Quaestio 10

Ultimo circam istam distinctionem quaero. Utrum creatura rationalis sit ymago trinitatis. Quod non quia tanta est distinctio in ymagine. quantam est in illo cuius est ymago.

¶ Sed tres persone diuine realiter distinguntur. ergo in ymagine sunt partes realiter distincte. sed creatura rationalis est simplex. non habens partes realiter distinctas. ergo non est ymago.

¶ Ad oppositum beatus Augustinus ponit duas assignationes ymaginis. quarum vtraque est propria creature rationali.

¶ Circa istam quaestionem primo videndum est quo accipitur ymago secundum quod inuenitur vel dicitur de vna creatura respectu alterius. Secundo quod aliquid est ymago dei

¶ Circa primum dico quod ymago triplicitur accipitur Uno modo strictissime. et sic ymago est substantia formata ab artifice. ad similitudinem alterius secundum aliqua accidentia conformia et eiusdem speciei cum accidentibus illius ad cuius similitudinem facit ipsum distincte ab aliis in aliquibus accidentibus suis sibi dissimilibus repraesentans. Uerbi gratia. quando lignum formatur ad similitudinem herculis vt habeat consimilem figuram. qualem habet hercules et colores consimiles eiusdem speciei. propter quae facit cognoscentem venire in recordatione ipsius herculis. secundum quod est alius ab aliis hominibus qui non habent consimilia accidentia. Et isto modo ymago non est primo similitudo totius sed est primo similitudo accidentis. quia accidentia sunt eiusdem rationis in eis. sed substantia non est eiusdem rationis. sed distincta specie. Unde hercules est statua habent consimilia accidentia. sed non habent consimiles substantias sed specie distinctas. Et sic accipiendo ymaginem. de ratione ymagis est quod fiat ad imitationem illius cuius est ymago. hoc tamen non competit sibi ex natura sua. sed tantum ex intentione agentis. quia posset simpliciter fieri non ad imitationem ipsius. Alio modo accipitur ymago pro tali formato siue fiat ad imitationem alterius siue non. Tertio modo accipitur pro omni vniuoce producto ab alio. quod secundum rationem siue productonis producitur vt simile. et isto modo filius potest dici ymago patris.

¶ Circa primum principale videndum est primo. in quo consistat ymago creata. Secundo quomodo se habet ad trinitatem increatam cuius est ymago.

¶ Quantum ad primum est opinio communis. quod partes ymaginis sunt ipse potentie anime. ita quod ymago consistit in memoria intelligentia et voluntate. vel saltem illa est euidentior assignatio ymaginis et non est in actibus secundis. saltem principaliter hoc potest probari. quia vbi est maior consubstantialitas et maior perpetuitas et maior conformitas ibi ponenda est ymago. sed in potentiis est maior consubstantialitas. quia siue sint accidentia siue non. immediatius se habent ad essentiam anime. Est etiam maior perpetuitas. quia semper manent. non sicut actus nec habitus quicumque. Similiter est in eis maior conformitas quia est ibi distinctio et ordo. sine productione de potentia ad actum.

¶ Sed ista opinio non videtur esse vera. quia non sunt in anima tales tres potentie. quia sicut declarabitur in secundo nulla est distinctio praeuia in ipsa substantia anime. ante distinctionem actuum secundorum productorum. ergo non sunt ibi talia tria qua repraesentant diuinas personas.

¶ Preterea. quando aliquid ponitur ymago alicuius propter distinctionem i ymagine corresponden ter distinctioni in illo cuius est yma go tanta debet esse distinctio inter partes ymagis quantai illo cus ymago. sed inter personas diuinas est distinctio realis. non inter potentias anime. ergo propter distinctionem potentiarum non est ponenda in anima ymago.

¶ Ideo dico aliter ad questionem. Primo enim quomodo anima vel creatura rationalis plus dicitur ymago dei quam aliqua alia creatura. Secundo ratione cuius vel quorum est ymago.

¶ Circa primum dico quod cum pateat ex predictis quod ymago secundum quod inuenitur in creaturis dicitur propter conformitatem alicuius eiusdem rationis in illo cuius est ymago. et in ymagine. quod natum est ducere in recordationem illius cuius est ymago. illa creatura maxime proprie dicetur ymago dei. quae habet aliquid deo simillimum. ita quod est praecise commune vniuocum deo. et illi creature. et quia creatura rationalis est huiusmodi ideo ipsa sola dicetur ymago dei. quod autem ipsa sola sit talis. Patet. quia nihil est commune vniuocum deo a cuicumque creature. siue etiam sit proprie vniuocum. siue non. quin potest competere creature rationali. Patet enim quod entitas non dicitur vniuoce de deo a creatura irrationali quaecumque tantum. sed etiam de creatura rationali. et ita est vniversaliter de omnibus quae dicuntur secundum proprietatem. et non tantum secundum similitudinem. et hoc loquendo de illis quae connotant aliquem effectum particularem. Patet enim quod sicut forma. pulchritudo et bonitas. veritas. causatiuum. perfectio. competunt deo et quibusdam creaturis irrationabilibus. ita competunt creaturis rationabilibus multa autem conuenientia deo non tantum secundum similitudinem. sed etiam secundum proprietatem. sunt praecise communia deo a creaturis rationabilibus. sicut est esse intellectuale. posse intelligere. posse velle. misericordia. iustitia. sapientia. et sic de aliis multis. Et ideo sic creatura rationalis maxime assimilatur deo. Unde si per impossibile sapientia. verbum. dilectio. et huiusmodi essent accidentia tam in deo quam in creaturis. tunc substantia rationalis creata producta et formata secundum talia accidentia ad ymaginem vel similitudinem dei. secundum sua accidentia. sicut modo artifex format statuam figura coloribus et ceteris accidentibus ad similitudine herculis et accidentium herculis. illa inquam substantia creata haberet accidentia eiusdem rationis cum accidentibus dei. et ita vere esset ymago ducens in recordationem dei. sicut modo statua ducit in recordationem herculis. Et ideo. quia ita vere et eminentius et ita proprie deus est sapientia. persona. verbum. dilectio. misericordia et veritas et sic de aliis. sicut si ista essent accidentia in deo. et ita vere sicut in creatura rationali sola. ideo creatura rationalis sola potest dici aliquo modo ymago dei. quamuis non ita perfecte: sicut si essent accidentia tam in deo quam in creatura.

¶ Circa secundum dico quod ymago dei imperfecta et quasi radicaliter et originaliter consistit in ipsa anima. secundum suam substantiam. Verumtamen perfectio ymaginis completiue consistit in ipsa substantia anime et duobus actibus productis. Primum patet. quia secundum Augustinum. xiiii. de trinitate. capitulo viii. eo est anima ymago dei. quo capax eius est. particepsque esse potest. ita quod de quocumque verificatur hoc quod est capax dei. et posse eius esse particeps. de eo verificatur ymago. ergo sicut hec est vera anima secundum suam subiectam est capax dei et potest esse particeps eius. ita hec est vera. anima secundum suam subiectam est ymago dei.

¶ Si dicatur quod anima non est capax dei nisi per actus intelligendi et volendi. ergo nec est ymago dei. nisi per actus tales.

¶ Respondeo quod per potest dicere circumstantias subiecti vel denominati tali denominatione vel potest dicere circumstantiam connotati sine quo

non sic denominatur ¶ Primo modo anima secundum suam substantiam est capax dei et ymago eius. quia anima est illud quod capit deum vel capere potest. Et ideo est vere ymago secundum suam substantiam. Secundo modo est capax dei et ymago eius per actus suos. quia sine actibus non potest habere deum. et ideo sine actibus vel in actu vel in potentia non est capax dei. Secundum patet. quia illud quo anima capax dei est. pertinet ad ymaginem perfectam hoc est ad perfectionem ymaginis. sed actus intelligendi et volendi sunt huiusmodi. ergo etc. hoc patet per beatum Augustinum in quodam sermione dicentem quod si homo seruasset in se bonum quod in illo creauit deus. id est ymaginem suam semper laudaret deum etc. ergo secundum beatum augustinum. creata fuit in homine ymago dei quam non seruauit. hoc non potest intelligi de substantia anime. ergo intelligit de aliquo accidente creato in anima. quod homo perdidit per peccatum. talis non potest dici nisi actus intelligendi. vel volendi. vel habitus. et si habitus accidentales pertineant ad ymaginem. multo magis actus. ergo etc.

¶ Preterea omnes ponunt ymaginem in tribus consistere habentibus ordinem originis inter se. sed potentie non originantur nec ipsa substantia anime originatur. ergo oportet ponere aliqua accidentia anime originata pertinere ad ymaginem. Ideo dico quod completa ratio ymaginis consistit in ipsa substantia anime et duobus actibus. scilicet actu intelligendi. et volendi. et etiam potest consistere in ipse substantia anime. et duobus habitibus correspondentibus ipsis actibus. Et tunc loquendo de actibus naturalibus. iste est ordo quod sicut pater in divinis habet fecunditatem ad producendum tam filium quam spiritus sanctum. et communicat filio fecuditatem producendi spiritum sanctum. ita ipsa substantia anime est fecunda et productiua tam actus intelligendi quam volendi. et producit primo actum intelligendi. qui etiam est productiuus actus volendi. et tunc ille duo causae scilicet substantia anime et actus intelligendi possunt producere actum volendi. ita quod sicut filius in divinis est tantum ab vno scilicet patre. et spiritus sanctus est a patre producente et a filio producto. ita actus intelligendi est a sola substantia anime. et actus volendi est a substantia anime et ab actu intelligendi producto. et sic ymago potest aliquo modo repraesentare distinctas personas. et ordinem ad originem earum. Quod autem actus volendi sit effectiue ab actu intelligendi. ostendo per illud commune verbum. quod omne absolutum neccessario praesuppositum alteri: habet rationem cause in aliquo genere causae. sed actus intelligendi neccessario tamquam aliquid absolutum praesupponitur actui volendi. ergo habet rationem cause respectu illius.

¶ Sed circa predicta occurrunt aliqua dubia. Primum quod si illa esset ratione quare creatura rationalis est ymago dei. et non alia causa sequeretur quod ymago consisteret non tantum in tribus. se etiam in pluribus. quia talia accidentia sunt in creatura multa. sicut iustitia misericordia dilectio volitio. scientia. intellectus. ars. prudentia. et sic de multis aliis. ergo essent plures partes ymagis quam tres.

¶ Secundum qui non videtur quod ymago quocuque modo dicta consistit precise in ipsa substantia anime. quia ymago necessario requiret diffinitionem aliquam. sed in ipsa substantia anime nulla est distinctio. ergo nullo modo habet rationem ymaginis

¶ Tertium. quia non videtur quod ymago consistat in ipsa substantia anime et duobus actibus. quia inter partes ymagininis debet esse consubstantialitas. sed inter substantiam anime et illos actus. nulla est consubstantialitas.

¶ Preterea. non debuiesse maior distinctio inter partes ymaginis: quam inter partes vestigii. sed inter partes vestigii non est disctio realis. ergo nec inter partes ymaginis

¶ Preterea in actu primo et duobus actibus secundis consistit vestigium secundum beatum Augustinum. vi. de trinitate capitulo vltimo. et est auctoritas allegata in praecedemti quaestione.

¶ Preterea. ymago dei est immortalis et incorruptibilis secundum Augustinum. xiiii. de tri. capitulo iii. vbi dicit sic. Ea inuestiganda est in animo hominis. id est rationali siue intellectuali ymago creatoris. quae immortaliter immortalitatis eius est mensura. sed isti actus secundi non sunt immortales. et incorruptibiles. ergo non sunt partes ymaginis.

¶ Quartum dubium est. quia non videtur quod actus volendi sit effectiue ab actu intelligendi. hoc probant aliqui sic. notitia generata est accidens quoddam. cui non communicatur secunditas producendi actum dilectionis tale enim accidens non est natum esse formaliter intelligens vel volens. ergo memoria non communicat producto illam fecunditatem quam ipsa prius habuit. quia non communicat sibi naturam eandem sed aliam.

¶ Preterea. Austinus. ix. de trinitate capitulo viii. verbum amore concipitur ergo amor est causa effectiua verbi magis quam econuerso.

¶ Quintum dubium est respectu cuius obiectum sit ymago.

¶ Sextum quare in parte sensitiua non est ymago.

¶ Ad primum dico quamuis sint tales multi actus et habitus. tamen omnia reducuntur ad duo genera. et ideo ponitur ymago in duobus.

¶ Ad secundum dico. quod ad perfectionem ymaginis requiritur aliqua distinctio. tamen ad imperfectam ymaginem non requiritur: et tunc ipsa substantia anime propter similitudine. quamuis longinquam. tamen maiorem quam sit inter deum et quancumque creaturam irrationalem. est aliquo modo ymago diuine essentie. et etiam aliquo modo personarum. quia quamuis sit distinctio realis inter diuinas personas: tamen tanta est identitas inter essentiam et personam quamuis ibi deficiat aliquis modus identitatis. quanta est inter substantiam anime et substantiam anime. Nec potest aliquo modo essentia diuina intelligi in se. non intellecta persona diuina.

¶ Ideo si primo intelligeretur diuina essentia. et postea intelligeretur ipsa substantia anime. ipsa faceret aliquo modo recordari de essentia diuina. et de personis diuinis.

¶ Et si dicatur quod semper beatus Augustinus expressit ymaginem per aliqua distincta sicut ix. de trinitate

¶ Per mentem notitiam et amorem. et ideo deinceps per memoriam intelligentiam et voluntatem.

¶ Di eo quod beatus Augustinus intendebat exprimere ymaginem perfectam. tamen ad habendum aliquam conformitatem inter partes ymaginis. et diuinas personas. expressit eam per nomina significantia ipsam substantiam anime. quae vere praedicantur de ipsa substantia anime. connotando illos actus secundos. Propter quod non erant nomina synonima. Et ideo. ix. de trinitate assignat ymaginem per mentem. notitiam et amorem. vbi per mente intelligit ipsam substantiam anime. connotando verbum. quod est actus secundus producibilis ab ipsa substantia anime. per amorem intelligit ipsam eandem substantiam anime connotando actum volendi producibilem ab ipsa substantia anime et verbo producto. et sic intelligit beatus Augustinus ix. de trininitate capitulo iii. si aliqua substantia est amor. non vtique corpus sed spiritus. Nec mens corpus est sed spiritus. neque tamen anima et mens duo spiritus sed vnus spiritus. nec essentie due. sed vna. et sequitur hic quidem duo relatiue adinuicem dicuntur. Unde vult quod amans mens et amor important vnam substantiam anime. quia tamen amans et amor relatiue. hoc est connotatiue dicuntur adinuicem. ideo connotant aliquid aliud quam mentem. eodem modo intelligit. capitulo v. vbi probat quod cognitio et amor non sunt in mente tanquam accidentia in suo subiecto. per hoc quod accidens non excedit suum subiectum. mens autem amore quo se amat potest amare et aliud praeter se. Item non se solam cognoscit mens sed et alia multa. ergo amor et notitia non sunt accidentia ipsius mentis. illud autem argumentum non valeret de amore et cognitione qui sunt actus eliciti. quia sicut hic color quae est in corpore non potest esse alterius corporis. ita huiusmodi amor quo mens amat se. non potest esse alterius. sed vno alio amore amabitur. et eodem modo est de cogntione. Intelligit ergo de amore et notitia habituali. non quidem de habitibus acquisitis. sed de habitu qui est ipsa mens quae potest vocari habitus. quia est principium actiuum cognitionis et amoris sui ipsius. in tantum quod nisi esset impedimentum stati cognosceret se. et ita prompte et ita faciliter sicut habens habitum quemcunque respectu alicuius actus potest illud cognoscere. et eodem modo posset se diligere. et isto modo intelligendum est dictum beati Augustini quo dicit. quod mens semper nouit se. semper diligit se. et tamen non semper se cogitat. Si dicatur quod secundum praedicta eadem esset assignatio ymaginis. quam ponit Augustinus ix. de trinitate per mente notitiam et amorem. et quam ponit postea per memoriam intelligentiam et voluntatem. et per consequens vna non esset euidentior alia. cuius oppositu dicit. patet de trinitate capitulo iii. Ubi dicit sic in nono scilicet libro ad ymaginem dei quod est homo secundum mentem: peruenit disputatio. et in ea trinitas inuenitur mens et notitia qua se nouit et amor quo se: et notitiam suam diligit. Et sequitur in. x. hoc id est diligentius subtiliusque tractatum est atque ad illud perductum: vt inueniretur in mente euidentior trinitas. in memoria scilicet intelligentia et voluntate.

¶ Respondeo quod iste due assignationes quae sunt respectu eiusdem non differunt. nisi secundum nomina diuersimode ea exprimentia. et sic secunda assignatio est aliquo modo euidentior quam prima. quia intentio beati Augustini est inuestigare quomodo tres persone possunt distingui inter se. et tamen esse vnus deus. quia secundum vsum loquendi magis dicitur quod eadem res est memoria intelligentia et voluntas. quam quod sit eadem res mens amor et notitia. ideo quantum ad hoc est euidentior. Quia euidentius est notum ista tria praedicari de eadem re. quam illa que non omnino sunt eadex. Aliter potest dici quod sicut patet ex processu beati Augu. ipse in nono intendit de mente notitia et amore respectu sui. Ubi quedam trinitas est. non tamen est ymago ibi. vel non ita expressa sicut in aliis. memoria aut intelligentia et voluntas sunt respectu etiam dei. respectu cuius non tantum est trinitas. sed etiam ymago. et ita est euidentior quantum ad ymaginem.

¶ Ad tertium dico quod ymago complete consistit in substantia. et in actibus secundis.

¶ Ad primum in contrarium dico quod inter partes reales ymaginis non debet esse consubstantialitas. in hoc enim deficit a trinitate personarum diuinarum inter quas est consubstantialitas. sed ad intentionem beati Augustini sufficit. quod illa que exprimunt illas partes illo modo exprimant. quod possint de eadem substantia praedicari. vt posset dici quod eadem substantia est memoria intelligentia et voluntas. que tamen connotant aliqua distincta. quia aliter non possent relatiue dici ad inuicem. ita illa connotata non sunt substantia anime.

¶ Ad secundum dico quod aliquando inter partes vestigii est distinctio realis. sicut patet in praecedenti questione. Similiter non est inconueniens. aliquando quod sit maior distinctio realis in ymagine quam in vestigio. quia distinctius representat.

¶ Ad tertium dico quod vno modo vestigium est in plus quae ymago. et isto modo loquitur Augustinus. vi. de trinitate. vbi allegatur. Alio modo distinguitur contra ymaginem. et sic ponit Augustinus vestigium in anima et artibus doctrinis affectibus delectabilibus. non respectu dei. sed respectu aliorum deo.

¶ Ad quartum dico quod ymago est immortalis qui illa per quem exprimuntur partes ymaginis. necessario et semper praedicantur de ipsa anima. Unde hoc est vera semper et necessaria. anima est memoria intelligentia et voluntas. et iste modus loquendi est apud multos sanctos et philosophos quod illud est immortale vel insitum necessario illi et huiusmodi quando talia nomina et conceptus necessario praedicantur de illo. saltem si sint. et ita frequenter accipitur esse ibi pro praedicari. et ita concedo quod vario modo accipit Augustinus memoriam intellectum et voluntatem. et eodem modo mentem notitiam et amorem. quando dicit quod sunt vna substantia vel vnus spiritus.

¶ Et quando dicit quod sunt multa quae relatiue dicuntur. et hoc intelligendum est vt per plures propositiones intelligat actum signatum. cui correspondent diuersi actus exercitati ad modum quo prius dictum est in aliis.

¶ Ad a quartum dubium dico quod actus volendi est effectiue ab actu intelligendi. et quando dicitur quod est accidens quod non est natum esse intelligens et volens. concedo. sed ex hoc non sequitur quod non sit causa volitionis. quia secundum istorum aliquid potest esse causa intellectionis et volitionis quod non potest esse intelligens nec volens. quia obiectum est tale. Similiter visibile est causa visionis secundum eos. et tamen non est natum esse videns. ita est in proposito.

¶ Ad beatum Augustinum dico quod sicut patet ex processu. per verbum intelligit notitiam complexam elicitam ex habitu. et quantum ad illud verbum concurrit voluntas. quia sicut dictum est prius verbum complexum quod est determinate affirmatiuum vel negatiuum. non fit nisi mediante voluntate. respectu tamen illius actus voluntatis est vna alia notitia. scilicet inconplexa termini vel terminorum quae est causa ipsius. Similiter quando verbum haber habitualiter frequenter ad eliciendum ipsum distincte et perfecte et ad conseruandum praecise concurrit voluntas. quia intelligimus cum volumus quod est intelligendum post notitiam habitualem acquisitam.

¶ Ad quintum dico quod ymago est propriissine respectu dei vt obiecti. quia illi actus cognoscendi et volendi sunt similitudines dei. secundum beatum Augustinum. ix. trinitis. Et ideo ponit beatus Augustinus ymaginem trinitatem illam. quae est respectu eternorum. Et ideo alias trinitates non ponit esse ymagines.

¶ Ad sextum dico quod ex parte sensitiua non est ymago. quia habet aliquem actum respectu dei. Ad argumentum principale patet quod nec in anima nec in creatura rationali pure spirituali est distinctio realis intrinseca et essentialis. est tamen ibi distin ctio extrinseca et accidentalis.