionis sunt simpliciter distincti. et neuter est partialis respectu alterius. ergo eodem mnodo nec vna veritas erit partialis respe ctu alterius.

⁋ Preterea. tertia ratio non concludit supponit enim illa ratio quod deus sit causa effectiua immediata et totalis respectu cuiuslibet effectus. quia aliter ratio non valeret. si enim non est causa totalis sed concurrit voluntas. tunc non produceretur effectus nisi voluntate co agente. ergo voluntate non agente potest esse culpa non in deo sed in voluntate Similiter si non sit causa immediata. tunc non plus faciet nisi quod conmsuabit voluntatem. ergo nihil in creatura producet sed remanebit in ptante volunta tis producere et non producere. et ita peccare vel non peccare.

⁋ Utima etiam ratio non concludit. quia non potest ratione naturali probari conclusi philosophous. nec quod deus possit se solo causare omne causabile. nec quod immediate comcurrat ad casandum omne causabile quorum tamen vtrumque oporteret probare ad probandum quod causa secunda nihil agit. Illa etiam deductio de prioritate prime causae in agendo non valet sicut ostensum est in praecedenti. q. quia et de facto modo est causa prior. et tamen in nullo instanti priori producit effe ctum suum antquam causa secunda producat.

⁋ Ideo quantum ad istum articuliat dico quod non potest ratione naturali probari. quin sicut ex perfectione soel naturaliter sequuntur effectus multi ita ex perfectione entitatis diuine. sequuntur multe entitates quae aliter esse non possent

⁋ Circa secundum ar ticulum dico tenendum est quod deus est causa contigentur agens qui tenendum est quod deus potest ista generabilia immediate et totaliter causare. sed si esset causa naturalis. vel omnia produceret simul vel nulla. quorum vtrumque potest esse manifeste feilatum. Et ideo manifeste fecltum est deum esse causam na¬ turalem aliorum a se

⁋ Ex istis patet solutio quaestionis. quod deus potest facere aliqua quae non facit. quia omne contingent agens potest facere aliter quam facit. sed deus est huiusmodi. ergo etc. Similiter deus potest producere animas in infinitum. quia nullibi est standum ad certum numerum. et tamen non producet animas in infinitum. sed in certo numero.

⁋ Ad rationes ergo addu ctas conclusi philosophos. quantumcumque conclusib sit vera. ipsi tamen philosophi faciliter responderent.

⁋ Ad primam responderent quod voluntas dirigit omnia in fine. sed tamen neccessario et naturalii sicut alii dicunt quod voluntas est principium producendi spi ritum sctantum. et tamen naturaliter et neccessario.

⁋ Ad secundum dicerent aliqua eorum quod deus non produceret nisi vnum effe ctum scilicet primam intelligentiam. ille tamen effectus non est equalis deo. quia nullus talis effectus est producibilis.

⁋ Ad tertium dicerent quod deus quicquid producit producit per intellectuet voluntatem et tamen neccessario.

⁋ Ad quartum dicerent sicut dictum est quod actio dei est ita transiens sicut actio sol. opera tio tamen dei quae est intelligere et velle est immanens immo magis proprie debet dici quod est ipse deus.

⁋ Ad primum alte rius doctoris dicerent quod ista consequentia no valet. aliquid fit contingenter. ergo prima causa agit contingentur. quia dicerent quod voluntas non mouetur immediate a deo: sed tantum confuatur. et ideo potest agere contingenter deo agente necces rio. sicut contingent agit cognitione neccessario coage te.

⁋ Per idem ad secundam probationem dicerent. quod non eodem modo semper mouet secunda causa quo mouetur a primi

⁋ Ad aliam dicerent quod aliquando ad non esse minus neccessr sequitur non esse magis necci. et similiter ex minus impossibili sequitur impossibilius. et ad minus falsum sequitur fal sius.

⁋ Ad probationem dico quod aliquando falsius habet tantum vnam rationem falsitatis. sed illa ratio est falsior quam rtio falsitatis minus falsi. Similiter posito quodhabeat duplicem rationem falsitatis et aliud tantum vnam. Adhuc probatio non valet. quia illa vnica ratio falsitatis minus: falsi nullo modo potest circumscribi. sicut nec illud femultum potest esse verum. et ideo numquam ex vero sequitur filtum.

⁋ Et si dicas quod potest circumscribi per intellectum. Respondeo quod si circumscribas per intellectum. dicendo quod non est: tua circumscriptio est fmla. Si circumscribas non loquendo de illa ratione falsitatis: nihilominus illud sfilum erit feculum sicut prius. quia quod tum consideres vel non cosideres nihil fa cit ad hoc quod sit verum vel siltum.

⁋ Ad aliud dicerent quod malum sit in vniuerso. quia deus non producit in re ceptiuo quantum potest produci. et hoc potest habere duas causas ver tatis. Uel quia nihil producit in eo. vel quia non produoi nisi concurrente voluntate. quae libere concurrit et conti gentur.

⁋ Ad aliud dicerent quod deus non potest causare omne causabile ex se. vel si dicatur quod causa prima continet totam causalitatem causae secunde. non sequitur. ergo potest in illum effectum se solo. quia dicerent quod non aliter continet totam causalitate causae secunde nisi quia producit ipsam causam secundam totam sed manifestum est quod aliquando producens naturaliter causam. non potest immediate in effectum illius causae. sicut patet quod sol producit vermen. et in aliquem effectum potest vermis in quem non potest sol. et in multis est hoc manifestum.

⁋ Ad primum principale dico quod deus aliquo modo intelligendo se intelligit alia. qualiter tamen haec sit intelligendum no est ad propositum. et ita aliquo modo sub bono intellectu volendo se vult alia. aliter tamen et aliter. quia deus intelli tendo se intelligit alia necessario. sed deus volendo se vult alia contigentur. et ideo non est simile.

⁋ Ad secundum quod nulla perfecto simpliciter quae ideo dicitur simpliciter perfectio. quia il la non infert illud esse nisi imperfectum de quo verificatur. si non connotaret aliquod imperfectum repugnat alteri quando illi duo conceptus de eodem verificentur. sed si con notat aliquid imperfectum. non oportet quod vna n repugnet alteri et ita est in proposito. nam posse creare importat creaturam quae est simpliciter imperfecta. et ideo non oportet quod potens creare possit necessario creare.

⁋ Ad aliud dico quod discursus non valet. quia quamuis deus non possit facere nisi quod iustum est fieri. aliquid tamen potest esse iustum fieri quod non fit a deo. et ideo talis mixtio ex possibili et in esse non valet. causam tamen non oportet modo discutenre. quia hoc magis pertinet ad logicum.