Quaestio 1

Distinctionis septime. Questio prima. CIrca distinctio nem septimam quero. Utrum potentia generandi in patre sit aliquid absolutum vel respectiuum.

⁋ Quod non absolutum videtur qui in quocumque inuenitur potentia generandi non impedita illud potest generare. sed in filio est omne absolutum quod in patre. ergo potentia generandi esset in filio. et non potest impediri. qui omne impedimentum sonat imperfectionem. ergo filius posset generare. quod est manifeste falsum.

⁋ Preterea omnis productio est ab aliquo principio distinctiuo generantis a generato. quia aliter posset idem producere se. sed nihil absolutum in diuinis est distinctiuum patris et fili. ergo etc.

⁋ Ad op positum secundum damascenum. generatio est opus nature et non nisi elicitiue. ergo natura quae est absoluta est prin cipium et potentia generandi.

⁋ Ad questionem dicitur quod potentia generandi non est relatio. sed natura diuina. Nam illud proprie dicitur potentia in quocunque agente. quo agens agit. omne autem producens aliquid per suam actionem producit sibi simile quantum ad for mam qua agit. sicut homo genitus est similis homini generanti in natura humana. cuius virtute pater potest generare hominem. illud ergo est potentia generatiua in aliquo generato in quo genitum assimula tur generanti. filius aut dei assimilatur patri gignenti in natura diuina. Dicitur ergo quod potentia generandi principaliter significat esentiam diuinam. non autem tamen relationem nec etiam essentiam inquantum est idem re lationi vt significet ex quo vtrumque. licet enim paternitas vt forma patris significetur. est tamen proprietas personalis habens se ad personam patris vt forma indi uidualis ad aliquod indiuiduum creatum. forma indiuidualis in rebus creatis constituit personam generantem. non est autem quo generans generat. alioqui sortes generaret sortem. Unde nec paternitas potest intelligi vt quo pater generat. sed vt constituens personam generantis. alioquin pater generaret patrem sed illud quo pater generat est natura diuina in qua sibi filius simulatur secundum damascenum: et ideo poten tia generandi in recto significat naturam diuinam sed in obliquo relationem.

⁋ Sed iste opinans multipliciter deficit. Primo quia contradicit sibiip si. Dicit enim alibi quod proprietas realiter sit ipsa essen tia. essentia secundum quod est paternitas est principium huius actus qui est generare. non sicut agens. sed sicut quo agitur.

⁋ Sed ex isto arguo primo sic. Illud quo agitur est principium illius actus. sed paternitas parte est illud quo agitur. ergo etc.

⁋ Preterea sapientia est principium illius actus qui egreditur ab essentia secundum quod essentia est sapientia et voluntas est principium illius actus qui egreditur ab essentia secundum quod essentia est voluntas. ergo paterni tas est principium illius actus qui egreditur ab essentia secundum quod essentia est paternitas. sed per te essen tia: secundum quod est paternitas est principium illius actus qui est generare. ergo simpliciter est principium illius actus. Preterea alibi dicit quod principium elicitiuum generationis includit vtrumque. sed nihil includit vtrumquod nisi persona. ergo est persona principium elicitiuum generationis.

⁋ Secundo deficit. quia ratio sua non valet. quia quando dicitur quod agens producit sibi simile quantum ad formam qua agit quero quo accipit ibi simile aut secundum speciem specialissimam. et hoc est simpliciter falsum. Tum quia sol producit vermen et similiter calorem et asinus mulum. Tum quia secundum eum accidens est ratio agendi in productione forme substantialis. Et si dicatur quod accidens non agit nisi in virtute substantie

⁋ Eadem facilitate nisi aliud obstaret posset dici quod relatio esset principium elicitiuum tamen virtute essentie. ergo non omne agens produ cit sibi simile quantum ad similitudine specificam Nec potest dici secundum genus vel secundum proportionem. quia isto modo filiatio assimilatur paternitati nec minus assimilatur sibi quam forma vermis assimilatur forme solis qua agit

⁋ Preterea si propter hoc essentia est principium generandi. quia est illud in quo assimulantur generans et generatum ergo illud in quo genitum et ge nitum assimilantur maxime. maxime esset ratio agendi. sed in creaturis frequenter generans et generatum magis assimilantur in materia. que est eiusdem rationis in eis quam in formis que sunt alteri us rationis ergo ibi materia esset magis ratio agendi quam forma specifica.

⁋ Preterea exemplum suum de homine generante hominem est ad oppositum. quia ibi non quelibet natura in qua assimilantur est ratio agendi. quia tunc anima intellectiua esset ratio generandi

⁋ Preterea falsum dicit quando postea dicit quod forma indiuidualis non est illud quo generans generat. quia per istum nihil est in actu extra animam nisi indiuiduum sed secundum istos vnumquodque agit secundum quod est in actu ergo illud per quod maxime est in actu maxime aget. sed maxime vnumquodque est in actu per forma indiuidualem. ergo per formam indiuidualem maxime agit.

⁋ hoc confirmatur per philosophum. v. phi. et v. meth. Sicut causa vniuersalis ad effectum vniversalem. ita causa particularis: ad effectum particularem. sed vnumquodque generatur secundum quod distinguitur a generante. quia aliter idem posset causare se. ergo agens per illud agit in quo distinguitur a generato. et hoc est verum vniversaliter in creaturis.

⁋ Preterea. aut for ma indiuidualis est forma substantialis. aut forma ac¬ cidentalis. Si substantialis et illa est ratio agendi: saltem principalis. ergo forma indiuidualis est illud quo generans generat.

⁋ Si sic forma accidentalits et illa per te est ratio agendi saltem instrumentalis ergo forma indiudualis est illud quo generans ge nerat.

⁋ Preterea. quod dicit. quod si forma indiuidaliter esset illud quo generans generat. quod tunc sortes generaret sortem. hoc non valet quia forma solis est illud quo sol producit. et tamen non sequitur. igitur sol producit solem. Similiter diuinitas vel aliquid intrinse cum deo est illud quo deus creat. ergo deus creat deum vel diuinitatem vel aliquid intrinsecum deo non sequitur.

⁋ Preterea. nihil est ratio generandi nisi haec forma. ergo hec forma esset ratio generandi hanc for mam.

⁋ Preterea. quecumque forma sit ratio generandi il la est simpliciter distincta a forma generati in creaturis. ergo distinctum principium est ratio producendi distinctu. ergo quantumcunque forma indiuidualis sit ratio agendi. non oportet quod sit ratio generandi eandem formam indiuidualem. sed sufficit quod sit ratio generandi aliam formam indiuidualem vel aliud aliquod indiui duum. et ita sortes quamuis agat per formam suam indiui dualem. non oportet quod generet sortem. sed sufficit quod generet vnum aliud indiuiduum. Et eodem modo quamuis paternitas esset ratio generandi. non propi ea oporteret quod pater generaret patrem. sed sufficeret nisi aliud obstaret quod pater generaret aliam personam scilicet filium.

⁋ hoc confirmatur per philosophum. vii. vel quento metha. Ubi vult quod hoc indiuiduum sit ab hoc indiuiduo. et quod talia vniversalia nihil faciunt ad ge nerationem. cum generationes et operationes sint sin gularium.

⁋ Aliter dicitur quod in diuinis vltra primam essentiam deitatis nihil aliud dicitur neque secundum rem neque secundum rationem veridicam intelligendi nisi respe ctus. siue in attributis substantialibus. siue in rationibus perfectionum aut ydearum. siue in ipsis notionibus et proprietatibus personarum. Respectus autem secundum philosophum quento phi. nec est per se principium actionis nec est terminus. sed illo quo agens formaliter agit est principium per se elicitiuum actionis et est aliquid po sitiuum reale. ergo essentia est principium eliciendi omnes diuinas operationes vel actiones. quamuis respectu nullius sit quod sed quo tantum. quia tamen huiusmodi actiones sunt differentes inter se. et non est differentia in actionibus nisiex differentia ex parte principii elicitiui. et non est differentia in essentia dei nisi propter respectus aduenientes. eg oportet essentiam differre in se per tales respectus qui circa essentiam duo faciunt. vnum vt per impos esset tia respiciat actus. et quasi inclinationem habeat ad ipsos actus eliciendos. quia ex hoc quod secundum se est aliquid absolutum. nullum secundum se respicit actum elicien dum. et nullo modo potest est esse ratio agendi ipsum actum nisi aliquo modo ipsum respiceret et ad ipsum ordinaretur. Aliud vero faciunt praedicti respectus circa essentiam. vt penes differentiam ipsorum. ipsi essentie determinentur actus differentes. cum se nullum omnino sibi determinet. et ideo nullum determinate eliceret nisi ab aliquo determinaretur. sic ergo diuina essentia est ratio eliciendi omnes actiones. sed respectus diuersorum modorum potentie sunt rationes determinandi. Unde sicut materia nullum ordinem habet ad formam et ad pati recipiendo aliquid in se nisi per rationem potentie passiue. in nuda tamen substantia sua formas recipit. et illa potentia materie non est alia res absoluta ab ipsa potentia materie secundum Com men. de substantia orbis. sed ipsa materia ex se et secundum suam substantiam subintrat rationem respectus sic essentia diuina nullum ordinem habet ad actum qui est agere simpliciter. nisi per rationem potentie actiue pure. tamen substantia sua est ratio eliciendi omnem actum. et ideo ista potentia in essentia diuina fundata non est ali ud aliquid realiter ab ipsa essentia. sed est solum respectus sumptus in ipsa diuina essentia. In speciali ergo dicitur quod actum intelligendi elicit ipsa diuinalessentia. inquantum habet in se respe ctum importatum per rationem veri. non tamen quod respectus veritatis sit obiectum intellectus. Actum autem volendi elicit diuina essentia inquantum habet respectum importatum per ratio nem boni cogniti. Similiter actum generandi filium elicit diuina essentia. vt habet esse in pa tre. sub ratione respectus importati nomine po tentie generandi actiue. et sic de actu spirandi et actu creationis elicit communiter in tribus personis. vt habet esse in ipsis sub ratione respectus importati nomine voluntatis libere voluntatis ad opposita.

⁋ Contra istum modum ponendi arguo primo per dicta sua alibi quod contradicat sibiipsi. quia alibi exponens se dicit sic. cum querirur vtrum ratio generandi in patre tanquam principium quo agit pater in generando sit ipsa diuina essentia vel proprietas persone aliqua. vel paternitas non intelligitur. questio ista. Utrum ratio illa sit ipsa essentia tanquam aliquid seorsum ab essentia quod non est ipsa essentia. sed intelligitur vtrum essentia ip sa sub ratione qua essentia. vel sub ratione qua proprietas aliqua sit principium quo pater generat. hoc supposito respondet ad questionem dicendo totum contrarium illi quod modo dictum est et vt patebit euidenter retitando ver ba sua. Unde dicit sic. Dicendum est ergo ad questionem quod pater non generat nisi sibi similem. vt deus deum. et hoc non nisi distinctum a se. quia nullus assimilatur sibiipsi. ratio ergo generandi qua pater generat in se debet com plecti geminam rationem. et rationem qua si milantur. et rationem qua distinguit. ita quod principa lis et completiua ratio generandi sit illa qua distinguit similata. ratio autem qua assimilat est essentia. et hoc non simpliciter vt essentia. sed vt habet esse in supposito singulari vt in patre⁋ Ro autem quae distinguit est paterna proprietas patris constitutiua. illa scilicet que secundum rationem intelligendi primo est constituti ua. et deinde principium eliciendi actum generationis. et sequitur. sub ratione qua est principium elicitiuum actus generandi. et innominata est. et circumloquitur per potentiam generatiuam. Item post dicit quod essen tia non est ratio generandi. nisi vt induit rationem proprie tatis. Item post. et quia quod attribuitur ipsi essen tie ratione qua induitrioem proprietatis. principalius attribuitur proprietati vt proprietas. quam ipsi essentie viessentia. Idcirco absolute dicendum quod ratio generandi in patre potius est proprietas quam essentia. Item post dicit quod pater principaliter generat per paternam proprietatem qua distinguit a se genitum. Ecce quam expresse dicit oppositum illius quod est primo recitatum. scilicet quod proprietas est principalis ratio gene randi. quia est principium elicitiuum actus generandi Quod essentia non est ratio generandi. nisi vt induit ra tionem proprietatis. Quod ratio generandi principalius attribuitur proprietati quam essentie. Quod pater principaliter genuit proprietate

⁋ Nullum istorum potest competere rationi tantum determinatiue. ergo praeter essentiam que est elicitiua est ponere aliquid aliud elicitiuum.

⁋ Secundo arguo conclusio dicta ex pone predi cta. Primo quod dicit quod respectus nec est princi pium actionis nec terminus. hoc est falsum secundum eum. tam in creaturis quam in deo. In creatur patet quod habet concedere quod solus respectus de genere vbi aecquiritur per motum localem. Similiter si deus vniret sibi de nouo naturam meam vel tuam illius incarnatio nis terminus esset solus respectus. quia nihil esset de nouo nisi respectus. Similiter habet ipse hoc negare in deo. quia vbicumque ad generationem concurrit quasi mate ria ibidem concurrit aliquid quod est forma. et illud erit terminus formalis. si materia vel quasi materia non sit terminus formalis. sed per te in generatione divina est essentia quasi materia et relatio quasi forma. et essentia non est terminus formalis. ergo ipsa relatio est terminus formalis. ergo secundum eum respectus potest esse terminus alicuius actionis.

⁋ Tertio ondo quod nullus respectus est sic requisitus ad hoc quod actus diuersi eliciantur. primo quia sol causat diuersa sine tali variatione. probo. quia si sint tales respectus in sole ad diuersa causabilia. aut sunt respectus reales aut tantum rationis. Si reales aut manent ante productionem effectuum aut non. Si sic hoc est impossibile. quia termini illorum respectuum non possunt esse nisi illi effectus sint. sed respectu non existen tis nullus est respectus realis. ergo sol non habet diuersos respectus respectu diuersorum effectum um producibilium qui nondum sunt. Si non sunt nisi dum sunt effectus. ergo effectus sunt prio res naturaliter. ergo isti respectus non sunt primi ipsis effectibus determinantes agens ad istos est fectus. quia prius naturaliter est illud quod potest esse alio non existente et non econuerso. sed isti effectus cum possunt manere sine isto agente secundo. possunt manere sine illis respectibus illius agentis. et ipsi respectus non possunt manere sine illis effectibus. ergo isti respectus sunt posteriores naturaliter. ergo non determinat agens ad istos effectus. Si autem respectus sint entia rationis. et ad actionem agentis naturalis quod agit sine cognitione nihil facit ens rationis. ergo isti respectus in nullo de terminant solem ad effectus suos. si ergo sol sine tali bus respectibus potest in plures operationes multofortius et deus

⁋ Preterea quero de istis respectibus aut sunt formaliter et subiectiue in deo aut tantum ob iectine. si primo modo. ergo essent plures respe ctus reales quam ibi ponuntur communiter. puta respectus essentie ad intelligere et velle. et sic de aliis. Si sint ibi tantum obiectiue. ergo nihil faciunt ad actum realem

⁋ Preterea si principium elicitiuum opera tionis realis. ita principium determinatiuum ad actum realem est aliquid reale. sed isti respectus ad intelligere et velle et ad creaturam non sunt rea les. ergo non determinant ad actus reales. Ex istis patet quod falsum est quod essentia per istos respectus respicit actiones diuersas. nec per eos habet inclinationem ad eas eliciendas. quia nullum ens reale re spicit aliud tanquam principium eius reale per aliquid rationis. nec multomagis inclinatur per ens rationis quamuis praedicte conditiones possint competere notitie etis rationis aliquando.

⁋ Preterea quod dicit de materia quod materia habet tales respectus est simplicitur falsum. quia materia non habet tales respectus rea les sicut nec actiuum naturale. quia termini qui ponerentur respectuum sunt simpliciter non existentes Nec respectus rationis faciunt aliquid ad hoc quod materia recipiat vel non recipiat.

⁋ Preterea quod dicit quod essentia diuina elicit actum intelgendi etc. hic dicuntur tria falsa. Primum quod in telligere diuinum elicitur ab essentia. quia illud quod est idem omnibus modis ex natura rei cum essentia non potest elici ab essentia. tunc enim idem eliceretur a se quod est impossibile Sed secundum veritatem. et secundum istum intelligere diuinum nul o modo a parte rei distinguitur ab essentia di uina. ergo non elicitur ab ea.

⁋ Si dicatur quod quanuis sunt realiter idem. tamen differunt secundum rationem et secundum modum significandi. et propter hoc potest vnum esse elicitiuum alterius. hoc non valet. quia si tantum differant ratione. non est maior ratio quod hoc eliciatur ab hoc quam econuerso Similiter quero pro quo stat hic intelligere. quando dicitur quod intelligere elicitur ab essentia diuina aut pro re. aut pro aliquo ente rationis. si pro re falsa est. quia nulla res ibi elicitur. si pro ente rationis. nihil est ad propositum.

⁋ Preterea nihil debet attribui enti reali propter fabricationem intellectus. nisi praedicata importantia tales fabricationes vel operationes intellectus vel aliqua sequentia ex talibus operationibus intellectus. Uerbi gratia. quamuis propter operationem intellectus circa aliquod obiectum vel aliqua obiecta possit dici quod ista res intelligitur. vel est praedicatum vel subiectum vel esti matum. et sic de aliis praedicatis importantibus actum intelligendi. vel aliquid denominabile. vel presuppo nens vel vario modo respiciens actum intelligendi. tamen quod propter quamcumque operationem intellectus circa hominem et albedinem vel alias res. homo di catur albus vel niger vel calidus vel musicus et sic de aliis praedicatis non importantibus actus intelligendi est impossibile.

⁋ Nunc autem elici causari mouere vel moueri prius posterius et sic de aliis. non important actus intelligendi nec aliqua respici entia actus intelligendi. sicut intentiones logice important. ergo propter nullum actum intelligendi circa aliquod debet dici ipsum mouere. nisi forte ad actum intelligendi vel elici ab aliquo. vel causari ab aliquo nisi falso intellectu. et eadem ratione propter distinctionem rationis nunquam debent talia praedicata attribui rei. respectu cuiuscumque rei. ergo propter nullam distinctionem rationis debet dici quod intellige re elicitur ab essentia divinanisi eliceretur sine omni distinctione rationis. ita: quod distinctio rationis nihil faciet ad hoc

⁋ Ex isto patet quod aliud falsum dicitur ibidenquamuis non sit recitatum scilicet quod aliquid mouet intellectum vel voluntatem diuinam. quia hoc simpliciter repugnat intellectui divino et voluntati moueri a quo cumque obiecto. quia hoc sonaret in imperfectionem.

⁋ Etia falsum est quod dicitur. quod respectus veritatis vel bo ni non est cognitus ab intellectu. quamuis etc. quia ille respectus veritatis cum sit respectus rationis secundum eum non potest habere nisi esse obiectiuum sed nihil habet esse obiectiuum nisi cognitum vel volitum. ergo si sit quaecumque talis respectus oret quod terminet actum intelligendi vel voluntatis.

⁋ Ideo dico aliter ad quaonem quod generatio potest accipi actiue vel passiue. et ideo primo ostendam quod proprietas personalis non est principium elicitiuum gnationis actiue.

⁋ Secundo quod nec genera tionis passiue.

⁋ Tertio quod nullus respectus est principium elicitiuum vel determinatiuum. nec generationis actiue nec passiue.

⁋ Quarto quid est illud quod est principium elicitiuum generationis et quo pouen dum est principium elicitiuum.

⁋ Primum probo sic. quia nihil est principium elicitiuum suupsius. sed proprietas personalis ipsius patris et ipsa generatio actiua sunt idem omnibus modis ex natura rei. quod alias ostendetur. ergo etc. Potest tamen hoc modo persuaderi. quoniam nihil ponem dum est esse non idem in divinis cum aliquo nisi quod potest esse in alia quadam persona in qua non est illud vel econuerso. propter hoc enim quod essentia est in filio et non paternitas. vel quia essentia est filius et pater non est filius. ideo non sunt idem formaliter essentia et pater. Idem argumentum est de spiratione actiua et de prnitate. sed nihil est proprietas personalis patris quin sit generatio actiua. nec econuerso. nec in alia persona est propraetas personalis patris quin in eadem sit gnratio acti ua et econuerso. ergo sunt idem omnibus modis ex natura rei propter identitatem realem cum essentia. ergo vnum non est principium elicitiuum alterius.

⁋ Preterea vbi na ta est haberi velesse relatio origis. ibi illa relatio. origis fundatur super principium elicitiuum origis. sed in patre est relatio origis. ergo illa fundatur super principiim elicitiuum. sed illa non fundatur super proprietatem perso nalem. Tum quia ipsa proprietas personalis est relatio origis Tum quia fundamentum talis respectus debet esse absolutum ergo illa proprietas personalis non est principium elicitiuum

⁋ Secudum probo. quia idem est principium elicitiuum generationis actiue et passiue. sed proprietas personalis non est principium elicitiuum generatonis actiue. ergo nec generatio nis passiue

⁋ Tertium probo. quia nullus respectus rationis potest esse principium elicitiuum vel determinatiuum alicuius actionis realis. sicut nec ens aliquod rationis. et hoc maxime est verum. quando agens non praecognoscit illud quod debet operari. qualiter est in divinis. quia pater non an cognoscit filium quam producit eum. nec etiam respectus realis potest esse principium elicitiuum vel determinatiuum. sicut prius probatum est. ergo nullus respectus est ibi principium elicitiuum vel determinatiuum

⁋ Circa quartum dico quod sicut ratio causandi est illud quod existens in aliquo vel in se potest esse causa effectus omni illo quod non est causa eiusdem effectus circum scri pto. vel quod requiritur ad esse alterius. quod non constitu itur ex ipsa causatione seu causato. ita principium elicitium alicuius actionis vel passionis vel productionis est illud quod neccessario et per se requiritur ad illam productionem. et non constituitur nec ex productione nec ex producto. Et quia sola essentia divina requiritur ad gnationem actiuam et passiuam et spirationem actiuam et passiuam vel saltem solum aliquid absolutum isto mo ido praecise aliquid absolutum est ratio eliciendi istas productiones tam actiuas quam passiuas. Sed quia ista essentia a nulla istarum realiter distinguitur. et semper interprincipium et principiatum est realis distinctio. ideo essentia non esquod agit. sed est quo agit. Et quia non ob stante identitate reali inter essentiam et istas productio nes. tamen propter distinctionem realem istarum productionum inter se constituit cum ipsis supposita distincta realiter. et ideo vnum illorum erit producens et aliud productum. absolutum tamen est ratio eliciedi. quia nihil est ibi nisi absolu tum praeter istas productiones

⁋ Circa praedicta sunt aliqua dubia. Primum. quia videtur quod ista productio no sit elicita.

⁋ hoc probatur sic. realitas paternitatis non potest esse res quae capiat suam realitatem aliunde. si enim caperettunc pater constitueretur formaliter per rem productam vel elicitam accipientem aliunde orginaliter entitatem. et per consequens pater erit aliquid origina tum et productum cum sua forma sit producta et origina ta. quod omnino erroneum est et absurdum.

⁋ Preterea si generare sit aliquid elicitum aut elicitur ab essentia. aut a patre. non a patre. quia nulla res elicit suum formale constitutiuum. Nec ab essentia. quia tunc di stingueretur realiter ab ipsa diuinitate. idem enim non elicit se. nec est causa sibi vt sit. Alie rationes fiunt ad eandem conclusionem. quia tamen habent eandem difficul atem dimitto eas.

⁋ Secundum dubium ante possit vere concedi quod generatiopassiua est producta. potest enim videri quod sic. quia habet simpliciter esse et non a se. quia tunc filius haberet aliquid a se nec est in aliquo nisi in filio. ergo est vere producta

⁋ Similiter sicut essentia se habet ad tres personas. ita generatio passiua ad filium. quicquid couenit tribus personis simul. conuenit essen tie. ergo quicqud conuenit filio conuenit generationipassiue. ergo sicut filius producitur. ita generatio passiua producitur

⁋ Tertium dubium. quia videtur quod essentia non sit principium elicitiuum sed persona primo. quia ratio agendi potest agere omni alio circumscripto. ergo sibi verissime competit quod sit agens. ergo essentie si sit principium elicitiuum verissime conuenit quod sit generans. sed hoc est manifeste falsum ergo etc

⁋ Preterea terminus formalis productonis et principium elicitiuum proportionantur inter se. ergo sicut persona secundum praedicta est terminus formalis. ita erit principium elicitiuum. et per consequens non absolutum Quartum dubium est. quia videtur quod relatio sit principium elicitiuum et non absolutum. Primo. quia omni forme debetur aliqua operatio. ergo relationi debetur aliqua operatio et non nisiproductio ad intra. ergo etc

⁋ Confirmatur. quia propria operatio est a propria forma. ergo generatio que est propria ipsi patri est a propria forma ipsius patris. Quintum dubium. quia videtur quod relatio sit principium determinatiuum saltem.

⁋ hoc probatur. quia illud quod est quoquomodo indeterminatum eo modo quo est indeterminatum ad hoc quod exeat in actum requirit super se aliqunam determinationem. sed essen tia diuina est indeterminata respectu diuerso rum actuum eliciendorum. ergo requirit aliquam determinationem sed per nihil potest determinari nisi per respectus. ergo etc.

⁋ Preterea quod non est principium formale nisi per hoc quod est aliquid suppositi. neccessario si ex se non determinat se vt sit suppositum recipit aliquam determinationem a sup posito ad hoc quod sit principium formale. sed essentia diuina non est principium formale elicitiuum generationis nisi ex hoc quod est aliquid suppositi patris. et non determinat se ex se vt sit suppositum patris. qui tunc non esset suppositum filii. ergo a patre reci pit aliquam determinationem.

⁋ Preterea quod non potest exire in actum alio circuscripto seipsum non potest determinare ad actionem. sed essentia non potest exire in actum generationis circumscripto omni respectu. ergo per respectum determinatur.

⁋ Preterea omne principium productiuum siue elicitiuum inquantum est illud quo aliquid producit actiue. est incompossibile producto. ergo essentia inquantum pater ea producit actiue est incompossibilis filio producto. sed ipsa absolute accepta non est incompossibilis filio. ergo ipsa vt principium elicitiuum dicit aliquem respectu saltem determinantem incompossibilem filio.

⁋ Ad primum dico quod equiuocatio est de elicitiuo vel eli cito. Aliquid enim dicitur elicitum. quia est aliquid vere productum ab aliquo. et sic dicimus quod calor est elici tus ab igne. quamuis hoc non sit communiter dictum

⁋ Unde non dicimus communiter quod ignis elicit ignem sed produ cit ignem et elicit actu producendi igne. Similiter calor in igne est principium producendi calorem in ligno. et est principium eliciendi calefactionem qua calefacit lignum. Al ter dicitur aliquid esse elicitum. illud quod denomniat aliquid producere aliud. sicut calefactio dicitur elicita ab igne. quia ignis calefactione denominatur calefacere lignum. et quia pater generatione acti ua dicitur generare filium. ideo dicitur generatio actiua elicitao isto secundo modo. sed non primo modo. quia generatio actiua non est realitas producta. sed est simplicitur improducta. est tamen illud quo formaliter aliquid dicitur generare. et hoc est eam esse elicitam. quia tamen pter eam nihil est nisi essentia. quamuis ipsam essentiam non de nominet vt essentia dicatur ea generare. Dicitur tamen elici ab ipsa essentia. quia nihil aliud ibi concurrit praeter essentiam et personam constitutam per ipsum generare.

⁋ Ista responsio maxime posset confirmari. si vna opinio esset vera de qua dicetur in secundo. scilicet quod actio creature non est aliquid quasi medium inter causam et causatum. et tunc maxime si actio esset in agente. semper agens mutaretur ad aliquam relationem tunc inquam diceretur illa actio elicita. et tamen pre ter terminum absolutum nihil esset productum. Simililer dicimus quod actus creationis elicitur a diuina essentia. et tamen nihil est productum nisi ipsa creatura absoluta. ergo eodem modo potest dici quod generatio actiua est elicita. quamuis non sit producta. Per hoc patet ad argumenta reci tata. Et eodem modo dicendum est ad alia quae fiunt quod procedunt. ac si poneretur quod paternitas vel generatio actiua esset producta vel originata. quod tamen non ponitur. sed dicitur actio elicita modo exposito.

⁋ Ad secundum dico quod generatio est elicita ab essentia. nec ex hoc sequitur quod distinguitur realiter ab essentia. sicut ex hoc quod fundatur in essentia: non sequitur quod distinguitur realiter ab essentia. Unde cum ista relatio sit productio et econuerso. Istam productionem elici ab essentia. non est aliud quod istam relationem fundari in essentia.

⁋ Et quando dicitur idem non elicit se. verum est idem formaliter. quando tamen non sunt idem formaliter non est inconueniens vnum esse elicitiuum et aliud esse elicitum. sicut non est inconueniens vnum esse absolutum et fundamen tum. et aliud esse relationem. non est tamen aliud nisi natura. sed non est idem formaliter.

⁋ Et si queratur quid sit dicendum de virtute sermonis. Dico quod illud vocabulum elicitum sicut vsitatur in quaone raro vel nunquam inuenitur in philosophis vel sanctis. et ideo vten dum est eo sicut homines communiter vtuntur. et si varum vario modo vtantur. sicut iste doctor aliter quam alii vtitur. quantum mihi videtur ex dictis suis hic. quamuis certitudinem de eis non habeam pro eo quod in respicien do dicta sua nunquam ad spacium vnius diei expendi distinguendum est. et tunc secundum varias significationes potest de virtute sermonis vtrumque concedi. et tamen iste quantum mihi apparet ex dictis suis hic non discordat ab aliis nisi in voce. que tamen fuerit in tentio sua nescio.

⁋ Ad secundum dubium videtur difficultas magis consistere in verbis quam in re. Si enim illud praecise dicatur esse productum quod est terminus productionis. et denoinatur a productione. sic ip sa generatio passiua non est producta. si autem illud dicatur productum quod est idem realiter cum termino producto et habet diuersitatem realem ad producens qua liter non habet essentia diuina. et ideo non potest dici nec producens nec producta. Si inquam ita sit. tunc potest dici quod filiatio et generatio passiua est producta. quia est eadem realiter cum filio producto et distin guitur realiter a patre. et ita non videtur inconuenient attribuere filiationi vel generatioi passiue quic quid attribuitur filio propter identitatem realem cum filio. et propter distinctionem ipsius realem a quocum qued realiter distinguitur filius. Et si dicatur quod tunc spiratio actiua posset dici producta in filio. Dico quod non. quia quamuis sit eadem realiter cum filio. est tamen realiter eadem cum patre. et ideo ab eo non producitur sicut nec essentia

⁋ Per ista siue dicatur vno modo siue alio potest responderi ad argumenta. tenendo enim secundum modum concedenda est conclusio illorum argu mentorum. Et posset confirmari iste modus. quia si per impossibile filius de nouo produceretur. ita tamen quod essentia non de nouo capret esse. sicut nec anima in tellectiua si sub ea de nouo crearetur materia. et praia filiatio esset vere producta. quia omne nouum est vere productum. ergo eodem modo quod est in producto et non in producente. nec in aliquo nisi in producto. quamuis non de nouo producatur poterit dici pro ductum. ergo cum filiatio sit huiusmodi. vere poterit dici producta

⁋ Et si dicatur quod si producitur. ergo aliqua productione producitur. ergo essent huiusmodi due productiones. Potest dici quod non producitur aliqua productione que sit aliquid vnum a parte rei quocumque modo distictum ab illa productione. sed sicut creatura crearetur creatione que non est aliquid vnum a parte rei medi¬ um inter creatorem et creaturam. et tamen realiter creatur. sed est hoc vnus conceptus significans diuer simode ipsum deum et rem que creatur. connotando diuersa sicut patebit in secundo. ita ista filiatio produceretur. et tamen sine omni productione media quae dicat respectum siue realem siue rationis. et tunc filiationem produci non est aliud quam esse idem realiter cum filio. et distingui realiter a quocumque distinguitur filius realiter et filium habere esse ad esse patris. et tune non eodem modo accipetur productio cum dicitur generatio passiua producitur. Et cum dicitur filius produ citur generatione passiua. quia in primo non accipitur productio pro aliquo vno. sed est nomen vel conceptus connotatiuus et non respectiuus secundum quod distinguitur a connotatiuo. et in secundo dicit vnam rem que est realiter et formaliter filiatio. et sic accipiunt modo communiter doc. generare vel generationem actiuam vel passiuam. et sic intellexi quicquid prius dixi de generatione et principio elicitiuo ipsius. Te nendo primum modum potest dici quod quamuis habeat esse simpliciter in filio. quia tamen non est terminus talis produ ctionis. relatio non potest dici producta.

⁋ Per idem ad secundum quod aliquid conuenit personis quod non conuenit essentie. sicut esse formaliter suppositum conuenit personis quod non conuenit essentie. et ita posset dici in proposito. quia filiatio non est formaliter terminus productus. sed quae sit causa istius locutionis. diffici le est assignare.

⁋ Ad tertium dubium dicendum quod loquendo de generatione sicut communiter loquuntur doctores. scilicet de aliqua re quae distinguitur realiter ab alia in diuinis. sic principium elicitiuum ipsius est pre cise essentia. non tamen potoest dici generans propter identitatem realem cum producto.

⁋ Ad secundum quod prin cipium elicitiuum et terminus formalis proportionantur qui vtrumque est res. quamuis hoc non semper sufficiat. sed non oportet quod omnem modum essendi habeat vnum quem habet reliquum.

⁋ Ad quartum dico quod quamuis euidenter ap pareat quod relatio non est principium elicitiuum gene rationis. accipiendo generationem pro aliqua vna re. sicut communiter accipiunt doctores. tamen accipiendo generationem illo modo quo accipienda est crea tio. difficile est probare quin generatio actiua sit principium elicitiuum generationis illo modo dicte. et quin generatio passiua sit terminus formalis eiusdem sed sic non sum locutus de termino formali ge nerationis prius. distin. v. sed primo modo tantum Ueruntamen probatur quod relatio nullo modo sit principium elicitiuum generationis. Primo sic omnis relatio videtur eque naturaliter respicere suum proprium correlatiuum. ergo relatio spirandi ita naturaliter respicit suum pro prium correlatiuum. sicut relatio generantis iuum. non distinguuntur autem in diuinis productiones per modum nature et voluntatis. nisi quia principium quo productionis aliter se habet ad productionem et ad productum. quia hoc naturaliter hoc libere. ergo non essent tunc due productiones per modum nature et voluntatis.

⁋ Secundo. quia tunc ea dem relatio esset principium suiipius. quia in patre non est nisi vnica relatio ad filium.

⁋ Tertio. quia tunc paternitas esset simplicitur perfectior filiatione. ma duplicitur probatur.

⁋ Primo quia illud quo producens producit. si non est eiusdem rationis cum forma producti. continet eam virtualiter et est perfectior ea ergo si paternitas est quo pater agit. et non est eius dem rationis cum filiatione. continet filiationem virtualitur et erit perfectior ea

⁋ Secundo quia filiatio non dat filio quod agat. nihil enim nec ad intra nec ad extra producit filius filiatione. ergo si pater paterni tate agit formaliter. paternitas est aliquid perfectius filiatione.

⁋ Item essentia est principium vel potentia generadi. ergo non relatio ages. probatur pri mo sic. quod est perfectionis in principio productiue non tollit ab aliquo rationem principii productiui. sed communicare se in identitate numerali et adequata communica tiue ponit perfectionem in principio productiuo. ergo hoc non tollit ab aliquo rationem principii productiui sed si deus per impossibile generaret alium deum. et ille alius tertium. deitas poneretur principium productiuum alterius et non relatio. quia tunc nec communicaret se in identitate numerali nec communicaret se communicatione adequata sibi in ratione principii productiui. quia diuinitas posset esse principium alterius communicationis puta facte per impossibile secundo deo. ergo cum modo deitas communicetur in identitate numerali et communicatione adequata sibi. ita quod in deitate non potest esse alia concatio numero eiusdem rationis cum ista. sequitur quod multo magis poneretur nunc absolutum esse principium pro ductiuum quam tunc poneretur

⁋ Secundo sic. aliquod abso lutum est terminus formalis. ergo aliquod absolutum est ratio formalis qua agens agit. probatio consequentie. quia impossibile est agens continere terminum formalem productionis. nisi agat forma eque perfecta si vniuoce vel perfectiori si equoce. in diuinis autem nihil est perfectius absoluto. quia absolutum est formaliter infinitum. re latio autem non. ergo etc.

⁋ Item arguitur sic. relatio non est principium nec terminus actionis. v. phisicorum. Sed quicquid sit de conclusione. rationes iste non conclulunt⁋ Prima non. quia concedendum est quod eque naturaliter et eque neccessario producitur spiritus sanctus sicut filius. Nec propter hoc dicitur spiritus sanctus produci magis per modu voluntatis quam filius. quia spiritus sanctus non producetur naturaliter.

⁋ Ad secundum argumentum patet. quod illa generatio non esset aliqua relatio in patre ad filium. si cut nec creatio est aliqua relatio dei ad creaturam sed illa relatio diceret principaliter paternitatem et prem connotando ipsum filium. sicut creans dicit principalie ipsum deum connotando creaturam. cuius esse sequitur ad esse dei.

⁋ Tertium minus valet inter omnia. quia quandocumque aliqua sunt alterius et alterius rationis. non minus se habent sicut perfectius et imperfectius. quam si vnum esset productiuum alterius. quia sicut ostensum est prius. de ratione producentis. nec est quod sit perfectius nec imperfectius ipso producto. et ita si paternitas et filiatio non sint eiusdem rationis. sequitur per illam rationem quod vnum sit perfe ctius alio. Similiter sequeretur quod essentia esset per fectior relatione quod est manifeste falsum. quia tunc relatio esset imperfectior essentia. quod est falsum. qui nihil est imperfectius in deo. consequentia patet. quia quae ratione quando principium productiuum non est eiusdem rationis cum forma producti. illud quo agens agit est perfectius et continet formam producti virtualiter. eadem ratione erit perfectius omni eo. et continebit virtualiter omne illud quod non est eiusdem rationis cum ratione producer di. nec est terminus formalis. hoc patet per ipsum alibi. vbi accipit istam propositionem nulla entitas simplex habetur per generationem nisi sit terminus formalis eius. vel saltem contenta sub termino formali. ergo si essentia sit terminus formalis et non relatio sic contenta. similiter in essentia. et per consequens erit imperfectior ea si praedicta ratio sit bona.

⁋ Dico ergo quod siue paternitas sit principium elicitiuum generationis siue non. non est perfectior filatione propter identitatem realem vtriusque cum eadem essentia numero.

⁋ Si dicatur quod si non sit einsdem rationis. et sit principium elicitiuum. continebit virutualiter filiationem. Dico quod con tinere virtaliter aliquid potest competere imperfectiori. quia continere aliquid virtualiter non est aliud quam hoc esse principium elicitiuum productonis. et illud esse terminum. et hoc potest competere eque perfecto. et ideo concedendum est quod causa vniuoca ita con tinet virutaliter effectum suum sicut causa equiuoca¬

⁋ Ad secundam probationem in illo argumento dico quod quamuis filiatione. nihil ageret. non sequeretur quod filiatio esset impersectior prnitate. sicut non sequitur filius non generat. ergo est imperfectior patre et hoc vtrobique propter identitatem realem omnium cum eadem essentia nu mero.

⁋ Ad aliud dicitur breuiter quod si vnus deus genera ret alium deum. tunc deitas esset ratio generandi qui nulla foret relatio talis que posset esse ratio generandi. si tamen esset ibi relatio eadem realiter cum essentia. posset concedi quod tam essentia quam relatio foret ratio generandi.

⁋ Ad aliud patet prius. dist. v. si tamen teneatur quod nullo modo relatio sit prin cipium elicitiuum potest responderi ad rationes quia non quelibet forma habet operationem talem. nec oportet quod propria operatio sit a propria forma et maxime quando ipsamet operatio est propria forma. ita esset in proposito. quia illa operatio esset propria forma sup positi illo modo quae est ibi propria forma. Ab vltimum a gu. pro illa opinione diceretur leuitur quod aliqua relatio potest esse principium et terminus actionis. sicut patet. quia relatio. potest esse principium mouens ad intellectionem suiipi us. et ad volitionem suupius. quis tamen sit intellectus philosophi alias patebit.

⁋ Ad quantum dubium dico¬ quod siue relatio sit principium elicitiuum siue non. non est principium determinatiuum. quia vane et superflue ponuntur tales respectus determinantes. si enim tales respectus ponantur adhuc essentia est in determinata ad illos respectus. cum illa secundum se et absolute sit vnica et respectus sint plures. ergo oportet quod determinetur ad alios respectus per alios respectus. et sic in infinitum vel si potest ex se determinari ad plures respectus eadem ratione po terit ex se determinari ad illos actus. et ita supflue ponuntur tales respectus.

⁋ Ad primum in co trarium dico quod indeterminatum est duplex. quoddam est indeterminatum quod est illimitatum et commune: quod dam est indeterminatum. quia non est ex se sufficiens Primo modo indeterminatum non recipit aliquam determinationem. quia numquam debet esse determinatum. sed semper debet esse illimitatum et commune. sicut sol est indeterminatus ad producendum plures effe ctus. et per hoc quod producit vnum effectum non limitatur ad illum. nec sibi appropriatur sed essentialiter manet indeterminatus. et isto modo est essentia indeterminata. Aliter dicitur indeterminam tum. quia non est ex se sufficiens ad aliquod sed cum vno facit determinate vnum. vel determinatur ad vnum et per aliud: aliud. sicut voluntas ante actum onem volendi est indeterminata: ad mouendum corpus tali motu vel tali. quia ex se sine volitione de terminata non exit. nec potest esse sufficiens ad exeum dum in istum actum vel illum. et ideo per istam volitionem determinatur ad istum effectum. et per aliam volitionem determinatur ad alium effectum. et tunc bene requi ritur aliquid determinatum. sed non oportet quod semper illud determinatiuum sit receptum in aliquo de terminato. sed aliquando potest esse aliquid extrin secum. puta alia causa partialis extrinseca necessario requisita. sed isto modo non est essentia indeterminata. sed tantum primo modo.

⁋ Ad secundum dico quod posito quod essentia non esset principium for male. nisi ex hoc quod est aliquid suppositi. bene requaereretur aliquid aliud ad hoc quod essentia esset principium formale. non tanquam determinatinum et oreuium generationi. sed tanquam actio vel productio cuius illud principium formale deberet esse principium elicitiuum. quia nihil est in supposito ni si essentia: et illa generatio cuius est principium elicitiuum. et ideo quando dicitur quod essentia non est prin cipium formale. nisi vt est aliquid suppositi. ista propositio potest intelligi et bene et male. si enim intelligatur quod requiritur aliquid suppositi tamquam prieo uium supposito vel generationi. sic est simplici ter falsa. quia nihil est preuium nec aliquid quocumque modo distinctum a supposito et a generatione illa nisi essentia praecise. Si autem intelligatur quod non est principium elicitiuum sine supposito. verum est. sic enim nihil est causa sine causato. non tamen illud causatum est determinatiuum cause ad illud causa tum. Unde sicut nihil potest esse causans formaliter sine causato. et tamen causatum non est elicitiuum nec determinatiuum sed est effectus productus. ita essentia non potest esse principium elicitiuum sine generatione. et ideo sine supposito. et tamen nec suppostum nec generatio nec aliquis respectus est elici tiuum nec determinatiuum. sed generatio est actio elicita modo praedicto. et suprpositum est constitutu per illam generationem.

⁋ Ad tertium dico quod illud quod non potest exire in actum omni alio circumscripto quod non est actus. nec constitutum per actum non potest se determinare ad actum. nunc autem essen tia potest esse principium elicitiuum circumscripto respectu qui no est actus intelligendi. non tamen sine actu generandi.

⁋ Ad vltimum dico quod singulare e in deo quod principium productiuum nec inquantum principium nec aliquo modo est incompossibile producto. sed est ipsum productum. quamuis non formaliter. Unde hec est falsa. essentia vt in patre est incompossibilis filio producto. vel essentia sub respectu paternitatis est incompossibilis filio. quia omns tales sumpte cum talibus reduplicationibus s cut alias est dictum inferunt quod absolute essentia est incompossibilis filio. ideo sunt simpliciter false.

⁋ Ad primum principale dico quod essentia est in filio. et non est im pedita. et tamen non sequitur quod potest generare. quia ipsa essentia constituit cum actu generandi ipsum patrem. nec valet. est in filio. ergo potest in actum generandi. ita quod filius possit postea generare propter distinctio nem realem paternitatis et filiationis. et or cum ipsis essentia constituit distincta supposita.

⁋ Ad secundum dico quod omnis productio est a principio distinctiuo tanquam ab ipso quod producit. non tanquam ab illoquo producit.