Quaestio 10(12)

Questio. xii. ⁋ UTrum tempus ha beat esse reale extra animam a motu. et a qualibet re primanente realiter distincti Quod sic. probatur primo sic. Quia illa quorum partes non sunt non faciunt vnum per se in genere neque distinguuntur realiter. sed motus et tempus sunt huiusmodi. ergo etc. Item instans realiter differt a tempore. probatur: quia instans est: tempus vero non. ergo etc.

⁋ Confirmatur. quia instans corrumpitur.

⁋ Item tempus habet esse solum in anima. motus vero in re extra animam. ergo etc.

⁋ hic est opinio gandensis. quod tam motus qua tempus possunt considerari tripliciter. Uno modo vt partes conti nuantur adinuicem sine distinctione. vtrumque tamen habet esse in re ex. Alio modo vt partes distinguuntur ini se. et sic tantum habent esse in anima. Tertio modo vt partes co tinuantur et distinguntur. et sic sunt parti in re extra et partim in anima. quare gandensem

⁋ Contra. motus est fluxus: sed non est continuus fluxus in motu nisi sit a priori in posterius. cum ergo impossibile sit habere fluxum continuum nisi sit continue a priori in posterius impossibile est habere motum sine priori et posteriori. sed vbicunque est prius et posterius: ibi est distinctio. ergo impossibile est habere motum continuum sine distinctio one. ergo dicere motum continuum esse sine distincto ne est dicere contradictionem. Item impossibile est percipere motum sine fluxu: quia fluxus est de essentia successiuorum: et impossibile est prcipere fluxum sine priori et posteriori. ergo etc. Si dicas quod fluxus distinguitur a motu. contra: ex hoc sequeretur quod motus sit quid permanens: quia si circumsceribatur fluxus et prius et posterius a motu: quicquid remanebit eriprmanens. ergo etc. Item conclusiohoc quod ponit quod motus et tempus tertio modo considerata parti sunt in anima et pat tim in re extra. quia quantum ad formale sunt in anima et quantum ad materiale sunt in re extra. quia aut sun quantum ad illud quod sunt in anima tantum obiectiue vel sub iectiue. si primo modo ergo tantum figmenta vel respectus rationis. non secundo modo patet discurrendo per singu la quae sunt subiectiue in anima. ergo oportet quod sint in re ex tra subiectiue: et obiectiue in anima. si ergo in re sit pri us et posterius quae sunt formale in istis successiuis sequitur quod successiua sunt in re quo ad materiale et formale. Item secundum illam opinionem tempus non est plus parti in anima et parti in re extra quam linea vel superficies et corpus. quia possum considerare in li nea continuationem partium et discretionem et vnam pertem priorem et aliam posteriorem sicut tum ponis de motu et tempore. ergo linea equaliter habet esse in anima parti et parti in re extra: sicut tempus vel motus.

⁋ Ad quaestio nem igitur primo probo quod tempus non est aliquid absolutum distinctum realiter a rebus permanentibus et a motu. quia si deus faceret aliud celum nobilius isto iam fa cto: cuius motus esset velocior: tunc tempus non esset istius celi iam facti: sed potius illius celi nouitur creati et istud celum iam factum non perderet aliquid absolutum per hoc quod aliud celum crearetur quia eundem motum quem prius habuit modo haberet et omnia absoluta: vt patet. Item omne absolutum habens distinctas partes a re permanem te si sit accidens est in aliquo subiectiue si ergo tem pus sit huiusmodi quaero in quo habet esse subiectiue non in mobili: probatur. quia si sic aut vna pars temporis est in vna parte mobilis: et alia in alia parte aut pluret partes temporis in vna parte mobilis et alia in alia. non prim mo modo. Tum quia non est maior ratio quare vna pars esset in vna parte et alia in alia partequam econuerso: vt patet. tum quod tempus esset totum simul: quia omns partes temporis essent simul in omnibus partibus mobilis. Nec secundo modo. tum quia duo accidentia essent in eodem subiecto. tum quia tunc tempus esset res permanens: quia haberet plures partes actu existentes.

⁋ Si dicas quod partes temporis licet non sint simul: tamen habent esse in quodam fieri et ordine qua tenus compulantur ad aliquod instans.

⁋ Contra. si vni pars totius non est totum non est. ergo multomagis si nul la pars totius est totum non est: sed nulla pars temporis est. ergo etc. nec valet si dicatur quod anima facit tempus esse quoddam totum: quia anima per suam considerationem non posset alicui dare esse reale extra animam. nec potest poni tempus esse quoddam totum distinctum a rebus per manentibus propter ordinem partium temporis: nec propter continuationem ad instans. non propter primum: quia illud quod non est non potest habere ordinem positiuum. partes autem temporis praeter res permanentes non sunt. nec secundum propter eandem rationem: quia cum partes temporis sint pu rum nihil non possunt positiue continuari ad aliquod ens positiuum: quia nihil non potest continuari alicui enti: nec facere aliquod totum nec vnum. Item instans non dicit aliquod absolutum distinctum realiter a rebui permanentibus. ergo nec tempus. consequentia patet: quia si indiuisibile non dicit aliquod absolutum positiuum a rebus prma nentibus: nec diuisibile. antecedens probatur: quia in genere ab soluto non potest poni. patet discurrendo: quia nec in genere quantitatis nec qualitatis: nec substantie nec per se nec per reductionem. Item si sic. in quolibet tempore etiam minimo si posset dari essent infinita abso luta instantia destructa. et sic deus non posset cre are vnam partem temporis nisi deftrueret infinita absoluta: quia infinita instantia quae sunt in quolibet tem pore. nec posset deus de potentia sua absoluta conseruare vnum ens absolutum per aliquod tempus sicut nec aliquod instans. nec duo absoluta simul quae omnia sunt absurda. Item duo abhsoluta sine contradictone possunt simul manere saltem in rerum natura: licet non in eodem subiecto: sed duo instantia non. ergo etc

⁋ Ideo dico quantum ad istum articulum quod nec tempus nec aliquod suc cessiuum dicit aliquam rem absolutam vel respectiuam distinctam a rebus permanentibus. et hoc est intentio philosophi quarto phisicorum caplo de tempore. vbi probat quod tam tempus quam instans non sunt. et concludunt rationes sue verum quamtum probant: scilicet quod non dicunt aliquid positiuum distin ctum a rebus permanentibus: quia secundum eum cuius partes non sunt ipsum totum non est: sed tempus est huiusmodi: quia partes temporis vltra res permanentes non sunt aliquid positiuum: sed pure negationes et nihil. similiter de instanti dicit quod dne ens positiuum potest durare per tempus: sed instans vidiffert a re permanente non poest. ergo etc. Secundo videndum est quid est tempus vbi sciendum quod secundum philosophum quarto phisicorum tempus est numerus motus secundum prius et posterius. ideo ad sciendum quid est tempus et quo est men sura: oportet scire quo numerus mensuratur per vnitatem

⁋ Circa quod notandum est quod vnitas accipitur triplicitur. vno modo pro omni eo quod denominatur vnum ab vni tate. Alio modo accipitur pro omni illo quod denominat ali quid esse vnum modo quo dicimus quod equus est vnus et quod canis est vnus. primo modo accipitur pro vnitate reali quae est pars numeri numerati. et sic nulla vni tas vna mensurat numerum: quia non est maior ratio quare vna vnitas talis mensuret numerum quam alia: et ad mensurandum numerum quattuor equorum sufficit accipere vnum equum post alium. et sic vltra quous que deuenitur ad vltimum equum. et tunc ex omnibus vnita tibus habetur numerus quaternarius. et sic mensuratur nu merus per vnitatem quae est pars numeri et denominatur ab vnitate non determinata: puta per accipere vnum equum et applicare alteri: et post eudem applicare tertio et quarto. et sic deinceps: quia hoc non est necesse: sed posset sic fieri. Secundo modo accipitur vnitas pro illo quod denominat aliquid esse vnum modo praedicto. et ista vnitas est tantum quadam conceptus inanima habens tamen esse obiectiue et nullo modo subiectiue. et ista vnitas potest mensurare omnes numeros per hoc quod potest de quolibet vna praedicari et quodlibet vnum denominare. et si tut dicitur de vnitate ita dicendum est de numero: qui quadam numerus est denominatus a numero et dicitur a philosopho quarto phisicorum numerus numeratus. alius est numerus denominans numerum numeratum. et dicitur ab eodem numerus quo numeramus. primus numerus est in re extra: quia est ipse res numerate. secundus est tantum obiectiue in anima: sicut quadam conceptus abstractus a rebus numeratis.

⁋ Ex istis sequitur vna conclusio quod alio modo est aliquid mensura multitu dinis et magnitudinis. nam illud quod est mensura multitudinis non oportet quod sit aliquid distinctum ab omnibus partibus multitudinis: quia vnumquoque mensu rans multitudinem est vnum quod est pars multitudinis: et non vnum determinatum. sed accipiendo vnum post aliud quousque deuenitur ad totam aggregationem numeri vel multitudinis: sed magnitudo aliquando mensuratur per vnum distinctum realiter a tota magnitudine et ab omnibus eius partibus. Exemplum quando per vlnam mensuratur pannus quo ad quantitatem. aliquando autem mensuratur tota magnitudo per magnitudinem siue per vnam partem determinatam magnitudinis. et sic distinguitur a tota magnitudine. sicut pars integralis a toto. et hoc. quando. quantitas partis est notior quantitate totius.

⁋ Ulterius notandum est secundum commentatorem quarto phisicorum commentoc licet quod tempus: motus et omne continuum tam permanens quam successi uum potest dici continuum et discretum non quod in rere continuatio et discretio aliquorum siue sint permanentia siue successiua: sit aliquid absolutum vel respe ctiuum a partibus continuatis et discretis distinctum sed quod continuatio et discretio sint conceptus vel voces significantes partes continuatas et discretas connotando diuersas negationes. Nam continua tio significat ipsas partes continuatas connotam do negationes medii inter partes continuatas qui ille partes sunt continuate inter quas non est aliquod medium interceptum.

⁋ Sed discretio significat easdem partes cum negatione vnius ab alia: pu ta quod partes discrete sic se habent quod vna non est alia. et hoc est verum tam in successiuis quam in prma nentibus

⁋ Sed differentia est inter continuationem succel siuorum et permanentium: quia in permanentibus partes continuate ratione quarum est continuatio faciunt per se vnum sed in successiuis non faciunt per se vnum positiuum: quia in illis est continuatio ratione affirmationis et negationis quae non faciunt per se vnum per hoc scilicet quod duo contradictoria ex trin seca sic se habent. maxime ad motum acquisitiuum: quia secundum contradictorium continue succedens primo coexi stit omnibus partibus cum quibus coexistebat primum contradicto rium et cum hoc pluribus sicut dictum est supra de motu. Ita quod tunc est motus continuus quando quaelibet affirmato quae est de essentia motus succedit sue negationi sine interceptione medii. Alia differentia est: quia in permanenti bus potest intelligi continuatio sine discretione: et econ uerso. licet in re continuatio non potest esse sine discretione: sed in successiuis non potest intelligi fluxus sine discretione: quia non potest intelligi fluxus sine priori et posteriori quae neccessario includut discretionem: sed econtra discreto potest bene intelligi in successiuis sine continuatione.

⁋ Tunc dico quod tempus potest accipi tribus modis vt rationem habet mensure. et duobus vt non habet ratio nem mensure. ita quod in vniuerso potest accipi quinque modis

⁋ Primo accipitur propriissime et strictissime pro motu velocissimo maxime noto: siue sit motus octaue sphere: siue none: siue solis: siue lune: qua sit nobis maxime notus. et hoc quod tali motu mensu ramus alios motus inferiores. sicut per motum solis men suramus motus inferiores. et per motum lune similiter. quia sic mensurari non est aliud quam certificari per vnum motum de alio motu. Alio modo accipitur tempus lar ge pro motu aliquo inferiori: per cuius notitiam possumus deuenire in notitiam alicuius motus superioris et sic quaelibet motus inferior potest dici tempus. quia quaelibet potest dici mensura alicuius alterius motus. sic enim per motus nostros proprios et opera nostra mensuramus motus superiores: puta motum solis: sicut patet per experientiam et per consequens talis motus potest dici tempus. Tertio modo potest dici tempus motus ymaginatus: siue conceptus qui tam tum habet esse obiectiue in anima et nullo modo subiectiue. et per istum motum mensuramus alios motus in re exr qui viso motu in re certificamur statim per motum in anima de quantitate eius ad motum quo artifex expartus per quantitate ymaginatam congnoscit statim quantitatem rer ex. sicut dicit. Io. Exemplum huius. quando aliquis non videns solem. primo: quia est sub nube: videns tamen alium mo tum scit statim vtrum sit longior vel breuior per motum in anima: et etiam cecus per motum ymaginatum in anima mo surat motum solis vel alicuius alterius. et de isto tempore dicitur quarto phisicorum a commentatore quod impossibile est tempus percipi nisi congnoscamus nos esse in aliquo esse transmutabili percipiendo autem nos esse in aliquo esse transmutabili percipimus motum: et percipiendo motum prcipimus tempus et istis tribus modis accipiendo tempus motus est motus tempus: quia sic est mensura. Sed quarto modo accipitur tempus vt est numerus. et hoc potest esse duplic ter: vel quia est numerus numeratus. et sic prius et posterius in motu extra respectum non habent rationem mensure. vnde pri us et posterius in motu siue pars prior et posterior pos sunt considerari vel vt habentirionem mensure respe ctu alterius motus: quia ducunt in cognitionem alterius motus vel praecise: vt sunt partes distincte vnius mot primo modo non distinguitur a tempore: et secundo modo distinguitur saltem penes connotata. Alio modo accipitur tenpus pro numero quo numeramus pro priori et posteriori in motu ymaginato in anima. et hoc potest esse dupluciter sicut praecedenti modo dictum est vel vt sunt men sura vel vt tantum sunt partes distinctei tali motu. primo modo non distinguitur a tempore tertio modo accepto. secundo modo differt penes connotata: quia primo modo con notat aliquid in anima: secundo modo non. et sic patet quod isti duo modoi non distinguntur realiter a tribus modis pri mis: sed tantum penes connotata. Et ex istis patet quod acc piendo tempus vt habet ratiom mensure applicati ad aliquid mensurabile per cuius noticiam deuenitur in notitiam al terius: sic non differt a motu. et hoc siue accipiatur primo modo siue secundo modo siue tertio modo supra dicto tamen differt tempus a motu: sicut vna verga differt ab vel na: quia vlna et vrga quantum ad quid rei nullo modo differunt: sed solum quantum ad quid nominis: quia in diffinitione indi causate quid nominis vlne debet poni pannus et certificatio de quantitate panni: quia vlna connotat pannum et certificationem quantitatis eius: et eodem modo est de tempore quod non differt a motu secundum quid rei: sed solum secundum quid nominis: quia tempus est numerus et mensura vt prius dictum est. Modo tam mensura quam numerus siue sit numerus numeratus siue numerus quo numeramus non possunt esse sine actu anime men surantur vel numerantum. et per consequens connotant actum anime. et ideo licet in diffinitione expri: mente quid rei temporis non opi ponere actum anime: tamen in diffinitione exprimente quid nominis oportet ponere actum anime: cuius ratio est: quia in diffitione exprimente quid nominis debet poni quicquid connotatur per nomen. et datur intelligi per illud nomen sicut datur intel ligi per philosophum secundo posteriorum: nunc autem hoc nomen tempus vel conceptus temporis connotat actum anime numerantum et re plicant per mensuram. licet enim aliquando mensura sit in re: et realis tamen replicatio mensure respectu mensura ti est solum per animam: et ideo in diffinitione exprimente quid nominis temporis debet poni aliquid existens in anima: et hoc diuersimode: quia aliquando debet poni aliquid existens tantum in anima subiectiue: puta actus anime. aliquando aliquid existens in animo obiectiue et subiectiue. Exeplum primi si dis finitur tempus vt competit motui primo modo et secundo supradco sic in eius diffinitione exprimente quid nominis debet poni motus realis et actus anime mensurantur et nume rantum per replicationem mensure super mensuratum. Ex emplum secundi. in diffinitione exprimente quid nominis temporu vt praedicatur de motu tertio modo supra dco debet poni eius motus ymaginatus quae tantum habet esse in anima obio ctiue et actus anime quae est in anima subiectiue. In istis semper ponitur actus anime tanquam aliquid connotatum per nome non tanquam principale significatum. Et sic po nitur motus in eius diffinitione: et hoc vel realis vel tantum ymaginatus. Quod autem plures particule ponan tur in diffinitione significante quid nominis quam quid rei patet per philosophum secundo posteriorum et septimo mentaphisice. et patet in exeplis. Si enim album diffiniatur secundum quid rei nihil debet poni in eius diffinitione nisi tam tum albedo eodem modo in diffinitione exprimente quid rei creationis actionis non debet poni nisi deus: sed in diffinitione exprimente quid nominis vtriusque debet plus poni: quia in diffinitione albi debet poni subiectum quod connotatur per album. et in tali diffinitione creationis actionis debet poni creatura quae connotatur per illud no men. et istud est generaliter verum in omnibus connota tiuis quae principaliter significant vnum: et connotant aliud quod plus debet poni in diffinitione quid nominis eo rum quam quid rei: quia in diffinitione exprimente quid rei ta lium: tantum debet poni principale significatum eorum: sed in diffinitione exprimente quid nominis debet poni quicquio connotatur per nomen: sed in diffinitione talium nominum quae non sunt connotatiua: sed praecise significant vnum nihil connotando: nihil plus debet poni in diffinitione exprimente quid nominis quam quid rei.

⁋ Ex istis patet ad quaestionem vtrum tempus habeat esse extra animam: quia aut quaritur de tempore quantum: ad suum principale significatum: aut quantum ad suum significatum totale. Si primo modo patet ex supra dictum: quia tempus primo modo secundo modo et quarto est tantum in re extra: et haberet esse si nulla anima esset quia illis modis tantum significat motus reales et partes eorum puta affirmationes et negationes quo omnia sunt ex natura rei et in re: tamen bene habet esse in anima quando aliquid mensuratur per tales motus sicut cognitum in cognoscente: sed nullum esse habet per animam quod esse non haberet si anima non esset. si autem accipiatur tertio et quinto modis: sic tempus tantum est in anima: quia sic tantum est motus ymaginatus: partes eius quae tantum habent esse in anima obiectiue: et nullo modo subiectiue.

⁋ Si autem quaras de significato totali siue de to to: quod connotatur per nomen sic est partim in anima et partim in re extra non quod componatur ex ente in anima et ente in re extra. sicut nec creatio actio componitur ex deo a creatura: nec album ex albedine et subiecto: sed quia in diffinitione exprimente quid nominis ponitur aliquid in re puta motus realis tanquam principale significatum et actus anime tanquam connotatum et sic est partim in anima et partim in re ex: sed hoc est verum de tempore vt competit motui primo modo et se cundo modo dictis. vt autem competit tertio modo dcto sic est quo ad significatum principale in anima: quia isic significa motum ymaginatum et connotat actum anime me surantis. et similiter connotat actum realem extra mensuratum. et sic aliquid connotatum per tempus sic acceptum est in anima et aliquid in re extra

⁋ Quod motus circunscri pto omni accidente realiter et formaliter sibi inherente sit tempus proprie dictum. probatur: quia secundum philosophum il lud est tempus per quod mensuramus motum: sed per primum motum nobis maxime manifestum mensuramus alios motus patet istud ad sensum. et similiter secundum phi losophum quarto metaphisice. in omni genere illud per quod certificatur quis de quantitate omnium aliorum in illo genere illud est mensura aliorum. Nunc au tem quantitates motuum aliorum inferiorum sunt non bis ignote de quibus certificamur per primum motum nobis maxime notum. ergo ille motus sufficit ad rationem temporis abisque omni alio accidente quia in genere successiuorum non potest dari aliquid primum quod possit esse mensura omnium successiuorum: nisi primus motus nobis maxime manifestus. et si aliquid sit mobile cuius motus sit nobis ignotus: ille motus non habet rationem temn poris: quia non mensure. si enim deus crearet aliquod mobile velocius et vniformius motum quam aliquod mobile nunc factum mouetur si ille motus esset no bis manifestus ille motus diceretur propriissime tempus sine omni alio accidente addito. vnde mirum est de illis qui ponunt quod tempus est quoddam accidens inherens motui primi mobilis quod primo mensurat motum primi mobilis: et secundario omns alios motus. quia illud accidens ex quo est successiuum oportet necessario quod habeat mensuram sicut habent durationem quae non potest esse mensura suipsius: quia mensura et mensuratum distinguntur realiter sicut supra diectum est. ergo habet aliud tempus pro mensura: et erit processus in infinitum: vel stabit ad aliquem motum qui poterit esse mensura aliorum sine omni accidente sibi inherente.

⁋ Istem frustra fit per plura quod potest fieri per pauciora: nunc autem per primum motum nobis maxime manifestum sine omni alio ad dito possumus alios motus mensurare. ergo frustra ponitur aliquod tale accidens. Item non plus repugnat primo motui mensurare alios motus quam quantitati continue alias quantitates: cum ergo quantitas prmanens sit mensura alterius quantitatis per seipsam non per aliam quantitatem vel qualitatem sibi inherentem quia qualitas maior potest esse in minori quantitate: et minor in maiori: vt patet de albedine. ergo pri mus motus potest mensurare alios motus sine aliquo accidente sibi inherente. Item nullum accidens mensurat suum subiectum: quia subiectum po test esse idem et accidens variari secundum magis et minus: vt patet in condensatione et rarefactione. vbi ea dem est substantia numero in raro et denso: et tamen quantitas variatur. et sic est semper equalis substantia et inequalis quantitas: et per consequens quantitas non mensurat substantiam: ergo si tempus sit accidens motus sicut ipsi ymaginantur non mensurat primum motum. Item quarto phisicorum dicit philosophus quod motus primus est mensura omnium motuum. Quod autem tempus conueniat motui inferiori respectu alterius siue sit primus motus siue alius patet. quia cuicumque competit diffinitio et diffinitum: sed motui inferiori et etiam motui ymaginato competit diffinitio temporis. Patet quia diffinitio temporis est mensurare motum vel est illud per cuius noticiam deuenitur in cognitionem quantitatis motus. nunc autem per vnum motum inferiorem et etiam ymaginatum deuenimus iu cognitionem quanti tatis alterius motus. ergo talis motus inferior siue realis siue ymaginatus est tempus. et potest vnus motus esse mesura et mensuratus respectu eiusdemmotus: vt si vnus motus sit vni homoi notior alio motu: potest ille per cognitionem primi motus deuenire in cognitione secundi motus. et tunc illi est primus mo tus tempus. sed si alteri sit primus motus ignotus: et secundus notus: potest ille per cognitionem secundi motus deuenire in cognitione primi motus. et tunc illi erit secundus motus tempus: et non primus. et sic idem motus potest esse mensura et mensuratum respectu eiusdem. sic erg ex praedictis patet quid est tempus

⁋ Sed dubium est quo rum est tempus.

⁋ Respondeo tempus est primo mensura mot quod probatur. quia mensura et mensuratum sunt vnigenia quarto metaphisice. Nunc autem tempus est idem cum primo motu quae est mensura aliorum motuum. ergo tempus est primo mensura omnium motuum. Secundo est mensura durationis cuiuscumque rei permanentis. quod probatur. quia du ratio includit successionem. quia duratio rei significat ipsam rem durantem connotando successione co existentem actu vel potentia. omne autem successiuum est realiter motus. ergo duratio cuiuslitetrei includit motum quae primo mensuratur per tempus. ergo omnis duratio rati ne connotati mensuratur. et hoc scudario.

⁋ Iste quan cumque aliqua sic se habent: quod vnum dicitur breuius. et aliud longius. illa mensurantur tempore. quia illa sunt passio. nes temporis. sed duratio vnius rei dicitur breuior vel longior duratione alterius rei. ergo etc. quia duratio non dicitur breuior vel longior: nisi quia coexistit breuiori vel longiori. Tertio quaes mensuratur tempore. probatur sicut de duratione. dicitur enim aliquid quiescere. quia existit sub forma acquisita sine motu maiori vel miori tempore. et hoc est coexistere maiori vel minori successioi in motu.

⁋ Quarto dico quod substantia rei permanentis circumscribedo durationem non mensura tur tempore. quod probatur. quia quando aliquid mensuratur aliqua mensura: ipsum manens idem semper habet eandem mensuram realiter vel per equiualentiam. Exemplum quantitas aliem mensurata per vlnam. sic quod nec augeatur nec minuatur si primo mensuretur per vlnam semper mensurabitur per vlnam vel per eandem realiter vel per equiualentiam. quia tantum valet vna vlna ad mensurandum illam quantitatem sicut alia vlna. ideo sufficit vna per equiualentiam. Sed substantia rel permanentis si mensuretur tempore potest manere eadem di uersis temporibus. quia potest coexistere maiori tempori et minori. et sic mensuraretur tempore magno et peruo. et pe consequens tempus peruum esset idem tempori magno per equalentia vel realiter vtrumque est incouenies. ergo substantia rei permanentis nullo modo mensuratur tempore. sed tantum eius duratio

⁋ Sed conr ista sunt multa dubia. Primo videtur quod tempus sit distinctum a rebus permanentibus. quia vna species distinguitur realiter ab alia: sed tempus est vna species quanti tatis per philosophum in praedicamentis dicentem amplius priter hec locus et tempus. ergo est species distincta a rebus permanentibus.

⁋ Item: v. metaphisice. tempus est per se quantum non per accidens sicut album musicum. sed non quanti prmanens. ergo successiuum.

⁋ Item in eodem quanto. puum et magnum: breue et longum sunt passiones quantitat et distingunt tempori. ergo est quantitas. sed non permanens ergo successiua.

⁋ Item tempus est mensura motus erg est notius motu. sed non ratione negationum in motu qui ille sunt ignote et non sunt causae notitie affirmationum: sed magis econtra. nec ratione affirmationum. quia ille mensurantur tempore. ergo haec est ratione alicuius positiui quod tempus includit pter illa.

⁋ Item. v. phisicorum sed commentatorem aliqua attribuutur numero sicut partes aliqua sicut accidentia. et eodem modo tempori attribuuntur ali qua vt accidena: puta successiue esse tale cuius vna pars praecedit: alia sequitur: sed talia non attribuuntur tempori vt permanens est. ergo vt successiuum.

⁋ Item veridetur quod instans dicat aliquid absolutum distinctum a rebus permanentibus. quia instans raptim transit et non manet idem in toto tempore. Aliter enim posset motus esse in eo dem instanti. sed res permanens permanet tota eadem in toto tempore. ergo instans est aliud a rebus permanentibus. ex quo est res aliqua. quia alias essent fatua quaestio de in stanti.

⁋ Item instans est continuatiuum quantitatis secundum philosophum: non permanentur. patet discurrendo per singulas species quantitatis. ergo successiuum et non permanens. ergo est aliud a parmanentibus.

⁋ Item secundum philosophum iiii phisicorum nihil est in actu de tempore nisi instans quod est aliud a tempore. quia nec tempus nec pars temporis secundum philosophum. sed tempus et pars temporis per te non differunt a rebus prmanentibus. ergo cum in stans sit aliud a tempore distinguitur realiter a rebus per manentibus.

⁋ Item mutatio subita mensuratur in stanti: sicut motus tempore. ergo differunt realiter per te a muta tione: sicut mensura a mensurato. sed mutatio etiam per te non differt a re permanente. ergo instans realiter dicere a re permanente. quia differt a mutatione.

⁋ Item nu lum permanens distinguit inter praeteritum et futurum. sed instans distinguit secundum philosophum. ergo non est res perma nens.

⁋ Item quod motus distinguitur realiter a tempore et econ uerso. probatur. quia vna quantitas non est eadem alteri nisi partes earum sint equales secundum quantitatem et proportionem vt si a est idem be partes a sunt eiusdem quodtitatis proportionis cum partibus b. ergo si tempus et motus sini idem partes motus et temporis sunt eedem et equales modo praedicto. hoc est falsum. probatur: quia si motus celi esset velocior intantum quod motus qui nunc est in duabus horis fieret in vna hora: tunc omnes partes motus essent cedem sicut nunc: et tamen non essent equales partibus temporis: quia partes motus nunc per positum fiunt in duabus horis: tunc autem si velocior esset motus secundum casum fierent in vna hora: et per consequens in medietate temporis. ergo si tempus et motus sint ide: sequitur quod motus qui nunc est equalis et idem duabus horis: esset tunc equalis et idem vni hore et sic pars esset equalis et eadem toti suo: quia tenpus quod est nunc equale et idem toti motui esset equale et idem parti. quia idem est motus tunc et nunc. Item quarto phisicorum ad idem tempus non est motus sed consequens motum: et est idem apud omnes motus. non autem tempus: ergo non sunt idem.

⁋ Iste tempus et motus ha bent proprietates distinctas: ergo distinguntur. assumptum probat: quia motus dicitur velox et tardus tempus autem non ergo etc.

⁋ Item quarto phisicorum sed comentatorem tempus est accidens motus: et sequitur naturaliter motum: sed ni hil praecedit seipsum naturaliter: nec est accidens suiipsius

⁋ Ite comentator quarto phisicorum sicut motus sequitur spacium: ita tempus motu. motus autem et spacium non sunt eadem realiter: ergo nec tempus et motus Item commentator in eodem sicut spacium est causa non esse motus: ita motus est causa non esse temporis: sed nihi est causa non esse suiipsius. ergo. Item commentator ibide tempus non est motus: sed numerus motus

⁋ Ite quod tempus non sit primus motus probatur: quia tunc si essent plu res celi: essent tunc plura tempora. quod habet philosophus pro inco uenienti.

⁋ Item si sic: tunc non posset esse tempus nisi esset primus motus. consequens est falsum: quia si omnia corpora celestia starent et cessarent a motu: adhuc posset esse motus inferior. puta in rota figuli. et per consequens esset tempus quod apparet verum in tempore iosue quando non fuit motus celi: et tunc fuit tempus: quia motus inferior qui tunc pugnabat populus ifrael et vicebat.

⁋ Ite secundum philosophum quarto phisicorum. tempus est passio motus: sed passio non est idem realiter cum eo cuius est passio. ergo etc.

⁋ Item contrs hoc ponitur: quia tempus habet esse aliquo modo totaliter in anima: scilicet accipiendo tempus pro motu ymaginato: quia simultas partium repugnat tempori. ergo vbi sunt omnes partes temporis simul. ibi non est tempus sed tenpus in anima habet omnes partes simul. ergo etc.

⁋ Quod autem simul tas partium repugnat tempori: patet. quia tempus necessario habet priorem et posteriorem. Item instans quod est conti nuatiuum temporis praeteriti cum futuro est extra animam ergo tempus est extra animam.

⁋ Istem tempus est passio entis realis: quia est passio motus celestis extra animam ergo non habet tantum esse in anima obiectiue.

⁋ Item quod tempus in anima non sit mensura: probatur. quia nihil idem conuenit enti reali et rationis: sed mensurare competit motui primo quae est extra animam respectu aliorum motuum. ergo hoc non competit existenti in anima.

⁋ Item quam tempus non sit numerus numeratus in motu: probatur. quia tunc quot sunt numeri numerati in motu tot essent motus. et per consequens tot tempora.

⁋ Item quarto phisicorum commen tator essentiale est tempori mensurare et accidentale mensurari: sed numerus numeratus mensuratur: et non mensurat. cum ergo in diffinitione rei ponatur illud tantum quod est ei essentiale et non accidentale: sequitur quod in diffinitione temporis non debet poni numerus numeratus

⁋ Item si sic: tunc equaliter linea et superficies essent tepus sicut motus: quia ita conuenit numerare partes li nee sicut motus. hoc autem falsum est. ergo etc.

⁋ Item quod mo tus inferior non sit tempus. probatur. quia tempus est idem vbi que et apud omnes: motus autem inferior non. ergo etc.

⁋ Item quod res permanentes quantum ad substantiam mensurantur tempore: probatur. quia quodlibet aliud a deo. habet mensurari. ergo substantia rei permanentur habet mensuram: sed non aliam quam tempus. ergo etc. proter quod commentator dicit quarto phisicorum quod tempus est mensura per accidens permanentium

⁋ Ad primum istorum dico quod itentio philosophi est quod tempus non sit alia res a rebus permanentibus. et hoc probant rationes quas facit ad probandum tempus non esse. concludunt enim quod tempus non sit alia res a rebus permanetibus. et ideo illas rationes non soluit.

⁋ Si dicas quod omnes ille soluuntur per hoc quod partes successiuorum habent esse in quodam ordine et fieri et fluxu per hoc quod vna pars succedit alteri: et abe continuantur ad instans.

⁋ Contra: instans non potest dare ess parti praeterite et future: et de praesenti nihil est: nisi instans. ergo nullo modo potest dare esse. quod non parti praeterite patet: tum quia illud quod non est ens non fit ens: quia sibi sud cedit ens. Aliter ei negatio cui succedit affirma tio esset ests: tum quia indiuisibile succedens cuicumque non dat sibi maiorem etitatem quam si non succederet: quia in nullo genere cause: quia nec finalis nec formalis nec efficient. cum ergo accipiatur tempus praeteritum cui nihil suo cedit esset noens. ergo eodem modo quando indiuisibile suo cedit est non ens. tum tertio: quia si instans succedens tempori praeterito immediate posset sibi dare entitatem quare instans sibi succedens mediate puta per vnum annum non potest dare entitate tempori praeterito mediate: puta instans quod est nunc non potest dare entitatem tempori potest terito quod fuit ante annum. ergo non est rationabilit dictum quod totum tempus praeteritum habet esse per instans praesens.

⁋ Si dicas quod quaelibet pars temporis praeteriti habet esse per instans possun immediate sequens illam partem.

⁋ Contra quae ratione instans immediate sequens daret sibi entitatem eadem ratione instans non succedens immediate: sed nihil praecedens vel sequens mediate daret sibi non entitatem et per consequens praeteritum tempus esset compositum ex ente et non ente. de parte temporis futura videtur manifestum quod instans non dat sibi entitatem aliquam cum instans pre sens transeat anteque sit pars futura: ergo partes praete rite et future ratione instantis praesentis non componunt nec faciunt aliquod vnum per se.

⁋ his visis respondeo ad philosophum in praedicamentis: quod non dicit tanquam verum de opinione sua: sed tanquam famosum et de opinione aliorum. et ideo dicit amplius praeter hec locus et tempus. et quato phisicorum. vbi exquisite determinat de tempore secundum opi nionem suam probat quod tempus non est aliquid aliud a re bus permanentibus: et illas rationes non soluit: qui sunt pro eius opinione. Aliter potest dici quod non accipit ibi quantitatem stricte pro illis quae tantum sunt in genere quantitatis: sed large. Unde videtur ibi distinguere inter illa quae sunt in genere quantitatis per se: et inter illa quae sunt in genere quantitas per accidens. large loquendo accipit ibi quantitatem pro omni eo quod habet partes distinctas. et sic est tempus potes esse quantitas. sicut etiam secundum eum ibidem numerus potest esse quantitas: vt numerus decem angelorum: quia ille numer habet partes distinctas per quas vnus numerus dicitur maior vel mior alio. et sic quantitas potest transferri ad substantiam

⁋ Ad aliud dico quod tempus dicitur quantum: sicut motus dicitur quantus: quia includit partes distinctas: et in cludit multas affirmationes et negationes: et eodem modo tempus. sed quomo dicitur tempus magis quantum quam mutatum esse.

⁋ Respondeo quod tempus et motus neccessario includunt multas partes sine quibus non possunt intelligi. sed mutatum non includit neccessario talem multitudinem partium.

⁋ Ad aliud dico quod philosophus. iii. v. et. vimetaphisice. distinguit inter passiones et accidena ideo dicitur quod magnum et peruum non sunt passiones quanti qui includunt distinctione partium sicut facit quantum. sed sunt passiones temporis et motus: quia praedicantur de eis secundo modo dicendi per se et non primo. et ideo passio in proposito accipitur pro illo quod praedicatur de alio secundo modo dicendi per se et non primo. et non acci pitur motus pro aliquo accidente formaliter inherente alicui. et sic praedicantur magnum et pruum de primo motu: quia connotant aliud quam motus: et non sunt accidentia formaliter inherentia motui.

⁋ Ad aliud dico. quod tempus est notius motu sicut mensura mensurato: non tantum ratione negationum: neque praecise ratione affirmationum: sed ratione vtrorumque. quia primus motus qui est tempus vno modo acceptum est notior quantum ad eius affirmationes et negationes quam aliquis motus infe rior quantum ad affirmationes et negationes.

⁋ Et hec est distinctio realis inter mensuram et mensuratum quia affirmationes et negationes mensure distiguntur ab affirmationibus et negationibus mensurati

⁋ Ad aliud dico quod commentator accipit accidenaia equiuoce nam vno modo accipitur accidens pro aliquo accidente formaliter inherente alicui. Alio modo pro aliquo praedica. ili de aliquo secundo modo dicendi per se

⁋ Primo modo tempus non habet accidens: sed tantum secundo modo praedicto Probatur istud per exemplum suum de numeris. quia si nume rus nihil aliud sit a rebus numeratis. tunc non ha bet accidena alia sibi realiter inherentia. vt distingui tur a rebus numeratim. tamen sibi competunt aliqua praedicabilia secundo modo dicendi per se. et hoc vt est numerus propriequae non conueniunt alicui parti eius.

⁋ Si dicas quod sub ectum habens passiones est per se in genere. et similiter passiones sunt per se in genere.

⁋ Dico quod hoc est felsum tam de subiecto quam de passione sic accepta. Et dico vlterius quod idem potest esse subiectum vnius passionis et passio alterius subiecti: sicut est de tempore et quantitate ptinua et multis aliis.

⁋ Ad aliud de instanti di co. quod instans non dicit aliquod absolutum distinctum a rebus permanentibus. quia si sic deus non posset conserua re aliquem effectum per aliquod tempus non corrumpendo in finita absoluta quod videtur inconueniens. Dico tunc quod instans quantum ad quid rei non significat aliud nisi partes forme successiu acquisitas per motum. quarum vna ante aliam acquiritur in infinitum sicut prius dictum est de motu. Unde si sit aliqua pars forme acquisita per motum. tunc quaelibet pars acquerenda post istam partotet est instans ita quod instans nihil aliud est realiter nisi quaelibet pars forme cum sua negatione. et sicut post istam formam acquisitam non est dare primam parte nec primam nega ionem expellendam: ita nec est dare primum instans post instans modo praesens. et sicut non est dare ali quam partem immediate sequentem istam partem imme diate acquisitam: ita non est dare aliquod instans immediate sequens instans praesens. quia quaecunque pars detur ad huc ante illam fuit alia et alia pars in infinitum

⁋ Quantum ergo ad quid rei non significa instans nisi affir mationes et negationes intrinsecas motui: ita quod vnum instans significat vnam affirmationem et aliud eius negationem sibi oppositam: et sic deinceps. et sic in quo libet motu sunt infinite affirmationes et negati vones. et in quolibet tempore quod est idem cum illo motu sunt infinita instantia. Sed quantum ad quid nominis significat et connotat affirmationes et negationes ex trinsecas motui: scilicet extrema contrdictionis extrinse ce. Instans ergo quantum ad quid nominis significat affirma tiones et negationes in motu et connotat coexistenti as illarum partium ene vna parte contradictionis extrinsece: ita quod non cum alia. puta si sint aliqua contradictoria extrinseca sibi successiua. verbi gratia: a sedet a non sedet. et quod sit pars forme aliqua acquisita per motum: tunc pars illa acquirenda post illam parte acquisitam cum sua negatione debet coexistere vni parti illius contradicti onis a sedet etc. ita quod non alteri. non sic quod tam affir matio illius partis acquirende quam sua negatio coexi stant vni parti contradictonis extrinsece: quia hoc est im possibile quia tunc contradictoria essent simul in eodem in stanti: sed quod negatio illius partis coexistat cum prima parte illius contradictionis extrinsece: ita quod non potest coexistere secunde parti: et affirmatio istius pertis acquirende ita coexistit secunde parti contradictionis extrisece a non sedet quod non potest coexistere parti prime. et ideo tam affirmatio quam negatio ita coexi stunt vni parti contradictionis quod non alteri. et si affirmato vel negatio istius partis acquirende coexisteret vtriquod parti contradictionis extrinsece: tunc non esset motus ibi. sicut prius patuit in quaestione de motu. et si non sit motus tunc non esset tempus quod est idem cum illo mo tu. et per consequens nec instans.

⁋ Nec potest dici quod instans tantum affirmationem in motu significet et non negationem sibi oppositam quantum ad quid rei. quia tunc se queretur quod omnia instantia alicuius temporis quantum ad totum quid rei simul manerent et essent idem instans nunc secundum quid rei quod fuit in principio mundi hoc est falsum. ergo etc. consequentia probatur. quia quaelibet pars positiua in motu acquisitiuo vbi partes simul manent non manet cum illa parte contradictionis extrinsece: cum qua manet sua negatio propter contradictionem in clusam. tamen potest post esse suum acquisitum manere cum infinitis extremis contradictionum succedentium sibi continue: et sicut potest vna affirmatio manere ita alia. et per consequens instantia in quocumque mo tum acquisitiuo possunt simul manere. ergo ad hoc quod saluemus quod instans non maneat sed raptim trans eat: oportet quod dicat quantum ad quid rei tam affirmationes motus quam negationes. Dico ergo ad primum. quod instans nihil aliud positiuum dicit a rebus permanentibus quantum ad quid rei. sed bene dicit negationes vltra res permanentes. sed quantum ad quid nominis connotat affirmationes et negationes extrisecas motui vel tempori. et connotat coexistentiam partis forme ita cum vna parte contradictionis quod non cum alia modo praedicto. et propter tale connotatione possunt multa verificari de instanti: quae non possunt verificari de re per manente. Et illud est gnaliter verum quando quid nominis alicuius exprimit multa: quae non expremit quid rei. modo quando quid nominis alicuius exprimit multa quae non expremit quid rei multa possunt verificari de tali re ratione quid nominis quae non possunt verificari ratione quid rei. sic est in proposito. ergo etc. Alio modo dici potest quod instans significat parten forme acquisite per motum: et nihil plus quantum ad quid rei. et connotat coexistentiam eius cum vna parte cotradictionis sic quod non cum altera. et hoc loquendo generaliter de quacumque contradictione siue intrinseca motui siue extrinseca. Et si istud generaliter intelligatur: tunc nec tempus nec instans est in motu augmentationis nec alterationis. nec vbicumque sunt tantum motus acquisitiui. quia in illis pars acquisita manet. et potest manere cum quibuscumque contradictoriis tam intrinsecis motui quam extrinsecis. excepto suo solo comtradictorio. quia gum suo contradictorio non potest manere sed tunc tantum motus localis potest dici tempus. quia in eo solo potest esse instans: siue ponatur vbi acquisitum per motu localem: siue tantum locus semper mobile quod mouetur localiter manet sub illo positiuo acquisito cum co existentia vnius partis contradictionis tantum: siue sint contradictoria intrinseca motui: siue extrinseca. dum modo sibi continue succedant. Si enim mobile quod mouetur localiter maneat sub aliquo vbi determina to vel aliquo loco. ita quod conexistat vtrique parti com tradictionis sub illo vbi vel loco: tunc non mouetur sed quaescit. ita quod secundum istam viam instans nihil est nisi illud positiuum quod acquiritur per motum localem siue sit vbi siue pars spacii: quod tamen sic coexistit vni parti contradictionis quod non alteri. et aliter non dicitur instas qui hoc nomen instans vel conceptus connotat alte ram partem cuiuscumque contradictionis cum negatione alterius partis. quia connotat coexistentiam cum vna parte sic quod non cum alia. Et hoc est verum si ponatur motus localis simul acquisitiuus et deparditiuus sic scilicet quod vnum vbi vel vnus locus acquiritur. alius deperditur Si autem ponatur motus localis tantum acquisitiuus per potentiam diuinam scilicet si deus faceret corpus retinere primum vbi quando acquirit secundum: et sic deinceps tunc instans significat partem forme per motum acquisite cum coexistentia vnius partis contradictonis. ita quod cum alia siue pluribus partibus. et sic est in motu augmentationis et alterationis vbi sunt tantum motus acqui¬ sitiui. et tunc possunt secundum istam viam poni tres species. scilicet motus augmentationis et alterationis et instans in illis motibus. sicut et in aliis. Sed alia via apparet melior ponendo quod non est instans nisivbi est motus acquisitiuus et deparditiuus: ita quod semper sic vnum acquiritur aliud deperditur: quia secundum il lam viam melius saluatur quod instans raptim transit quod tam tum coexistit vni parti contradictonis: ita quod non alii.

⁋ Ad septimum dicitur quod instans est cotinua tiuum: vt iam dictum est: sed per hoc non concluditur quod realiter differat a parmanentibus.

⁋ Ad aliud dico quod in stans dicitur indiuisibile: quia tantum coexistit vni par ti contradictionis et non alteri: sed quando alteri tunc non est instans: sed illud quod est instans est diuisibile in infinitum ex quo acquiritur per motum: et si esset indiuisibile et cotinuatiuum duarum partium temporis. ex hoc non sequitur quod differt a partibus continuatiuis. Exem plum ex hoc quod punctus continuat duas partes linee: non sequitur quod punctus differt a linea: quia tunc posset probari quod linea componeretur ex puctis: et eo dem modo in proposito si instans dicat aliud a par tibus motus et temporis posset probari quod tempus compone retur ex instantibus.

⁋ Dico tamen quod instans non continu at proprie partes temporis: quia illa quae nihil sunt non pos sunt per aliquod ens continuari. dicitur tamen a philosopho. conti nuare partes temporis: quia illud quod immediate precedit instans praesens conexistebat multis extremis contradictonis: sed instans praesens tantum coexistit vni parti comtradictionis: ita quod non alii et non est alia continua tioibi

⁋ Ad aliud dico quod mutatio subita non mensuratur instanti: et si differret a partibus mo tus et temporis: quia mutatio subita est indiuisibilis et nullum tale mensuratur: quia mensura certificat de quantitate mensurati: et ideo si mensuratum non sit quantum non mensuratur: tamen bene potest aliquis certificari. de perfectione alicuius indiuisibilis per accessum et re cessum ad aliquod indiuisibile. et si tunc ex cognitoevnius indiuisibilis et aliorum duorum quorum vtrunque accedit ad illud indiuisibile potest cognosci quod vnum indiuisibile accedens sit perfectius alio: et tunc illud indiuisibile per cuius cognitionem principaliter scitu hoc potest dici mensura perfectionis respectu aliorum Et ideo si ex cognitione instantis et aliarum duarum mutationum potest sciri quod vna mutatio est perfectior alia: tunc primum instans dicitur mensura per fectionis respectu illarum mutationum et aliter non. et eodem modo de deo si ex cognitione dei intuitiua et cognitione aliarum rerum: non ex sola cognitione dei: quia mensura et mensuratum necessario prius cognoscuntur secundum suas essentias quam secundum quod sunt mensure. Nec sufficit ad cognoscendum quantitatem mensurati solum cognoscere meu suram. Si inquam ex tali cognitone potest cognosci quod vna creatura est perfectior alia: tunc deus est mensura creature. mensura inquam perfectionis et aliter nullo modo debet concedi men sura creaturarum: nisi per eius cognitionem intuitiuam et aliarum creaturarum posset cognosci vna creatura esse perfectior: quia vna plus accedit ad perfectionem dei quam alia. et isto modo dicunt verum quae dicut quod albe do in genere colorum est mensura aliorum mensura inquam perfectionis: quia cognita albedine rubedine et nigredine potest aliquis scire quod rubedo est perfectior color nigredine. aut econuerso: quia plus acce dit ad perfectionem albedinis quam nigredo. et eodem modo est de instanti et mutatione si per cognitionem in stantis et duarum mutationum posset quis cognosce re quod vna mutatio est perfectior alia: quia plus acce dit ad perfectionem instantis: tunc instans potest dici men sura perfectionis respectu aliarum mutationum et ali ter non. Tame aliter potest dici quod instans est mensura mutationis: non quia dicit aliquam rem absolutam super ipsam et res permanentes: sed quia mutatio proprie dicaua vt significa rem connotando negationem immediate praecedente conexistit vni parti contrdictionis: ita quod non alii nec duabus simul

⁋ Ad aliud dico quod instans dicitur distinguere inter praeteritum et futurum. non quia distinguita rebus permanentibus et impermanentibus: puta vbi pum ctus distinguit inter vna partem et aliam non est punctus alius a partibus linee: sed propter hoc dicitur distinguere et compulare: quia medio modo se habet inter praeteritum et futurum. et hoc quia illud est praeteritum quod coexistebat multis extremis contradictionum: et nunc non coexistit futurum autem est quod conexistet aliquibus contradictoriis et modo non conexistit: sed instans praesens sic modo coexistit vni parti contradictionis et prius non conexistebat illi nec alicui alteri. et ideo dicitur distinguere et compulare.

⁋ Ad aliud dico quod partes temporis et motus: vt motus est tempus sunt eedem siue sit motus velox siue tardus: qui eedem affirmationes et negationes sunt de essentia motus siue sit tardior siue velocior: sed ille mo tus non habet rationem temporis respectu sui: sicut nec ali quis motus respectu alterius. et alius motus vel realis vel ymaginatiuus habet rationem temporis respectu il lius motus: respectu cuius est velocitas vel tat ditas. et tunc dico quod si sit motus tardior primo: et postea fiat velocior in duplo: tunc velocior fit in duplo minori tempore quam tardus: quia motus alius distinctus ab isto motu veloci et tardo modo predicto qui regularis est et vniformis est tempus et mensura respectu primi motus. et quia motus iste cu ius vna medietas est tardior et alia velocior in duplo quo ad partem motus tardiorem coexistit maiori successioni in duplo motus vniformis. et quo ad partem motus velociorem coexistit minori successioni in duplo motus vniformis. ideo pars velocior motus fit in duplo minori tempe re quam tardior. Et ex hoc non sequitur quod pars sit equa lis toti: quia pars illa motus vniformis quae mensurat tanquam tepus partem motus velociorem est minor quam ipsa tota successio: etiam quam alia pars successionis eiusdem mensurantis partem motus tardiorem. et per consequens nec pars temporis mensuram tis predictu motum est eadem toti nec equalis to ti

⁋ Si dicas quod si motus primus mensuret aliquem motum vniforme inferiore puta motum solis per vnum diem vel per vnam reuolutionem si fiat alia reuo lutio vel motus in duplo velocior non mensura bit nisi medietatem alterius motus vniformis. ex quae est velocior prima reuolutione in duplo: et tamen affirmationes et negationes quae sunt in secunda reuolutione fuerunt in prima et tamen prima reuolu tio fuit tempus duplum respectu secunde reuolutionis: et per consequens idem est duplum ad se respectu suiip sius.

⁋ Ad illud dico quod tempus accipitur duplici ter vel pro motu ymaginato quae tantum habet esse obiectiue in anima vel pro motu reali. primo modo accipiendo sic est tempus idem apud omns per equiua lentiam: quia eodem modo mensurarem ego alios motus per conceptum tuum. si esset in me sicut mensuro per conceptum meum: et tum econuerso per meum sicut per tuu si accipitur secundo modo aut igitur pro motu primo velocissimo et regulatissimo aut pro motu infe riori. primo modo est idem tempus apud omns: quia omns possunt per illum motum mensurare alios motus inferinores tanquam per mensuram. secundo modo ad cipiendo motum sic non est idem apud omnes realiter licet forte sit idem equiualenter

⁋ Contra. commentator quarto phisicorum dicit quod non possumus praecipere tempus nisi percipiendo motum primum. ergo non possumus mensurare per alium motum.

⁋ Respon deo secundum philosophum et commentatorem quarto phisicorum motus primus est velocissimus et regulatissimus ita quod secundum eum impossibile est dare motum velocio rem et regulatiorem. et ideo ymaginando aliquem vniforme et velocissimum habeo quendam conce ptum motus quie soli primo motui conuenit. et ideo secundum istam viam ille motus ymaginatus solum est conm munis primo motui: et ideo quaecunque fingit sic com ceptus motus: percipit motum primum: quia ille conceptus in nullo alio saluatur. Et ideo ymagi nando illum conceptum percipitur primus motus in communi. Unde theologi habent dicere quod deus po test facere alium motu ita regularem et vniformen sicut est primus motus iam factus et forte motuvelociorem licet non forte magis vniformem. et si sic esset in mensurando motus realis per motum in anima non plus percipitur primus motus iam fa ctus quam alius factus a deo de nouo: quia motus ymaginatus equaliter saluaretur in vtroque. ideo dico quod tempus vt est motus in anima est idem apud omns per equiualentiam modo supra dicto et hoc sufficit ad intentionem philosophi.

⁋ Ad aliud dico quod accipiendo tempus secundum quid nominis inquantum dicit mensuram: sic tempus non est velox vel tardum: quia mensura abstrahit a veloci et tardo. et hoc loquendo de tempore in anima vel in re extram quia motus in anima quantum est tempus regularis est et vni formis. vnde quia velocitas et tarditas impediunt rationem mensurandi: quia de ratione mensure duratio nis est quod sit vniformis et regularis: ideo velocitas et tarditas non conueniunt motui vi habet rationem temporis qui vt sic habet rationem mensure. tamen accipiendo tempus secundum quid rei: sic est omnino idem cum motum. et sic bene potest concedi quod tempus sit velox et tardum sicut motus: quia ista competunt sibi inquantum habet partes sibi inuicem succedentes

⁋ Ad aliam auctoritatem et consimiles quae dicunt tempus esse passionem et accidens motus. dicendum quod accipiunt passionem et accidens non pro aliquo accidente de genere accidentis formaliter inherente motui vel mobili: sed pro aliquo predicato velconceptu praedicabili de motu in secundo modo dicendi per se non in primo modo. et hoc est generaliter verum quando praedicatum connotat aliquid quod non connotat subiectum. et sic tempus est passio et accidens motus: quia tempus vltra motum connotat aliquid quod non est de essentia motus. Et ideo ratione connotati praedicatur de motu secundo modo dicendi per se: non primo modo

⁋ hoc modo creatiuum dicitur passio dei: non quod sit aliquod accidens for maliter inherens deo: sed quia connotat aliquid quod non est de essentia dei. Et ita in talibus dicitur subiectum praecedere praedicatum sicut pars totum: quia praedicatum significat totum quod subiectum et plus: et ideo non potest intelligi sine subiecto. Et sic dicuntur ac cidere et sequi ad talia.

⁋ Ad aliud dico quod motus non sequitur quantitatem spacii: ita quod sit aliquod accidens inherens quantitati spacii: sed quia est ipsum vbi quod successiue acquiritur supra quantitate spacii cum negationibus illorum vbi: et hoc ponendo talem respectum: ed non ponendo respectum vbi: quia tunc est ipsamet quantitas spacii cum negationibus partium spacii: et hoc quantum ad suum significatum totale: sicut prius dictum est. ita nec tempus sequitur motum sicut aliquid sibi inherens: sed sicut aliquid quod vltra motum connotat rationem mensure quantum ad suum significatum totale. Et ideo sequitur sicut aliquid praedicatur de eo secundo modo dicendi per se et non primo modo. sicut motus supposito quod significet partem spacii cum negationibus

⁋ Ad aliud dico quod siue accipiatur tempus pro motu in anima siue pro re extra:semper est vnum et idem per equiualentiam: licet sint plura realiter et forma liter: quia tantum valet vnum quantum omnia: et si essent plures celi adhuc idem tempus esset per equiualen¬tiam: et ita possem mensurare per vnum illorum si essent mihi noti sicut per omns: sed tunc essent plura tempora realiter et formaliter. et sic intelligit philosophus.

⁋ Ad aliud dico quod si nullus primus motus esset non esset tempus quod idem esset cum motum reali mensurans alios motus inferiores. et sic intelligut docto res tempus non esse post iudicium: sed tamen bene potest esse motus in anima mensurans alios motus vel exi: stentes actu vel possibiles esse. et sic fuisset tenpus iosue si omnia corpora celestia stetissent sicut stetit sol adhuc per motum ymaginatum posset quis mensurare motus inferiores. et hoc modo beati mensurabunt post iudicium penas damnatorum sed magis et minus per motum ymaginatum.

⁋ Ad aliud quo tempus est passio motus patuit prius. Dico tamen quod aliter hec est vera tempus est motus realiter vel idem cum motum: et aliter hec tempus est passio motus: sicut hec aliter est vera album est sortes et aliter hec. album est passio sortis. nam primo modo tam tempus quam album habet suppositionem personalem quia tepus tunc supponit pro motu et album pro sorte sicut hic. album potest esse nigrum tam subiectum quam predicatum supponunt personaliter puta pro subiecto quod potest vtrumque recipere. et sic subiectum et predicatum in omnibus significant idem omnio hino inde. nec distinguntur realiter nec formaliter: quia aliter nunquam essent ille propositiones vere: et ideo in talibus semper predicatur idem de se: sed quando dico tempus est passio motus. album est passio sortis ibi vtrumque vel habet suppositionem simplicem vel ma teriale. primo modo supponit pro conceptu. secundo modo pro voce quae vox et conceptus significant vnum principaliter et connotant aliud. Et ratione con notati possunt predicari secundo modo per se. et forte quando dico album est passio sortis: luer album po test habere suppositionem significatiua. et sic est vera. et tunc supponit pro albedine quae est passio sortis: sed secundum istam suppositionem hec est falsa. sortes est albus sicut hec sortes est albedo. Et est notandum quod in accidentibus terminus conceptus potest habere quadruplicem suppositionem: sci. licetpersonalem simplicem materialem et significatiuam. Exemplum de albo. primo modo supponit pro subiecto. secundo modo pro conceptu. tertio modo pro voce et quarto modo pro suo significato: sed in terminis substantialibus suppositio personalis et significatiua sunt eedem: quia idem est in illis significatum quod etiam est suppositum exemplum de homine

⁋ Ad aliud dico quia repugnat tempori habere partes simul in respectu extra: sed quantum ad partes simul intel lectas et apprehensas hoc non repugnat: immo est necessarium ad hoc quod aliquis mesuret per partes tempo ris. quia mensura est notior mensurato: aliter non duce ret in eius cognitionem. et ideo tempus habet tantum partes simul obiectiue in anima et non subiectiue in re extra.

⁋ Ad aliud dico quod instans eodem modo habet esse in anima vel in re extra sicut tempus et motus.

⁋ Ad aliud dico quod passio realis potest accipi duplicitur. vno modo pro accidente formaliter inherente alicui. alio mo pro praedicabili quod supponit pro re. primo modo tempus in anima non est passio realis. secundo modo est passio realis vt patet per praedcam.

⁋ Et sicut patet etiam quod aliquid potest dici vniuoce de ente in anima et extra. Quia inta possumus per quan titatem in anima mensurare sicut per quantitatem extra. et similiter per motum. et licet aliquid dicat vniuoce de ent in anima et extra: non tamen primo modo dicendi per se: sed secundo modo sicut risibile. ita praedicatur vniuoce de omnibus hominibus sicut homo. non tamen primo modo dicendi per se: sed secundo modo. sic est in proposito de motu in anima et extra: quia mensurare sic vtrique conuenit vniuoce tamen in secundo modo dicendi per se. et hoc propter connotatu permensuram sicut patet ex dictis. sed vniuocum sic acce ptum accipitur large pro aliquo praedicato quod non variatur in pluribus: licet ille non sit de ratione formali eorum de quibus predicatur

⁋ Ad aliud dico quod accipiendo tempus pro numero numerato in quocumque motu locali: sic sunt tot tempora quot motus: tamen accipiendo tempus sicut accipit philous pro numero quo numeram et mensuramus omnes alios motus hoc potest esse dupliciu vel pro primo motu velocissimo celi: et isto modo est vnum tempus numero omnium: quia omnes possunt per illumotum mesurare omns alios motus. Alio modo potest accipi pro motu in anima. et sic est vnum tempus per equiua lentiam modo praedicto.

⁋ Ad aliud dico quod licet numerus numeratus mensuretur per partes suas siue per suas vnitates: sicut patet ex dictis: tamen potest esse mensira aliorum motuum.

⁋ Ad aliud dico quod licet in quantitate continua sit nuerus numeratus: tamen alio. modo quam in motu et tempore: quia in quantitate continua sic est numer numeratus quod partes numerate faciunt vnum per se: i partes motus et temporis non. quia componuntur ex affirma tionibus et negatonibus quae non faciunt per se vnum.

⁋ Ad aliud negatur minor.

⁋ Ad aliud dico quod non quaelibet res mensuratur tempore vel instanti: sed solum quae habet duratio nem: et adhuc res permanens non mensuratur nisi quantum ad suam durationem. verbi gratia: substantia angeli vesortis non mensuratur: sed tantum duratio angeli vel sortis. et ideo quia mutatio non habet proprie durationem: ide non mensuratur.

⁋ Ad primum principale dicitur quod illud tempus cuius partes non sunt simul non est aliquid vnum per se in genere: et ideo nec motus nec tempus sunt per se in ali quo genere: quia vtrumque quantum ad quid rei includit affimationes et negationes: quia non sunt simul nec esse pos sunt propter contradictionem nec faciunt per se vnum. tamen quantum ad illud quod positiuum est in tempore possunt pates eius esse simul et facere per se vnum in genere.

⁋ Ad aliud dico quod instans potest manere quantum ad quid rer et multa immo infinita simul: quia si deus faceret solum motum alterationis qui esset solum acquisitiuus: tunc illius forme omnes partes manerent: sed instantia in illo motum ponendo ibi instantia non sunt realiter nisi pates forme: licet connotarent aliud sicut prius dem est et ideo licet non posset manere quantum ad suum significatum totale: quia affirmatio et negatio quae sunt eius par tes non possunt simul manere: tamen quantum ad illud quod est positiuum in suo significato potest manere: tamen in stans in motu locali nihil manet de facto nec quantum ad quid nominis: nec quantum ad quid rei. quia sicut mobile semper acquirit vnum vbi ita depardit aliud. tamen de potentia dei absoluta posset manere in motu locali sicut in alio motu. De istis quere supra.

⁋ Ad confirmationem dico quod instans nec corrum pitur in se nec in alio: quia nihil proprie corrumpitur nisi quod habet durationem. instans non habet durationem. et go etc. sed proprie desinit esse: quia nuncest et post non erit.

⁋ Ad aliud dico quod esse temporis quantum ad quid no minis completur per animam: quia in diffinitione eius indicante quid nominis ponitur actus anime vel accipit ibi tempus promotu in anima.