Quaestio 6

⁋ Questio sexta distinctionis prime. Sexto quero utru voluntas contingenter et libere fruatur fine vltimo.

⁋ Quod non. quia voluntas naturaliter inclinatur ad volendum finem vlti mum. sicut vnumquoque naliter inclinatur in suam perfectionem ergo non potest in oppositum. quia in quocumque fuerit oppo situm illius ad quod namliter inclinatur violentatur. sed volunta non potest violetari. ergo etc. Ad oppositum. voluntas est receptiva volitionis et nolitionis respecum cuiuscumque obiecti. sed nullius est receptiua nisi cuius est actiua. ergo actiue potest in volitionem respecum cuiuscumque obiect et etiam in nolitionem. ergo libere et contingenter.

⁋ Ad quionem dicitur quod voluntas non neccessario fruitur fine vltimo poiseno in vniversali Secundo quod nec fine vltimo ostenso in par ticulari sed obscure. Tertio quod nec fine vltimo onso clare in particulari.

⁋ Primum probatur primo sic. Necessitas namlis non stat cum libertate. quia nam et voluntas sunt principia actiua habentia oppositum modum prin cipiandi. ergo cum modo principiandi voluntatis non stat mo dus principiandi nature. sed voluntas libere vult finem ergo non potest neccesitate namli velle finem. nec per consequens aliquod modo neccessaria. Assumptum scilicet quod voluntas libere velit finem probatur. quia eadem est potentia quae vult finem et illud quod est ad finem. ergo eundem modum agendi habet. quia diuer si modi operandi arguunt diuersas potentias. libere autem operatur circa ea quae sunt ad finem. ergo circa finem.

⁋ Preterea secundum beatum augustinum id est retracta. c. ix. nihil est tam in ptante voluntatis quam ipsa voluntas quod non intelligitur nisi quantum ad actu elicitum si ergo actus voluntatis sit in ptante voluntatis mediante actu alter. s potentie. multofortius est in ptante voluntatis immediate. sed in ptante voluntatis est vell vel non velle finem mediante actu intellectus. quia in ptante voluntatis est auertere intellectum a conside ratione finis. ergo etc.

⁋ Confirmatur ista ratio. quia illud quod non impeditum necessitatur ad agendi de necessitate remouet probibens actionem si potest ergo si voluntas non impedita. necessitata ex na tura sua ad agendum de necessitate. remouet necessario omne prohibens illam volitionem si potest. prohibens autem hanc volitionem est non consideratio finis. et hanc potest voluntas remouere faciendo intellectum stare in consideratione finis. ergo voluntas de necessi tate faciet intellectum stare in consideratione finis haior patet. quia quod ex se necessitatur ad agendum numquam prohibetur: nisi per aliquod repugnans vincens vir tute eius actiuam. sic patet de graui. prohibetur enim a descensu propter aliquid repugnans vincens eius in clinationem. et pari necessitate remouet impedimen tum si potest.

⁋ Item arguitur secundo sic. omne agens de ne cessitate. agit secundum vltimum potentie sue. quia sicut non est in ptante eius actio. ita nec modus agendi scilicet intense vel non intense agere. ergo voluntas de necess tate volet semper finem intensissime. et quantum potest cuius oppositum experimur.

⁋ Tertio sic. potentia libera per participationem non magis tendit in obiectum perfectu quam in aliud obiectum. ergo nec potentia libera per essentiam. Non est autem differentia inter finem volitum et alia volita. nisi ex parte obiecti perfectioris. TAtecedens patet. qui visus quae est potentia libera per participatione. quia tinus actus eius subest imperio voluntatis. non magis neccessario videt pulcrum quam minus pulerum. et ideo ab vtroque equaliter auertit. et vtrumque eque contingenter videt.

⁋ Secundo quod dicitur quod non neccessario fruitur sine in particulari obscure apprehenso. patet ex probatio ne tertii.

⁋ Tertium probatur scilicet quod voluntas etiam eleuata per caritatem non necessario fruitur vltio fine clare viso

⁋ Primo sic. quando principium elicitiuum non necessario elicit. habens illud principium non ne cessario agit. sed principium elicitiuum eodem modo se habens quo prius quando eliciebat contingenter actum nullo modo elicit necessario. ergo nec agens habens illud principium necessario aget. Uoluntas autem habens eandem caritatem quam modo habet. contingeni prius eliciebat actum fruendi. ergo modo non neccessari elicit actum illum. cum nulla talis sit facta mutatio ex parte eius. hoc patet in raptu pauli. si prius habuit equalem caritate cum ea quam habuit in raptu il lo. nulla erat mutatio ex parte voluntatis: nec prin cipii elicitiui. nlla ergo necessitas eliciendi tunc ma gis quam nunc. nec per consequens necessitas agend Uel formatur sic ratio. necessitas agendi non potest esse nisi per aliquid intrinsecum actio principio. Per hoc autem quod intellectus modo videt obiectum. nihil nouum est intrinsecum principio actio in fruitione. ergo nec noua necessitas agendi. Maior probatur. alioqui necessitas agendi non esset per rationem principii actiui et ita per nichil. vel per principium extrinsecum. et per consequens per illud esset agere. Minor patet. quia visio vel non est causa fruitionis vel non principalis. sed necessitas agendi non est nisi per aliquid principio actiuo principali intrinsecum. Nam secundarium non dat acti uitatem principali. sicut nec determinat ipsum ad agen¬ dum. sed econuerso principale agens ex se secundum modum sui vtitur secundario. ita quod si nihil in principali exclu dat contingentiam. tota actio erit contingens.

⁋ Item aut finis mouet. aut potentia mouet. Si fiuis patet. quod non est necessitas. quia ille finis ad nullum actum creatum neccessario mouet. Si voluntas. et illa non habet differentiam ex parte obiecti nisi approximationem maiorem vel minorem. tunc arguo. Diuersa approximatio passi ad agens non causat necessitatem: sed ntum intensiorem actionem. sicut patet de calido respectu calefactibilium plus et minus approximatorum. Diuersa autem praesentia obiecti. puta visi et non visnon videtur esse nisi diuersa approximatio eius cir ca quod debet esse actus voluntatis ad voluntatem. ergo illud non diuersificat neccesitatem: et non neccesitatem. sed tantum facit intensiorem et minus intensum actum.

⁋ Quuis conclusio nes vt credo sint tenende. tamen rationes non videntur pro bare sufficientur. Ideo arguo contra eas. Contra prim mam cuius virtus stat in hoc quod eadem potentia non habet diuersum modum principiandi. Arguo. quia ista propositio si intelligat quod eadem res operatiua indistincta omni modo ex parte rei. non habet respectu distinctorum distinctos modos principiandi. est simpliciter falsa quia voluntas diuina neccessario est principium spirandi spiritus sancti secundum istos. et ipsa eadem est principium cream di creaturas contigentur.

⁋ Itam dicerent illi de alia opinione. quod eadem voluntas est principium naturale et neccessarium volendi finem vltimum. et eadem est prin cipium contingens et liberum volendi ea quae sunt ad fine.

⁋ Si dicatur. quod principiare cotigentur et neccessario potest competere eidem respectu diuersorum. non autem prin cipiare naturaliter et libere.

⁋ hoc non valet. quia non plus repugnant principiare naturaliter et libere di uersa quam pricipiare neccessario et contingenter diuersa. Similiter hoc dato habentur propositum quod non est inconueniens quin voluntas neccessario feratur in finem. et tamen contingentur in illud quod est ad finem. ita quod ex talibus modonis principiamdi diuersis non potest oppositum probari. quamuis secundum istos in vtrumque ferretur libere.

⁋ Preterea. sicut postea declarabit intellectus et voluntas nullo modo distinguuntur ex parte rei. et tamen secundum istum intellectus neccessario causat intellectionem. et contingentur et libere voluntas causat volitionem.

⁋ Preterea. quod non tantum idem principium possit esse causa diuersorum specie ita quod aliquorum sit causa naturalis et aliquorum libera. sed quod respectu eorundem specie potest esse causa natura lis et libera videtur. quia voluntas secundum istum doctorem contingentur et libere causat dilectionem suiipsius in seipsa. et ipsa eadem voluntas naturaliter et neccessario causat dilectionem suiipius in alia voluntate. Assumptum patet. quia secundum istum doctorem. obiectum est causa per tialis: non tantum actus intelligendi: sed etiam actus volendi. sed obiectum distinctum a voluntate modo non causat il lum actum illius voluntatis contingentur et libere. quia tunc il le actus esset in ptante sua. et per consequens posset non diligi ab illa voluntate secundum libitum suum. quod est manifesto falsum. ergo necessario causatur ab ea. Si dicatur quod vo luntas non causat volitionem in alia voluntate im mediate. sed tantum mediante actu cognoscendi. hoc non sufficit. quia non videtur de intentione istius doctoris quod actus intelligendi sit precise causa effecti ia actus volendi. et cum aliquid aliud a voluntate est causa actiua partialis actus volendi. ergo illa causa partialis erit obiectum. similiter hoc dato. saltem haber propositum quod voluntas est causa contingens et libera actus diligendi seipsam. et quod eadem voluntas est causa naturalis et neccessaria. vel actus volendi in alia voluntate: vel actus intelligendi vel speciei intelligibilis si requiritur ante intellectionem. Et quodcumque istorum detur. haber propositum quod idem respectu vnius potest esse principium namle. et respectu alterius liberum. Si dicatur quod obiectum non est causa effectiua proprie et per se sed quodam spaciali modo causandi. Ista responsio est contra principia istius doctoris qui probat quod obiectum est partialis causa intellectionis per hoc quod non potest poni in tellco sine obiecto. ergo videtur ponere quod obiectum est proprie causa. Similiter eque faciliter posset poni quod calor non causat effectiue proprie. sed quodam speciali modo causandi.

⁋ Preterea secunda ratio non concludit. quia dice rent leuitur ad beatum augustinum quod intelligit de acti voluntatis respecium eorum que sunt ad fine. non autem de actu volendi respecum finis.

⁋ Preterea confirma tio illa non videtur concludere. quia non est inconueniens quod aliquid sit in ptante voluntatis mediante actu aliquo. et tamen quod immediate non sit i sua ptante. quin si illud aliud ponatur neccessario tendat in illum actum Assumptum patet. quia voluntate tendente in aliquod antecedens neccessario tendit in consequens scitum esse consequens. ita quod stante prima volitione et actu illo intellectus. voluntas necessitatur ad secundam. nec potest non elicere secundam ni si destruat primam. Et ita dicerent alii. quod stante intel lectione finis voluntas necessitatur ad volendum finem. ita quod non potest non velle finem nisi destruat intellectionem finis. Si dicatur quod quamuis stante vna volitione neccessario sequatur alia volitio. tamen haec non est ossibile de intellectione. quia non est similis ordo volitionis ad intellectiones seu intellectionis ad voli tionem. qualis est vnius volitionis ad aliam.

⁋ Contra. hoc non sufficit. quia voluntas poterit sic disponi quod habet aliquem actum in sua ptante. quod nulla fcaua variatione praeuialilli actui. potest libere illum actum elicere vel non elicere. et sola intellectione de nouo superueniente voluntas neccessario eliciet illum actum. ergo non est incon ueniens quod aliquis actus sit in ptante voluntatis mediante actu intellectus posito in esse cum ceteris disponibus. et tamen propter intellectionem de nouo super ienientem non sit simpliciter in ptante voluntatuis. Assum pratum patet. quia ponatur quod aliquis velit efficacitur sanita tem. sed ignoret an potio amara sit neccessario requi sita ad sanitatem consequendam vel non. hoc posito ille poterit libere velle habere potionem amaram et non velle. ipso autem incipiente credere quod nullo mo poterit habere sanitatem sine potione amara. stante illa credulitate et volitione efficaci priori sanitatis. neccessario sequetur volitio potionis amare. et ita ne cessario. sicut ad praesentiam ignis sequitur calor in ligno. Ex isto patet quod illa propositio. quod illud quod non impe ditum necessitatur ad agendum de neccessitate remouet prohibens actionem si potest. non est vniversaliter vera. quia sicut declaratum est. voluntas habens certamen. qui nullo modo potest consequi sanitatem sine potione amara. et habens volitionem efficacem sanitatis. neces sitatur ad volendum potionem amaram. ita quod illisstam tibus non potest non velle potionem amaram. et tamen non necessitatur ad amouendum omne prohibens. quia pro hibens illam volitionem est nolitio sanitatis. et tamen illam potest libere amouere vel non amouere Ido dico quod illa propositio vera est de causa tonli. quals causa totalis potest esse creatura. ita quod si aliqua creatura omni alia creatura circumscripta neccestatur ad agendum. reouet omne pro hibens si potest. non autem est vera de causa partiali. ita quod vna creatura conuenit cum alia ad causandum. quamuis aliquando sit proposito va. Per hoc patet ad probationem illius propositi nis quando accipitur quod illud quod ex se necessitatur ad agendum numquam prohibetur nisi per aliquod repugnans vices virtutem eius actiuam. ista propositio non est vera nisi de causa totali. ita quod vna creatura sufficit sine alia. sicut patet per exemplum de graui. Unde sicut causa partialis impeditur per solam non assistentiam alterius causae partialis ita aliquando causa vna partialis alia sibi assistente neccessario causat. neccesitate tamen conditioata. videlibet si non velit destruere aliam causam concurrentem. et eadem amota aliquando contingentur causat. Ex isto patet quod non tantum idem respectum diuersorum potest habere diuersos mos causandi. sed idem respecum eiusdem diuersis temporibus et aliter dispositum. po test habere diuersos modos causandi. sicut voluntas carens volitione efficaci sanitatis. vel carens opinione firma quae opinatur se non posse consequi sanitatem sine potione amara. contingenter appetit potionem ama ram. et tamen posita volitione efficaci sanitatis. et firma opinione intellectus quod non potest aliter consequi sanitatem. non simpliciter contingenter vult potionem amaram sed neccess tali scilicet necessitate. quod non potest non velle nisi velit destruere vel volitione efficacem sanitatis. vel illam opinionem intellectus

⁋ Sed ontra praedicta potest instari sicut instant ist contrusioalios. quia impossibile est extremum respicere aliud extremum quecumque neccessitate. quin tanta neccesitate respiciat quodcumque neccessario requi situm inter illa extrema. alioquin neccessarium dependeret neccessario a non neccessario. ergo qua neccesitate voluntas tendit in potionem amaram. ea neccesstate tendit in volitionem sanitatis. sine qua non tendit in potionem amaram

⁋ Preterea. quicquid neccessario quiescit in aliquo sibi praesente. neccessario tenet illud sibi praesens. si habet et potest. ergo si voluntas neccessario tendit in potionem ama ram et quiescit in ea. necessario tenet eam si potest. sed non sine volitione sanitatis. ergo neccessario tenet volitionem sanitatis

⁋ Ad primum istorum dico quod aneden eft verum quando illud extremum est causa vtriusque. et extremi. et requisiti. et neccesitate absoluta respicit extremum ita quod namliter non potest poni nisi ponatur illud aliud ex tremum. quando autem non est causa vtriusque. tunc non est proprieextremum ita quod illud requisitum sit medium. vel si sit causa vtriusque et potest simpliciter ex puris naturalibus potest sine illo alio extremo. tunc non oporteret. Et ita est in proposito quod voluntas est causa. et volitionis sani tatis. et volitionis potionis amare. et ex puris natu ralibus potest fieri sine vtraque. Et quando dicitur. neccessarium non dependet a non neccessario. Dico quod neccessarium simpliciter non potest dependere a non neccessario. sed illo modo nulla creatura est neccessaria. nec aliquis effectus sic neccessario dependet a quacumque causa. Non est tamen inconueniens aliquem effectum neccessario elici ab aliqua causa. ita quod non sit pro tunc simpliciter in sua ptante nisi mediante alio non neccessario. quod scilicet est in sua ptante.

⁋ Ad secundum dico quod quando aliquid neccessario tendit vel quaescit in aliquo neccessario tenet se in illo si potest. quando nulla alia causa quae est in sua ptante concurrit. quando aut concurrit aliqua causa que est in sua ptante non oportet

⁋ Per praedicta resposon derent alii ad aliam rationem. concededo quod consideratione finis exnte equali. semper equaliter voluntas appeteret finem. sicut volitione sanitatis existente equali equali ter appetitur potio amara. si opinio firma sit equa lis. Unde illa propositio. omne agens de necessitate agit secundum vltimum sue potentie. est vera de causa agente necessario omni alio circumscripto et de causa agente necessario nullo concurrente quod sit in sua potestate. non autem de agente ne cessario quando concurrit aliquid quod est in sua potestate.

⁋ Ad aliud argumentum dicerent faciliter. quod non est simile. quia potentia libera per participationem equaliter secundum indifferentiam et contin gentiam respicit omnia sua obiecta. quia si non non tantum esset libera per participationem. sed respectu alicuius esset libera per essentiam. sed potentia libera per essentiam non sic equaliter secundum indifferentiam et contingentiam respicit omnia sua obiecta. sed aliqua contingenter et aliqua necessario.

⁋ Per predicta patet quod rationes pro tertio articulo non sufficienter concludunt. quia posset dici quod visio diuine essentie est causa partialis fruitio nis. quae posita necessario voluntas elicit fruitionem et sine ea tantum contingenter. Et ita quod quantum ad primam rationem diceretur. quod habens idem principium elicitiuum. sem per eodem modo elicit. nisi concurrat aliquod aliud elicitiuum in vno tempore et non in alio. Si aut aliud principium elicitiuum concurrat. non oportet. Sicut voluntas neccessario elicit actum appetendi potionem amaram comcurrentibus volitione efficaci sanitatis et opinione firma se non posse consequitursanitatem sine potione umara. et illis non percurrentibus. non neccessario elicit. Per idem ad aliud. quod neccesitas agendi potest esse per aliud principium actim concurrens. Et si dicatur quod vnum principium actiuum non tribuit alteri modum agendi licut nec tribuit sibi actiuitatem. ergo idem principium actiuum respectu eiusdem semper habebit eundem modum agendi. Dico quod sicut vna causa partialis non tribuit alteri actitatem quasi vna recipiat aliquid ab alia et tamen sine illa non potest agere. ita aliquando vna causa partialis non tribuit alteri modum agendi. quasi illa aliquid recipiat ab ea. et tamen cum illa potest agere vno modo et si ne alia alio modo. nec est causa alia quaerenda. nisi quia na tura illarum causarum partialium est talis. Sed vnde constat nol quod natura illarum est talis. hoc est per experientiam. quia experi mur quod libere et contingenter an volitionem efficacen sanitatis possumus appetere potionem amaram vel non appetere. non autem stante illa volitione cum firma opinione aliter non posse consequi. Si tamen concederetur quod ideo principium actiuum respecum effectus eiusdem speciei. semper haberet eundem modum agendi. adhuc argumenta pdicta non concluderent. quia tunc oporteret dicere quod cum sit manifestum per experientiam quod aliquando ad actum aliquem intellectus et actum voluntatis. sequitur neccessario et namliter aliquias actus voluntatis. et quod ille actus causatur sufficienter ab illis actibus praecedentibus sine actiuitate voluntatis. et ita esset ibi noua neccessitas agendi. non in principio actiuo quod prius contingenter agebat. sed vno nouo principio actiuo quod est causa sufficiens ef fectus actus ponendi sine neccesstate illius principii praece dentis contingenter agentus. Per praedicta posset dici ad vltimum quamuis non secundum intentionem illorum conlusi quos arguit quod diuersa talis praesentia obiecti cogniti. pu ta visi et non visi. non est tantum diuersa approximatio. sed est praesentia vnius causae partialis. cum quae voluntas est nata agere neccessario. et sine illa vel nihil agere vel conti gentur. vel est praesentia vnius causae sufficientur sine actiui tate veritatis. sicut credo secundum veritatem ponendum est altero dictorum modorum. de volitione sanitatis et opi nione firma. quod non potest haberi sanitas sine potione amara. respectu volitionis potionis amare.

⁋ Ad quonem primo praemittam aliquas distinctiones. Secundo ponam conclusiones. Prima distinctio est de contingenti quod dupliciter accipitur ad praesens frui aliquo contingenter sicut et producere aliquid contigenter. Uno modo quod simpliciter potest frui et non frui. vel producere et non produ cere. Isto modo quicqud producit quemcumque effectum producit contingenter. quia potest deus facere quod non pro ducat. Alio modo accipitur pro illo quod producit aliquem effectum. et nullo variato ex parte sua. nec ex parte cuiuslibet alterius. habet in ptate sua ita non produce re sicut producere. ita quod ex natura sua ad neutrum determinatur. et eodem modo dicendum est de contingen ter frui. et isto secundo modo intelligitur quaeo.

⁋ Secunda di stinctio est de libere frui. quia libertas vno modo distinguitur a coactione. et sic accipitur impropriissi me. quia isto modo libertas potest competere intellectui Alio modo opponitur seuituti creature rationalis. et hoc vel seuituti culpe. vel seuituti pene. Et hoc modo beati sunt liberiores quam viatores. quia magis liberi a seuitute culpe et pene. Alio modo opponitur necs tati secundum quod neccessitas opponitur contingenti secundo modo dicto in pori dis. et sic libertas est quadam indiffe rentia et contingentia. et distinguitur contra principium actiuum naturale. et sic vtuntur philosophi libertate et voluntate. et isto modo distinguuntur principia actiua. ii. phi. et ip meth. hoc etiam patet per damas. quae probat quod bruta tnon habent liberum arbitrium. quia magis aguntur quam agunt. aut ergo intelligit quod aguntur secundum substantias eorum. et nihil ad propositum. quia illo modo homines et angeli non haberent liberum arbitrium. quia aguntur illo modo. aut intelligit de actibus eorum. et tunc quod aguntur. aut quia actus eorum sunt ab extrinseco et non ab intrinseco. et hoc non. quia poterit poensi quod appetitus sensitiuus causat in seipse effectiue actus suos sicut ponitur de intellectu vel de graui. vel quocumque alio mouente se. Aut intelligit quod ideo non habent liberum arbitrium. quia aguntur et qui non habent actus in sua prante. nec dominum super actus suos. sed hoc non est sine indifferentia et contingentia. ideo etc.

⁋ Tertia distinctio est. quod sicut secundum ansel mum est quedam affectio commodi. et quedam affectio iusti. ita est quoddam nolle incommodi. et quoddam nolle intusti. et hoc verum quando velle et nolle elicitur secundum dictamen rationis

⁋ Quarta distinctio est. quod sicut quoddam est velle respecum incomplexi. et hoc proprie vocatur amor. et quoddam est respecum complexi large accipiendo complexum. sicut velle habere beatitudine. vel velle esse. vel aliquid tale. Ita est quoddam nolle respecum incomplexi et potest vocari odium vel detesta tio. et est quoddam nolle respectum complexi. sic nolle esse vel nolle habere diuitias. vel nolle habere honoret et tamen non odit propter hoc diuitias nec honores. nisi accipiendo large odire

⁋ Prima ergo conclusio erit: quod voluntas contingentur et libere modo exposito fruitur fine vltimo ostenso in vniversali. quia scilicet diligere beatitudinem potest et non diligere. et potest appetere sibi beatitudinem et non appetere. Ista conclusio persuadetur primo sic. Illud potest esse nolitum a voluntate. quod potest intellectus dictare esse nolendum. sed intellectus potest credere nullam beatitudinem possibilem. qui potest credere tantum statum quem de fcto videmus esse sibi possibilem. ergo potest nolle omne illud quod isti statui quem videmus repugnat. et per consequens potest nolle beatitudinem. Maior est manifesta. quia quam uis sicut alias declarabitur voluntas non necessaconformetur iudicio rationis. potest tamen conformari iudicio rationis tam recto quam erroneo.

⁋ Confirmatur ista ratio. quia potest nolle illud in quo credit se non posse quaetari. sed potest credere non posse quaeta ri in quocumque sibi possibili. ergo potest nolle omne sibi possibile. et certum est quod potest nolle omne sibi impossibile. ergo quodlibet potest nolle.

⁋ Preterea. quaicumque potest efficacitur velle anedes. potest velle consequens scitum vel opinatum esse consequens. sed aliquis potest efficacitur velle non esse. et potest scire euidenter. quod non esse beatm est consequens ad non esse. ergo potest velle non esse beatus. et per consequens nollo beatitudine. Assumptum patet. quia multi vtentes ratione tam fideles credentes vitam futuram. quam infideles nul lam vitam futuram credentes: interfecert seipsos. et ex posuerunt se morti. ergo volebant non esse.

⁋ Confir matur ratio. quia aliqua fideles credentes se posse consed beatitudinem si non peccarent. elegerit peccare. scien tes se vel credentes propter tale peccatum penam eternam habituros. quod non esset nisi tunc habuissent nolle re spectu beatitudinis. non in communi tantum. sed etiam in particu lari.

⁋ Secunda conclusio est. quod aliquis potest nolle beatitudinem in particulari. Et potest probari per rationes praecedentes

⁋ Tertia conclusio est quod aliquis potest nolle beatitudinem in particulari creditam esse possibilem. ita quod potest nolle habere beatitudinem. hec conclusio persuadetur. quia quicquid potest esse dictatum a recta ratione potest cadere sub actu voluntatis. sed recta ratio potest dictare quod iste carebisemper beatitudine. ergo potest velle carere semper beatitudine. ergo potest nolle eam

⁋ Cofirmatur. quia damnatus tam pena sensus quam pena damni posset si relinquaretur se conforma re diuine voluntati tam scite quam credite in volito. sed voluntas diuina vult istum semper carere beatitudine. ergo potest hoec esse volitum a voluntate tali. et per consequens eadem ratione a voluntate viatoris.

⁋ Preterea quicumque vult efficacitur aliquid. vult omne illud sine quo credit nul lo modo se posse consequi illud volitum. sed aliquis fidelis credit se nllo modo posse consequi beatitudinem sine bo na vita. et tamen non vult bonam vitam et sanctam seruare. ergo non vult efficacitur beatitudinem. et per consequens eadem ratione potest nolle eam

⁋ Quarta conclusio est. quod videns di uinam essentiam: et carens fruitione beatifica. potest nolle illam fruitionem. hoc probatur. quia sicut prius dictum est quaelibet voluntas potest se conformare voluntati diuine in volito. sed deus potest velle ipsum semper et pro semper carere fruitione beatifica. ergo etc.

⁋ Preterea. quicquid potest esse volitum vel nolitum pro vno tempore. et pro semper. sed voluntas talis potest nolle habere beatitudinem pro aliquo tempore de terminato. puta quandiu deus vult eam non habere fruitio nem beatificam. ergo potest nolle eam simpliciter.

⁋ Quinta conclusio est. quod talis videns diuinam essentiam. carens per potentiam diuinam absolutam dilectione dei de quo pate bit in. iiii. potest nolle deum. hoc probatur vel persuadetur sic. omne incommodum potest esse obiectum nolitionis. siue sit vere incommodum siue estimatum. sicut omne commodum siue verum siue estimatum potest esse obiectum volitionis. sed deus potest esse tale incommodum saltem estimatum. ergo deus potest esse obiectum nolitionis. Assumptum patet qui talis posset pruniri a deo tam pena damni quam pe na sensus.

⁋ Confirmatur. quia christus non obstante quod fuerit beatus: fuit punitus et suscepit penas corporales. sed omne punitiuum vel afflictiuum alicuius potest esse incommodum illi. vel verum vel estimatum. ergo deus potest habere rationem incommodi veri vel estimati. Contra praedicta sunt multa dubia de quibus patebit in quarto libro in materia de beatitudine. ideo transeo pro nunc.

⁋ Ex praedictis potest responderi ad for mam quaestionis quod finis vltimus potest accipi dupliciter vel pro beatitudine creata possibili voluntati. vel ura obiecto illius beatitudinis Primo modo non est lici tum voluntati frui vltimo fine proprie loquendo de frui. potest tamen contingenter et libere frui. quia potest non frui ex hoc ipso quod est illicitum: et potest frui. quia si voluntas potest frui aliquo creato minus bono. multo sortius bono summo creato sibi possibili. Si autem accipiatur frui large pro actu appetendi. sic dico quod finem vltimum siue ondatur in generali siue in particulari siue in via siue in patria. potest absolute voluntas cum velle vel non velle vel nolle

⁋ Et sub hoc sensu posite sunt conclusiones praecedentes. loquendo de fine secundo modo. sic dico quod in via potest esse obiectum volitionis et nolitionis. Si autem ostendatur nude et cla re. et deus suspendat actiuitatem voluntatis respectus volitionis potest non esse obiectum volitionis. Si autem non suspendat actiuitatem voluntatis. sed relinquat eam sue nature. sic est magis dubitandum. de quo dice tur in. iiii. li⁋ Ad argumentum principale dico quod voluntas non naturaliter inclinatur in finem nisi accipien do inclinationem naturalem quod sit secundum communem cursum Et de tali inclinatione non est verum. quod quicquid fit coninclinationem violentatur. Et quando dicitur quod vnum quodque nam turaliter inclinatur in propriam perfectionem. Ista est ne ganda stricte accipiendo incliationem. nisi quando illud perfectibile est actiuum naturale. cuiusmodi non est voluntas. Et hec de prima distinctione.