Quaestio 1

⁋ Distinctio. vi. Questio vnica Irca distinctio nem sextam quero

⁋ Utrum pter genuit filium natura an vo luntate. Et videtur quod volunta te. quia omne productum secundum rationem exemplaris producitur voluntate. filius est huiusmodi. ergo etc. Maior patet. quia exemplar non habet rationem principii. nisi concurrem te voluntate. Minor patet. quia filius est praecognitus et praeuolitus sed omne tale producitur secundum rationem exemplaris. Assumptum patet. quia in primo signo or ginis pater intelligit et diligit omne quod est sum me diligendum. ergo filium.

⁋ Ad oppositum quod pro ducitur voluntate producitur contingenter deus non producitur contingenter. ergo etc.

⁋ Ad questionem dicitur quo piter naturaliter genuit filium non voluntate

⁋ Primum declaratur. quia divina essentia est principium omnium actuum diuinorum. licet essentia sub ratione essentie non dicat principium actus qui est operatio sed qui est esse. sed cum in essentia sit diuersa considerare attributa. esg sunt in ipsa realiter vnum. ratione tamen distincta. Actus refertur ad essentiam secundum hoc attributum vel illud. secundum quod exigit conditio actus. sicut intelligere est ab essentia divina inquantum ipsa est intellectus et res volite que possunt esse vel non esse producuntur ab essentia inquantum ipsa est voluntas. Et quia de ratione generationis est vt producatur genitum in similitudinem generantis. et hoc productonis principium pertinet ad naturam cuius est ex similibus similia producere. ideo dicitur quod pater natura generat filium. Secundum declaratur quod aliquid esse vel fieri voluntate dupliciter potest intelligi. Uno modo vt ablatiuus designat concomitantiam tantum. sicut ego possum dicere quod ego sum homo mea voluntate. quia scilicet volo me esse hominem. et hoc modo potest dici quod pater generat filium voluntate. sicut est deus voluntate. quia vult se esse deum. et vult se generare. Alio modo sic quod ablatiuus importat habitudinem principii secundum quod artifex opi ratur voluntate. quia voluntas est principium operatio nis. et secundum hunc modum dicimus quod deus pater non genuit filium voluntate. sed voluntate produxit creaturam. Unde in libro de svnodis dicitur. Si quaes voluntate dei tanquam vnum aliquid de creaturis filium factum dicat. anathema sit. Cuius ratio est. quia voluntas et natura secundum hoc differunt in causando qui natura determinata est ad vnum. sed voluntas non. Cuius est ratio. quia effectus assimilatur forme age tis per quam agit. manifestum autem est quod vnius rei non est nisi vna forma naturalis per quam res habet esse. Unde quale ipsum est tale facit. sed forma per quan voluntas agit non est vna tantum. sed sunt plures rationes intellecte. Unde quod voluntate agitur non tale est quale est agens. sed quale agens vult et inten dit illud esse. ergo voluntas est principium eorum que possunt sic vel aliter esse. eorum autem que non possunt nisi sic esse natura est principium. quod autem potest sic vel aliter esse longe est a natura diuina. sed hoc pertinet ad rationem creature. ideo dicendum quod pater genuit filium non voluntate sed natura. Unde hvlarius dicit li. de svnodis. omnibus creaturis substantiam vo luntas dei attulit. sed naturam filio dedit. ex im passibili autem non nata substantia perfecta natitas talia enim cum vita creata sunt qualia deus esse vo luit. filius autem natus ex deo talis subsistit qua lis est deus.

⁋ Iste modus ponendi quicquid sit de conclusione cotinet multa falsa et absurda. Pri mo falsum est quod dicit. quod essentia sub ratione essentie non dicit principium actus qui est operatio. sed quai est esse. quia quando aliqua sunt vnum et ide omnibus modis ex parte rei. vnum non est principium alterius. sed essen est tia et esse secundum istum sunt vnum in deo omnibus modit ex natura rei. ergo essentia non est principium esse plus quam econuerso.

⁋ Si dicatur quod differunt ratione Contra hoc argutum est prius. quia sic nulla res differt ab aliquo reali. ergo differentia ationis quecumque non facit quod essentia quae est infinita in perfectione. sit princi pium esse quod est infinitum.

⁋ Preterea. quando aliqua differunt sola ratione et nullo modo ex parte rei. nec quecumque di stinctio ex parte rei illis correspondet. non est plus vnum principium alterius quam ecouerso. quia ista prin cipiatio in vno respectu alterius ex nullo in re exurgere potest. nec ex seipsis. manifestum est. ergo etc. nullo igitur modo essentia diuina est principium esse quod est realiter ipse deus

⁋ Secundo est simpliciter fal sum quod dicit. quod in essentia sunt diuersa attributa que sunt vnum realiter et distincta ratione. quia impossibile est quod aliqua quae sunt vnum realiter distinguantur ratione sicut ostensum est prius. Et si proteruiatur quod ex hoc ipso quod conceditur quod aliqua sunt vnum realit sequatur. quod aliquo modo distinguntur. et non realiter. ergo ratione. Assumptum patet. quia ex hoc ipso quod dicitur aliqua esse vnum realiter conceditur illa esse aliquo modo plura. quia aliter non posset dici quod essent aliqua. et non sunt plura realiter. ergo sunt plura secundum rationem. ergo distingumtur secundum rationem. Ista proteruia nihil valet. quia quando di citur quod aliqua sunt vnum realiter. non debet intelligi quod il la propositio sit vnus actus exercitatus. quia tunc esset propositio simplicitur falsa. quia nulla sunt vnum rea liter. Ista vniversalis patet inductiue. quibuscumque demon stratis quod ista non sunt vnum realiter. Et si proteruias quod demostro sortem et sortem album. et dico quod ista sunt vnum realiter. hoc non valet. quia demonstrado sortem et sortem album. ista est fusa secundum quod est actus exercitatus. ista sunt vnum. propter falsum implicitum: quia non sunt aliqua. sed vnum et aliquid vnum. Si dicatur. sortes et sortes albus sunt et sunt aliquid per te. sed de nllo vno potest verbum pluralis numeri verificari. ergo oporter quod sortes et sortes albus sint aliquo modo plura. hoc non valet. quia ad hoc quod verbum pluralis numeri maxime quando est compulativa et aliquid sequitur ve rificetur. sufficit quod a parte subiecti ponantur plura vel saltem sufficit vnum compulatum. et tunc potest propositio esse vera. si compulatiua sit vera. et ideo ptest concedi sortes et sortes albus sunt aliquid. quia sortes est aliquid. et similiter sortes albus est aliquid. et ita est falsa ista demonstrando sortem et sorte album sunt plura vel sunt aliqua. secundum quod est actus exerci tatus. tamen secundum quod per esse intelligitur vnus actus signatus sic est vera. et est ista propositio de istis terminis sortes et sortes albus vere praedicatur esse vnum realiter. et tunc actus exercitatus correspondens erit iste. sortes et sortes albus sunt vnum realiter. e hoc satis insinuat philosophus primo tho. docens quae sunt idem et vnum numero. dicit sic. numero quid scilicet sunt idem quorum nomina plura. res autem vna. vt tunica et vestis. hoc est dictum de illis nominibus vere pre dicatur esse idem numero. que licet sint diuersa no mina. et per consequens illa nomina non sunt idem numero. tamen res importata est vna numero. et ideo est hec vera. tunica et vestis sunt vnum numero secundum quod tunica et vestis sumuntur significatiue. et ista est vera. tunica et vestis sunt plura nomina et non plures sed vna res secundum quod sumuntur materialiter. et ita de eis nominibus praedicantur contradictoria propter diuersitatem suppsonis. et hoc est possibile et aliter non Et eodem modo proportionabiliter est de conceptibus quod de ipsis distinctis et qui non sunt vna res vere praedicatur esse vnum. non pro se sed pro eadem re

⁋ Et isto modo de attributrs diuinis vere praedicatur essentia et vnitas realis. quantumcumque ipsa attributa non sunt realiter diuina essentia. quia sunt quidam conceptus quae non sunt ipse deus. et ideo actus exercitatus correspondens non debet esse iste. attributa sunt vnum realiter. sed iste: intellectus diuinus et sapientia diuina et voluntas diuina sunt realiter et formaliu et omimodo ipsa diuina essentia. ita quod est hec vera intellectus diuinus est diuina essentia. et tamen illud quod subiicitur hoc non est diuina essentia.

⁋ Ex istis sequitur quod illud quod tertio dicit est fal sum. scilicet quod actus refertur ad essentiam secundum hoc attributum vel illud. quia nullum attributum est illud cui primo vel non primo conuenit actus diuinus quicunque qui ipsum attributum non est nisi ratio tantum. et non est realiter deus. quia intellectus diuinus qui non est attributum. sed ipsamet essentia realiter et formaliter ille est principium actus notionalis et non est illud at tributum.

⁋ Quarto falsum est quod dicit. quod intelligere est ab essentia diuina. inquantum ipsa est intellectus. quia intelligere nullo modo est ab essentia. cum sit ipsa diuina essentia omnibus modis ex natura rei. et ita non plus est intelligere diuinum ab essentia diuina quam essentia diuina ab intelligere divino.

⁋ Si dicatur quod intelligere est actus secundus. ergo saltem secundum modummostrum intelligendi est ab essentia tanquam ab actu primo.

⁋ Dicon quod intelligere diuinum non est actus secundus plus quam essentia diuina. et ideo non est ab essentia diuina. nisi secundum modum intelligendi falsum. quia attribuit rei illud quod sibi repugnat. Unde intelligere quod est deusipse simpliciter repugnat esse a quocumque. secundum quemcumque modum intelligendi. quamuis aliquis circa hoc habuerit falsum modum intelligendi.

⁋ Quinto dicit falsum in secundo ar ticulo. Ubi dicit quod voluntas et natura differuni in causando. quia natura est determinata ad vnum non sic voluntas. quia hoc non potest habere nisi duplicem intellectum. Uel quod natura non potest agere nisi vnum. voluntas autem plura. Uel quod natura non ha bet in ptante sua agere vel non agere et voluntas habet. Primus intellectus est falsus. quia sol produ cit plures effectus et in eodem sicut patet. quia calefacit et illuminat. et in diuersis. sicut patet ma nifeste.

⁋ Preterea. si voluntas tantum posset in vnum tamen contingentur sic quod haberet in ptante sua ferri in illud vel non ferri in illud. adhuc sufficienter distingueretur a natura in causando. ergo quia natu ra possit tantum in vnum. et voluntas in plura. non fa cit per se ad hoc quod distinguantur in modo causan di.

⁋ Similiter si dicas quod voluntas potest in plu ra non autem natura. Aut intelligis quod potest in plures volitiones. vel in plures actus sequentes vo litionem. Non primo modo. quia respectu istarum secundum istos voluntas est tantum passiua non actiua. sed natura potest in multa passiue. quia a diuersis potest recipere diuersa. sicut voluntas a diuersis obiectis recipit volitiones. ergo per hoc non distinguitur a natura in modo causandi. Si secundo modo. et in illos actus exteriores non fertur voluntas nisi me diante actu interiori. ergo voluntas non potest in plu ra nisi per diuersa in ea recepta. sed sic potest natu ra in plura. quia idem subiectum habens diuersa prin cipia actiua potest in diuersa.

⁋ Si dicatur quod voli tio non est principium eliciendi actum exteriorem sed sola voluntas. Contra. sicut frequenter est acceptum. omne absolutum necessario secundum cursum nature praesuppositum effectui: est causa illius in aliquo genere cause. sed ista volitio necessario praesupponitur effectui secundum cursum nature. ergo est causa in aliquo genere. Aut potest illa differentia inter naturam et voluntatem intelligi secundo modo secundum istum. quia secundum eum voluntas non potest in aliquid nisi iudicatum ab in tellectu. ita quod secundum veritatem iudiciorum in intelle ctu est varietas in voluntate. ergo prima indtera non est in voluntate sed in intellectu. et itaque proba ret quod intellectus non esset principium productiuum sicut quod voluntas.

⁋ Preterea. voluntas est princi pium producendi spictumsecantum. et tamen necessario. ergo ita po terit esse principium producendi filium. quamuis neccessario ergo voluntas non est tantum principium eorum que possunt sic et aliter esse: sed etiam alicuius quod neccessario est. ergo per hoc non potest plus probari quod voluntas non est principium producedi filium quam sprmtusctantum.

⁋ Preterea. voluntas secundum eum respectu finis neccessario determinatur ergo illa differentia no valet.

⁋ Sexto. falsum est quod dicit vel non est ad propositum. scilicet quod effectus assimulatur forme agentis per quam agit. quia quero. Aut ista assimulatio est in genere aut in specie. aut in¬ feriori siue sit analogum siue non

⁋ Primo modo non qui sol agit naturaliter multos effectus qui non habent formam eiusdem rationis cum forma solis

⁋ Simiiiter nec secundo modo. quia substantia est causa accidentis et si militer secundum eum ecouerso accidens est causa substantie non tamen causa accidentalis sed per se causa per illam propositionem omnie absolutum neccessario praesuppositum effectui est per se causa illius in aliquo genere cause

⁋ Si intelligatur tertio modo. ita effectus assimilat forme per quam voluntas agit. sicut forme agentis naturalis. quia certum est quod tam forma quam voluntas agit. quanuis effectus est ens reale et per se in aliquo genere salte quatum ad multos effectus. hoc etiam patet. vii. meth. vbi probat philosophus. quod in generatione artis est produetio aliquo modo vniuoca.

⁋ Preterea quod quod vnius rei non est nisi vna forma naturalis. aut intelligit de forma accidentali aut substantiali. Non de forma substantiali. Tum quia ille multe sunt. Tum quia respectu multarum operationum illa non est principium et ratio agendi. sed accidentalis. Nec de ad cidentali. Tum quia multe sunt forme accidentales vnius rei. Tum quia illi forme frequenter non assimilatur effectus sed magis principaliter ipsi forme substantiali.

⁋ Preterea quod dicit quod agens natura. est facit quale ipsum est. si dicatur secundum formam specie ficam. hoc est simpliciter falsum. quia tunc sol non faceret nisi solem. Si secundum genus vel secundum aliquod superius. hoc est certum quod agens naturale facit rem naturalem. et hoc potest concedi. sed nihil ad propositum. quia ita voluntas facit vnam rem realem.

⁋ Preterea quod dicit quod forma per quandam voluntas agit non est tantum vna. sed plures rationes intellecte. et ideo non determinatur ad vnum. Contra rationes aut sunt plura entia realia. aut plura entia rationis. si sint plura etia realia. et omne ens reale aliud a voluntate naturaliter respicit esse producipberse ab illo alio cuius est ratio pro ducendi. ergo illa que fiunt a voluntate mediantibus illis rationibus ita naruraliter fierent sicut quecumque alia. Similiter tunc voluntas non esset magis indeterminata quam quodcumque quod potest recipere diuersa princi pia agendi vel quam sol qui potest cum diuersis causis particularitur concurrere ad diuersos effectus. et cum diuersis materiis concurrit ad effectus contrarios Similiter si voluntas haberet tantum vnam rationem intellectiuam posset agere et non agere. ad hoc ergo non facit pluralitas rationum

⁋ Atecedens patet. quia aliter non esset maior indifferentia in voluntate quam in appetitum sensiti uo. quia appetitus sensitiuus secundum diuersas dispo sitiones corporis potest in diuersa. Unde illud idem quod prosequitur quando est in vna dispositone. fugit quando est in alia. et econuerso.

⁋ Si dicatur quod ille rationes intellecte sunt diuersa entia rationis. Contra. ens rationis non est principium entis realis quamuis aliquando inquiritur quod sit cognitum. et tunc ipsa cognitio est principium agendi et non ipsum cognitum. Similiter ens rationis si principiat. ita naturaliter est ratio principiandi sicut quodcumque ens reale. ergo illa indterna non potest esse propter diuersas rationes quaescumque intellectas. sed est primo ipsius voluntatis. que absque habitis quibuicumque rationibus potest hoc et suum oppositum.

⁋ Ido dico consequenter ad praecedentia. quod sic dicendo pat genuit filium vo luntate. lu voluntate potest teneri aduerbialiter. et hoc duplicit vel secundum quod est idem quod voluntarie. Uel secundum quod est idem quod contingenter. Primo modo idem estdeus genuit filium voluntate. et volens genuit vel voluit generare. et sic est concedendum quod deus ge nuit filium voluntate. Secundo modo dico quod pater no genuit filium voluntate. quia non genuit filium contingenter. et sub illo intellectu tractat magister sententiarum istam questionem. An pater genuit filium voluntate. hoc patet per magistrum lid ist distinctione quinta. Ubi dicit sic. Uerba quibus dictum est quod deus pater nec volens nec nolens est deus. nec no lens nec volens genuit filium. sine voluntate vel necessitate ex tali sensu mihi videntur accipienda. vt voluntatem precedentem vel accedentem sup ple patri de nouo intelligamus. qualiter eunomius intelligebat. non enim ipse est deus voluntate. voluntate precedente vel efficiente. vel volens prius quam deus. nec voluntate praecedente vel accedente genuit filium. Nec prius volens quam generans ge nuit filium. Uolens tamen genuit sicut potens genuit et sapies genuit. et bonus genuit. et huiusmodi. Sic intetio quaestionis secundum quod eam sancti contra hereticos acceperunt est querere. An pater contingeter ita quod prius fuit volens et deliberauit an deberet generare genuit filium. Uel quod de nouo habuit voluntate generandi. et tunc genuit et non ante. quia ante non habuit talem voluntatem. et sic dico cum magistro et sanctis quod pater non genuit filium voluntate. Uolens tamen genuit.

⁋ Secundo dico euo iy voluntate potest teneri nominaliter. et hoc duplici ter. quia iste ablatiuus potest construi in ratione alicuius formaliter denominantis. sicut dicimus quod hic est albus albedine. et calor calefacit calefactione et potest construi in ratione alicuius principii. sicut dicimus quod ignis calefacit calore et vuibile aliquod disgregat albedine. quia calor est principium elicitiuum calefactionis et albedo disgregatonis Primo modo dico quod pater non genuit iilium vo lutate. nec intellectu. nec natura sed generatio ne

⁋ Non enim dicitur deus denominatiue generans a voluntate. sicut dicitur aliquis a fortitudine fortis. et a calore calidus. sed dicitur a generatione generans. sicut dicitur a calefactione calefaciens. Secundo modo sic tractare questionem magis spe ctat ad sequentem distinctionem. ideo relinquatur vsque alias. Ad argumentum principale dico quod filius non est praeuolitus. nec praecognitus ante pro ductionem et maxime tali precognitione et pre uolitione qualis requiritur ad hoc quod aliquid producatur secundum exemplar.

⁋ Argumentum in oppo situm procedit de voluntate secundum quod est idem quod con tingenter vel de voluntate includente nouitatem