Quaestio 3

Questio tertia. gartio quero utrum essentia sit terminus formalis generationis. Quod sic. terminus formalis non est persona cum persona sit res totalis. nec est relatio. qui tunc non esset generatio. relinquitur ergo quod sit essentia.

⁋ Ad oppositum. terminus formalis generationis non psupponitur in generante. sed essentia prsupponitur in generante. ergo etc.

⁋ Ad istam questione dicitur quod essen tia divina est terminus formalis generationis in diuinis Ioh. iiii. quod pater inquit dedit mihi. maius omnibus est. IMaius autem omnibus non est nisialiquid infinitum. hoc non est nisi essentia. illam ergo dedit. hoc etiam vult Augustinus. pv.t de trinitate. c. xvi. sicut naturam praestat filio sine initio generatio. ita etiam spiritui sancto prestat essen tiam sine initio spiritus sancti processio. Nunc autem non conceditur aliquam formam dari producto vel communicari vel praestari per generatione. nisi illa forma communicata sit formalis terminus talis productonis

⁋ Probatur etiam illud antecedens. quia alias ista genera tio non esset vniuoca. quia ratio formalis termini eius non esset ratio conuenientie generantis cum ge nito. consequens est inconueniens. sicut tangetur dis. vii

⁋ Similiter aliter non esset ista productio generatio. sed magis esset mutatio ad relationem. quia productio ponitur in specie vel genere ex suo termino formali.

⁋ Sicut patet per philosophum. v. phisicorum. ergo si formalis termiuus huius productionis esset relatio ista dductio poneretur in genere re lationis. et non esset generatio.

⁋ Contra istam opi nionem arguo. sicut de ratione termini totalis alicuius productionis est non habere esse totale nisi per productionem. ita de ratione termini formalis est non habere esse formale nisi per productionem. sed essen tia non habet esse formale per generationem. ergo non est terminus formalis generationis. Maior videtur manifesta. propter hoc enim non dicitur materia esse nec terminus totalis nec formalis alicuius productionis. quia non habet esse per istam productionem. ergo omnis terminus siue totalis si ue formalis habet esse sibi conueniens per productionem. Minor est manifesta etiam secundum eos qui essentia secundum totum esse suum est in patre.

⁋ Pre terea. non est idem elicitiuum alicuius productionis et terminus formalis eiusdem. quia idem non est prius et posterius seipo. sed secundum istos principium elicitiuum est prius origine. terminus autem formalis est posterius origine. maxime secundum eos. sed essentia secundum istos est principium elicitiuum generationis. ergo non est terminus formalis eiusdem.

⁋ Confirmatur quia secundum istos vna persona tantum vno modo habendi habet essentiam. si ergo filius habeat essentiam vt terminum formalem generationis. non habet eam vt principium elicitiuum. cuius oppositum dicit.

⁋ Si dicatur quod filius non habet essentiam vt principium elicitiuum sed pater. hoc non sufficit. quia saltem filius haberet essentiam vt principium elicitiuum processio nis spiritus sancti. et ita duobus modis habendi. hoc argumentum est tamen contra hominem.

⁋ Preterea. si essen tia sit terminus formalis generationis. aut hoc est qui simpliciter habet esse per productionem. aut quia habet esse in producto per productionem. Non propter primum qui essentia cum sit in patre. non habet esse simpliciter per quamcumque productionem. Nec propter secundum quia si anima intellectiua esset primo creata. et postea crearetur materia sub anima intellectiua. non diceretur quod anima in tellectiua esset terminus formalis illius productio nis. et tamen caperet esse in hoc per illam productionem.

⁋ Propter ista patet quod non est idem communicari et esse terminum formalem alicuius productionis. quia illa anima intellectiua esset communicata materie. et tamen non esset terminus formalis productonis

⁋ Ideo dico alii ad questionem. Primo quod aliud est communicari per pre ductionem aliquam. et aliud est esse terminum formalem illius productionis. patet quia aspiratio actiua communicatur filio per generatione. quia quicqud habet filius a patre nascendo habet a patre. ergo spirationem actiuam na scendo habet a patre. et per consequens communicatur sibi per generatio nem. et tamen spiratio actiua non est terminus forma lis istius productonis.

⁋ Secundo dico quod communicari per productionem accipitur multipliciter. Primo strictis sime. et sic illud communicatur quod habens esse in generante: capit esse in genito per productionem et isto modo tam essentia quam spiratio actiua communicatur filio per generationem

⁋ Asiter accipitur large. et sic omn quod habet esse in producto per ipsam productionem. et non est idem omnibus modis cum productione et pre ducto communicatur. et isto modo tam materia quam forma con municatur producto

⁋ Aliter accipitur largissime pro omni illo quod quocumque modo non habet esse sine illa productione. et isto modo tam productum quam productio. quam quodlibet quod est in producto communicatur. sed iste est impropriissimus modus loquendi.

⁋ Tertio dico quod terminus formalis productionis est illud quod capit esse simpliciter per illam productionem. Unde quando terminus formalis et terminus totalis distinguuntur. terminus formalis est aliquid ipsius termini totalis capiens simpliciter esse per illam produ ctionem. et per hoc quod terminus formalis capit simpliciter esse per illam productionem. terminus totalis ca pit esse simpliciter per ipsam productionem. Et ex isto sequitur quod non dicitur aliquid terminus formalis quia est forma. Nam si deus crearet ipsam materiam per se existentem. ista materia esset terminus formalis et tamen non esset forma. Similiter si deus crearet materi am sub forma praexistente. forma non esset terminus formalis. sed ipsa materia.

⁋ Si dicatur nihil potest esse terminus materialis nisi materia. ergo nihil potest esse terminus formalis nisi forma.

⁋ Respon deo quod equiuocatio est de formali. quia formale. Uno modo est concretum ipsius forme et secundum vocem et secundum significationem. et sic non loquuntur conmuniter vtentes isto vocabulo. quando dicunt quod hoc vel illud est terminus formalis. Alio modo dicitur terminus formalis illud quod primo et secundum se totum habent esse tali productione. et isto modo materia potest esse terminus formalis. et ideo non est simile. quia loquentes non vtuntur termino materiali. sicut termino formali. Unde non est communis modus loquendi. materia est terminus materialis. sed si materia praecise intelligatur aliquo actu intellectus. non dicimus quod materia est obiectum materiale. sed dicimus quod materia est obiectum formale. Similiter si aliquod totum intelligatur. et ratio terminan di illam intellectionem non sit plus forma quam mate riam. adhuc diceremus est obiectum formale non materiale. Ex istis sequitur quod quando aliquod compositum creatur secundum se totum. non plus dicetur forma esse terminus formalis illius creationis quam materia. nisi forte. quia forma est perfectior et principalior. sed illa principalitas sicut patet prius non facit ad hoc quod magis proprie dicatur terminus quam materia.

⁋ Ex istis re spondeo ad questionem primo quod essentia non est terminus formalis generationis.

⁋ Secundo quod nec rela tio est formalis terminus.

⁋ Tertio quod ipsa persona potest dici terminus formalis. non tamen distinguende terminum formalem contrsa terminum totalem.

⁋ Primum patet per argumenta facta contrsi priorem opinionem. quia terminus formalis est ille quai simpliciter habet esse per productionem. sed essentia non est huiusmodi. ergo etc

⁋ Secundum ostendo qui nihil vnum et idem potest esse terminus suiipsius sed ipsa productio est relatio realiter et formaliter. sicut post patebit. ergo relatio non potest esse terminus for malis ipsius productonis.

⁋ Si dicatur quod licet productio et relatio sit idem realiter. distinguitur tamen secundum modum nostrum intelligendi. quia secundum modum nostrm intelligedi ipsa productio est prior ipsa relatione. et propter talem prioritatem poterit ipsa relatio esse terminus ipsius productionis.

⁋ Contra. quando dicitur quod productie est prior secundum modum nonterm intelligendi. aut attri buitur prioritas rei quae realiter est deus. aut tantum conce ptui mentis. si rei. ergo esset ipsa res prior ipsa relatione si ipsi conceptui. ergo productio quae est in deo non eritr pri or. et de illa praecise est sermo. ergo praoritas conceptus nihil facit ad hoc quod relatio sit terminus vel ne sit terminus.

⁋ Si dicatur quod ipsa res est prior. sed non realiter sed tantum secundum modum nostrum intelligendi. et iti nunquam est prior nisi quando intelligitur.

⁋ Cotra si non sit prior nisi secundum modum nostrm intelligendi. ergo modus intelligendi noiter facit praecise illam prioritatem. ergo praecise facit quod relatio est terminus illius productionis. quod est absurdum. Similiter eo quod res est vel non est. oreto est vera vel falsa. ergo si in re non sit prior. et intellectus intelligit illam productionem esse porem iste intellectus erit simpliciter falsus. et ita non plus erit productio diuina prior relatione. quam erit vnus asinus qui intellectus potest intelligere vtrumque

⁋ Tertium patet. quia illud potest dici terminus formalis alicuius productionis quod simpliciter habet esse per productionem. et non est formaliter ipsa productio. sed persona habet simpliciter esse per generatione. et non est formaliter ipsa generatio. ergo potest dici terminus formalis ipsius. non tamen distingue do contraterminum totalem. Minor est manifesta. maxime quando nihil aliud est quod habeat illas conditio nes. et ita est minor vera. quia sola persona habet illas conditiones: essentia enim quamuis non sit formaliter ipsuam generatio. non tamen habet esse simpliciter per generationem. Similiter relatio quamuis aliquo modo habeat esse per generationem. sicut idem est seipo. tamen nullo modo distinguitur a generatione. ergo etc.

⁋ Ad primum alte rius opinionis concedo istas auctoritates. sed dico quod potest forma dari communicari siue praestari producto quamuis non sit terminus formalis talis productionis. licut si deus crearet materiam sub forma praexistente illa forma communicaretur tali composito per illam productionem. et tamen non esset terminus formalis talis pro ductionis.

⁋ Ad secundum dico quod talis vniuocatio qualis est in generatione diuina stat cum hoc quod essentia non sit terminus formalis. quia ad illam vnionem que est ibi sufficit quod generans et generatum sint vna substantia. et quod illa substantia non differat nec a generante nec a generato.

⁋ Ad tertium quod procedit ac si poneretur quod relatio esset terminus formalis. Nunc autem hoc non est ponendum. sed ipsa persona est terminus. nec est ibi alius. et quia persona ista est simpliciter substantia per identitatem perfectissimam. ideo ista productio nisi aliud impediat vere poterit dici generatio.

⁋ Ad quartum dico quod maior est falsa. patet in exemplo. Si deus crearet materiam sub forma praexistente. quia illa forma nec esset terminus formalis. nec contenta vniversaliter in termino formali. Ideo dico quod ad hoc quod forma sit habita per aliquam pr ductione sufficit quod sit terminus formalis. vel quod preexistat et communicetur alicui de nouo pro ducto. vel quod sit idem realiter cum ipsa produ ctione. quamuis non formaliter. sicut est in proposito

⁋ Ad quantum dico quod philosophus intelligit quando terminus formalis distinguitur a subiecto recipiente formam non est sic in proposito. et ideo ista dicitur generatio. quis vna res est eadem realiter cum substantia ipsius gen rantis.

⁋ Sed circa praedicta occurrunt aliqua dubia Primum quia non videtur quin essentia possit esse term nus formalis. quamuis non habeat esse simpliciter per productionem. quia sicut terminus alterationis se habet ad alterationem. ita terminus productionis se habet ad productionem. sed aliquid potest esse formalis terminus alterationis. quamuis non habeat esse simpliciter per illam alterationem. sicut si aliqua qualitas separata vniretur de nouo subiecto. illud subiectum vere alteraretur. et terminus illius alterationis esset qualitas. et tamen illa qualitas non caperet esse simpliciter per illam alteratio nem. ergo similiter essentia poterit esse terminus formalis generationis. quamuis non caperet esse simpliciter per illam generationem.

⁋ Confirmatur. quia secundum philosophum primo phisicorum. ad omnem rem cuiuscumque predicamenti. vel salte absoluti est generatio. et per consequens pro ductio. sed ad qualitatem non est nisi alteratio. ergo il la est generatio. et tamen sicut probatum est terminus illius non semper capit esse simpliciter.

⁋ Secundum dubium. quia videtur quod relatio sit terminus formalis. quia illud quod capit esse simpliciter per productionem est terminus ipsius. relatio est huiusmodi. ergo etc.

⁋ Tertium quia videtur quod persona non sit terminus formalis generationis.

⁋ hoc probant aliqui sic. persona constituitur formaliter per generatione. nullum autem formale attingit constitutum originatiue et principiatiue. alioquin idem princi piaret se. cum sit quasi pars illius constituti.

⁋ Preterea generatio est via in ens. vt dicit philosophus. iiii. metha. sed in filio non est aliquid ad quod posset esse via passiua generationis. non enim filiatio. quia est idem cum ea. nec essentia. quia praexistebat. nec persona. quia distinguere tur realiter ab ea. via enim est a termino et in ter minum. et ita persona esset via in seipsam. cum generatio it aliquid eius. Nam persona constituitur formaliter enerationem. Unde consequens est quod non sit ab ea originaliter et principiatiue. quia impossibile est quod sit ormalis terminus acquisitus in filio. in quem sit via passiua generatio.

⁋ Preterea non potest ne negari a verbo divino quod est perfectionis et conceditur de vbo nostro. sed in verbo mentis nostre non est liquis formalis terminus acquisitus per formatio nem passiuam ipsius. sed immediate ex formare sequitur formari. quod patet si accipiatur rosa apparens ex apparitione enim formali que est immediate actus intelligendi. oritur apparitio obiectiua ratio se. que quidem apparitione nihil facit circa rosam. nisi quod cnpit esse apparens formaliter per ipsam apparitionem passiuam. non autem effectiue aut principiate et sic resultat vnum productum constitutum ex ipsa passiua productione. que est apparitio obiectiua et ex ipsa realitate indistincta ab ipsa appariti one quod quidem constitutum est rosa simpliciter quan ntellectus intuetur. Unde non producitur aliqua res sed res et apparitio constituunt vnum simplex ap parens quod in esse apparenti productum est passiua apparitione formaliter non originaliter aut principiati ue. ergo multo facilius in verbo diuino ad dicere et generare patris. infertur dici et generari filii. sed ex ipso generari vna cum divina essentia resultabit vnus generatus et productus formaliter. non per modum termini originati.

⁋ Preterea de ratione passionis non est nisi quod sit effectus illatioque actionis. ergo in filio infertur generari ex generare paterno. et sic totus fili us dicetur generatus generatione passiua illata a patre absque hoc quod aliquid aliud acquiratur. Est ergo in concusse tenendum. quod filius verissime generatur tanquam constitutus ex passiua generatione et ex essen tia. non autem quod essentia acquiratur per passiuam genera tionem. aut filiatio. aut persona. aut aliquis alius. terminus formalis. et in hoc decipiuntur omnes opinantes qui querunt ibi aliquid formale. non est enim aliquid aliud nisi ipsamet filiatio siue generatio passiua.

⁋ Quartum dubium est. quia non videtur quod per ona capiat esse simpliciter per generationem. quia illud quod non est per generatione non capit esse per genera tionem. sed persona non est per generationem. sed per essentiam secundum beatum Augustinum. quia filius eo est quo est deus. sed est deus essentia. ergo etc.

⁋ Ad primum dico quod aliquando in alteratione est productio et mutatio et aliquando sola mutatio. et ideo concedo quod quando cum alteratione est productio. tunc illud quod est terminus sillius productonis habet simpliciter esse per illam. non autem oportet quod illud quod est terminus alterationis scilicet mutationis capiat esse per illam alterationem sed sufficit quod prius ceperit esse per aliam productio e nem. et ideo non est simile quantum ad capere esse simpliciter. sed est simile quantum ad hoc quod sicut termi nus alterationis habet esse in hoc per ipsam alteratio nem. ita terminus formalis productonis habet esse simpliciter per ipsam productionem. Et ideo concedo quod quando qualitas praexistens de nouo vnitur subiecto. no capit esse per illam alterationem. quia tunc est ibi mu tatio sola sine productione saltem noua. Et si omnino velis ibi habere productionem. Dicendum quod termi nus formalis illius productonis nec est qualitas nec subiectum. sed vnum aggregatum ex subiecto et qualitate. quia de solo tali vere nunc primo dicitur quod hoc est et ita idem est terminus totalis et formalis.

⁋ Per hoc ad confirmationem dico quod secundum philosophum in omni genere praedicamentali absoluto est generatio simpliciter qui vera productio alicuius illius generis. non tamen sed veritate oportet quod quandocumque aliquid de nouo mutatur quod aliquod accidens de nouo producatur. quamuis philosophus hoc diceret. quia ipse non poneret quod accidens prius tempere posset produci. et postea vniri subiecto.

⁋ Si dicatur alteratio est formaliter generatio. Dico quod non sed alteratio est formaliter mutatio. et ideo non potest esse generatio qualitatis sine alteratione et econuerso potest esse alteratio sine generatione vel productione noua qualitatis.

⁋ Ad secundum dico quod ad ter minum formalem requiritur aliqua nonidentitas ad ipsam productionem. quando productio est vera res. hoc est quod non sit idem formaliter. Nunc autem in proposito generatio et filiatio sunt idem formaliter. et ideo filiatio non est terminus formalis generationis. quamuis et tensiue loquendo seipso capiat esse. nunc autem in proposito generatio et filiatio sunt idem.

⁋ Ad tertir dico quod persona est terminus formalis non quidem distinguendo contrsa terminum totalem. quia ibi non distinguitur terminus formalis a totali. Utrum autem debeat proprie vocari terminus formalis vel tota lis vel neutro modo est magis difficultas vocalis quam realis. ideo non est illi insistendum. Sed dico quod persona vere est terminus originatus et est terminus illius productionis salte actiue. hoc patet. quia illud dicitur terminus alicuius respectu cuius ali denominatur ab illo respectu. sed pater vere dicitur generans in habitudine ad filium. quia pater vere dicitur generans filium. sicut domins vere dicitur davins serui. et simile si mili simile. ergo sicut senunus est terminus illius respectus. scilicet diii. ita filius vere dicetur terminus illius generationis.

⁋ Preterea illud quod vere refertur habet vere terminum terminantem respectum illum. sed piter vere refertur ad filium. ergo filius vere terminat relationem.

⁋ Ad per mum argumentum in contrarium dico quod generatio passiua constituit personam. Et quando dicitur quod nullum formale attingit illud constitutum origine et principiatiue Dico quod verum est. ita quod sit principians et originans et isto modo generatio passiua non principiat filium. sed solus pater. et ideo idem non principiat seipsmi tamen formale costitutiuum sit intrinsece illud quo aliquid dicitur principiari. non est inconueniens. et hoc quando ipsa principiatio vel productio cum aliquo per se constituit vnum suppositum. sicut est in proposito

⁋ Si tamen queritur an persona genita sit terminus ge nerationis passiue: potest dici quod non. sed est magis illud quod refertur illa generatione passiua. et termi nus illius generationis est ipsemet pater. non tamen pater dicitur generari illa generatione. sed dicitur esse ille a quo filius generatur. sicut enim pater re fertur paternitate vel generatione ad filium. et non est terminus generationis actiue. sed filius est terminus generationis actiue. ita econuerso filius generatione passiua refertur ad patrem. et non est terminus generationis passiue. sed pater. Et ideo sicut pater dicitur generare filium tanquam terminum generationis actiue. ita filius dicitur generari a patre tanquam a termino generationis passiue. non tamen generatio ipsa actiua vel passiua generat fi lium proprie loquendo. sed ipsemet pater. Et ideo ar gumenta predicti doctoris

⁋ de cuius tamen dictis pauca vidio que probant quod generatio passiua non habet pro termino originato ipsum filium sunt concedenda gratia conclusionis. quia filius non est ter minus originatus ipsius generationis passiue sed est relatiuum relatum generatione passiua. et ideo est vere terminus originatus. ipsius generationis actiue non passiue: nec est quaestio de termino formali originato ipsius generationis passiue sed actiue.

⁋ Ad quartum dico quod quando dicitur persona capit esse per generationem. lced per potest dicere circum stantiam illius cui primo competit habere esse vel non esse. et hoc est essentia. Uel circumstantiam productionis qua aliquid producitur ab alio. et qua accipit esse ab alio. et sic intelligit Augustinus quando dicit quod filius quicqud habet nascendo habet a patre. et sic filius capit esse per generationem

⁋ Ad argumentum principale patet. quod persona est terminus et formalis et totalis. eo modo quo est ibi terminus totalis et formalis.

⁋ Argumentum ad oppositum concedo gratia conclusionis. quamuis accipiat vnum falsum nisi melius intelligatur.