Quaestio 6(3)

Questio. iii. Trum beata virgo debeat dici parens christi secundum naturam humanam. hic sunt quattuor facienda. pri mo videndum vtrum beatam virgo actiue operabatur in conceptione christi. Secundo per quem modum operabatur. Tertio vtrum praecise propter illa operationem debet dici mater christ Quarto vtrum ipsa sola debeat dici matur christi vel non

⁋ Quantum ad primum est opinio communis quod miter habet tantum rationem receptiui amministratio materiam et semen viri habet rationem actiui: illud est de intentione philosophi in li bro de animalibus. hoc conclusio probatur sic. sicut pri se habe ad actiuitatem: sic miciter ad passibilitatem: sed pater est solum principium actiuum: igitur mater est solum principium passiuum.

⁋ Ite de beata virgine arguitur spaialiter qui virtus finita agit in tempore et non in instanti: et per consequens non potest coagere virtuti infinite cuius est agere in instanti: sed corpus christi fuit formatum in vtero vginis in instanti. ergo etc

⁋ Ite si sic: tunc christus descendisset de adam secundum rationem seminalem. probatur: quia creatura non inducit formam substantiale nisi per virtutem seminalem Si ergo beatam virgo egisset in inductione forme subtantialis egisset secundum rationem seialem. Contra ista ari stoteles et omnes philosophi videntur dicere oppositum. nam potentie vegetatiue sunt actiue secundum omnes. patet secundo de anima vbi ostendit quod preter calorem naturale in augmento est alia potentia actiua scilicet potentia vege tatiua: sed in beatam vergine fuit potentia vegentatiua ergo etc. Ideo dico aliter quod moiter aliquo modo se habet acti ue respectu prolis: quia quando est generatio vniuoca veri¬ simile est quod forma substantialis inducens formam et forma inducta sint eiusdem rationis: nunc autem generatio hominis est vniuoca et forma substantialis viri et mu lieris sunt eiusdem rationis: igitur cum in generatione prolis non sit alia forma substantialis eiusdem rationis cum for ma generata nisi forma mostris: ergo generatio forme substantialis et eius inductio est attribuenda mostri. et per consequens mater se habet actiue in generatione prolis. Si dicas quod pater in generatione prolis solum se habet actiue. Con tra. pater non plus facit quam vnus ignis generatus in tertio generato: puta si vnus ignis generet alium et secundus tertium: sic pater non plus facit nisi quod decidit semen: et semen post est causa actiua: ideo quantum ad inductionem forme substantialis mater est causa principalior quam pater. Si dicas quod istud argumentum equa liter concludit. Contra te. quia omnes forme actie eiusdem rationis possunt habere effectus eiusdem rationis: sed in patre et ma tre sunt forme eiusdem rationis: sed illa quae est in matre est inductiua forme in materia prolis sine patre. igi tur eodem modo forma substantialis patris potest hoc facere sine mostre. Respondeo ad inductionem forme substam tialis secundum communem cursum quae modo est concurrunt acciden tia tanquam dispiones neccessario requisite puta calor na turalis et qualitates nobis ignote. et si omnes dispo sitiones et omnia accidentia essent equalia in patre quae sunt in matre posset patr agere quod agit mater: et quia non est sic: ideo non potest pri sic agere.

⁋ Ad primum pro illa opinione dico quod philosophus intelligit quod seme habet rationem actiui quantum ad aliquas transmutationes: sed non quantum ad vltimatam inductionem forme: sed quantum ad multas alterationes praecedentes.

⁋ Ad aliud dico quod si omnia accidentia essent in patre quae sunt in monstre argumentum concluderet verum: quia patri haberet actiuitate re spectu forme substantialis prolis: sed non est sic. sed in matre est aliquod accidentale et calor naturalis matris et sperma eius concurrens cum eius forma cuius ratione potest dici habere rationem actiui: sed in patre non est aliquid sic

⁋ Ad aliud dico quod virtus finita potest coagere infinite: quia quando effectus producitur potest produci in instanti sicut in tempore: tunc virtus finita potest agere in instanti sicut in tempore.

⁋ Circa aliud argu mentum sunt tria facienda. Primo videndum est quid est semen et ratio seminalis. Secundo que est necessitas ponendi rationem seminalem. Tertio quomodo se habet respectu formationis corpo ris christi

⁋ Quantum ad primum dicit Iohes quod ratio seminalis non ponitur propter creationem vitandam: nec vt saluetur naturalitas generationis Non ponitur propter ista: quia aut pars forme generandem precedit aut non. Non propter primum: quia quero de illam parte acquisita de nouo quere Ioh. et concludit quod generato sit natura lis ex sola inclinatione principii passiui: sicut grauitas inquantum principium passiuum facit motum naturalem: et non inquantum principium actiuum quaere Ioh. in secundo. distinctione viii. in materia de ratio nibus seminalibus

⁋ Contra iohannem sunt multa dubia. primo contra hoc quod dicit quod naturalitas gratioationnis saluatur per solam inclinationem passiui ita quod potentia. debet principium naturalis violenta vel neutra per compa rationem ad actum quem recipit: quia impossibile est idem rectum oppositorum habere inclinationem naturalem: sed po tentia passiua equaliter inclinatur ad opposita et non plus ad vnum quam ad aliud: igitur non habet talem inclinationem. probatur: quia de celo a mundo dicit philosophus quod quicquid naturaliter est in vno loco violenter recedit ab illo. et hoc est verum: quia habet inclinationem actiuam ad vnum oppositorum et non ad aliud: quia inclinatio semper arguit potentiam actiuam in illo in quo est. Si dicas quod non habet inclinationem rectum forme determinate: sed rectum forme indeterminate et in communi. Contra quaero quidam est ista inclinatio autem est aliquid absolutum aut aliquid respectiuum: aut nihil. Si nihil addit super ipsam ma teriam: ergo materia est in potentia neutra rectum cuius cumque forme: et hoc est: quia habet inclinationem actiuam ad vnum oppositorum et non ad aliud: quia inclinatio semper arguit potentiam passiuam in illo in quo est. Si autem addit aliquid absolutum super essentiam materie: tunc sequitur quod materia semper habet inclinationem naturalem vel numquam: quia quantumcumque materia existit sub vna for ma semper inclinatur ad aliam: ergo si habet tantum vnam inclinationem naturalem indeterminate illa semper maneret: sed hoc est falsum: quia quando inducitur vna forma tunc non manet inclinatio ad illam: quia inclinatio sicut desiderium est semper rectum non habiti. Si dicas quod habet diuersas in clinationes ad diuersas formas determinate. hoc est contra te: quia tu ponis quod ad nullam formam inclinatur determinate: quia alitur violenter quiesceret sub vna forma per te. et hoc ponis differentiam inter quietem violentam et quie tam materie. sub forma in primo tuo. Si inclinatio addat respectum aut ergo addit vnum respectum aut plures. Si tantum vnum respectum ad formam in communi. Con tra. iste rectus si sit realis habet teminum realem et vnum numero sicut respectus est vnum numero: sed forma in communi est tantum ens rationis: ergo non potest esse tantum vnus rectus realis nec rationis sicut patet alibi: sed si sint plures respectus secundum pluralitatem formarum. Contra. hoc est contra te: quia tun dicis quod materia non habet inclinationem ad aliquam for mam determinate: sed si ponantur tot rectus determinati quot sunt determinate inducende. sequitur ergo etc. Similiter quaerendum est de illo rectum aut erit realis aut rationis. non primo modo: quia terminus non est realis. nec secundo modo quia non causatur per actum intellectus. Si dicas quod materia non inclinatur secundum se: sed per aliquam dispositi onem additam. Quero: aut illa dispositio est actiua aut passiua. si actiua habetur propositum quod numquam aliquod passiuum inclinatur ad aliud nisi quando idem est actiuum et passiuum: quia semper inclinatio sonat in acti uitatem. Contra: essentialiorem inclinationem et ordinem habet receptiuum rectum actus sui: et similiter actiuum quam illud quod nec est actiuum nec passiuum. Secundum dubium est de ratione illius opinionis: quia extrinsecum agens non pri us natura agit quam intrinsecum. si ponatur puta ratio se minalis hoc patet: quia causa nobilior siue sit eiusdem rationis siue alterius non prius agit quam ignobilior: quia omnes cause simul agunt.

⁋ Tertium est: quia videtur quod in elemen tis sit poneda ratio seminalis: quia Aug. ponit rationes seminales vt quodlibet non fiat ex quolibet: sed determinatum ex determinato. si ergo elementum requirit determinatum principium a quo habet esse: determinatum elementum a quo potest generari: ita quod non potest ex alio generari: tunc in elementis esset ratio seminalis sicut in aliis

⁋ Quartum dubium est de descriptione seminis quam dedit: quia videtur quod vnum semen non semper intendatur propter alterum: quia semen tritici est triticum: ita quod verum triticum generatur ex vero tritico sicut ex semine secundum au gustinum. et tamen triticum non intenditur propter aliud. Quin tum dubium est de hoc quod dicit quod semen non est princi pium actiuum generationis: quia est imperfectius hoc est contra eum dicit enim in tertio quod pater habet rationem actiui et mater similiter: et pater habet rationem actiui principalis: et hoc non est nisi ratione seminis: quia nihil aliud facit pater nisi decidit semen: ergo non est contra rationem agentis principalis esse imperfectius ipso producto.

⁋ Ideo mihi videtur quod semen stricte sumptum sicut loquitur augustinus in diuersis locis de semine est corpus deter minate speciei ex quo per causas naturales secundum communem cursum nature natum est corpus consimilis speciei pro duci: ita quod non ab alio corpore alterius speciei. Quia autem sit corpus determinate speciei patet: quia non ex quolibet fit quodlibet sed determinatum ex determina to. tum quia secundum augustinum triticum fit ex tritico et non ex alio grano quod autem ex semine per causas natura les natum est aliquod generari partet: quia ideo christus dicitur descendisse de adam non secundum rationes seminales quia non secundum communem cursum nature: nec habuit christus de fa cto rationem seminis in eius productione. Quod autem corpus generatum ex semine sit consimile et productiuum consimilis patet inductiue: quia triticum est semen respectu tritici: et non dicitur nisi sicut pater et filius. quod autem aliquando sit pars generandi patet de se mine in pomo: sed non est semen respectu poni sed respectu arboris: et ideo non est de ratione seminis quod sit imperfectius producto ex semine: neque quod intendatur propter aliud: nec est de ratione seminis quod sit proximum ex quo producitur vltimo generatum nec est medium: sed est primum. Unde si sint multa agentia ordinata et multe actiones ad productionem alicuius compositi determinate spe ciei sicut in generatione tritici: quia ibi sunt mul te actiones solum illud quod est primum habet rationem seminis respectu vltimi generati et non secundum re spectu alicuius medii et ideo quamuis in generatione tritici sunt multe generationes et corruptiones mediorum: tamen triticum non est semen eorum generatorum mediorum quae differunt forte secundum speciem: quia semen non immediate respicit multa diuersarum specierum: sed illa quae sunt eiusdem speciei. ideo triticum quod est pri mum agens creatum in toto isto cressu est semen tri tici vltimo geniti et non rectum alicuius intermedum Sciendum quod semen est principium productiuum alicuius andiuidui deteriate speciei ita vnius indiuidui quod non alterius sicut triticum est semen tritici: quia sic est sementritici quod non rectum alterius. et semen hominis ita est productiuum hominis et non asini: et aliquando semen et illud cu ius est semen sunt eiusdem speciei sicut triticum cum tritico: et aliquando alterius sicut homo et semen hominis

⁋ Quantum ad secundum articulum dico quod necessitas ponendi rationem seminalem secundum intentionem augustininon est vt vitetur creatio: quia creatio non debet vitari: sed conceditur in principio secundi: nec ponitur propter genera litatem generationis: quia si materia esset separata ab omni forma substantiali et accidentali et staret nuda est set in potentia ad formam substantialem: et tunc esset vera generatio: et tamen certum est quod ibi esset sola materia: ergo potest saluari generatio sine ratione seminali. quatem si ex quolibet potest fieri quodlibet: tunc non esset ratio seminalis poneda secundum augustinum super gene. et tamen generatio esset naturalis sicut nunc est. vnde quia augu stinus vidit vnum corpus ex isto et non ex alio sicut triticum ex tritico et non ex ordeo: ideo ponit distincta seina et distinctas rationes seiales vt corpus deterinate speciei generetur ex corpore deterinate speciei. Sed dubium est tunc quo saluabitur naturalitas generatonis. vbisciendum quod naturale accipitur multus modis. vno modo vt distinguitur contra artem de quo secundo phisicorum dicitur quod principium actiuum diuiditur in agens a natura et a voluntate: et sic omne agens non liberum dicitur naturale: et hoc modo agens violentum dicitur naturale: quia non est liberum puta motus grauis sursum dicitur naturalis: quia est a natura vt distinguitur contruao compositum. Exemplum: quando vnum graue eleuat aliud minus graue sicut patet in li bra librante duo grauia vbi magis graue descendit et minus graue ascendit: ibi enim est motus violentus qui minus grauis sursum et est motus naturalis: quia est a causa naturaliter agente: quia ab alio graui naturali ter descendente. secundo modo accipitur natura vt distinguitur conctusi consuetudinem vel doctrinam: et sic habitus generati non dicuntur esse a natura quia sunt acquisiti ex actibus consuetudinis: vt patet secundo ethicorum. Tertio accipitur prout distinguitur contusio violentum. et sic dici tur aliquid esse in potentia triplicitur: scilicet naturali violenta et neutra. Esse in potentia naturali est ha bere inclinationem naturalem ad illud ad quod est in potentia licut graue est in potentia naturali ad esse deorsum quando est sursum: quia habet inclinationem natu ralem ad esse deorsum: et est principium actiuum sufficiens illius motus remoto impedimento. Esse autem in potentia violenta est habere inclinationem naturalem in contrarium sicut graue quando est deorsum est in potentia violenta ad esse sursum: quia habet scli nationem naturalem ad deorsum. Esse in potentia neutra est quando aliquid nec inclinatur ad hoc nec ad eius oppositum sicut superficies est in potentia neutra re spectu albedinis: quia non plus quantum est de se incli natur ad esse albedinis quam non esse eius: sed solum est in potentia receptiua sine aliqua actiuitate: ideo est in potentia neutra. Toqundo autem de potentia naturali quae distinguitur conclusio violentum: sic dico quod numquam est aliquid in potentia naturali nisi quando idem est actiuum et passiuum respectu illius cuius est in poten tia naturali: quia ex hoc quod est in potentia ad aliquid quod potest recipere est passiuum: et ex hoc quod est in potentia naturali est actiuum: quia ex hoc quod est in potentia naturali ad aliquid habet inclinationem natu ralem. ad illud. inclinatio autem naturalis non est ni si quadam motus qui non est sine actiuitate. Preterea potentia pure passiua non plus inclinatur ad vnam formam quam ad suum contrarium: sed potentia naturalis vt distinguitur contra violentum inclinatur determinate ad vnum ita quod non ad eius contrarium: quia inclinari ad eius contrarium non potest nisi violenter: quia illud est violentum quod habet contrariam inclinationem vel naturalem inclinationem ad contrarium sicut graue naturali ter inclinatur deorsum violenter sursum. Preterea nil est violentum nisi quando contra naturalem inclina tionem aliquid fit in eo quod violentatur: et ideo quia voluntas non habet inclinationem naturalem ad aliquid quod fit in ea plus quam ad eius oppositum: ideo voluntas non potest violentari: quia violenter mouetur aliquid quod mouetur contra inclinationem naturalem in eo igitur quod est in potentia naturali prout distingui tur contra violentum habet inclinationem naturalem determinate ad vnum contrarium: ita quod non ad aliud qui ad aliud non mouetur nisi violenter: ergo non natu raliter mouetur ad aliud. Quarto modo dicitur naturale vt distinguitur contra supernaturale. et sic mo tus grauis sursum dicitur supernalis: quia potest fieri per agens supernaturale. Quinto modo dicitur naturale vt distinguitur contra principium motus per accidens. de quo habetur secundo phisicorum quod medicus est causa sa nitatis per accidens rectum suupsius. et sic dicitur natura de omni quod est per se: et primo principium motus alicuius to tius modo illius cuius est pars siue sit principium actiuum siue passiuum. Ad propositum dico quod generatio est naturalis. primo modo vt natura distinguitur com tra artem et voluntatem propter naturalitatem agentis qui agens non agit per arte siue libere. Secundo modo estat dicitur gnatio naturalis: quia non est ex actibus consuetudinis. Tertio modo accipiendo naturam prout distiguitur contusio violentum et prout potentia diuiditur in potentiam naturalem et violentam et neutram et vocando potentiam naturalem quae proprie distinguitur contusio violentum sic non dicitur generatio naturalis quod patet: quia aliquid dicitur esse in potentia. naturali: quod est actiuum et passiuum respectu eiusdem: nunc autem materia est in potentia passiua solum respectu forme et non actiua. igitui materia non est in potentia naturali distincta contra violentum. Confirmatur: quia quando aliquid est in potentia naturali vt distinguitur contrai violentum ad vnam formam illud est violenter sub alia forma aliter non acciperetur potentia naturalis vt distinguitur contra violentum qui quando aliquid est sic naturaliter sub aliqua forma est violenter sub opposito illius forme: sed quando aliquid est violenter sub vna forma est naturaliter prout distiguitur contusio violentum sub eius opposito: sed quando aliquid ex istit sub aliqua forma naturali: et postea sub alia ita quod prima corrumpatur: tunc sub opposito prime for me existit: igitur violenter existit sub secunda. Ista pa tent de graui: sed materia non plus habet inclinationem ad vnam formam quam ad aliam: nec plus violenter existit sub vna forma quam sub alia: sed precise respectu cu iuslibet forme et sui non esse est in potentia neutur Et ideo accipiendo potentiam naturalem pro omni potentia distincta contrsi violentum siue sit naturalis proprie siue non proprie: sed neutra potest concedi quod materia est in potentia naturali ad formam hoc est in potentia neutra: quia pure passiua et recepta nec est in po tentia violenta naturali proprie opposita violento quo superficies est in potentia neutra ad albedinem et eius oppositum: nec est materia aliter in poten tia ad formam. Toquendo de materia quarto modo sic dicitur generatio naturalis et supernaturalis: sed dicitur supernaturalis vt forma genita est ab agente super naturali puta a deo: sed forma potest esse a deo dupliciter vel secundum communem cursum nature quo effectus pro ductus a causa secunda dicitur immediate a deo tanquam a causa pertiali: et sic est in proposito. Alio modo est a deo conclusio comunem cursum nature: et tunc est a deo sicut a causa ton tali: et sic non est in proposito: sed generato dicitur naturalis qui forma causatur ab agente creato naturali. Qui to modo dicitur naturalis siue forma producatur totaliter a deo siue partialiter a deo at partialiter ab agente crea to: quia producitur ab aliquo principio intriseco: quod acit vnum cum eo licet sit principium passiuum et non acti uum puta materia. Ex istis patet necessitas ponen di rationes seminales: quia non quodlibet generatur ex quo libet: sed deterinatum ex deterinato: et quando aliquid eiusdem rationis fit ex alio eiusdem rationis: ita quod secundum communem cursum nature non potest fieri ab aliquo alterius rationis sicut triticum fit ex tritico: si tamen fiat mediante alio alterius rationis: et hoc secundum communem cursum nature sic semenfit ex arbore et arbor fit ex seine et iterum semen ex illa arbore: tunc illud quod est semen est semen rectum illius quod est alterius rationis a seintie: et rectum illius quod est eiusdem rationis cum seinte sicut semen arboris est semen arboris causate ab eo: quia arbor est alterius rationis a seine et est semen alterius seinis producti ab arbore producta a primo se mine: et illud secundum semen est eiusdem rationis cum primo: sed hoc numquam est nisi mediante alio alterius rationis sicut est in proposito arbor media inter duo seina. Ex istis potest patere in quibus et rectum quorum est ponenda ratio seina lis quia est ponenda in illis et rectum illorum rectum quorum vnum indiuiduum est natum causari ab alio secundum communem cursum nature: et ita generari ex illo quod non ex alio alterius rationis: ideo poneda est in animalibus et plantis et huiusmodi viuentibus quae producunt alia similia sibi in specie qui illa producta non possunt secundum communem cursum nature produci ab aliquo alterius speciei: et ideo in elementis non est ponenda: quia non tantum vnum elementum potest generari ab vno sed a multis sicut ignis potest generari ex aqua aere et terra: et propter illud non tantum seinalis ratio est ponem da in illis in quibus cessante actione principalis agen tis producitur aliquid mediante seine: vt in animalibus similibus sed etiam in aliis generatis in quibus deterinatum indiui duum potest tantum generari ex deterinato vnius alicuius specie ita quod non alterius

⁋ Quatum ad tertium articulum quo se habet semen rectum formationis corporis christi potest di ci quod christus aliquo modo fuit productus ex ratione seminali qui ibi fuerunt rationes seiales ad formandum corpus ex quibus corpus eius potuit naturaliter fuisse formatum sicut est aliud corpus: quia tamen iste rationes semi nales non concurrebant ad agendum secundum communem et vsi tatum cursum nature propter haoc defecerunt ab ista denominatione rationes seminales: vnde formaliter fuit ibi vel potuit fuisse semen eiusdem dispositionis per omnia sicut est semen hominis. et fuit semen beate virgis: quia tamen illud corpus non fuit formatum secundum communem et vsita tum cursum nature: ideo dicunt sancti quod christus non fuit productus secundum rationem seminalem. Alia est dissimilitudo qui ad productionem aliorum hominum concurrunt semen de cisum ab homine et alia multa accidentia: quia non fuerunt necesse potuerunt hic: sed si ibi fuerit semen similis dispositonis cum semine hominis. fuit immediate causatum a deo non ab hominne

⁋ Ex istis patere potest quod beatam virgo operabatur in formatione corporis xpinam in eius formatione fuit administratio ma terie: et ad istam beata virgo operabatur per virtutem nutritiuam conuertendo alimentum in sanguinem et alia huiusmodi ex quibus formabatur corpus christi. fuit etiam ibi delatio materie ad locum conuenientem generationi: et illa fu it miraculosa. et illa solum fuit a spiritusancto. et ideo quantum ad illam delationem et multas alias transmutationes que ibi fuerunt beata virgo nihil fecit. Tertio fuit ibi inductio forme substantialis naturalis: et respectu istius operabatur virgo cum spiritum sancto tanquam vna causa totalis: quia illa educitur de potentia materie: et ideo respectu vnius potuit beata virgo habere actiuitatem sicut respectu inductionis alterius forme habet alia mater. Quarto fuit inductio anime intellectiue et quantum ad il lam nihil fecit beata virgo: quia illa non edu citur de potentia materie: et ideo respectu illius nulla forma creanta habet actiuitatem.

⁋ Sed tunc est dubium vtrum beata virgo vere est mater dei posito quod nihil operaretur in formatione corporis christi sed tantum adminstraret materiam. dico quod sic: quia tunc mater diceret totum istud: scilicet substantiam vnitam vita sensitiua ministrans materiam alteri indi uiduo eiusdem rationis secundum communem et vsitatum cursum na ture talem materiam transferendo de loco disconueni ente ad locum conuenientem generationi: et hoc sine actio ne siue passione. Et quod sic debeat dici mater orquod habeat rationem animalis: et quod locus generationis sit determinatus. et ideo terra non potest dici mater: non obstante quod ministrat materiam generationi.

⁋ Sed debet ne sola virgo dici parens christi: Di co quod sic: quia non est aliquid aliud dandum quod debeat dici parens christi nisi spiritus sanctus: sed spiritus sanctus non potest dici parens christi. ergo etc. Assum ptum patet: quia ad rationem paternitatis requiritur quod ab aliquo animali viuente procedat per motum sed spiritus sanctus non est animal nec potest concurre re in formatione istius corporis nisi libere: nec secundum con munem et vsitatum cursum nature concurrebat. ergo spiritus sanctus non potest dici prarens. et per consequens sola virgo debet dici parens

⁋ Contra ista sunt multa dubia. Primo enim videtur quod beata vergo nihil actiue operabatur: quia inducens formam est nobilius quam preparans. ergo cum inductio forme naturalis in corpore christi deputetur beate virgini et prepara tio tantum spiui sancto. sequitur quod beata virgo erit no bilior spiritui sancto. quod nullus posuit.

⁋ Secundum du bium est de semine et ratione seminali: vtrum sit acti ua vel passiua: et vtrum sit substantia vel accidens quod sit ratio actiua videtur: quia vbicunque philosophus loquitur de semine computat ipsum inter causas mouentes et agentes.

⁋ Tertium dubium est: quia videtur quod ratio eminalis est ponenda vt vitetur creatio. si enim forma creetur: sequitur quod forma est per se termi nus productonis. quod probatur: quia omne quod per se crea tur est per se terminus productonis forma per se creatur per te. ergo etc. et per consequens totum non fit per se: quod est contra philosophum. vii. metaphisice. qui ponit quod totum compositum generatur per se

⁋ Preterea secundum commentato rem. xii. metaphisice. numerus potentiarum in materia est secundum numerum formarum. ergo necesse est esse in materia aliquid quod habet rationem entis antequem for ma generetur: sed nihil tale potest poni nisi in materia ergo etc.

⁋ Preterea tunc etiam essent datores formarum quod est comrphilosophum ibidem

⁋ Preterea. viii. metaphisice extrahens formam non largitur multitudinem: sed perfectio nem igitur aliquid forme generande praecedit

⁋ Quarti dubium est quod non videtur quod generatio debeat dici natu ralis propter solam passiuam potentiam.

⁋ Primo sic: quia aliter non differrent naturalia ab artificialibus: quia i illis est principium passiuum non violentum. igitur forma artificialis debet dici naturalis sicut alia forma¬

⁋ Preterea ii. phisicorum. si ars nauifactiua esset a li gno sicut est ab arte: eodem modo staret nauis a natura sicut modo ab arte: sed si esset in ligno: tunc esset principium actiuum in ligno sicut modo quando fit ab arte

⁋ Preter ea violentum est illud cuius principium est ab exa non con ferente vim passiuo: sed si materia sit solum passiua tunc non confert vim: ergo violenter retinet omnem forma quam recipit.

⁋ Quitum dubium est: quia videtur quod in ma teria sit alia inclinatio ad formam quae potest haberi sine actiuitate. quod probatur: quia primo phisicorum matria ap petit formam quando caret ea: sed nil imperfectum habet actiui tatem rectum sue perfectionis. Item primo metaphisice omnes homines natura scire desiderant: et tamen non omns homines agunt semper ad sciendum. igitur.

⁋ Ad primum istorum dico quod spiritus sancuns plus egit quam beatam vergo: quia si spius sanctus praeprauit materiam et induxit formam cum beatam vergine sic causa partialis et similiter non est vniversaliter verum quod indu cens formam sit nobilius quam praeparans: quia idem potest esse pre parans et inducens. Nec est perfectius quam effectus maxi me causa partialis. patet de sole licet sit verum de causa totali sicut alias dictum est

⁋ Ad aliud dico quod ratio seminalis alia est actiua et alia passiua: quod autem sit actiua est de intentione augustini super gene. In illo inquat grano ex quo esi inquat granum ex quo potest generari arbor est gratia humorum ex quo potest conuerti in ramos. et per consequens potest habere rationem actiui. Quod vere habeat rationem receptiui patet etiam: quia quoddam est semen maris et quoddam se men feie. feire autem semen potest habere rationem passiui. patet etiam: quia semen quantum ad aliquid sui corrumpitur: quod autem corrumpitur se habet in rationem passiui. ergo habet rationem actiui et passiui. Sed est ne substantia ante accidens: dico quod potest potenst forma substantialis seins vel accidentalis: et quod corrumpitur in inductione forme principalis

⁋ Ad tertium dico de terimo productionis quod quantum ad omnia talia est negandus philosophus quia ipse errauit. dicit enim quod forma substantialis non est producibilis a deo: sed a causis secundis per edu ctionem de potentia materie. Et nullo modo a deo christiani vero habent dicere contrarium. ideo secundum philosophum compositum per se est terminus productonis: quia secundum eum non potest produ ci nisi compositum. christiani autem quae dicunt quod forma potest fieri a deo per se sine matria et in materia: et quod de facto sit ab agente non requirente neccessario materiam in sua actione cuiusmodi est deus: et ab agente requirente nec rio materiam in sua actione: cuiusmodi est causa creata: habent dicere quod forma est per se terminus producto nis vt est a deo: siue ab agente non requirente ma teriam: et compositum est per se terminus productionis vt forma sit ab agente neccessario requirente materiam

⁋ Ad aliud dico quod potentia materie non est alia res media inter materiam puram et formam substantialem: quia potest deus facere mate riam sine omni alia re differente ab ea: et tamen non potest eam facere sine potentia sua: sed philosophus et sancti sic loquentes dicunt illud quantum ad illam denominationem extrinsecam: sic scilicet quod quot sunt forme inducende in materia tot denominationes extrinsecas habere potest materia. puta quia in materia potest induci forma asini bouis etc. ideo materia diuersa denominatione extrinseca dicitur esse in potentia ad formam bouis et asini. et si esset vnum nomen ompositum et conceptus ad significandum materiam vipotest recipere formam asini et aliud nomen vel conceptus vt potest recipere formam bouis. tunc illi conce ptus vel voces dicerentur potentie materie et distincte potentie secundum distinctionem formarum. Exem plum in aliis sol habet potentiam producendi plam tam et vermem: et iste potentie a parte solis non distinguntur sed sunt diuersi conceptus vel voces denominantes diuersimode solem sine omni distinctione a parte sui. puta vermificatiua. et hoc nomen: vel conceptus significat solem et connotat vermen produci bilem a sole. et hoc nomen vel conceptus plantificatiua significat eundem solem connotando plantam pro ducibilem a sole. et hec potentia vermificatiua et plantificatiua solum distinguuntur non propter aliquam distinctionem in sole sed tantum sicut distincti conceptus connotatiui vel voces. Eodem modo est de potentia materie si essent distincta nomina vel conceptr impositi ad significandum materiam vt est receptibilis diuersarum formarum dicerentur distincte potentie in materia non propter aliquam distinctio nem in materia sed quia sunt diuersi conceptus vel voces significantes materiam principaliter connotando diuersas formas. et isto modo potest saluari numerus potentiarum in materia respectu numeri formarum. et propter ignorantiam istius multi decipiuntur in istis et in aliis.

⁋ Ad aliud dico quod philosophus non ponit datores formarum. tum quia non po nit deum agere aliquid immediate in istis inferiori bus. tum quia non ponit deum posse producere aliquid sine materia sicut nec agens creatum. ideo ipsi no habent ponere datores formarum. nos autem christiani ponimus quod est vnus dator formarum propter causas oppositas. tum quia deus agit immediate in omni actione creature. tum quia potest producere aliquid sine materia. Unde agens naturale producit fornam tanquam terminum per se. quia non potest producere per se sine materia: sed necessario praesupponit formam in materia. et si posset per se producere sicut deus tunc forma per se terminaret eius productionem.

⁋ Ad aliud dico quod verum est quod extrahens de po centia ad actum non largitur multitudinem de obiectiua potentia sed subiectiua. quia idem homo quae orius fuit in potentia nunc est in actu: sed forma que nunc est in materia est alia res a materia quae perfuit. ideo loquendo de subiectiua potentia sic largitur multitudinem. quia forma nunc inducta in materia et post non: largitur ei multitudinem.

⁋ Ad aliud dico quod de ratione nature est quod possit esse prin cipium per se motus illius in quo est actiuum vel passiuum: et non de ratione nature est quod recipiatur in aliquo sed quod causet motum eius in quo est actiue vel passiue: sed ars non est principium eius in quo est per se. patet de medicina. ii. phisicorum. vnde dif ferentia est in hoc quod natura est principium actiuum vel passiuum motus et quientis sed forma artificialis non. quia nullius est principium. Unde agens naturale producit totum compositum et non formam tanquam terminum per se. quia non potest producere per se sine materia: sed necessario producit formam in ma teria.

⁋ Ad aliud dico quod illud est violentum quando passum non confert vim: sed confert ad contrarium qui habet actiuam inclinationem ad contrarium. patet de graui quod sursum quiescit violenter. sed mate ria non habeti inclinationem ad vnam formam nec ad oppositam.

⁋ Ad aliund dico quod appetitus. Uno modo accipitur vt distinguitur comtra puram potentiam neutram et violentam. Alio modo vt distinguitur contra potentiam naturalem et violen tam

⁋ Primo modo materia non appetit formam vt distinguitur contra puram potentiam neutram et violentam: sic materia non diligit formam nec habet incli nationem actiuam ad formam. Unde sicut in materia non est vera delectatio sic nec verus appetitus. Secundo modo accipiendo sic est potentia neutra receptiua forme qua caret: per quam nata est perfici. et sic intelligit commentator. vel sub aliis ver bis potest dici quod appetitus non distinguitur contra potentiam neutram violentam et naturale. Alio modo vt est potentia neutra modo predicto. applica ad propositum.

⁋ Ad aliud dico quod omnes homines natu ra scire desiderant non actu elicito sed quia omnes ho mines habent intellectum qui est in potentia ad actum sciendi sicut ad suam perfectionem.