Caput 33

CAPUT XXXIII. In quo de hominis finibus.

CTUM est superiori capite de forma hominis: sequitur de fi¬ nibus quorum gratiam creatus est. Eorum unus supremus est caeteri subordinat. Supremus finis hominis, est Deus seu gloria Dei, Prov. 16. 4. Omnia fecit Iehova propter semetipsum, Jesa. 43. 6, 7. vel ut Fr. Junius distinguit, c. 42. 31, 32, Edicam Aquiloni, redde: & meridiei, ne cohibeto: reduc filios meos e longinquo, & filias meas ab extremitate terrae: omnem qui vocat se de nomine meo, quem ad gloriam meam creavi, quem formavi, etiamque feci. Ideo enim Deus condidit hominem, ut in eo declararet gloriam suam patefaciendo se ei & communicando cum eo bona sua: ideo homo conditus est a Deo, ut Deum agnosceret & coperet. Hinc quia finis est ejus, cujus finis est, perfectio; propterea & Deus est perfectio hominis

Subordinati fines, gemini sunt, alii ad hoc seculum pertinent, alii ad futurum

Ad hoc seculum pertinentes & in hac vita locum habentes tres sunt: Primus, est dominium in creaturas ordinum inferiorum. Conditus enim est homo, ut dominetur piscibus, volatilibus, animalibus terrenis, &c. Gen. 1. & 2.

Secundus, est labor honestus & Deo placens: sicut & ante lapsum homini demandata fuit cultura & custodia Paradisi, Gen. 2. v 15. Accipiens itaque Iehova Deus hominem, collocavit ipsum in horto Edenis, ad colendum eum & ad custodiendum eum. Creatus itaque fuit homo ad laborem, qui tamen jucundus & absque omni molestia fuisset, si in¬

ger permansisset. Tertius, est societas cum aliis hominibus in communione vitae, res igionis & mutuorum officiorum pro cujusque vocatione ad mutuum adjumentum & conservationem mutuam. Nam homines alii alios rum causa creati sunt, ut inter se societatem colerent, una viverent habitarent, conversarentur, una religionem a Deo mandatam exercerent, & intuentes in se invicem imaginem & opera Dei, alii alios docerent & instituerent. Hunc finem ostendit Deus, quum diceret Gen. 2. v. 18. Non est bonum, esse hominem solum: faciam ei auxilium commodum ipsi. Quapropter Deus statim initio duos homines condidit, ut ostenderet, hominem ad colendam societatem mutuam propensam esse debere: & ut major firmiorque esset conjunctio, mulie rem ex viri costa formavit. Vult igitur Deus mutuum auxilium homines sibi invicem ferre, vult convictum mutua beneficentia & officiis foveri. Quapropter si qui sunt μισανθρωπον & hominum converationem fugiunt, a fine creationis suae discedunt.

Finis hominis subordinatus ad futurum seculum pertinens distinctus est juxta distinctionem hominum ab aeterno factam a Deo. Nam homines electi ad vitam aeternam sunt creati ad vitam aeter. nam, reprobati autem sunt creati ad mortem aeternam; siaut aeterne decreto Dei, electi sunt praedestinati ad vitam, reprobi sunt praedestinati ad mortem aeternam. Hoc docent sequentia Scripturae Sacrae testimonia. Prov. 10. 4. Omnia fecit Iehova propter semetipsum, etiam impium ad diem malum. Rom. 9. 2.1, 22, 23. Annon habet potestatem figulus in lutum, ut ex eadem massa faciat aliud quidem vas ad deius, aliud vero ad dedecus? Quid si vero volens ostendere iram, & notam facere potentiam suam, pertulit multa cum irae cohibitione vasa ira compacta ad interitum: Et ut notas faceret divitias gloriae suae erga vasa misericordiae, quae praeparavit ad gloriam? Prius testimonium non potest eludi eo, quod in textu Hebraeo non usurpetur verbum NeT aut PTE, sed yg. Nam hoc postremtm verbum non minus de creatione usurpatur, ac prima duo, quemadmodum Prov. 8. v. 22. dicit Sapientia ilia aeterna, id est, aeternus Filius Dei; Iehova possidepat me principio viae suae, PHByDante opera sua, ante ullum tempus: Non aliter locum hunc interpretatur Lutherus qui libro de Servo arbritrio ad Erasin. Rotelodam. cap. centes. quadrages. sept. editionia. Neustadianae in octavo anni 1591. vel tomo secundo Latino Vitebergensi folio quadringentes. nonages. quarto, facie secunda, editionis Luffrianae Anni 1546. sic scribit: Condidit igitur Deus Pharaonem impium, hoc est, ex impio & corrupto semine, sicut in Proverbii. Salomonis dicit; omnia propter semetipsum fecit Dominus, etiam impium ad diem malum: non quidem creando malitiam in eo, sed ex mali semine formando cum & regendo. Non igitur sequitur: Deus condidit impium, Ergo non est impius. Quomodo enim non est impius, ex impisemine? Sicut dicit Psal. 51. Ecce in peccatis conceptus sum, & lob. 14. Quis potest facere mundum, de immundo conceptum semine? Licet enim Deus peccatum non faciat, tamen naturam peccato, subtracto Spiritus vitiatam, non cessat formare & multiplicare, tanquam si faber ex ligne corrupto statuas faciat. Ita qualis est natura, tales fiunt homines, Deo creante & formante illos ex natura tali.

Ex his verbis liquet, in loco Proverbiorum, verbum fecit, Luthe ro interprete, idem significare, quod condidit, creavit, formavit: Nam quum dixisset, quod Deus condiderit Pharaonem impium, &c. confirmationis gratia subjicit testimonium ex Proverbiis Salomonis quod testimonium plane impertinens esset, si in eo verbum fecit aliud significaret, quam condidit. Et ne quis calumniaretur quod dixisset, Deum fecisse, hoc est, condidisse impium ad diem malum, explicatio nem addidit, impium ut Deus dicatur condere: qua explicatione ca lumniose omissa, hanc doctrinam Lutheri temere cavillatur Roffersis artic. 36. Caeterum non loquimur jam de prima creatione qui creati sunt Adam & Eva, ambo ad vitam aeternam, non ad mortem: de qua creatione Gen. 1. & 2. Sed de operatione Dei post lapsum hominis. Ideo Luth declarans hoc idem Salom. dictum, in eodem libde servo arbitr. c. centes. nonages. sexto ait: Impium condit, non creando malitiam aut malam creaturam, quod est impossibili, sed ex vitiat semine, dum operatur Deus, sit vel creatur malus homo, non culpa factos ris, sed vitio materiae,

Posterior etiam locus evidens est, nempe Roman. 9. v. 21. ut qui manifeste doceat, quemadmodum figulus ex eodem luto facit vas aliud ad decus, aliud ad dedecus: ita Deum fecisse ex uno sanguine sicut idem Paulus loquitur in concione Athenis habita in Arcopage Actor. 17. vers. 26. totam gentem hominum; alios quidem ad gloriam, alios vero ad ignominiam. Allusit Paulus ad illud dictum Jehovae, Jesa. 45. 9. Jerem. 18. v. 6. An sicut figulus iste non possem facere vobis, o domus Israelis? dictum lehovae: ecce ut argilla in manu figuli, ita vos estis in manu mea, o domus Israelis

Ne vero quis opinetur, nos violenter torquere haec verba Pauli in nostrum sensum, producamus consensum orthodoxum praestantissimorum veterum Patrum, & Ecclesiae Doctorum.

TERTULLIANUS libro de resurrectione Christi, c. septimo pag trecentesima decima septima, Edit. Franeclteranae Anni 15 97. Scriptum est, Nunquid argilla dicet figulo, id est, homo Deo?

ORIGENES tertio libro ωρι δοχών, de Principiis, cap. secundo dicit aliquoties, quod Deus ex una massa creavit & plasmavit alios quidem ad honorem, alios autem ad contumeliam, pagina octingentesima vigesimanona tomi primi. Et secundo tomo, in caput nonum epstolae ad Rom. Habet ergo nostri Deus potestatem, sicut & figulus luti. ut faciat ex massa eadem vasa ad honorem, & vasa ad contumeliam.

AMEROSIUS tomo quinto, super cap. nonum ad Rom. pag. di. centes. decimaquinta, edit. Frobenian. An. 1538. Nunquid dicit figme tum ei qui se finxit, quid me fecisti sic? [Hoc de Iesaia Propheta est, quo hic quasi proprium ponit, quo ostendit, contra auterem opus eius queri noposse. In potestate enim autoris est, qualem velit condere creaturam. Et paulo post: Et ut ostenderet divitias gloriae suae in vasis misericordiae, qui praeparavit ad gloriam,] Patientia & longanimitas Dei ipsa, quae sicut m alos praeparat ad interitum, ita & bonos praeparat ad coronam.

HIERONTMuS tom. secund. epistolar. libr. prim. adversus Pelagianos, pag. ducentes. septuages. nona, edit Frobenianae 1524. sub persona Attici ait ad Critobulum: Profunda profunditas, quis eam inveniet? A me quaeris, quare figulus aliud vas fecerit in honorem, aliud in contumeliam: & non vis acquiescere Paulo pro suo Domino Respondenti! O homo tu quis es, qui respondes Deo?

AUGUSTINUS tomo secund. epist. centes. quinta, pag. trecentes. quarta edit. Froben. An. 1528. & 1529 in hunc modum scribit: Quavis itaque Deus facit vasa irae in perditionem, ut ostendat iram & demoni stret potentiam suam, qua bene etiam utitur malis, & ut notas faciat divitias gloriae suae in vasa misericordiae, quae fecit in honorem, non damna bili massae debitum, sed suae gratiae largitate donatum: tamen in eisdem irae vasis propter meritum massae in contumeliam debitam factis, id est, inhominibus propter naturae quidem bonum creatis, sed propter vitia supplicio destinatis, iniquitatem, quam rectissime veritas improbat, damna. re novit ipse, non facere

Item epist. centes. sexta pag. trecentes. undec. Hoc dicimus propter eos, qui non valentes in causa gratiae inscrutabilia Dei iudicia perscrutari, cur ex Adami massa quae profecto ex uno in condemnationem tota collapsa est, illud vas faciat in honorem, illud in contumeliam, &c. Eadem sententia saepe iteratur aliis verbis in sequentibus: maxime in pagtrecentes. decim. tertia, ubi ita scribit August. Cur omnino creati sunt, quos Deus ita peccaturos, ut aeterno essent igne damnandi, sine dubitatio. ne praescivit? Quamvis enim peccata non fecerit, naturas tamen ipsas quae per se ipsae sine dubio bonae sunt, quibus tamen ex arbitrio uoluntatis putura essent vitia peccatorum, & in multis talia quibus esset aeterna poena. reddenda, quis nisi Deus creavit? Quare? nisi quia voluit? Quare auti voluerit? O homo tu quis es qui respondeas Deo? Nunquid dicit figmenlum ei qui se finxit, quare sic me jecisti? Annon habet potestatem figulus luti ex eadem conspersione facere, aliud quidem vas in honorem aliud in contumeliam?

In epist. centes. quinquag. sept. scripta Optato, pag. quadringent quinquages: sept. & sequente: Cur aute creentur etiam illi, quos Creator praescivit ad damnationem, non ad gratiam pertinere, beatus Aposto us tanto suce inctiore brevitate, quanto maiore autoritate commemorat. Deum enim dicit volentem ostendere iram & demonstrare potentia sua attulisse in multa patientia vasa irae quae perfecta sunt in perditione, & ut notas faceret divitias gloriae suae in vasa misericordiae, quem superium dixerat, tanquam figulum luti ex eadem mussa facere, aliad vas in honorem, aliud in contumeliam. Et paulo post: Si autem hi soli crearentur ex Adam, qui essent per gratiam recreandi & praeter illos, qui in Dei filios adoptantur, nulli alii homines nascerentur, lateret beneficium quod donaretur indignis, quia nullis ex eadem damnabili stirpe venientibus debitum supplicium redderetur. Et mox: Tam multos aute creando nasci voluit, quos ad suam gratiam non pertinere praescivit, ut multitudine incomparabili plures sint eis, quos in sui regni gloriam filios promissionipraedestinare dignatus est, ut etiam ipsa reiectorum multitudine ostenderetur, quam nullius momenti sit apud Deum iustum quantalibet numerositas iustissime damnatorum

Idem Auous 7. scribit tomo septimo, libro secundo, de Nuptiis & concupiscentia, ad illustrem Comitem VALERIUM, tert. cap. p. quin gent. sexages. quarta: Sic est ergo Deus nascentium conditor, ut omnes ex uno eant in condemnationem, quorum non fuerit renascentium liberator Ipse quippe dictus est figulus, ex eadem massa faciens aliud vas in honore secundum misericordiam, aliud in contumeliam secundum iudicium a cui cantat Ecclesia, Misericordiam & iudicium

Pluribus verbis idem repetitur, decimosexto capite ejusdem libripag. quingentes. septuag. tertia: Bonitate sua Deus fecit homines, & primos sine peccato, & caeteros sub peccato, in usus profundarum cogitationum suarum. Sicut enim de ipsius diaboli malitia novit ille quid agat. & quod agit iustum est & bonum, quamvis sit de quo agit iniustus & malus, nec eum propterea creare noluit, quia malum futurum esse praescivit: ita de universo genere humano, quamvis nullus hominum sine peccati sorde nascatur, bonsi ille, qui summe bonus est, operatur, alios faciens canqua vasa misericordiae, quos gratia discernat ab eis qui vasa sant irae; alios tanquam vasa irae, ut notas faciat divitias gloriae sua in vasa misericordi e. Eat iste nunc & adversus Apostolum, cuius ista sententia est, argumentetur, imo adversus ipsum figuli, cui respondere prohibet Apostolus, dicens: O homo tu quis es qui respondeas Deo? Nunquid dicit figmentum ei, qui se finxit, quare sic me finxisti? Annon habet potestatem figulus luti, ex eadem massa facere aliud vas in honorem, aliud in contuneliam? Nunquid ergo iste negnt vasa irae esse sub diabolo? Aut quia subdiabolo sunt, alius ea quam ille facit, qui vasa misericordiae facit? Aut aliunde, & non ex eadem massa facit?

Sequente decimosept. Capite, Deus nominatur Factor vasorum iraeItem tomo quarto, libro secundo ad Simplicianum, quaest. secunda Ecce odit Esau, quod vas ipse fecit in contumeliam. Et paulo post: Quod ex numero impiorum, quos non iustificat, facit vasa in contumeliam, non hoc in eis odit, quod facit. Et paulo post: Deus ex conspersione impiorum facit vasa perditionius

In tom. sept. lib. de Praedestinatione & Gratia, capite quinto: Abillo Deo) ergo, quia aternus & praescius, quia & iustus & pius est, qui exercet debitam severitatem & exhibet indebitam pietatem, & habet in creandis atque eligendis hominibus, sicut in luto figulus, potestatem, factasunt alia quidem vasa in honorem, alia vero in contumeliam?

Item tomo tertio, in Enchiridio ad LAURENTIUM centes. sept. cap. Quia (primus homo) suam (voluntatem) maluit facere quam DEI, de illo facta est uoluntas Dei, qui ex eadem massa perditionis, quae de illius stirpe profluxit, facit aliud vas in honorem, aliud in contumeliam: in honorem, per misericordiam, in contumeliam, per iudicium: ut nemo glorietur in homine, ac per hoc nec in se

Item nono tomo lib. Soliloquiorum animae ad Deum, cap. vicesimooctavo: Ego Domine, hec considerans expavesco, & obstupesco de altitudine sapientia, & scientiae tuae, ad quam ego non pertingo, & incomprehensibilia iudicia iustitiae tuae: quoniam ex eodem luto alia quidem facis vasa in honorem, alia vero in contumeliam sempiternam.

Beatus FULGENTIUS libro primo ad Monimum, pag. sexagese edit. Henric Petrinae in octavo, Anni 1587. In hoc itaque ista vasa Deus aptavit, in quod praedestinavit, hoc est, in interitum: illum utique interitum, quem Paulus malis repente superventurum denunciat, dicens: Quum enim dixerint, pax & securitas, tunc repentinus eis superveniet. interitus.

Et pag. sexages. prima: Tales itaque Deus aptavit in interitum punitionis, quem peccatori iustus iudex praedestinatione iuste decrevit.

PETRUS DIACONUS, qui circa annum Christi quadringentessexages. octavum vixit, scribit suo & aliorum nomine ad FULGENTIUM, & alios Episcopos in Africa, pag. ducentes. octoges. secund. scriptorum Beati FULGENTII: Quod si ista nequeunt comprehendi, redeant ad se, & invenientes se homines, desinant quaerere, cur alios solvat gratuito dono, alios derelinquat iusto & occulto iudicio; qui potestalem habet ex eadem massa aliud vas facere in honorem, aliud in contumeliam, & clament una nobiscum, imo iuxta Apostolum: O altitudi divitiarum sapientia & scientiae Dei, quam inscrutabilia sunt iudicia eius, & impervestigabiles viae eius:

JOHANNES DAMASCENUS, in colloqe. cont. Manichaeos, pag trecentes quinquages. septima, & sequente, editionis Basileensis Petr. Pernae in octavo, Anni 1578. Quia vero dicunt aliqui, non debuisse Deum, quia iam anse cognitos haberet peccaturos, nec poenitentia acturos, & condemnandos, in rerum naturam eos producere; nedum beneficio afficere, ac deinde punire: primum illud Apostoli respondemus: Atqui ohomo tu quis es qui responsas Deo? quis enim ipsius uoluntuti obsistat: Quod enim vult bonum est: & figulus potestatem habet faciendi vas unum ad honorem, alterum ad infamiam. Ipse nimirum est, qui facit. tum iustos, tum peccatores, aut honoratos, aut infames. Cum veteribus his Patribus consentiunt & superioris seculi Doctores. D. LUTINERUS libro de Servo arbitrio, cap. centesimo quad agesimo secund. Neque Paulus dicit, quo! Deus fictor faciat aliud vain honorem aliud in ignominiam ex diverso luto: sed ex EODEM ( inquit) luto facit, &c. Et cap centes. sexages. primo: Nec tamen figmen tum dicit fictori sua, cur me ita facis? De nominibus enim loquitur, quos luto comparat & Deum figulo. Et cap. centes. septuages. tertio, de Deo dicitur, quod taiis figulus sit, qui creet ipsum latum & temperet. Et cap. centes. octog. octavo; Salva & invicta stat similitudo Pault de figulo & luto, quod non nostri arbitrii est, qualia vasa formemur.

BRENTIUS in Commentario suo in epistolam ad Romanos, Tubingae edito, Anno 1588. fol. 675 Etiamsi Deus fecerit ex hoc luto

asculum patum honestum, non est Dei culpa, sed luti natura SIMONSULCERUS in loco de Praedestinatione, in responsione ad quaestionem, An Electio & Praedestinatio sicut etiam reprobatio cum justitia Dei conveniat, dicit: Paulus similitudine sumta a figulo iden, docet; Quod Deo integrum est formare ex (eode α) luto, aliud vas in honorem, aliud in ignominiam?

Consentiunt ipsimet etiam Papistae velut THOMAS AQUINAS in Explanatione capitis noni ad Rom. & ROBERTUS BELLARMI. Nus tom. tert. controvers. secunda, libro secundo de amissione gratiae, cap. duodecimo.

Ex his omnibus liquet: reprobos esse a Deo factos, hoc est, creatos & formatos in ignominiam seu interitum aeternum.

Huic doctrinae obiicitur a Semipelagianis hodiernis, quod dicitur Gen. 1. v. 27. Deum creasse hominem ad imaginem suam, ac proinde ad vitam aeternam. Unde colligunt, neminem esse creatum ad exitium.

RESP. Peccatur ab istis ignoratione Elenchi; nec enim nos verbaSalomonis & Pauli interligimus de creatione illa prima, quae Gen. 1. describitur sed de operatione Dei creantis post lapsum ex uno sanguine Adami totam gentem hominum. Scripturis igitur consentancum est, quod de operatione Creatoris post lapsum primorum hominum didicimus; impios, id est, reprobos, qui sunt vasa irae fieri seu creari a Deo ad diem malum, ad dedecus, ad ignominiam, ad interitum.

Quicunque vero hoc negant, ex reliquiis Pelagianae haereseas sunt, de quibus PROSVER in Epist. ad Augustinum, quae exstat tom. sepooperum Augustini, pag. octingent. trigesimaquarta, ita scribit: Haec ipsorum definitio ac projessio est: omnem quidem hominem Adamo pec- cante, peccasse: & neminem per opera sua, sed per Dei gratiam regeneratione salvari: universi, tamen hominibus propitiationem, quae est in Sacramento sanguinis Christi sine exceptione esse propositam, ut quicuno ad fidem & ad Baptismum accedere volucrini, salvi esse possint. Qui autem credituri sunt, quive in ea fide, quae deinceps per Dei gratiam sit. iuvanda, mansuri sunt, praescisse ante mundi constitutionem Deum, & eos praedestinasse in regnum suum, quos gratia vocatos, dignos futuro electione, & de hac vita bono fine excessuros esse praeviderit. Ideoque omnem hominem ad credendum & ad operandum, dtuinis institutionibus ad moneri, ut de apprehendenda vita aterna nemo desperet, quum uoluntariae devotioni remuneratio sit parata. Hoc autem propesitum vecatio nis Dei, quo vel ante mundi initium, vel in ipsa conditione generis humani, eligendorum & reiiciendorum dicitur facta discretio, ut secundum quod placuit Creatori, alii vasa honoris, alii vasa contumeliae sint creati; & lapsis curam resurgendi adimere, & sanctis occasionem temporis adferre, eo quod in utramque partem superfluus laber sit, si neque retectus ulla industria possit intrare, neque electus ulla negligentia possit excideret Quoquo enim modo se egerint, non posse aliud erga eos quam Deus definivit accedere, & sub incerta spe cursum non posse esse constantem, quum si aliud habeat praedestinantis electio, cassa sit annitentis intentio, &c.

In eadem epistola PROSPER ait sequente pagina: In ista vero talis gratiae praedicationem hi, quorum contradictione offendimur, quum prius meliora sentirent, ideo se vel maxime contulerunt: quia si profiterentus ab ea(nempe gratia) omnia bona merita praeveniri, & ab ipsa ut possint esse, donari: necessitate concederent, Deum secundum propositum & conulium voluntatis suae, occulto iudicio & opere manifesto, aliud vas condere in honorem, aliud in contumeliam: quia nemo nisi per gratiam iust, ficatur, & nemo nisi in praevaricatione nascitur

Ex his constat, Pelagianos esse, aut saltem ex reliquiis Pelagiana haereseωs, qui negant, secundum beneplacitum Creatoris, alios vasahonoris, alios vasa contumeliae esse cieatos.

Caeterum etsi alii homines sunt a Deo conditi vasa honoris, alii vasa contumeliae: tamen non fuit Deo pro creationis vasorum contu meliae fine propositus ipsorum interitus Ipsorum quidem vasorum contumeliae sinis est interitus ipsorum, sicut Paulus docet Phil. 3. v 19. tamen in creatione ipsorum interitum non spectavit Deus ut finem, hoc est, nemo a Deo ideo creatus est ut pereat; quia alia caussa ett nascendi, & alia pereundi. Vt enim nascantur homines, est beneficium:ut aute pereant, praevaricatoris est vitium: ut verbis utamur Augustiniquae exstant tom. sept lib. quo refellit Articulos aliquot falso ipsi inpositos, pag. nongentes. viges. sec. Quem autem finem in creatione Deus spectaverit, perspicue docet Salomon Prov. 16. v. 4. Omnia fecit Iehova propter semetipsum, hoc est, propter suam gloriam

Hactenus de finibus ad quos homo conditus.

est: sequitur