Quaestio 2

Distinct. duodecime. Questio secunda. Secundo quero Utrum pater et filius spirant spiritum sanctum inquantum vnum an inquantum sunt distincti.

⁋ Uidetur quod inquantum sunt vnum qui illam que producunt aliquod productum vnica productione producunt: inquantum vnum sunt. sed pater et filius producunt spiritus sanctum vnica productione. ergo etc.

⁋ Sed quod producant inquantum sunt distincti vide tur. quia qui producunt aliquod productum inquantum il lud productum est nexus illorum producunt inquantum sunt distincti. quia impossibile est quod nexus sit nisi distinctorum. sed pater et filius producunt spiritumsam ctum inquantum est nexus eorum. ergo producunt inquantum sunt distincti. minor. patet per auctoritates augustinipave. de trini.

⁋ In ista questione sunt due difficultates principales. quarum vna est realis. et alia magis logicalis.

⁋ Prima est. an producti spiritus sancti necessario ex se requirit distinctionem personarum producentiuum. ita quod circumscripta vna persona nullo modo posset intelligi productis spiritus sanctus it a se quod hoc vocabulum productis spiritus sanctus necessario connotet distinctionem realem in personis producentibus.

⁋ Se cunda difficultas est. de veritate talium proposi¬ tionum. pater et filius spirant inquantum sunt vnum. pater et filius spirant inquantum sunt distincti. an scilicet aliqua talis de virtute ser monis est concedenda.

⁋ Circa primum dici tur quod sic. quia dicitur quod pater et filius spirant inquantum sunt vna essentia. non mere sub ratione essentie. sed vt ipsa est voluntas. nec vt est absolutam voluntas. sed vt est voluntas sub ratione proprietatis relatiue notionalis com munis. sed adhuc non vt est essentia sub tali ratione penitus est vna quia tunc non haberent rationem nexus vel connexorum pater et fi lius in spirato spiritusancto immo vt ipsa volun tas est vna connotans distinctionem plurium patris scilicet et filii. vt sic dicantur pater et filius spira r spiritus sanctus iet sunt vnum in essentia sub ratione proprieta tis relatiue communis. et vt ipsi tamquam plures sut circa illud vnum connotati. et sic spirant vt sunt plures vniti in ratione vna spiratiua. hoc declaratur. quia actus essentiales sunt primi ordine quodam rationis et fundamenta actuum notionalium. sed diferentia est inter intellectum fecundum ad dicendum verbum. et voluntatem fe cundam ad spirand spiritus sanctus quad intellectus habet perfectam fecunt ditatem vt existit in vna sola persona. voluntas autem non nisi vt existit in geminis personis. et hoc quia fe cunditas intellectus consistit in plenitudine sapi entie quae potest esse in vnico. fecunditas autem voluntatis consistit in plenitudine perfecti amoris. quie non potest esse nisi in duobus ad minus. et ideo ad hoc quod communis voluntas patris et filii sit fecunda ad spirand spiritus sanct non sufficit quod sit communis ambobus. et amor essentia lis in ipsa communis quo ambo simul amant et volunt sed oportet quod sit concors voluntas et mutua duorum qua vnus summum amorem alteri impen dit. et ille viceuersa eundem rependit qua existente fecunda est vt ex ipsa necesse sit emana re amorem qui est spiritussanctus.

⁋ Ista opinio quam diffuse recitat doctor subtilis secundum quam eam ponentes intelligunt ipsam. reputo per eu dem sufficienter improbatam: quamuis aliqua ac cepta in suis rationibus et maxime in prima principali cum suis probationibus et confirmationibus non sint vera. de quibus in prioribus tactum est.

⁋ Unde contra istam opinionem arguo sic. quero de ista voluntate cocordi. aut dicit precise aliquid essentiale abse lutum in diuinis. aut aliquam personam vel relationem. vel illud constitutum ex essentia et relatione communi scilicet spiratione actiua de quo dictum est in precedenti questione. Si primum. ergo dicere quod voluntas est fecunda non vt voluntas: sed vt voluntas concors ex mutua est dicente oppositum in adiecto. cum ni hil sit absolutum in divinis quin sit omnimo ex natu ra rei voluntas secundum rei veritatem. et isti concedunt Si detur secundum hoc est contra mentem eorum quia intendunt illi assignare principium sufficiens elicitiuum. cuiusmodi non est persona. sed est principium eliciens secundum eos. Nec potest dari tertium. quia relatio illa non potest dici principium elicitiuum. et propter ho dicunt quod voluntas non vt voluntas sub ratione proprietatis communis relatiue est fecunda ad spirandum scilicet s⁋ Preterea aut illa concordia et mutuitas amoris dicit aliquid essentiale principio elicitiuo. ita quod sit forma liter principium elicitiuum vel constituens principium elicitiuum. aut est aliquid sine quo um elicitur talis actus.

⁋ Primum non potest dari. quia tunc talis concordia et mu tuitas vel esset formalit aliquid absolutum. et per consequens esset commune tribus personis: quod negant vel esset aliquod relatiuum vel relatio. quod tamen dari non potest. quia ipsi distinguunt inter voluntatem concordem et inter voluntate et personam et illam relationem. et per consequens multo magis inter quancumque proprietatem personalem. et per con sequens distinguitur aliquo modo a quolibet istorum et per consequens nihil est. si autem est aliquid sine quo non. sic etiam est aliquid sine quo persone non creant. quia secundum eos productio creaturarum prsupponit productionem personarum. et per consequens praesupponit illam mutuitatem.

⁋ Si dicatur quod non est simile. quia quamuis productio crea turarum praesupponat productionem personarum. posito per impossibile quod esset vnica persona diuina. et per consequens non esset ibi talis mutuitas vel concordia: ad huc posset illa persona producere creaturam. si autem esset vna persona divina tantum ita quod non esset ibi talis amor mutuus. non posset ibi esse producti spiritum sanctum.

⁋ hoc non sufficit. quia sicut posito per impossibile quod esset vna sola persona in diuinis ista posset creare. ita posito per impossibile quod esset vna persona productiua in diuinis adhuc illa posset spirare

⁋ hoc patet. quod secundum modum istorum loquendi spiritus sanctus proedit per exsuffiationem vel expulsionem vel expressionem vel progressionem et sic replicando multa talia vocabula metapho rica: sed videmus: quod aliquis vnus potest exsufflare alio non currente: potest etiam expellere exprimere et excutere. Similiter potest ab vno solo progredi. ergo eodem modo potest vnum solum spirare. ergo non est de per se significato spirare talis pluralitas connotata.

⁋ Preter ea voluntas creata sine omni tali mutuitate vel con cordia potest non tantum producere amorem simplicem. sed etiam amorem incentiuum veletelatiuum sed modum eorum loquendi. ergo eodem modo habent isti concedere quod voluntas diuina informata amore simplici essentia li potest esse fecunda ad producendum amorem incentiuum. et per consequens ad spirandi spiritum sanctum

⁋ Preterea contra illa quae innuuntur in praedicta opinione quod est ibi amor essen tialis qui non est amor perfectus et iocundus. sed quod amor mutuus est perfectus et iocundus omnia talia sunt sim plicitur falsa. quia amore essentiali nihil potest esse perfe ctius nec iocundius sicut nihil potest esse iocundius ipsa diuina essentia.

⁋ Ideo dico aliter ad istum articulum quod nihil est in diuinis nisi essentia diuina et relatio et persona. et vnum constitutum ex diuina essentia et spiratione actiua. sicut dictum est in praece denti quaestione. et ideo quicquid est in deo: est formaliter et ex natura rei et omni modo aliquod istorum Ueruntamen aliquod nomen vel conceptus qui non est deus nec realiter nec formaliter potest significare principaliter vnum istorum connotando reliquum. et propter hoc possunt propositio nes aliqua diuersimode verificari. sicut prius dictum est. et ideo dico quod principium elicitium spiritus sanctus est precise voluntas diuina. quia est precise essentia diuina quam est omnino ex natura rei diuina voluntas. intantum quod si voluntas diuina posset esse in vna sola persona pro ductiua et non in duabus productiuis ipsa posset esse principium spirandi spiritus sanctus Et ideo dico quod talis mutuitas vel concordia quae sit aliquid a parte rei distinctum quocumque modo a voluntate persona relatione et tali constituto nullo modo requiritur ad productione spiritus sanctus sicut nec est aliquid tale possibile deo. Ueruntamen sicut concedendum est quod pater et filius mutuo et concorditer se diligunt. ita etiam concedem dum est quod pater spiritus sanctus mutuo. se diligunt. et tamen propter tale mutuitatem non est dicendum quod spiritus sanctus potest spirare. et ita cum ie spiritus sanctus sit voluntas eadem que in pa tre. sit idem amor essentialis sit etiam voluntas concors et mutua cum patre. et pater spiritus sanctus nutuo et concorditer se diligunt. non est dicendum secundum intellectum praedictorum quod voluntas vt concors et mutua est fecunda ad spirandum spiritus sanctus et non voluntas vt volun tas diuina

⁋ Ueruntamen pro intentione ecclesie et sanctorum et doctorum antiquerum volentium quod spiritussanctus est nexus et amor patris et filii. et quod non est amor iocundus nisi sit mutuus. et quod pater et filius mutuo se diligendo producunt sprimusetantum. et huiusmodi est aduertendum quod non est intentionis eorum: quod sit ibi aliqua mutuitas talis realis a parte rei distincta secundum rem vel secundum ratione a diuina voluntate et personis patris et filii ratione cuius spi rant. spiritumsanctum. ita quod si per impossibile essent pater et filius habentes bonitatem et amorem comunem et non mutuo se diligerent. quasi quodam amore superueniente impenso vel repen so. quod non possent spirare sprimtumsctuntum. sed intelligunt quod ex hoc ipso quod pater diligit filium producit spiscitum sanctum quod non est aliud quam quod pater virtute amoris quo diligit filium. qui tamen amor filii in nullo distinguitur ab amore comuni et diuina essentia producit spiritumsanctum. Eodem modo est de fi lio: quod ipsum diligendo patrem producere spiritum sanctum: non est aliud quam ipsum virtute amoris quo diligit patrem producere spiritumsanctum. et ita non est ibi aliquis amor ymaginabilis preter diui nam essentiam: que est tam amor quam sapientia et bo nitas. et sic de aliis. ita quod amor mutuus est quod dam nomen vel conceptus: non importaus praecise amorem communem. nec precise aliquam personam vel relationem. nec importans aliquid a parte rei quocumque modo dinstinctum a praedictis siue a parte rei siue secundum rationem. sed importat ipsum amorem communem et diuinas personas amore communi mutuo se diligen tes. et si non mutuo se diligerent nullo modo eet amor iocundus. Et isto modo intelligit Rich. quando dicit Amor non potest esse iocundus nisi cum fuerit mutuus. Et vt alias dicit. in amore mutuo mul tumque feruente nihil praeclarius quam ab eo quod summe diligis et a quo summe diligeris alium eque diligi velis. non quod sit aliquis amor mutuus iocundus et feruens. qui sit principium elicitiuum vel aliquo modo pre uius. spiritus sanctus quasi superueniat amori communi et essentiali quasi ille amor communis et essentialis non sit feruens et iocundus. sed quasi tepidus et remissus vel imperfe ctus. sed quod amor essentialis quo mutuo se diligunt pater et filius. nisi esset mutuus non esset iocundus et perfe ctus. quia nisi esset mutuus non esset essentialis nec infinitus. et ideo est impossibile ponere aliquem amorem: quo pater diligat filium vel econuerso. nisi amorem commnem tribus: quo amore omns tres persone mutuo le diligunt. vdet spiritus sanctus quo pater et filius se diligunt. sicut beatus augustinus. vi. tri. Qualiter tamen hoc sit in telligendum postea patebit.

⁋ Et si queratur. qua re tunc spiritus sanctus non producit aliquam personam. ex quo mutuo et fimius spiritus sanctus se diligunt. sicut pr et fiius. quia mutuo se diligunt productum spiritum sanctum.

⁋ Ad hoc respondeo quod causa est mihi ignota. et est mihi probabi le: quod nulla est causa nisi quia deus est tres persone et vna essentia. et ideo quaerere causam vbi non est causa est frustra. et velle assignare rationem vbi nulla est: nisi quia natu ra rei talis est: est inutiliter niti.

⁋ Sed si quaratur quare ergo ponis quod pater et filius quia diligunt se mutuo producum spiritus sanctus et non ponis quod pater et filius. e spiritus sanctus quia dilignnt se mutuo producut aliam personam.

⁋ Ad hoc respondeo non curando modo de logiea. An hec sit de virtute sermonis concedenda. pater et filius quia diligunt se mutuo producum spiritus sanctus quad forte de virtute sermonis non est concedenda. quia forte de virtute sermonis ad veritatem causalis composite ex pro positionibus cathegoricis pure affirmatiue requiritur quod praedicatum secunde propositionis praediceut vniversaliter de pridicato prime propositionis: quod non est verum in proposito. quia hec non est vera. quecumque diligunt se mutus spiritus sanctus pro ducunt. Tamen realiter loquendo sub bono intellectu intelligendo propositionem istam. pri et filius quia diligunt se mutuo producum spiritus sanctis dico quod istam concedo sub bo non intellectu. quia expressum est a determinatione eo clesie. et ex scriptura sacra. et propositionibus per se notis satis potest haberi. Alia autem satis est in scriptura sacra negata. quia ex scriptura sacra habetur manifeste quod non sunt nisi tres persone in diuinis. Congruentie tamen ad hoc possunt inueniri. de quibus ad praesens lupersedeo.

⁋ Sic ergo dico breuiter quantum ad istum a rticulum quod voluntas in diuinis est concors et mutua. et est ibi amor feruens incentiuus iocundus et mu tuus. et sic de aliis. sed talia nomina nihil ymaginabile important praeter amorem communem quae non plus distingui tur ab essentia diuina: quam essentia diuina distinguitur ab essentia diuina et tres personas et relati ones. et vnum constitutum ex diuina essentia et spiratione actiua sicut isti ymaginantur. sed talia vocabula aliqua important amorem communem connotando aliquas personas vel aliquid praedictorum.

⁋ Circa secum dum articulum principale dico: quod de virtute sermo nis vtraque istarum est simplicit falsa. pater et filius spi aum spiritus sanctus en iquantum sunt vnum. pri et filius spiran spiritus sanctis in quan tum sunt distincti. et hoc secundum quod hic inquantum tenetur reduplicatiue.

⁋ Ad cuius intellectu consideran da est natura propositionum reduplicatiuarum. Circa quod sciendum quod in quaelibet reduplicatiua est aliquod sub iectum principale et aliquod praedicatum principale. et ali quod super quod cadit reduplicatio. Uerbi gratia. homo in quantum animal est sensibilis. homo est subiectum principale et sensibile praedicatum principale. quia sunt subiectum et prim dicatum in propositione praiacente. sicut in ista homo est sensibilis. quae est praeiacens dempta reduplicatione. sicut ista homo currit in qua non est dictio exclusiua est praiacens istius exclusiue. tantum homo currit. illud autem su per quod cadit reduplicatio est animal.

⁋ Isto sup posito sciendum est quod aliquando reduplicatiua est affimatiua et aliquando est negatiua. et ideo primo videndum est de propositionibus in quibus est reduplicatio affirmata ecundo de illis in quibus est negata. Circa primum dico: quod reduplicatione existente affirmata: aliquando propositio est pure affirmatiua: aliquando est negatiua Exemplum primi. anima inquantum actiua est passiua. Exemplum secundi. anima inquantum actiua non est passiua. Si autem reduplicatio sit affirmata et propositio pure affirma tiua tunc distinguendum est: quia aut potest fieri redupli catio gratia concomitantie aut gratia causae. et siue sic siue sic. et vnum generale ad omnes tales. quia ad veritatem cuiuslibet talis requiruntur tres propositiones vere quae possunt dici exponentes. saltem cum aliis de quibus postea dicetur. primo requiritur veritas vnius propositionis in quae praedicatum principale praedicetur vniversaliter de illo super quod cadit reduplicatio. Secundo quod illud super quod cadit reduplicatio verificetur de subiecto principali. tamen non requiritur quod verificet vniversaliter nisi prima proposito reduplica tiua fuerit vniversalis. Tertio requiritur: quod praedicatum princi pale verificetur de subiecto principali verbi gratia. ad hoc quod ista propositio sit vera. anima inquantum actiua est passiua. requiritur veritas istarum trium propositionum. omne actiuum est passiuum. anima est actiua. anima est passiua. et quia ista. omne actiuum est passiuum est simplicitur falsa. ideo etiam ista anima inquantum actiua est passiua est simpliciter falsa. eodem modo ista est falsa. ho mo inquantum creatura est non ens. quia hoc est falsa. homo est non ens. et hec similiter. omnis creatura est non ens Similiter ista. creatura inquantum cognoscitur a deo est diuina essentia realiter. est simplicitur falsa. quia ista est simpliciter falsa. creatura est diuina essentia: quamuis prima secundum intentionem aliquorum sanctorum de qua alias dicetur: sit vera. Isto sup posito quod si fiat reduplicatio gratia concomitam tie praeter veritatem trium propositionum prodictarum re quiritur veritas vnius coditionalis scilicet quod ab illo super quod cadit reduplicatio ad praedictatum principa le: sit bona consequentia verbi gratia. ista non est vera homo inquantum musicus est gramaticus. posito quod omnis musicus sit gramaticus. quantumcumque tres praedicte propositiones sunt vere: scilicet homo est musicus. homo est grama ticus. et omnis musicus est gramaticus. et hoc quia non sequitur iste est musicus ergo est gramaticus. si autem fiat reduplicatio gratia causae. tunc praeter veritatem omnium praedictarum requiritur quod illud super quod cadit reduplicato sit illud cui prius competit praedicatum principale quam subiecto principali. vel quod exprimat i lud ratione cuius praedicatum principale competit aliis. Uerbi gratia. ista est simpliciter falsa sortes inquantum risibilis est susceptibilis discipline. si stat reduplicatio gratia cem. quamuis omnes sunt vere sortes est risibilis. sortes est susceptibilis discipline. omne risibile est susceptiuum discipline. et si aliquid est risibile ipsum est susceptiuum discipline. et hoc quia risibi le non est illud cui prius competit esse susceptiuum di scipline quam sorti. nec risibile expresse et distincte importat illud ratione cuius in communi competit esse susceptiuum discipline. cuiusmodi est anima intellectiua sed ista est vera. sortes inquantum est natura intelle ctualis composita est susceptiuus discipline. quia esse susceptiuum discipline prius competit nature com posite quam sorti.

⁋ De propositione aut negatiua in qua reduplicatio non negatur sciendum est quod ad hoc quod il la sit vera requiritur quod illud super quod cadit reduplicatio affirmetur de subiecto principali et quod pridicatum principale vniversaliter negetur ab illo super quod cadit reduplicatio. et quod praedicatum principale negetur a subiecto principali. et ideo ista propositio. anima inqua tum est actiua non est passiua est simpliciter falsa. quia hec est falsa. nullum actiuum est passiuum. Sid autem fiat reduplicatio gratia concomitantie. tunc praeter praedictas propositiones requiritur quod ab illo su per quod cadit reduplicatio ad praedicatum principa le negatiue sit bona consequentia. Isto modo loquendo quo dicimus: quod ab inferiori ad superius est bona consequentia: quamuis inter terminos praecise non sit consequentia. Si autem fiat reduplicatio gratia cause tunc preter tres praedictas propositiones requiritur quod praedicatum principale prius negetur. ab illo super quod cadit reduplicatio quam a subiecto principali. vel ab illo pro quo supponit subiectum principale.

⁋ Ex isto patet quod omnes tales sunt false. intellectus inquantum voluntas non intelligit. voluntas inquantum intellectus non vult. agens inquantum agens non patitur. patiens inquantum patiens non agit. quia semper aliqua exponens est falsa. similiter tales obiectum inquantum habet esse in intellectu non est in effectu. similiter deus inquantum gubernatiuus non est creatiuus. et sic de multis talibus quarum multe communiter conceduntur: quamuis de virtute se monis sint simpliciter false.

⁋ Secundo videndi est de propositionibus in quibus reduplicatio est negata. quia tales sunt contradictorie propositionum reduplica tiuarum. et non sunt proprie propositiones reduplicatiue. sicut contradictoria exclusiue non est exclusiua nec contradictoria disiunctiue est disiunctiua sed copulatiua. et contradictoria compulatiue est disiunctiua Unde contradictoria istius. anima inquantum actiua est passiua non est ista. omnis anima inquantum actiua non est passiua. quia vtraque istarum est falsa. sed ista est sua contradicto ria. nulla anima inquantum actiua est passiua. et equipollet isti. omnis anima non est passiua inquantum actiua. Et ista habet multas causas veritatis. quia contradictoria cuius cunque propositionis exponentis reduplicatiuam sufficit ad verificandum istam. nulla anima inquantum actiua est passiua. sufficit enim vel quod aliquod actiuum non sit passiuum. vel quod nulla anima sit actiua. vel quod nulla sit passiua. vel quod si fiat reduplicatio gra conco mitantie. sufficit quod consequentia non sit bona. est actiuum ergo est passiuum. si gratia causae: quod passiuum non prius insiactiuo quam anime. quia hec est regula generalis: quod quan documque aliqua propositio habet multas exponentes vel multa requisita ad veritatem ipsius. oppositum contradictorie cuiuscumque illorum sufficit ad veritatem contradictorie ipsius. et est causa veritatis ipsius. Eodem mo ad veritate istius. nulla anima inquantum actiua non est passiua sufficit: vel quod aliquod actiuum non sit passi uum. vel quod aliqua anima non sit passiua. vel quod nul la anima sit actiua. vel quod ista consequentia non sit bona est actiuum: ergo non est passiuum. si fiat reduplicatio gratia ocomitantie. vel si fiat reduplicatio gratia cau se sufficit quod passiuum non prius negetur ab actiuo quam ab alio pro quo anima supponit.

⁋ Ex istis respondeo ad propositum. quod ista propositio pater et filius inquantum sunt vnum spiranti spiritus sanctus dite virtute sermonis est simpliciter falsa. quia ex isto sequeretur: quod omne vnum spirare spiritus sanctis de est quod omnia que essent vnum spirarent spiritumsanctum: quod est manifeste falsum. et ita tres persone que sunt vnum spirarent spiritumsanctum. Similiter ista de virtute sermo nis est falsa. pater et filius inquantum sunt distin cti spirant spiritumsanctum quia sequeretur quod omnes distincti spirarent spiritumsanctum: quod est ma nifeste falsum. et ideo de virtute sermonis et pro prie loquendo pater et filius nec spirant spiritumsanctum inquantum sunt vnum nec inquantum sunt distincti. Ueruntamen pro intentione sanctorum quae videntur aliquando dicere quod pater et filius spirani spiritus sanctus in iquantum sunt vnum non inquantum sunt distincti. potest dici quod non est intentio eorum quod talis propositio de virtute sermonis sit vera. sed quod spirare primo conuenit alicui vni et non conuenit primo distinctis. spirare enim praedicatur per se primo de vno constituto ex essentia diuis na et spiratione actiua. non autem competit prime distinctis et ideo dicunt quod spirant inquantum vnum non inquantum distincti. hoc etiam dicunt vt denotent vnitatem spirationis et non plurali tatem. vt scilicet quamuis pater et filius sint plures persone tamen spirant vnica spiratione et non pluribus.

⁋ Ad argumenta principalia patet quod nec producunt in quantum vnum nec inquantum distincti sunt.