Sectio 1

SECTIO I De Ordine Divinarum Cognitionum et Decretorum inter se.

Doctrina haec non solum plenti materiae, sed etiam plurimis aliis gravissimisque difficultatibus, ut de Praedestinatione, de Gratia etc enodandis non solum per utilis sed etiam necessaria est, quam Suarius hic Dispu: 5 aliique recentiores late pertractant. Controvertitur autem primo: An et quomodo possit inter actus Divinae voluntatis et intellectus inveniri ordo quidam secundum prius et posterius, ita ut hic actus dicatur esse prior altero? iam vero unum ne potuisse esse priorem altero suadetur ex ipse Deus. Secundo. An bene distinguantur inter actus voluntatis Divinae alia decreta intentionis alia executionis.

Dicendum primo. Datur inter actus intellectus et voluntatis Divinae ordo prioris et posterioris, non aliter tantum quam per rationem nostram. Quo ad primam partem est conclusio communis. Quo ad secundam contra quasdam Recentores qui distinctionem virtualem quae maior appellari solet, et a pluribus dicitur inter essentiam et personalitates Divinas inter edere, statuunt.

Probatur prima pars. Quamvis Deus unica et simplicissimo actu qui est ipsa eius substantia, omnia intelligat et velit: est tamen is actus propter infinitam perfectionem suam virtualiter multiplex eo, quod aequivaleat pluribus actibus creaturarum, realiter inter se distinctis. Ergo habet intellectus noster fundamentum in illo actu, propter quod illum ipsum pluribus inadaequatis conceptibus repraesentet, atqui sic in plures formaliter distinguat per ordinem ad varia connotata extrinseca. Consequenter sicut in creatis subordinantur sibi actus ut unus detur propter aliud datum unus supponat alium, ita in Deo ratione aequivalentiae, concipi possunt huiusmodi sibi subordinati actus, quorum unus aliquomodo pendeat ab alio. Porro hic modus noster concipiendi unicum illum actum Divinum, cum sit illi omnino extrinsecus, nullam in ipso Deo vel actu eius arguit imperfectionem, sed solum ex parte nostra.

Probatur secundo. Quia nulla maior distinctio inter actus scientiae et voluntatis Divinae, prout terminantur ad obiecta extrinsece, est necessaria sive ad hanc de Incarnatione, sive ad alias difficultates salvandas nec aliunde sufficiens illius habetur fundamentum.

Sed hinc oritur alia quaestio unde nam et quomodo hic ordo seu signa rationis priora et posteriora desumenda sit in scientia et voluntate Divina, id est: quis nam dicendus est actus prior et quis posterior in Deo? Imo quomodo ipsa res quae obiciuntur intellectui et voluntati Divinae, ordinandae sint, ut dicatur in hanc prius quam in illam ferri actu.

Caietanus apud Suarium coluit id desumi ex natura et ordine ipsarum rerum quae intellectui et voluntati Divinae obiciuntur; statuit autem tres earum ordines, scilicet naturae, gratiae, et unionis hypostaticae. Primum ordinem dicit supponi secundo ut fundamentum eius, et similiter secundum tertio. Unde concludit, omnia quae pertinent ad ordinem naturae, in quo ponit etiam peccata omnia, praevideria Deo prius quam videantur vel praedestinantur ea, quae pertinent ad ordinem gratiae aut unionis hypostaticae.

Sed contra est quia quamvis ordo naturae quo ad substantiam suam habeat se per modum subiecti seu fundamenti ad videnem gratiae, non pauca tamen sit ad hunc pertinentia quae praevideri debent ante alia spectantia ad ordinem naturae. Sic peccatum infidelitatis non potest videri futurum nisi praevideatur revelatio Divinae facta vel futura. Deinde haec doctrina confundit ordinem intentionis cum ordine executionis qui sit valde diversi, et quod est in uno prius, potest esse in secundo posterius, ut patet in gratia et gloria animae Christi, non enim anima illa prius visa est gloriosa quam unita, sed potius e contra: licet enim gloria pertineat ad ordinem secundum, et unio ad tertium, tamen gloriae data est illi animae propter unionem et habet se ut proprietas consequens ipsam; proinde universaliter et sine restrictione non subsistit doctrina illa Caietani.

Scotus in tertium distin: 7 quaes: 3 et distinc: 19. Distinguit haec signa prioritas et posterioritatis ex maiore similitudine vel propinquitate effectum Dei cum ipso Deo, utens illo principio: Ordinate volens prius vult id quod est proprinquius fini, quam ea quae magis distant. Deus autem et bonitas ac gloria eius est finis operum eius. Proinde illud intelligendum est prius esse in voluntate Dei, quod ipsi Deo est propinquius. Quae doctrina an et quomodo subsistat, patebit ex paulo post dicendis.

Suarius Disp: 5 Secti 1 et aliis capitibus, rectius desumit prioritatem et posterioritatem actuum Divinorum. Et primo quidem prioritatem quam habent actus intellectus Divini, respectu actuum voluntatis, desumit ex naturali connexione quae est inter intellectum et voluntatem, ac inter actus utriusque: Cum enim voluntatis non potest ferri incognitum debet pro intelligi actus intellectus, excitans eam per exhibitionem obiecti et, bonitatis aut malitiae eius. Unde fit scientiam simplicis intelligentiae, qua Deus cognoscit omnia possibilia ut talia, similiter scientiam conditionatam, qua Deus certo cognoscit quid unaquaeque causa etiam libera, si a parte rei ponatur, et in his vel illis circumstantiis ad operandum applicetur, sit operatura; fir inquam has scientias Divinas priores esse liberis actibus voluntatis Divinae. Quia vero vreaturae omnes quo ad existentiam suam dependent a libera voluntate Divina qua applicatur omnipotentia ad earum productionem, sequitur actus decretorios Divinae absolute futurum est extra causas.

Potest tamen contingere ut ipsa scientia visionis in Deo sit prior actu decretorio voluntatis Divinae: quod quidem non contingit respective ad eandem rem seu effectum, semper enim intelligitur aliquid prius a Deo volitum quam existens aut absolute futurum. Respectu tamen diversorum effecturum fieri potest ut scientia visionis qua cognoscitur futurus effectus, unus antecedat voluntatem de producendo effectu altero, quando scilicet existentia unius est ratio vel occasio ad volendam existentiam alterius, si enim voluntas intelligitur ad vobendam rem hanc excitari, existentia vel futuritione rei alterius, necessario debet illi prius repraesentari per scientiam visionis existentia vel futuritio futuritionem rei huius.

Secundo. Potest inter ipsosmet actus scientiae sicut et inter ipsosmet actus voluntatis Divinae, dari prioritas et posterioritas. Desumenda utem haec est in actibus scientiae tam simplicis intelligentiae quiam visionis (prout scilicet haec res futuras attingit in se ipsis) ex ipsa connaturali et intrinseca connexione rerum, quae sunt obiectum ipsorum, et habent inter se dependentiam: qualis connexio et dependentia est inter essentiam et passiones, inter subiectum et accidentia etc. Unde in scientia est id a quo aliud pendent: illud vero posterius, quod pendent ab alio. Inter quae autem talis connexio et dependentia non est, intelliguntur cognosci simul. Advertendum tamen quod quando intelligitur Deus per scientiam visionis res futuras cognoscere in decretis suis liberis tunc actus talis scientiae sequuntur ipsorum decretorum ordinem.

Dicendum secundo. Inter actus liberos voluntatis Divinae, non potest prioritas et posterioritas absolute loquendo desumi ex solis rebus ipsis prout habent inter se intrinsecam et connaturalem habitudinem, neque prout est una nobilior altera. Ratio quia liberum est voluntati Divinae velle effectum minus nobilem relicto nobiliore, et saepe illius nutu res una ordinatur ad alteram quamvis una non exigebat alteram, et connaturaliter esse poterat sine illa ut est in operibus miraculosis.

Dicendum tertio. Ordo prioritas et posterioritatis inter actus Divinos desumendus est ex modo seu ordine, tenendi in effectus. Ratio. Si enim Deus velit ut unum sit propter aliud, seu unum intendat ut finem, aliud vero eligat ut medium ad eundem finem voluntas qua intenditur finis intelligitur prior voluntat qua eliguntur media ad ipsum, ut patet ex humanis, licet deinde prius exequatur medium quam finem. Ex ipsis quoque rebus quae obiciuntur tali voluntati Divinae, illa intelligitur esse prior involuntate Dei, quae intenditur ut finis, illa posterior quae ut medium. Simpliciter ex ipsis mediis, si plura sint et per se subordinata sibi, illud intelligitur esse prius volitum, quod est propinquius fini, nam respectu remotionis medii habet se hoc ut finis quidam. Et in hoc sensu verum est principium illud quo utitur Scotus in hac materia: Quod scilicet ordinate volens prius vult id quod est fini propinquius, id est immediatius inferens finem. Non autem subsistit universaliter in hoc sensu, quasi illud debeat esse prius volitam a Deo, quod est perfectius et similius fini, seu Deo, vel etiam quod videtur melias aut accommodatius fini. Fieri enim potest ut eligens et operans dum pro sua libertate intendit finem, simul advertat se non indigere optimo medio ad illud inferendum, sed sufficere sibi etiam minus perfectum aptum tamen; sicut supra ex communiore sententia probatur est Deum non necessitari ad optimum dum operatur ad extra. Ergo tunc non tenebitur ad simpliciter eligendum id quod est perfectius et similius fini, multo minus ad illud eligendum prius.

Adverte autem quod quando hic dicitur quod intentio finis sit prior electione mediorum, non eo ipso asseritur intentionem finis esse priorem omni praescientia mediorum. Certum enim est quod omnis intentio finis supponat aliquam scientiam mediorum conducentium ad optinendum talem finem. Et quidem si intentio finis sit mefficax, supponit scientiam mediorum saltem possibilium et sufficientium quia qui taliter intendit finem, is vult ut quantum est ex parte sua talis finis optineatur ergo vult consecutionem eius. Ergo debet praescire possibilem esse eius consecutionem. Non potest autem huius possibilitatem scire nisi sciat media sufficientia esse possibilia. Si vero intentio finis sit efficax, supponit scientiam saltem conditionatam mediorum omnino efficacium, quod potissimum in Deo locum habet, quem specialiter decet omnia velle et operari ex infallibili certitudine providentiae. Ratio quia quando intentio finis est efficax, tunc ac talis intentionis, sunt applicanda media infallibiliter inferentia finem, est autem animi valde praecipitis et improvidine dicam temerarii tam primum cogitare de mediis certo inferentibus finem, quando iam absoluta et definita voluntate constitutus est finis, conicit enim se in periculum non obtinendi finem. Unde etiam homo qui cordatus est in volendo, prius quam definita voluntate statuat aliquem finem consequi, cogitat de mediis ad eum conducentibus iuxta illud Lucae 14. Quis ex vobis volens turrim aedificare, non prius sedens computat sumptus qui necessarii sit etc ut ergo Divinae voluntati integra maneat sua infallibilitas et in impedibilis efficacia, necesse est, ut dirigatur oculo providentiae suae media efficacia providente et proponente cum omni certitudine. Inter homines quidem ut quis prudenter intendat aliquem finem, non o' necesse, ut prius sit omnino certus defuturo eventu mediorum, oportet tamen ut saltem habeat probabile iudicium ex quo concipiat spem consequendi finem per talia media. Maior et infallibilis certitudo si habeatur bene est aliqui debita non est humano operandi modo ut pote non excludenti omnem imperfectionem. Deum autem tanquam perfectissimum agens, non ex probabili spe, sed certa scientia velle et operari necesse est. Est ergo omnino naturalis et necessaria Deo efficaciter intendenti finem aliquem praescientia saltem conditionata mediorum efficacium. Firmatur conclusio, quia sine tali ordine non potest explicari modus quo Deus ad decernendas peccatoribus finaliter impaenintentibus paenas aeternas, possit procedere, si non influat quasi causaliter scientia visionis de peccatis eorum et finali impaenintentia. Durissimum enim videtur dicere quod Deus ex sola scientia conditionata de operatione illorum mala, vel finali impaenitentia, paenam statuat aeternam. Ergo ideo statuit, quia vidit eam absolute futuram. Secundo Nisi distinguantur et multiplicentur decreta divina, non apparet quomodo possit explicari causalitas causae moralis efficientis, nam ex communi sensu causa finalis et efficiens moralis utraque causat per actum voluntatis cum hoc discrimine, quod finalis causat ut sit, moralis vero efficiens quia est: hoc autem posito inevitabilis est praesuppositio actum ut enim merita possint movere ad conferendum praemium, debent videri praedeterminato tempore existentia merita, debet insuper videri antecedens praemissio de acceptandis his mentis ad tale praemium dandum. Tertio Scriptura passim indicat in Deo voluntates efficaces quae omnino supponunt praevisam a Deo existentiam aliarum rerum, et ex praescientia illarum Deum esse motum ad aliquid volendum, ut exodi secundo "Et audivit gemitum eorum, et respexit Dominus filios Israel". Et capite 3 "vidi afflictionem populi mei in Aegypto, et clamorem audivi, et sciens dolorem eius descendi ut liberem". Ergo h tantum inter obiecta Divinorum actuum est prioritas et posterioritas, sed etiam inter ipsos met intelligi debet nec solum concipiendus est Deus voluisse rem unam propter aliam ex quandam obiectiva illarum inter se dependentia, seu voluisse unum propter aliud, sed voluisse unum quia voluit aliud: adeoque datur quidam ordo quasi causalitatis subter illos actus.

Dicendum quarto. Recte statuitur inter decreta Divina ordo intentionis ratione distinctus ab ordine executionis, seu efficax intentio finis distinguitur etiam in Deo formaliter a voluntate efficaciter exequente finem. Ita Suarius loco citato.

Probatur primo. Quia operari ex praeposito et ex cognitione constituti finis est perfectio simpliciter. Ergo quamvis Deus unico simplicissimo actu efficaciter intendat finem, et eligat media ad eius executionem, quod nos pluribus actibus facimus, nihilominus sicut in nobis ordo intentionis seu internorum actuum voluntatis quibus volumus finem aliquem, distinguitur ab ordine executionis, id est ab illis actibus internis voluntatis, quibus in particulari necessaria media ad consequendum talem finem eligimus et ordinamus: ita in Deo distinguendus est, cum hac differentia, quod in nobis ordines illi distinguantur realiter propter multiplicitatem actum, in Deo autem solum virtualiter et ratione nostrum. Firmatur et declaratur. Quia Deus ita vult unum propter aliud, ut ordinet unum in aliud tanquam in finem, quia alias Deus ne operaretur perfecto modo. Ergo vel ordinat Deus media infinem a se intentum vel non intentum? Hoc posterius impossible est, quia finis non est ratio volendi media, nisi ut amatus et intentus. Ergo necesse est finem esse intentus. Ergo necesse est finem esse intentum prius secundum rationem, quam media in ipsum ordinentur. Ergo etiam actus voluntatis Divinae prout praecise intendit finem aliquem extrinsecum, est per rationem prior se ipso prout versatur circa ordinando media particularia ad executionem eius finis. Sicut substantia Divinae quatenus est scientia intelligitur prior se ipsa, quatenus est voluntas et amor. Atque sic Deus prius secundum rationem vult hunc hominem peccatorem iustificare, et consequenter vult ut habeat contritionem, ob quam intentionem ulterius vult illi probere vocationem, quam scit suturam efficaciter, et quae proptera ab Augustino saepe vocatur vocatio secundum praepositum gratiae Dei.

Obiicitur primo. Quo perfectior est substantia intellectiva eo simplicior illi convenit modus intelligendi et volendi ut scilicet uno actu plura obiecta attingat et ex harinat disponatque simul de omnibus etiam liberis: sicut architectus prudens aut belli Dux non decernit quidquam quod praecise terminetur ad unam partem obiecti totalis sed de singulis disponit relative et comparative ad omnia alia considerando et statuendo prius totam ideam operis. Atqui Deus est substantia intellectiva perfectissima. Ergo modus intelligendi et volendi simplicissimus illi convenit. Respondeo, argumentum hoc non plus probat, quam quod Deus unico actu et realiter simul omnia comprehendat et decernat. At quod hic actus ne sit virtualiter seu aequivalenter et quo ad nos concipiendi modus sit rationalibilis seu cum fundamento in re, adversariorum autem modus explicandi decreta Divina per unum indivisibilem actum etiam ratione nostra, subsistere ne possit, patet vel ex eo ), quod hic modus tollat omnem causam meritoriam et dementoriam respectu Dei quam scriptura et Patres agnoscunt, ut paulo ante dictum.

Obiicitur secundo. Voluntas Dei absoluta est efficax eorum quae vult. Ergo si Deus habet intentionem efficacem alicuius finis, eadem metiocluntas est efficax illius finis. Ergo est executiva eiusdem. Ergo non distinguuntur in Deo voluntates illae. Respondeo concedo Antecedens et primam Consequentiam distinguo secundum consequens: Ergo eadem voluntas praecise secundum se est fortior executiva nego; Raatione alterius quae infallibiliter sequitur concedo. Intentio finis quantum vis efficax praecise secundum se sumpta versatur solum circa finem ut ponatur in esse seu ut omnino existat, nec complectitur fortior media omnia requisita, sed ad summum continet ea virtute, nec sufficienter et immediate applicat omni potentiam ad executionem finis intenti.

Obiicitur tertio. In voluntate Divina non distinguitur etiam ratione electio mediorum ab usu. Ergo nec respectu finis distinguitur intentio a voluntate executiva. Consequentia videtur bona, Antecedens probatur, quia Deus eadem determinatione voluntatis suae qua eligit aliquod medium, exequitur illud. Respondeo nego Consequentiam disparitas est quia facta electione mediorum efficacium intelligitur sufficienter determinata seu applicata omni potentia non autem si sola supponatur intentio finis ut praeciso intentio est licet efficax.

Obiicitur quarto. Tunc solum prudenter potest quis elicere intentionem efficacem finis praescindendo adhuc a mediis determinatis, dum necdum habet praesentem omnem scientiam et idoneam ad eligendum hoc medium pro illo. Atqui Deus habet antecedenter ad omne decretum praesentem omnem scietiam idoneam directivam ad eligenda determinate media. Ergo non potest habere decretum efficacis intentionis et praescindere a determinatione mediorum. Minor patet maior probatur, qui enim adhuc suspendit determinationem mediorum, ideo suspendit quia vult adhuc considerare melius diversitatem mediorum, ideo suspendit quia vult adhuc considerare melius diversitatem mediorum, et quae nam pro aliis expediant. Ergo ideo in intentione finis praescindit a mediis, quia necdum adhibuit omnem considerationem et scientiam idoneam ad eligendum hoc medium prae illo. Respondeo. Concedo totum, non enim asserimus quod Deus per voluntatem suam qua finem intendit praescindit, cum expresse dixerimus, illum unico simplicissimo quo ad rem actu omnia velle, sed solum dicimus, quod nos talem actum praecisive possimus cognoscere, nec dicimus decretum intentionis a decreto executionis distingui realiter sed solum extrinsece et virtualiter seu per rationem ratiocinatum cum fundamento in re. Unde si quae videatur imperfectio, non se tenet ex parte Dei, sed solum ex parte cognitionis nostrae. Ex dictis.

Collige differentiam inter decreta intentionis et executionis, quo nimirum illa feruntur in obiectum eligendo seu intendendo illud ut finem quendam, ista autem ferantur in obiectum suum sub ratione medii eligendo illud in ordine ad consecutionem finis.