Quaestio 14(12)

Questio xii. Quero de statu avnime an resurrectionem et post. vitrum anima separata habeat memoriam tam actualem quam habitualem eorum quae nouit coniuncta.

Ar guitur primo quod non: quia intellectus possibilis nihil intelligit nisi per conuersionem ad fantasmata: sed anima separata non habet fantasmata. igitur etc. Secundo qui tunc anima beata haberet memoriam peccatorum suorum et per consequens tristaretur. Tertio. destructa causa destrui tur effectus: sed aliquid in nobis per animam intellectiuam est causa sufficiens intellectionem per illam propositionem causa est ad cuius esse sequitur aliud: sed illud non remanet in anima separata. igitir etc. Confirmatur: quia dictum est prius quod noticia intuitiua in anima nostra praesupponit noticiam intuitiuam sensitiuam. igitur vbi deficit noticia sensitiua et intuitiva. Secundo probo quod non habet noticiam habitualem: quia virtus corrumpitur per obliuionem et per infirmitatem grauem non inducente mortem. igi multo fortius per mortem quae est vltima penarum. Pre terea secundum philosophum in de memoria et reminiscentia memoria solum est in parte sensitiua. igitur si ibi deficit sensus ibi deficit memoria. igitur etc. Ad oppositum Tuce. xviii.

⁋ ili recordare quod recepisti bona n vita tua. similiter et lamarus mala.

⁋ hic primo est videndum quod memoria triplicitur accipitur. vno modo pro habitu inclinante ad aliquem actum intelligendi tam quam causa partialis et effectiua cum intellectu. Alio mon pro principio sufficienti rectum intellectionis siue se habeat a parte anime intellectiue siue obiecti siue alterius cuiuscunque Tertio modo accipitur pro princi bio determinato respectu actus recordandi quae est respectu praeteriti vt praeteritum est: vt cum hoc fecifui ibi Circa istam quaestione sic est procedendum. primo videndum est vtrum in anima remaneant habitus hoc naturaliter acquisi post separationem suam a corpore. Secundo vtrum anima separata virtute illius habitus possit in omnem actum intelligendi in quem potuit mediante illo habitum intelligendi quando erat coniuncta. Tertio. vtrum anima separata vel seipsa vel mediante aliquo in ea recepto possit in actum recordandi proprie dictantum quae est respectu preteriti vt preteritum est. Quarto mouebuntur dubia et soluentur.

⁋ Circa primum dicitur quod habitus scientie acquisitus manet in anima separata. quod probatur: quia nihil potest corrumpi nisi per suum contrarium vel per corruptionem sui subiecti. primo modo non est scientia corruptibilis in anima separata: quia ibi non habet contrarium nec oportet quod ante separationem ha bitus contrarium inducatur. igitir etc. nec corruptibi lis est secundo modo: quia subiectum suum est incorruptibile. quicquid sit de quastione ratio ista non valet: quia secundum eum esset tertius modus corruptionis effectus: scilice per substractionem cause conseruantis vel efficien tis quemadmodum lumen in luna et in medio deficit esse non per corruptionem subiecti nec per inducti¬ conem contrarii: sed solum per substractionem cause conseruantis puta solis. nunc autem secundum eum aliquid in parte sensitiua est causa conseruans habitum: quia aliquid in sensu est causa mediata habitus quatenus est causa actuum quae sunt cause habius: igitur illa destructa tamquam causm conferuante destruitur habitus. Secundo dico quod per rationem naturalem probari non potest quod habitus ad quisiti remaneant in anima separata. Cuius ratio est quia quando aliquid causatur mediante causa aliqua et conser uatur mediante eadem non potest euidenter probari nisiper experientiam quod ille effectus maneat altero il lorum corrupto: sed habitus acquisiti in toto homine habitus dico intellectuales causantur mediante dispositione corporali sicut et actus: quia ad hoc quod aliquis scientifice cognoscat aliquid requiritur debi ta complexio et qualitas in corpore et ipsa deficiente non potest homo intelligere sicut patet in fatuis et furi osis. Eodem mo modo tam habitus illi quam actus median te tali dispositione conseruantur: et propter eius defe ctum corrumpuntur: sicut patet per philosophum in praedicamentis quae dicit quod per longam infirmitatem potest scientia prius acquisita diminui vel totaliter corrumpi. hoc docet experientia manifeste. igitur corrupta tali dispositione non potest euidenter probari nisi per experientiam quod tales habitus remaneant in anima. sed in separatione anime a corpore corrumpitur illa dispositio et pro isto statu non habemus experientiam an iu anima separata maneant habitus vel non. igitur nullo mo potest esse in nobis certum vtrummaneant in anima separata vel non. potest tamen dici probabiliter quod habitus acquisitus in corpore manet in anima separata et ad hoc est congruentia: quia ex eisdem causis gene rantur actus et habitus et conseruantur: quia posita causa sufficienti generatiua et conseruatiua habitus potest poni habitus circumscripto quocumque alio: sed circumscripta omni dispositione corporali posito solo in tellectu cum obiecto ponitur causa generatiua sufficiens tam actus quam habitus. igitur circuscripta tali dispositione potest habitus prius acquisitus conseruari. hoc etiam videtur dicere hieronimus. Discamus in terris illa quorum nobis scientia remanebit in celis Sancti etiam videntur dicere quod mortui recordam tur eorum quae fecerunt. Tunc ad rationem in contra rium dico quod ex ordinatione diuina est quod habitus non conseruatur in anima pro statu isto sine tali qualitate corporali et hoc forte propter peccatum primum. et ideo deficiente illa qualitate non vult deus concurrere ad conseruationem habitus intellectualis et voluntatis: sed tantum ipsa posita licet separata anima a corpore ex eadem ordinatione concurrit deus cum anima ad conseruandum habitus sine omni tali qualitate corporali quasi enim supplens vici illius qualitatis corporalis sic quod deus non plus agat quam prius: sed quia ipse ordinauit se non conseruaturum illum habitum in anima coniuncta sine tali qualitate: sed in anima separata ordinauit ta lem habitum se conferuaturum. et ideo non manet in anima separata.

⁋ Quantum ad secundum articulum dicit habericus quotlus. vi. q. viii. quod non potest in omnem actum intelligendi mediante illo habitum in quem potuit coniuncta. Probatur: quia habitus generatur ex actibus: et ex similibus actibus similes generan tur habitus. cuius igitur est actus intelligendi eius est habitus et est vsus: sed actus intelligendi quando anima est coniun cta est totius compositi et non partis nisi pro tunc. sic quando aliquid conuenit duobus vni per se et alteri per accidens impossibile est quod illud quod conuenit per accidens perfectius vel eque perfecte vtatur illo quam illud cui conuenit per se: sed vti habitu conuenit per se composito et anime per accidens: quia perfectior est vnus habitus quando non solum per ipsum inclinatur potentia ad actum: sed etiam praesentatur obiectum: sed totus homo vtitur habitu obiecto sibi praesentato et fantasmate nec aliter potest vti cum igitur anime separate non conueniat vsus istius habitus per se: sed accidens nec praesentetur sibi obiectum in fantasmate. sequitur quod anima separata non potest in omnem actum in quem potest coniuncta. Sed ista ratio non videtur sufficiens: quia omnes habitus eiusdem potentie eque perfecti et intensi proportionabiliter et equaliter sufficiunt et inclinant ad actum. patet hoc propositio inductiue tam in habitibus voluntatis tam intellectus quam angelorum quam homnim: sed anima separata post eius separationem potest ha bere actus et habitus genitos ex illis actibus eius dem rationis cum habitibus acquisium in anima coniuncta et eque perfectos et intensos sicut rectum eiusdem complexi et cont gener vel neccesi. et per idem medium et per eundem intellectum potest anima coniuncta acquirere noticiam et separata: et il li sunt eiusdem rationis ex quo habent effectus eiusdem rati nis et obiectum idem. igitur cum habitus acquisitus post separationem sufficiat cum intellectu ad actum causandum eadem ratione habitus acquisitus in anima coniun cta sine aliquo obiecto sufficit. Si dicas quod anima separata requirit obiectum in se vel in specie repraesentam te. Contra. iste doctor alibi negat omnem talem speciem quanuis primo quotus. q. xxii. ponat eam Preterea non videtur maior ratio quod angelo sufficiat habitus ad intelligendum sine omni specie quam anime separate: sed prima conuenit angelo per eum. igitur hoc idem conueniet anime separate Preterea. si ponatur species in anima separata eadem ratione osset poni in intellectu coniuncto. quod tamen ipse negat Ideo dico quod anima separata potest noticiam habitualem mediantibus actibus elicitur post eius separationem acquirere. Secundo quod ipsa separata potest vti illo habitum sic ac quasito per tales actus. Tertio quod ipsa separata potest vti habitu prius acquisito in corpore et remanente in anima se parata. Primum probo: quia anima separata potest habere noticiam intuitiuam rerum et mediantibus illis noticiam ab stractiuam quae est generatiua habitus. igitur potest noticiam talium habituum habitualem mediantibus talibus actibus acqui rere consequentia manifesta est. antecedens probatur in secundo de ange lo. et eodem modo probatur hoc: quia posito actiuo sufficieter approximato et non impedito et passiuo. simi liter: vel sequitur effectus: vel saltem. non potest nega ri posse seque nisi ratio euidens vel experientia sit in ope positum: sed obiectum extra cum intellectu est causa effe ctiua sufficientur approximata et non impedita noticie intuitiue et anima separata est receptiua suf ficientur. igitur anima separata potest habere noticiam intui tiuam de tali re. Si dicatur quod illud agens non est na tum agere in passum: quia vnum est corpus aliud spiritus Contra. quando aliqua sunt eiusdem rationis in patiendo. videtur quod omne actiuum respectu vnius est actiuum re spectu alterius: sed obiectum extra est eiusdem rationis in agendo in angelum et in animam separatam. et angelus et anima separata sunt eiusdem rationis quantum ad actionem et passionem: sic videlicet si vnum potest agere et pati et aliud. igitur cum obiectum extra causet in an gelo cognitionem intuitiuam vt probatum est in secundo eadem ratione causabit in anima separata. Preterea. si obiectum non potest agere in animam hoc esset: quia corpus non potest agere in spictum: aut quia anima separata est a materia. et per consequens non habet debitum modum existen di vt agat vel patiatur: sed quodlibet istorum videtur equaliter competere angelo: et tamen non impediunt actionem eius. Si dicas quod anima separata non est receptiua noticie intuitiue. Contra non minus est receptiua noticie intuitiue anima separata quam coniuncta: sed anima coniuncta intelligit ista obiecta extra intuitiue. igitir etc. Ne autem ista opinio noua videatur adduco verba subtilis doctoris hoc posi ta. dicit enim sic in quarta quaestione cum dico quod in intellectu est memoria et actus recordandi proprie dictus supposito enim quod intellectus non tam tum cognoscat vniuersalia. quod quidem verum est de intentione obiectiua: alias de intentione abstractiua de qua loquitur philosophus. et illa sola est scientifica: sed etiam intantum cognoscit illa quae sensus cognoscit quia perfectior et superior cognitiua in eodem cogno scit illud quod inferior: et etiam quod cognoscit sensationes. et vtrumque probatur per hoc quod cognoscit propositiones contingentur veras. et ex illis sillogisat. for mare autem propositiones et sillogisare propositum est in in tellectu: illarum autem veritas est de obiectis intui tiue cognitis sub ratione experientie sub qua cogne scuntur a sensu. sequitur quod in intellectu possint iueniri omnes conditiones pertinentes ad recordationem. Po test enim prcipere tepus et habere actum post tempus. et sic de aliis. et sic breuitur potest recordari cuiuscum que obiecti cuius potest memoria sensitiua recordari: quia potest ipsum actum qui est proximum obiectum cogno scere intuitiue quondo est: et ita recordari postquam fuit. potes etiam recordari multorum obiectorum proximorum quorum non potest sensitiua recordari: vtpote omnis intellectionis et volitionis praeterite. et probat quod talium recordatur homo Exquo arguo secundum istu doctorem. omnis recordatio est rectum obiecti prius intuitiue cogniti a potentia recordante: quia dicit postea. nulla recordato pertinet ad intellectum inquantum praecise abstractiue intelligens: sed solum inquantum intuitiue intelligens. igitur concedit in intellectu cognitionem intuitiuam rectum sem sibilium. Et hoc etiam potest haberi ab eo. libro primo in prolo go quaone de subiecto: vbi dicit sic. videtur aut pri mum subiectum prime veritatis contingentuis: quia vt tale visum natum est videri primo coniungi cum praedicato illi us: quia primum notum in contingentibus nihil est nisi per in tuitionem extremorum. igitur primum intuibile cui inest primum praedicatum prime veritatis contingenter est primum sul iectum omnium veritatum contingentium ordinatarum. Ex istis patet quod expresse concedit noticiam intuitiuam et in intellectu rectum eorum quorum est memoria. Si dicas quod in probando vniuocationem entis ponit contrarium qui dicit quod nullus conceptus causatur in nobis natu raliter nisi ab habis quae naturaliter sunt motiua intellectus nostri cuiusmodi sunt intellectus agens et fantasma. Preterea quando aliquod vniversale intelligitur singu lare illius fantasiatur. igitur non cognoscitur illud singulare intuitiue. Responsionem quare. Qualiter mediamte cognitione intuitiua potest anima separata habere no ticiam abstractiuam sicut habet coniunctam. probatur sufficientur in secundo quare ibi. etiam quod illa noticia abstra ctiua fuit generatiua habitus in anima separata. patet ibi dem. secunda conclusio et tertia patent: quia tam habitus acquisitus in anima separata post eius separationem quam in cor pore composito sufficientur inclinat cum intellectum ad actu consimilem illi ex quo generabatur. igitur etc.

⁋ Circa tertium articulum principalem de memoria dicitur quod memoria secundum quod de ratione ipsius est quod eius ob iectum non sit vt praeteritum: quia vt est praeteritum non est in parte intellectiua: sed sensitiua tantum quae est apprehensiua perticularium. et praeteritum vt praeteritum est habet esse particula re. Intellectus autem est vniuersalium non particularium. et hoc videtur esse intentio philosophi de memoria et reminiscentia. vbi dicit quod si intellectiuarum partium esse non vtique inesset multis aliorum animalium. Item postea cuius quidem eorum quae sunt anime memoria sit manifestum est quantum quidem eius et fantasia est et memoria. hec quidem per se quorum est fantasia secundum accidens: aut quaecunque cum fantasia. sic igitur ista opinio ponit duo vnum quod memoria isto modo est in parte sensitiua. et aliud quod no est in parte intellectiua. Contra istam opinionem: quid sice cut species est rectum futuri vel opinio: sic memoria est rectum praeteriti: sed species vel opinio sunt in intellectu igitur eodem modo memoria. Preterea intellectus potest cognoscere praeteritum sub ratione praeteriti: sicut praesens sul ratione possuntur. cum igitur ad memoriam pertinet congnoscere prie teritum in intellectu est menoria. Preterea ratio adducta non concludit: quia non tantum sensus congnoscit singulare: se intellectus. immo sicut prius dictatum fuit singulare primo intelligitur. Ideo primo videndum est quid est actus recordan di. Dico quod actus iste recordandi est rectum alicuius actus praecedentur et praeteriti inquantum praecedens est. quia quod actus sit sic praecedens quod interrumpatur hoc forte accidit: quia aliquis potest recordari se dilexisse heri quanuis hodie continuat dilectionem. hoc tamen non est multum ad propositum: sed quia actus quae est obiectum actus recordandi sit praecedens actum recordandi tempore siue continuetur siue non: ita quod ad recordationem requiruntur duo actus primus est actus recordantum praecedens quae est obiectum partia le actus recordatiui. secundus est actus recordatiuus quae apphenditur primus actus: siue ille primus actus mane at siue non: ita quod inter istos duos actus est prioritas et posterioritas secundum tempus. ideo dico quod ad actum recor dandi requiritur sensualis experientia: puta quod hoc vidi haoec audiui: quia aliter non distingueretur a specie et opinione Istis suppositum sunt haec tres difficultates. prima est. An causa istius actus recordandi sit aliqua res extra animam vel totaliter sit anima: vel aliquid in anima. Secunda est an actus recordatiuus sit complexus vel incomplexus. Tertia est a qua potentia elicitur actus recordandi.

⁋ Quantum ad primum dico conformiter iuxta prius dctam quod nihil ex animam est causa rectum actus recordandi. quod probatur: quia illud quo posito vel non posito non minus potest poni effectus naturaliter. illud non videtur esse causa illius: sed positum rebus extra vel destructurs nihilominus potest poesi actus recordandi. igitir etc. Ideo dico quod causa actus re cordandi est aliquid existes in anima: quia habitus generatus ex actibus abstractiuis qui actus sunt obiecta partia lia habitus recordandi et intellectus et deus. et ista sufficiunt siue res sit siue non sit. quod autem habitus con currat patet: quia sicut sepere dictum est nihil est in anima nisi actus vel habitus et passiones consequentes actus: puta de lectatio vel tristicia. sed nec actus nec passio potest esse causa recordandi. quia actus recordandi habet esse quando neutrum est. et illud quod non est: causa esse non potest. Si dicas quod species actus vel alterius est causa principalis actus recodandi. Contra. omnis species equalit respicit omnem differentiam temporis: sed actus recordandi determinate respicit et concernit praeteritum: licet non haec praeteritum vel illud. igitir etc.

⁋ Preterea illa species posset fieri a deo in intellectu an omnem actum: sed hoc posito non causaret actum recodandi: quia ille est respectu actus recordantur tamquam re spectu obiecti partialis. igitur non est causa si naturaliter imprimatur

⁋ Quantum ad secundam difficultatem dico quod licet actus recordandi sit in se vnus et simplex: tamen dicit actus complexus non incomplexus. quod probatur: quia recti eiusdem incomplexi non potest esse nisi duplex actus in genere scilicet intuitiuus et abstractiuus. igitur respectu cuiusci que actus recordantur potest esse actus intuitiuus et abstra ctiuus quorum neuter est actus recordandi. igitur cum non sint plures actus incomplexi in genere. sequitur quod actus recordandi sit actus complexus. Preterea ille e complexus qui terminatur ad complexum: sed actus recor dandi est huiusmodi. igitir etc. probatur: quia actus recordam di est primo tanquam respectu obiecti immediati re spectu actus praeteriti vt preteritum est. igitur rectum distinctorum: sed distincta. non possunt cognosci nisi mediante verbo compulante sibi actu complexum: quia cognoscen hoc esse preteritum est cognoscere quoddam complexum. Con firmatur. quia actus recordandi est respectu huiusmodi obiecti primo hoc vidi hoc audiui hoc intellexi. sed ista sunt complexa. igitir etc. Unde dico quod actus recordandi habet duplex obiectum scilicet partiale et totale. partiale est actus recordandi praeteritus et potest esse intuitiuus vel ab stractiuus in intellectu vel in potentia sensitiua vel in voluntate vel in appetitum sensitiuo: non enim obiectum partiale immediatum est actus alterius a recordam. te. puta actus loquendi vel disputandi vel scribendi alterius hominis. quia de talibus non recordor: nisi quate nus me recordor audiuisse vel vidisse eum talia facere. ita quod actus meus qui sum recordans aliquando terminabatur ad illos actus disputandi legendi etc. obiectum primum totale respectu actus recordandi est quod dam complexum: puta proposito quaedam composita ex actu recordantis tamquam ex obiecto partiali: et ex alio termino significante: vel consignificate tempus praeteritum. pu ta ista hoc vidi hoc audiui: audiui iohem tali die legere: et actus terminatus ad istud complexum est actus recordandi. Si dicas. quod non habeo tantum actum re cordandi talium complexorum: vbi actus recordandi est vnum extremum: sed vbi actus alterius est aliud extremum. Exemplum. recordor tunc mgirstum legisse in sco lis et disputasse et similia. ita quod respectu talium conplexorum habeo notitiam euidentem. sed illa non videtur alia quam notitia recordativa. igitir etc

⁋ Respondeo sicut habitus generatus ex actibus incomplexis abstracti uis potest inclinare euidenter intellectum ad actum re cordandi respectu illius primi actus: ita potest actus recordandi et habitus ex eo generatus inclinare eundemintellectum ad eliciendum actum euidentem respectu alterius complexi. in hoc ponitur aliquod extremum mi xime respectu illius complexi in quo ponitur aliquod extremum quod fuit pars primi complexi quod est obiectum recordationis. et ille secundus actus terminatus ad illud complexum non dicetur actus recordandi: sed not tia euidens sequens ex actu recordandi. Exemplum habeo vnum actum terminatum ad hoc complexum audi ui magistrum tunc disputare. alium terminatum ad hoc complexum magister in disputando clamauit et se dit in cathedra. prima notitia est proprie recorda tiua. Secunda est notitia euidens sequens ex notitia recordativa. quia non cognoscitur euidenter quod ma gister clamauit: nisi quia tunc audiui disputare et clamare. et tunc vidi etc. Sic ergo potest dici ad istud vel etiam si vtraque notitia dicatur recordatio. tunc oportet distinguere de duplici recordatione. vna est quae est respectu actus recordantis sicut respectu obiecti partialis: et illa est proprie recordatio. alia est respectu alterius: et illa non est proprie recor datio

⁋ Quantum ad tertiam difficultate. dico quod memoria duplicitur accipitur. Uno modo pro potentia habente aliquem habitum vel qualitatem dere lictam ex actu praeterito: virtute cuius potest talis po¬ tentia in aliquem actum consimilem et eiusdem rationis cum actu praeterito quaequidem actus preteritus aliquid requirit ad suum esse quod non exigitur ad esse secundi actus puta obiectum extra. Alio modo accipitur pro potentia quae potest in actum recordandi proprie dictum median te habitu genito ex actibus preteritum non quidem inconplexis: sed complexis puta ex istis intelligo me nunc audire hoc vel videre hoc: quia in istis vel consimilibus generatur habitus alius ab habitu genito ex actibus incomplexis intuitiuis vel abstractiuis et mediante tali habitu cognosco postea euidenter per actum recordandi quod hoc vidi et quod hoc audiui. et ra tio est: quia habitus semper inclinat ad actus incomplexos consimiles illis ex quibus generatur. nunc autem actus incomplexus et actus complexus non sunt si miles: nec eiusdem rationis. igitur habitus generatus ex actu incomplexo non inclinat ad actum complexum Primo modo accipiendo memoriam dico quod memoria reperitur in parte sensitiua et intellectiua: quia cer tum est quod in vtraque dereliquitur aliqua qualitas mediante quae potest in aliquem actum in quem pus non potuit et in actu similem primo actui. sicut alibi probatum est quasti one de speciebus. Secundo modo loquendo de memoria dico tanquam certum dico quod est in parte intellectiua: sed non est ita certum quod est in potentia sensitiua. pri mum probatur: quia illa potentia quae potest cognoscere actum suum esse praeteritum vel praecessisse habet memoriam proprie dictam: sed intellectus est huiusmodi. probatur: quia intuitiua videt actum suum: et potest tunc cognoscere euidenter quod actus suus est et ex illo actu complexo euidenti generatur habitus inclinans ad cognoscendum euidentur quod iste actus fuit et ille est actus recordandi. igitur etc. Pre terea sicut sensus dicitur esse praesentium et opinio et species futurorum. sic memoria est preteritorum: sed intel lectus respicit praesens vt presens: et futurum vt fu turum: igitur praeteritum vt preteritum. sed non nisi mediamte memoria proprie dicta. Tertio confirmatur per philosophum de memoria et reminiscentia: vbi dicit. cum autem sine actibus et scientiam et sensum habeamus tunc memoramur vt trianguli duobus rectis equales sunt hoc quidem quod didicit et speculatus fuit illud quantum huiusmodi aliquid audiuit et vidit. Item consequenter tunc oportet cum secundum illam memoriam agat sic in anima dicere quod hoc prius audiuit aut sen sit aut intellexit. Item post.

⁋ hemoria autem et qua est intelligibilium non sine santasmate est. Secundo dico quod in parte sensitiua non est memoria proprie dicta. probatur: quia memoria respicit pro obiecto partiali proprium actum: sed nullus sensus porci pit proprium actum. igitur etc. Preterea. nullus sensus respicit aliquod complexum pro obiecto: sed actus recordandi respicit aliquod complexum: sicut prius probatum est. igitur etc. minor probatur: quia quando aliquis act respicit aliquod obiectum habens distinctionem natu raliter et in re non est talis distinctio inter partes obiecti ille actus est complexus et est intellectus poten tis fabricare aliquid in esse obiectiue: sed illud quod est preteritum vt preteritum est huiusmodi obiectum recordationis: quia inter partes complexi istius est aliqua distinctio: licet non in re. igitur in intellectu fabricante talem distinctionem. Preterea. preteritio nihil di cit vltra illud quod praeteritum est: quia nec rem absolu tam nec respectiuam: patet inductiue. Preterea. tenpus dicit affirmationes et negationes quae non possunt apprehendi ab aliquo sensu: sed tempus appreheditur ab intellectu recordante. igitur actus recordandi non est actus potentie sensitiue. Preterea iste actus recordandi non est actus sensus exterioris certum est nec interioris: quia non potest esse nisi illius qui habet actum intuitiuum quae actus non videtur competere sensui interiori. igitur etc.

⁋ Secundum istum modum ponendi potest saluari quod sensus non est reflexiuus: quia si potest habere actum recordatiuum potest tunc se reflectere super actum suum. potest etiam saluari secundum istam viam quod nihil estobiectum sensus interioris nisi quod est obiectum sensus exterioris. cuius oppositum est verum si sensitiua haberet noticiam recordatiuam.

⁋ Sed conclusio predicta sunt aliqua dubia. Primum est de corruptibilitate habitus: quia videtur quod alio modo corrumpitur quam per corruptionem sui subiecti vel inductionem contrari vel substractionem cause conseruantur: quia potest corrumpi per cessationem actuum longo tempore sicut aliquos obliuiscitur demonstrationem alicuius conclusionis quan iam prius sciuit propter defectum exercicii

⁋ Secundum dubium est quorum cognitionem potest anima separata acquirere vtrum omnium naturalium materialium et immaterialium vel immaterialium tantum.

⁋ Tertium est de hoc quod icitur quod de virtute noticie intuitine potest haberi noticia abstractiua. quia tunc sequeretur quod essent duo actus intelligendi in intellectu simul. consequens est falsum falsitas consequentis patet: primo quia quandocunque sub aliquo genere plures species sunt incompossibiles vel contrarie omnes species illius generis sunt incompossibiles. sed opiniones contradictoriorum continentur sub genere noticie et sunt contrarie secundum omnes. igitur omnes noticie distincte sunt contrarie. Preterea secundo thopicorum. Contingit plura scire tantum vnum intelligere. Si dicis quod intelligit quod possibile est plura sci re et tantum vnum intelligere. Contra. intellectus est simplex. igitur vbi couertitur totaliter conuertitur. igitur si totaliter conuertatur ad eliciendum vnum actu non potest simul conuerti ad eliciendum alium. Preterea intel lectio vnius impeditur per intellectionem alterius. ergo non possunt simul stare

⁋ Quartum dubium est an actus recordandi respectu alicuius actus praeteriti possit simplicitur esse primus vel neccessario praesupponat alium actum

⁋ Quintum dubium est non videtur quod habitus geni tus ex illo actu qui est obiectum partiale actus re cordandi possit esse principium elicitiuum illius actus recordandi: quia omnis habitus generatur ex actibus illis simili bus ad quos inclinat: sed habitus generatus ex actu recordandi inclinat ad actum complexum. igitur non ge neratur ex habitum nec ex actu incomplexo. Preterea primus actus recordandi non generatur ab habitu complexo: quia nullus est primus. nec ab habitu incomplexo qui habitus incomplexus non inclinat immediate in actum complexum. igitur a nullo generatur. Preterea omns rationes probantes quod species non potest esse causa actus recordandi equaliter probant de habitu: quia habitus equaliter respicit omnem differentiam temporis sicut species. igitur etc. Preterea istum habitum potest deus causare ante omnem actum intelligendi sicut speciem. igitur non inclinat ad aliquem actum praeteritum. Sextum dubium est an actus recordandi sit intuitiuus vel abstractiuus.

⁋ Septimum dubium qui videtur quod actus recordandi non sit complexus: quia si sic cum actus recordandi sit eiudens sequeretur quod illud complexum esset euidenter notum. sed euidens complexum cau satur ex noticia terminorum intuitiua sicut in propositione contingenti euidenter nota: sed obiectum recordationis non est euidenter notum vno modo vel alio modo. igitur etc. Preterea. preteritum vt preteritum non est complexum sicut nec homo inquantum animal. igitur propter tale obiectum non debet actus dici complexus Sctauum dubium est. quia videtur quod memoria proprie dicta sit in parte sensitiua probo per philosophum secundo posteriorum in fine. vbi dicit quod in quabusdam animalibus est memoria et in quibusdam non. hoc etiam dicit primo me taphisice. quia cum sensibus quibusdam ipsorum memoria non insit quaebusdam vero insit. et propter hoc quadam animalia prudentia sunt alia vero indisciplinabilia non potentia memorari. Item de menoria et reminiscem tia est manifestum quod in primo sensitiuo horum cognitio sit. Item per experientiam patet de brutis quie habent actum prudentie: quia certo tempore operantur et certo lo co vt formice. similiter patet de vidicta et ira sicut patet in symea vel cane. similiter patet de furiosis quae dicunt se audiuisse quod modo non audiunt: et tamen non habent vsum rationis. igitur habent memoriam sensitiuam. Pre terea rationes videntur ad oppositum. Preterea. videtur quod sensatio potest esse obiectum sensus secundum philosophum secundo de anima. quia sentimus: quia videmus et audimus similiter sensus habet iudicium quo differt ab actu appre hensiuo. similiter habet memoriam recipiendi indiuisibilia. Preterea secunda ratio non valet: quia sensus potest con prehendere aliquod complexum. videtur enim canis sillogisare et discurrere etc. similiter potest apprehendere ali quod complexum quod potest fingere montem aureum patet de ymaginatiua. Preterea. accipit quod nihil est semnsibile nisi res in actu vel in potentia. Contra. pri mo de anima rectum est iudex sui et obliqui. Et secundo. visu discernimus lumen et tenebram. Preterea quod dicitur quod brutum non potest apprehendere tempus non videtur verum: quia de memoria et reminiscentia. quaecum que animalium tempus sentiunt et in qua. hoc sola animalia memo rantur et in quo sentiunt. Item post. omnibus animalibus non est memoria.

⁋ Ad primum istorum potest dici quod deus non conseruat quando deficit exercitium actus diu et tunc corrumpitur. Aliter potest dici quod ex actibus intellectus frequenter elicitis causatur aliqua qualitas in corpore et voluntate. similiter sicut videmus quod actus concupiscentie siue passiones appetitus sensitiui moderantur per actus intelligendi et volendi per hoc quod voluntas suspendit actu intellectus respectu talium: et conuertit se ad alia et voluntas vult deum vel aliquid tale: ita quod ex frequenti intellectione et volitione potest generari et augeri aliqua qualitas corporalis quae est conseruans habitum in intellectu et voluntate siue quia frequenter secundum alte rationem anime sequitur alteratio corporis. et ideo ad corruptionem illius qualitatis corporalis conser uantis sequitur corruptio habitus in anima. Illa autem qualitas corporalis corrumpitur per actionem extrinsecorum agentium. quae continue agunt in corpus alterando diuersimode. cuiusmodi sunt elementa et alia corpora multa propter quorum actionem corrumpitur qualitas illa corporalis quando non augetur per frequentationem actuum intellectus et voluntatis. et hoc videtur esse ratio quare corrumpitur habitus in intelle ctu et voluntate per cessationem actuum: et dicitur esse corruptio per obliuionem.

⁋ Ad secundum dubium dico quod anima separata potest acquirere tam notitiam materialium quam immaterialium. et hoc naturaliter sicut angelus. et dicendum est idem de anima separata per omnia: sicut dictum est de angelo. in secundo tamen cognitionem dei imprticulari non potest naturaliter acquirere: quia illum actum videndi potest solus deus causare. Si dicas quod deus se ostendat tamquam obiectum intellectui separato sicut albedo modo se ostendit: tunc videtur quod intellectus talis possit acquirere aliquem actum circa deum et naturaliter elicere. Re spondeo quod omnino eodem modo ostendit se deus intellectui coniuncto sicut separato per sui scilicet praesentiam: quia non aliter est praesens vni quam alteri. Unde non est imaginandum de ostensione dei sicut de aliis obiectis: quia alia obiecta si fuerint presentia potentie cognitiue et non sit impedimentum possunt naturaliter cognosci: siue sint materialia siue immaterialia: quia non est in ptante eorum cognosci vel non cognosci: sed quantumcunque deus sit praesens alicui potentie non impedite non est in ptante sua videre et non videre: quia si vult videri videtur: et si non vult videri no videtur. et tota causa est: quia deum ostendi voluntati non est nisi deum videri a voluntate et visio dei totaliter causa tur a deo. nec potest aliqua creatura in visionem hanc nec naturaliter nec aliquo modo

⁋ Ad tertium dico quod duo actus intelligendi possunt simul esse in intellectu. Et ad probationem dico quod quando aliqua species extre me sunt incompossibiles omnes intermedie proprie sunt incompossibiles sicut patet. quia omnes species inter album et nigrum sunt incompossibiles: sed notitia intuitiua et abstractiua non sunt proprie species me¬ die inter notitias duarum opinionum contrariarum. et ideo non est ad propositum. Ad aliud patet alibi quod philosophus ponit differentiam inter actum sciendi et intelligendi: quia plura possum scire et intelligere tantum vnum. igitur etc. Ad probationem dico quod assumptum est falsum: sed intelle xit quod hec consequentia bona est. possum plura scire: et tantum vnum intelligere. igitur intelligere et scire distingum tur: et econtra contingit plura intelligere et tantum vnum scire. igitur distinguntur. Ad aliud dico quod intellectum totaliter conuerti potest duplicitur intelligi. Uno modo quod totaliter conuertitur sic quod nulla pars illius sit non conuersa: et sic est verum quod simplex est non habens partem.

⁋ Alio modo quod conuertitur eliciendo vnum quod non potest elicere alium: et sic non totaliter conuertitur. quia si sic concluderet quod deus non potest simul producere plures creaturas et quod anima non potest siml habere actum volendi et intelligendi: quod falsum est. igitir etc. Ad aliud dico quod aliquando intellectio vnius impedit intellectionem alterius sicut intellectus vnius disparati impedit intellectionem alterius. aliquando non: sicut quando in tellecta ordinantur et intellectiones. sicut intellectio incomplexi ordinatur ad complexum. tunc possunt simul esse: nec vna impedit aliam.

⁋ Ad quartum dubium dico quod naturaliter loquendo actus recordandi neccessario praesupponit actum recordantur praeteriti: licet aliter fieri possit per potentiam diuinam: quia actus recordandi est respectu actus recordantis praeteriti sicut obiecti partialis. et ideo actus recordantis non potest esse naturaliter simplicitur sine actu praeuio.

⁋ Ad quantum dubium dico quod habitus generatus ex actu recordantum preterito cum multis aliis habitibus incomplexis inclinat partialiter ad actum recordandi. et praeter hoc sunt ali quie habitus complexi quae inclinant ad illum actum recordam di immediate: nec habent alium actum: sicut postea spa tebit. sed habitus incomplexi non inclinant ad actum con plexum immediate: puta ad actum recordandi: sed tantum mediante actu proprio. Et quando dicitur quod habitus inclinant ad actus consimiles. igitir etc. verum est: sed non tantum ad illos sed etiam ad alios dissimiles maxime mediate: sed forte immediate non inclinant nisi ad actus consimiles. et ideo habitus incomplexus non inclinat ad actu complexum: sed ad actum incomplexum immediate et ad alium complexum mediate. Ad aliam rationem pro dubio dico quod primus actus recordandi causatur ab habitu complexo inmediate et ab habitum vel habitibus incomplexis mediate tamen quando actus recordantur qui est obiectum partiale actus re cordantis. sic non solum habuit recordans illum actum incomnplexum generatiuum habitus incomplexi: sed etiam actum complexum duplicem. vnum quo apprehendit illum actum esse: et alium quo euidenter assentit huic complexo iste actus est. et ex isto actu generatur habitus incomplexus inclinans immediate ad actum recordandi similem sibi in specie saltem tanquam ad principale obiectum qui est actus recordantis licet mutetur differentia temporis que non mu tat speciem habitus. Ad aliam rationem dico quod licet quilibet habitus incomplexus equaliter respici at omnem differentiam temporis sicut species: non tamen habitus incomplexus quae concernit certam differen tiam temporis. Si dicas quod actus ille inclinans ad actum recordatiuum concernit solum praesens tempus: actus recordandi tempus preteritum. ideo isti actus non sunt similes nec vnus habitus inclinat ad alium actum sicut tum ponis. Respondeo ad istam rationem et dico quod deus potest causare habitum inclinantem imme diate ad actum recordandi ante omnem actum intel ligendi. et tunc inclinaret ad actum recordandi falsum: quia inclinaret ad actum respectu actus qua non fuit preteritus: sed hoc non est naturaliter Ad sextum dubium dico quod actus recordandi est abstractiuus: quia est actus complexus quae est abstractiuus et non intuitiuus.

⁋ Ad aliud dico quod illud complexum est euidenter notum: et dico quod illa noticia est euidens noticia qua intellectus euidenter assentit huic complexo. hoc vidi hoc audiui hoc intellexi: causatur exnoticia intuitiua terminorum. sed intuitiua duplex est sicut alibi patuit qua dam perfecta quadam imperfecta. perfecta est illa medi ante qua intellectus euidenter iudicat quod talis actus est. et hec est generatiua habitus completi inclinantis partialiter ad actum recordatiuum Im perfecta est illa mediante qua intellectus iudicat euidenter quod talis actus fuit et intuitiua imperfe cta generatur ex intuitiua perfecta. Tunc dico quod noticia euidens predicti complexi causatur ex noticia intuitiua imperfecta terminorum. et hec praesupponit naturaliter loquendo intuitiuam perfectam.

⁋ Ad aliud dico quod homines sic vtuntur sic loquendo quod preteritum est obiectum recordationis: tamen illud non est eius obiectum: sed tale complexum talis actus fuit. hoc vidi hoc audiui: ille fuit tunc etc. Ad aliud dico quod in brutis et in parte sensitiua hominis et in hominibus furiosis est memoria primo modo et non secundo modo superius dicto secundum premissa in prin cipio quaestionis. sed non est memoria ibi dicta tertio modo propter causas dictas. et per hoc ad omnes auctoritates philosophi secundo posteriorum primo metaphisice de memoria et reminiscentia dicitur quod intelliguntur de memoria primo et non secundo modo dicta: quia ex talibus actibus talium animalium generatur habitus incomple xus qui inclinat intellectum ad apprehendendum eadem incomplexa quae prius sensibiliter et praesentialiter appre hendebant: non tamen cognoscunt talia complexa quod ta les actus tunc fuerunt. Tunc per hoc patet ad expe rientias de prudentia et prouidentia formice et vindicta symee et canis: quia per habitus incom plexos genitos ex actibus precedentibus inclinatur fantasia talium animalium ad apprehendendum ralia incomplexa quae prius apprehendebant puta formica ad apprehendendum locum et canis apprehendens ictum: generantur in eis diuersi habitus ad apprehendendum inclinantes ad fantasiam talium animalium ad apprehendendum illa que prius apprehendebant. et per multos tales conceptus apprehensiuos incoplexos possunt tam tum facere sicut si haberent habitus complexos. et ideo illi habitus equiualenter sunt complexi: quia tantum possunt facere mediantibus illis habitibus sicut mediantibus complexis. Ad aliud de furiosis dicendum est eodem modo. vnde licet proferant tales propositiones. tamen non habent aliquem actum complexum in parte sensitiua terminatum ad alia con plexa: sed tantum actus incomplexos causatos ex acti bus incomplexis: eorum quae prius audiuerunt vel viderunt. vnde talis propositio non habet aliquod esse nisi tantum in voce. Exemplum patet in pica quae profert: et tamen nullum actum complexum habet. Ad aliud dico quod sensationes sensuum non percipiuntur ab ipsis sensibus quorum sunt: sed a sensibus superioribus: puta sensu communi. vel ab intellectu. et sic intelligit philosophus. Ad aliud dico quod sensitiua ha bet iudicium: patet in brutis pueris fatuis etc. qui iudicant inter nociua et conuenientia: sed non habet actum iudicandi distinctum ab actibus apprehensiuis incomplexis sicut intellectus habet: quia talis actus apprehendendi est complexus et praesup ponit formationem complexi qualis debet esse in parte sensitiua quare talis non potest esse in intel lectu partbet alibi: sed illi actus incomplexi equiualent eis: acsi haberent noticiam complexam. et hoc quam tum ad opera exteriora.

⁋ Ad aliud de sollogisa re canis patet per idem: quia apprehendit incoplexa quae equiualent noticiis complexis quantum ad opus extra. similiter ymaginatiua potest mediantibus appre hensiuis habitibus simul apprehendere partes montis aurei: puta per vnum montem et per alium aurum. et hoc est ymaginari montem aureum simul habere actum ymaginandi respectu montis et respectu auri siue hoc sit per vnum actum siue per plures. nam vtrumque potest probabiliter dici. Ad aliud dico quod tam lumen quam rectum potest per se videri a sensu et ab intellectu tenebra et obliquum non potest cognosci a sensu: sed tantum ab intellectu. et hoc per discursum. Ad aliud dico quod talia animalia sola memorantur in quibus possunt generari tales habitus inclinantes fantasiam ad apprehendendum ea in absentia quae prius presentialiter ap prehendebant. et sic habent sensum temporis ali ter non. et ideo animalia quae non ymaginantur in presentia rerum non habent memoriam: quia in eis non possunt tales habitus generari. Ad primum principale dico quod licet pro statu isto intelle ctus non intelligat nisi propter conuersionem ad fantasmata. et hoc forte propter peccatum: quia deus non vult concurrere ad actum intel¬ ligendi non concurrente actu fantasiandi: tame in anima separata non valet: quia tunc sunt omnia principia sufficientia ad actum: et deus vult con currere sine tali actu.

⁋ Ad aliud potest dici quod no quia deus non vulticoncurrere ad actum recordam di respectu peccatorum vel dato quod sic: tunc suspen dit actiuitatem actus respectu tristitie. sicut patet alibi

⁋ Ad aliud patet superius.

⁋ Ad aliud dico quod licet intuitiua intellectiua presupponat sen sitiuam pro statu isto non tamen tunc: cuius causa partet alibi. Ad aliud dico quod consequentia non valquia deus non vult conseruare habitum in anima coniuncta sine qualitate corporali conseruantem quae corrumpitur per infirmitatem. sed post mortem conseruat talem habitum sine tali qualitate. nec corruptio corporis infert corruptionem alicuius in anima nisi quia aliquod corporale requiratur ad comseruationem illius. Ad aliud patet ex precedentibus etc.