Caput 32

CAPUT XXXII. In quo de anima hominis tractatur.

DORMA hominis ambigue dicitur, vel substantialis vel accidenta¬ lis: illa pars est substantiae hominis, haec solummodo accidens. De illa jam agimus; estque anima hominis: de qua sic tracta bimus, ut primo vocem, deinde rem ipsam confideraturi simus. Quod ad vocem attinet, per animam hominis intelligitur proprie pars altera hominis per quam homo est homo: figurate vero seu per tropum aliquem accipitur varie

Per metonymiam causae efficientis pro effecto, significat vitam hominis, ut cum Matth. 6. vers. 25. Christus dicit; Ne estote soliciti de anima vestra, quid esuri sitis aut quid bibituri: Et mox: Nonne anima plus est quam alimentum:

Per metonymiam subjecti pro adjuncto, significat affectum, desiderium, appetentiam, cupiditatem quae est in anima: ut Actor 4. vers. 32. Multitudinis eorum qui crediderant, erat cor & anima una, id est, affectus voluntasque consentiens. Proverb. 32. versic. 9. 2. Quando sedebis ad vesceendum cum dominante, diligenter considera quid propositurus sis tibi. Alioquin inderes cultellum faucibus tuis, si dominus animae, (id est, praeditus appetentia) esse

Per metaphoram significat CHRISTUM DOMINUM, quia quod est anima humana corpori, id Christus est toti homini fideli. Sicut per animam vivit corpus: ita per Christum vitae Principem fide apprehensum vivit totus homo vita spirituali & aeterna. Hoc significato usurpatur Psalm. 16. versic. 10. Non es derelicturus animam meam in sepulcro: neque sines Sanctum tuum videre corruptionem. Verba sunt Davidis non de se, sed de Christo, ut testatur Petrus Actorum 2. versic. 25, 26, 30, 31. & Paulus Actor. 13. vers. 35. Et agnoscit Athanasius Oratione tertia contra Arianos, pagina cenresima nonagesima septima tomi primi editionis Commelinianae Sensus igitur est: Non permittes ut Sospitator & vivificator meus. Christus ille a te promissus retineatur a morte in sepulcro; neque patieris Sancti illius tui corpus in pulverem terrae resolvi: sed a mortuis illum resuscitabis, & virtute resurrectionis illius me quoque tum a morte pecati ad vitam justitiae, tum ex pulvere terrae ad resurrectionem justorum excitabis

Per Synecdochen partis pro toto, significat totum hominem: ut Genes. 46. v. 26. Omnes animae quae ingressae sunt cum lacobo in AEgutum, egressi e femore eius, exceptis uxoribus filiorum lacobi, omnes animaesexaginta sex erant. Act. 2. v. 41. Additae sunt Ecclesiae die illo animae quasi ter mille

Per Syncedochen totius pro parte, significat inferiores animae partes, perfectionem corporis physici organici, complectentem organicas animae functiones, vegetantem, sentientem, locomotivam, se dem affectuum: Et tunc opponitur spiritui, id est, parti illi nobilis simae quae mens dicitur: Ut I. Thessalon. 5. v. 23. Ipse autem Deus pacis sanct ficet vos totos: & integer vesper spiritus, & anima & corpus inculpate in adventum Domini nostri Iesu Christi conserventur. Et ad Hebr. 4. vers. 12. Vivus enim est sermo Dei & efficax, & penetrantior quovis gladio ancipiti: & pertingit usque ad divisionem animae simul atspiritus, compagumque & medullarum.

Per catachi esin significat corpus mortuum seu cadaver, ut Levit. 19. v. 28. Neque caejuram pro ulla anima inditote carni vestrae, id est, proullo mortuo Et cap. 21. vers. 1. pro anima ne polluito se sacerdos, id est, cum corpus aliquod mortuum sepelitur, non intererit funeri ejus sa cerdos.

In praesenti tractatione per animam hominis intelligimus partem alteram hominis per quam homo est homo, & quae vocatur spiritus Dei Jobi 27. versic. 3. item spiraculum seu halitus vitae, Genes. 24. vers. 7.

Tantum de voce: nunc ad rei contemplationem Theo¬

logicam accedamus. In rei ipsius declaratione primum locum obtinere debet definitio, in qua ingens est varietas. Ac sane tria sunt quae secundum essentiam hominibus sunt ἀγιώρισα κι ἀοριστα, incognita & non definita: Drus, Angelus & anima hominis, quae soli Deo secundum essentiam cognita sunt, ut Athanasius ait in tractatu de definitionibus. Usitata est haec dofinitio

ANIMA, est entelechia prima corporis naturalis, organici, pocensia vitam habentis. Explicatio definitionis istius. PRIMO, quum dicitur animam ESSE; eo indicatur illam res psa esse aliquid, non autem nihil, ut Dicaearchus apud Ciceronem i1 prima Tusculana contendit, cujus opinionem etiam Gentiles Philosophi merito exploserunt.

SECUNDO, quum anima dicitur ἐν τελέχια πρωη, non intelligitur vis, non agitatio seu motus, non κρασις seu temperamentum, aut a liquod aliud accidens, quocunque nomine appelletur: sed ειδος, μόρ¬ φν, λόγος το τι κῶ ειναs, id est, forma substantialis, per quam perfici tur & perfectum habet E SS2, εντελεχια ωροιτν, actus primus vel substantialis est, ut anima: vel accidentalis, ut habitus, ut potentia naturalis. Nam illa ἐν τελεχια πρωη est necessario substantia, & pars compositi, & potior pars, perfectio & finis. Haec enim omnia ambitu suo complectitur vox composita ἐυτελεχια: Ab initio praepositio eν, indicat quod eν τελέχια sit substantia & pars compositi in toto. Quo modo in toto, si totius pars est forma ipsa? Est in toto ως σοιχειον eννν πάργον ωρος τον τελειωσιν. Sic igitur intus est, ut etiam in ambitu sit; hac perficiens ratione: non autem extra, ut lux, quae perficit alio modo visionem

Quanquam εἰτελεχια est τελειίτης: major tamen est τελειοτητος ambitus quam ut adstringi debeat ad speciei definitionem

Deinde τελος indicat, quod sit ultima forma sub coelestibus & princeps inferiorum finis ac perfectio. Tum si est ἑχον, si ἐχι est forma; quia habet materiam: neque solum habet, sed etiam continet, ut sit unum: neque solum continet; sed etiam regit. Hoc enim est ἔχιν, in quinto Metaphysices, & in Cratylo, ευτελέχια ωρο¬ m ergo est substantia, quam continentur accidentia, non continent? fluunt a substantia, non ipsam regunt; sic ut substantia sit autor omnium functionum, omnium motuum, etiam contratiorum in eodem corpore, cujus potens est. Tum ευτελέχια est perfectio & finis quia introducta forma in materiam, cessat motus ad generationem. Anima igitur hominis est substantia nempe proprie sic dicta, non qualitas aliqua, ullumve aliud accidens, sed talis naturae, quae a corpore etiam separati & subsistere per se ipsa possit

onfirmant hoc sequentia argumenta. I. Quia est proprie a Deo creata, & quidem post corpus demum, Gen. 2. v. 7. Finxit vero Iehova Deus hominem de pulvere terrae, safflavitque in nares ipsius halitum vitae: sic factus est homo anima vivens Zach. 12. 1. Dictum Iehovae, qui extendit coelos, & fundat terram, formatque spiritum hominis in eo. Nam quicquid a Deo proprie creatum est, substantia est: accidentia enim non dicuntur proprie creari, sed concreari.

II. Quia separata e corpore seipsa subsistit: ut ostendit exemplum Abrahami, Lazari, divitis epulonis, Luc. 16 v. 23. & sequentib Et exemplum Christi & latronis in cruce conversi, cui Christus dicebat Luc. 23. 43. Hodie mecum eris in Paradiso. Christus anima tum pervenit in Paradisum, non corpore? nam Deitate sua ubique erat semper & est: Et latro conversus non fuit postea in Paradiso corpore, anima igitur. Et exemplum Pauli, qui ait Philip. 1. vers. 23. cupio dimissionem, & ut cum Christo sim. Proinde anima est substantia quapostquam migravit e corpore, per se subsistit

III. Quia ei competunt propria substantiae: nam habitat icorpore ut in domo quadam, ut in tabernaculo, & migrat e corporo alio: ut legitur 2. Corinth. 5. versibus primis novem: Scimus enim nos, si terrestris hujus domus nostrae tabernaculum d ssolutum fuerit, ae dificium ex Deo habituros, domicilium videlicet, non manu factum, aeternum in coelis. In hoc etenim suspiramus, expetentes domicilio nostro, quod e coelo est, superindui. Siquidem etiam induti, non nude reperie. mur. Etenim qui sumus in hoc tabernaculo suspiramus gravatit in quo constituti non cupimus eo exui, sed superindui, ut absorbeatur mortali. tas a vita. Porro Deus is est qui nos ad ipsum condidit, qui etiam dedit. nobis arrhabonem Spiritus. Confidenti igitur animo sumus semper, & scimus nos dum adsumus in corpore, peregre abesse a Domino: CPer fidem enim ambulamus, non per aspectum: Confidenti autem animo sumus: sed gratum est nobis potius abesse e corpore, & adesse apud Dominum? Quapropter etiam contendimus ut hic praesentes, & hinc absentes, ipsi placeamus

IV. Quia animatum corpus constituit, conservat & sustentat tibi autem iila reliquit corpe, perit animatum corpus & animalis ratio¬

V. Quia est subjectum omnium virtutum vel vitiorum, item artium & scientiarum. Anima igitur hominis est substantia proprie sic. dicta

OBIECTIO I. Vita aut vis vitalis ex corporis temperamento & perfectione orta, non est substantia: Anima hominis est vita aut vis vitalis ex corporis temperamento & perfectione orta: Anima igitur hominis non est substantia.

Assumtionis probatio. Matth. 6. vers. 25. dicitur; Anima plus est quam esca. Jobi 13. Animam meam porto in manibus meis. Ps. 119. A. nima mea in manibus meis. Sic Christus tradidit animam suam in redemtionis precium pro multis, Matth. 20. Et Joh. 10. ait, Ego pono animam meam: ut rursum assumam eam. In his dictis omnibus anima nihil aliud significat, quam vitam

RESP. Est homonymia in nomine animae. Nam in allegatis di ctis non sumitur proprie, sed per metonymiam causae, pro vita. Nam anima est causa vitae, ideo per metonymiam, causae nomen ponitu pro effectu. Non esse autem animam proprie ipsam vitam, ostendunt haec dicta; in quibus anima a vita distinguitur, Ps. 48. Anima corum in vita benedicetur. 2. Sam. 11. Per vitam tuam & vilam anima tuae, si faciam hoc:

DEJECTIOII. Voluntas hominum non est substantia: Anima hominis est tantum uoluntas hominis: Ergo anima hominis non ist substantia. Assumtionis probatio ex dicto Act. 4. 32. Credentium erat cor & anima una. RESP. Est rursus homonymia in nomine animae. Nam in hec dicto anima non sumitur proprie, sed per metonymiam subjecti pro affectu in anima

OBJECTIOIII. Hlatus aut vis diuvinitus infusa corporibus, non est substantia: Anima hominis est tantum flatus aut vis diuvinitus infusa corporibus: Ergo anima hominis non est substantia. Assumtio probatur: quia anima dicitur spiritus & Gen. 2 7. Sufflavit Deus in nares ipsius halitum vitae: sic factus est homo anima vivens. RESP. Est homonymia in nomine Spiritus. Nam cum anima hominis spiritus dicitur, ipsa animae spiritualis essentia intelligitur: non autem flatus aliquis aut vis accidentalis.

OEJECTIOIV. Quod est in alio, non est substantia. Anima hominis est in alio, nepe in corpore: Ergo anima hominis non est substantia.

RESP. Per distinctionem majoris propositionis. Quod est in alio, nempe ita ut illi inhaereat, quomodo accidens est in subjecto, id non est substantia. Ast anima hominis est quidem in alio, nempe in corpore, sed non est in eo, ut illi inhaereat, quemadmodum accidens in subjecto,

Maneat igitur fixum firmumque animam esse substantiam TERTIO, quum in definitione dicitur, quod anima sit ευτελέχια, prima, seu substantialis forma CORPORIS, eo ipsa primum discernitur a corpore: nam entelechia corporis non est ipsum corpus: deinde indicatur, quod anima perficiat corpus animatum, ut illud vivere vitaeque opera exercere possit.

OBJICITURI. Anima est forma hominis: Non ergo corporis. RESP. Haec non pugnant: Anima est forma hominis, quatenus hominis partem alteram constituit, ut homo sit homo, & ab aliis animalibus substantialiter distinguatur. Et eadem anima est forma corporis, quatenus illud informat, dum illud reddit animatum, vegetans, sentiens.

OBJICITURII. Si anima humana est actus corporis; tum est mortalis, interiens simul cum corpore. At consequens est absurdum: Ergo & antecedens.

RESP. Negatur sumti consequentia: quia non omnis actus corporis ita materiae addictus, affirusque est, ut extra illam subsistere non valea.

QUA RTO, additur in definitione, quod anima sit entelechia corporis physici seu naturalis: quia corpus vel naturale est, vel arte factum. Arte facti corporis forma non potest esse ejus anima: Ergo anima est forma corporis naturalis

QUINTO, quia corpus physicum aliud est similare, aliud dissimilare: similare autem organis ad varias vitae functiones accommodatis caret: ideo dicitur, quod anima sit entelechia corporis non tansum naturalis, sed etiam organici, id est, quod diversis membris veluti organis animae constat, per quae diversas illa exerceat facultates aut nutriendo, aut sentiendo, aut loco movendo, aut inte ligendo

SEXTO. quia fieri potest, ut corpus aliquod sit naturale & organium, cujus tamen forma non sit anima, uti est cadaver hominis, idcirco adjicitur, quod anima sit entelechia prima corporis naturalis organici vitam habentis, id est, animati & vivificati ab anima: ut in telligamus discrimen esse inter animam ipsam, quae est forma corporis & inter vitam, quae est animae effectus.

SEPTIMO, quum dicitur, animam esse entelechiam primam corporis naturalis potent a vitam habentis, non intelligitur δυναιις, quae privationem significat, sed tantum otiationem, sic ut sententia sit, animam esse entelechiam illius corporis, quod & vivit, & vitae officia exercere potest, etiamsi interdum otietur; quemadmodum arbor uae hyeme non floret, nec folia nec fructus habet, ac proinde vitae effecta non edit: vivit tamen & potest opera vitae edere, ut deinceps Vere & aestate apparet.

Animae igitur tanquam formae substantialis est perficere materia perficere corpus. Materia est potentia apta perfici, forma, est actus perficere aptus. Perficit autem humana anima corpus humanum & informat, dum ipsa est autor omnium fuhctionum, omnium motuum etiam contrariorum in eodem corpore, cujus potens est. Nihil enim movet in corpore animato, nisi anima. Perficit autem & informat totum corpus humanum per praesentem suam substantiam, sic ut sit in toto corpore, & in quacunque parte corporis, tota; unita corpori per ωριχωρήσιν seu immeationem, & penetrationem. Nam forma adeo divina res est, ut quum sit substantia, aliam totam sua im pleat substantia, ita ut ex utraque fiat unum per se.

Proinde anima humana non est tantum in corde, a quo ea officia quae in caeterum corpus proficiscuntur. per effusas puaestentur potestates; alioquin solum cor hominis esset homo, selum cor esset anmala corpus reliquum nihil pene, aut quasi appedix sine forma: sed est in toto corpore & quide tota in qualibet corporis parte, ut paulo ante dictum

Est ergo anima actus primus corporis viventis, ratione perfectionis, operationis & denominationis: Ratione perfectionis, quia ut forma in erna perficit corpus, unde τελειητης corporis dicitur: Rutiona operationis, quia est principium producens operationes vitales, quae dicuntur actus secundi, ab anima tanquam actu primo dependentes: Ratione denominationis, quia corpus inde dicitur vivens animatum. Sicanima est actus vivens corporis an,mati seu viventis: est actus perficiens, operans, denominans

QUAESTIONES hic pulcherrimae oriuntur. PRIMA: Quum anima humana corpus humanum informet, unde corpus sit animatam, vegetans, sentiens, sed praeterea ipsa sit rationalis, intelligens, volens, immortalis, invisibilis: cur non efficiat coruis etiam rationale, intelligen: volens, immortale, invisibile? RESPONSIO: Diversa est informatio, diversa attributio. Nam primo si infrmationem spectes, anima corpus efficit animatum, vegetuns, seutiens, quia horum ratione inest corpori, tanquam forma essentialis subjecto seu materiae: sed non facit corpus rationale, intelligens, volens, immortale, invisibile quia his facultatibus nullam partem corporis (utpote nulli organo i1 operando addicta & affixa) informat. Summa: anima communicase & unit corpori, agens per corpus quae corpori conveniunt & quo rum instrumentum idoneum est corpus. Quae autem non sunt apti fieri per corporeum organum, ut ratione uti, seu ratiocinari, intelligere, velle, semper vivere, invisibiliter subsistere; ea quidem anima in corpore (sicut & extra corpus cum ab eo separata est) operatur, & corpore simul agente quae ipsius sunt, dum anima est in corpore: fec non efficit ea per corpus

Deinde si attributionem spectes, anima non est animata, vogetans: sentiens formaliter, sed potest haec vi sua eνeργειν, operati in corpore & corporis ministerio perficere: itaque corpus, ut capax talium, sit i se animatum, vegetum & sentiens: At eadem anima nostra est rationalis, intelligens, volens, immortalis, invisibilis, formaliter; itaque tale non evadit corpus. Nam quod formaliter inest animae, id corpornequit attribui.

Quaestionis hujus decisio est utilis ad intelligendam aliquo modounionem hypostatica duarum in Christo naturarum. Nam sicut anima rationalis & caro unus est homo: ita Deus & homo unus est Christus, quemadmodum Symbolum beati Athanasii habet. Quod simile etiam Justinus habet in Expositione fidei de recta confessione, in qua sic ait: Nonnulli unionem hypostaticam naturarum in Christo, veluti animae cum corpore, mente complexi, ita prodiderunt. Et congruenest exemplum, tametsi non ex omni parte, aliquatenus tamen. Quemadmodum namque unus est homo, & naturas inter se differentes duas in seobtinet; ac per alteram quidem ratiocinatur, per alteram vero quoditaratione concepit, efficit: &c. ita Filius cum unus sit & duae naturae; alatera, divina edit miracula; altera, humilia excipit, &c. Sicut ergo anima rationalis ita est unita corpori, ut tamen proprietates suas essentiales cum corpore non communicaverit realiter: seu reali transfusione: ita etiam Deitas Christi est unita humanitati, ut tamen pro prietates suas essentiales cum humanitate non communicaverit reale transfusione

QUAESTIO SECUNDA: An definitio ista univoce conveniat. animae vegetativae, sensitivae & intellectivae, an vero potius analogice: Ratio dubitandi & quaerendi est: quia anima rationalis a corpore separata, est vere anima, & tamen in eo statu non est actus corporis RESPONSIO. Convenit univoce, non autem analogice. Licet et nim animae intellectivae peculiare sit ita materiam informare, ut abea sejungi ac per se extra corpus consistere possit; nihilominus suapte natura est vere ac proprie forma atque actus corporis humani, ita ut quotios ipsum informavit, possit es habilitatem vimque conferre ad actiones vitae vice organi administrandas. Tum cum anima perfectius sit in corpore, quam extra corpus, & naturalis ejus stantus sit in corpore, ab eoque pendeat quo ad officium informandi: quumque certo sit corpori reunienda: manet ista proprietas animae intellectivae etiam a corpore separatae. Quamobrem communem illam animae rationem, quae in proposita definitione traditur, cum anima vegetante & sentiente ex aequo participat.

Dixerit aliquis, obscuriorem esse hanc animae definitionem, quam ut intelligi possit a quovis: sed minime admirandum. Nulla enim forma nobis nota plene & plane: nostraque scientia est umbra inSole. Formatum cognitio est rudis & confusa, nec nifi per ωρισασις Neque verum est, formae substantialis speciem recipi in intellectum: non enim in sensu unquam fuit.

Magis igitur perspicua definitio haec fuerit: ANIMAHUMA NA, est substantia spiritualis, altera & praecipua hominis pars, qua tanquam principio interno formali, is primo vivit, sentit, movetur, & intelligit: cumque illa a corpore separata fuerit, immortalis per se subsistens manet, ultimo mundi die iterum corpori vinculo indissolubili unienda & unita permansura in aeternum. Nominatur Synecdochice anima rationalis: item spiritus hominis, veluti cum dicitur Matth. 27. vers. quinquagesimo. Iesus quum rursus clamasset vocemagna, emisit seu reddidit spiritum. Et in ultima precatione Christi in cruce Luc. 23. vers. quadragesimo-sexto. Pater in manus tuas depono spiritum meum. Item in precatione Stephani martyris Actor. 7. v. 59. Demine Iesu suscipe spiritum meum.

Dicitur in definitione hac posteriore, quod anima humana sit subsctantia spiritualis, id est, incorporea atque immaterialis. Quod sit talis, planum est ex sequentibus argumentis:

I. Quia expresse & proprie in Scriptura Sacra nominantur spiritus, ut Psalm. 31. vers. sexto. In manum tuam depono spiritam meum. Et Psalm. 146. vers. quarto. Exit spiritus ejus. In Ecclesiaste Salomon. capite duodecimo, vers. septimo. Spiritus redit ad Deum; qui dederat illum. Zachar, capite duodecimo, vers. primo, Iehova format Spiritum hominis in medio ejus. Luc. cap. vigesimo. tertio, versic. quadragesimo-sexto. Pater in manus tuas commendo spiritum meum. Actor. cap. septimo, vers. quinquagesimo nono, ait Stephanus; Demine Iesu suscipe spiritum meum.

II. Quia non est producta ex clementis seu materia corporea. quemadmodum corpus. Nam corpus Adami finxit Deus e gleba terrae, Evae autem ex cosia Adami formavit: animam autem ex gleba terrae, vel costa viri non produxit, sed ut dicitur Genes. capite secundo versiculo septimo, Finci: Iehova Deus hominem de pulvere terrae, sufplavitque innaris ipsius halitum vitae: sic factus est homo anima oivens. Sic in Ecclesiaste Salomonis cap. duodecimo, versic. septirno, Redua pulvis in terram, quemadmodum fuerat; spiritus autem redit ad Deum, qui dederat illum. Et de Eva dicit Adam: Hoc est os ex ossibus meis, & caro de carne mea, Genes. cap. secundo, vers. vigesimotertio. Nihil tale dicitur de anima Evae¬ III. Quia sua substantia creata est ad imaginem Dei. Nam prima pars imaginis Dei consistit in natura hominis spirituali & incorporea; sicut & Deus spiritus est. Quicquid ad imaginem Dei factum est, id substantiam esse spiritualem & incorpoream necesse est.

IV. Quia animae est impressa imago & similitudo divinae sapientiae, bonitatis, justitiae, sanctitatis. Si vero anima esset corpus aut forma materialis, ejusmodi habituum non esset capax. Uunumquod que enim recipitur & in recipiente est, secundum modum & naturam recipientis.

V. Quia discreta est a, natura corporis: nam manet viva atque immortalis corpore moriente, ut legitur in Ecclesiaste Salom. cap. 12. 7. Redit pulvis in terram quemadmodum fuerat, spiritus autem redit ad eum qui dederat illum. Et Matth. 10. v. 28. ait Christus: Ne metuite vobis ab iis qui interimunt corpus, animam autem non possunt interimere.

VI. Quia a corpore separata fruitur coelesti ac spirituali felici tate. Luc. 13. 43. Hodie mecum eris in Paradiso.

VII. Quia habitat in corpore humano. Corpus autem in corpore humano habitate non potest: sic enim in eodem subjecto simul duo corpora essent, quod pugnat cum tota natura

IIX. Quia tales actiones edit quae a corpore non pendent, & sine corporeis fiunt instrumentis: nam intelligit & vult,

Contra qui negant, animam hominis esse substantiam spiritualem & incorpoream, sic argumentantur

I. Halitus non est substantia spiritualis & incorporea: quia sensus externo, nempe tactu percipitur: Anima hominis est duntaxat halitus Ergo anima hominis non est substantia spiritualis & incerpores.

Assumtio probatur ex Gen. 2. v. 7. Sufflavitque in nares ipsius halitum vitae.

RESP. Est homonymia in nomine halitus. Nam in dicto Genesis non sumitur proprie, sed per metaphoram, ut αυθρωποπανσα coepta de Deo usurpari, in nomine halitus etiam retenta continuaretur. Sensus enim est: Deum virtute sui aeterni Spiritus sine ulla materia elementari animam vitalem squae forma est a natura simplex) clementari corpori hominis inspirasse, ut eo tanquam organo suo utere tur.

II. Flatus non est substantia spiritualis & incorporea: Anima hominis est flatus: ut dicitur Jes. 57. v. 20, annon flatum ego feci: Ergo non est substantia spiritualis & incorporea¬

RESP. Est homonymia in Hebraeo nomine ?P JQeuia quod interdum significat halitum, interdum flatum, interdum spiritum, interdum animam, interdum quicquid habet animam vel spiritum vitalom. In hoc vero Prophetae loco significat per Synecdochen totum hominem

III. Tertullianus scripsit, animam esse corpus: Ergo non est substantia spiritualis & incorporea.

RESP. Primo peccatur petitione principii, quia autoritas Patrum Ecclesiasticorum non est legitimum principium probandi dogmata Theologica. Secundo est homonymia in nomine corporis. Nam Tertulliano corpus generaliter significat substantiam vere subsistem rem, sive sit visibilis, sive invisibilis. Hinc Deum quoque corpus est dixit. Sed praestat ejusmodi ἀκυρολογίας vitare.

IV. Quicquid est visibile, id non est spiritualis & incorperea substantia. Anima est visibilis, Ergo, &c.

Assumtio probatur ex Luc. 16. v. 23. ubi dicitur, quod dives epulo apud inferos viderit Abrahamum e longinquo & Lazarum in sinu ejus. Et Apocal. 20. 4. vidit Iohannes animas eorum, qui securi percuss sunt propter testimonium Iesu & propter sermonem Dei, quique non adorarunt bestiam, neque imaginem ejus, nec acceperunt characterem ejus in frontibus suis, aut in manibus suis

RESP. Quicquid est visibile nimirum oculis corporis, id non est spiritualis & incorporea substantia. Animam autem esse visibilem oculis corporeis negatur. Loca vero allegata intelligenda sunt non de visu qui sit oculis corporeis, sed qui fit εννοηματικη δυυαμει, non autem αἰοητικί

V.

Quicquid habet membra corporea, id non est spiritualis & incorporea substantia: Anima habet membra corporea: Ergo, &c. Assumtio probatur ex Luc. 16. v. 24. ubi dives epulo exoptat linguam sua; refrigerari, Anima autem ejus in inferno tum erat, non corpus quod in sepulcro jacebat,

RESP. Quicquid habet membra corporea, videlicet, proprie loquendo: id non est spirituale. Animam vero habere membra corporea, negatur: tribuuntur autem ei figurate, veluti lingua Incidit hic triplex quaestio. QUAESTIOPRIMA: Quum homini tribuatur anima vegetans, sentiens & rationalis, an sint tres animae in eodem homine realiter distinctae? RESP. Non sunt in homine tres animae realiter distinctae, sed unica est tantum numero anima cuique homini, nempe rationalis, quae simul exercet operationes animae vegetativae & sensitivae. Anima tantum vegetativa est in plantis: At anima sensitiva, qualis est bestiarum continet in se etiam vegetativam seu plantalem: ita anima rationalis continet in se etiam sensitivam & vegetativam, id est, anima rationalis non tantum sua virtute in se habet, quicquid virium est in vegetativa & sensitiva: sed insuper etiam rationem habe¬

Esse autem cuique homini unicam tantum animam, non autem plures animas substantia discretas, tum ex Scriptura Sacra, tum ex rationibus naturalibus constat, tum ex consensu orthodoxae Ecclesiae. imo & omnium Gentium

Scriptura enim Sacra tribuit unicuique hominum unam tantum animam, non plures: ut Gen. 44. 30. dicit Juda de patre suo Jacobo & fratre Binjamine; Anima illius animae hujus devincta est. Et cap. 46. v. 26. dicitur: Omnes anima quae ingressae sunt cum lacobo in in Egyptum egressie femore ejus, exceptis uxoribus filiorum lacobi, omSes animae sexaginta sex erant. Et vers. 27. Omnes animae familiae lacobi, quae venit in AEgyptum, sunt septuaginta. Psalm. 3. vers 3. ait David: Multi dicunt de anima mea, non salus ulla isti in Deo. Psalm. 6. vers. 4. Anima mea conturbata est valde. Psalin. 25. vers. 1. Ad te Iehova animam meam attollo. Et 42. vers. 2. Anima mea glocitat ad te, Deus: Et vers. 3 Sitiens est anima mea Dei. Matth. 10. vers. 28. Ne metuite vobis ab iis qui interimunt corpus, animam autem non possunt interimere. sed metuite potius eum, qui potest & animam & cerpus perdere in Gefenna. Luc. 2. vers. 35. ait Simeon ad Mariam: Quia & tuam ipsius animam trajiciet gladius. Matthaei 26. vers. 38. ait Christus Dominus de anima sua: Undiquaque tristis est anima mea usque ad mortem. ELuc. 23. versic. 46. Pater in manus tuas depono spiritum meum, id est; animam meam. Sic Luc. 12. versic. 20. Desipiens, hac nocte animam tuam repetunt abs te: quae vero parasti cujus erunt: Et cap. 17. v. 33: Quicunque studuerit animam suam servare, perdet eam: & quicunque eam perdiderit, vivificabit cam,

Rationes istae sunt. I. Forma esseutialis est cuique homini tantum una: Anima est forma essentialis: Ergo anima est cuique homini tantum una Propositio major certa est: nam cujusvis compositi ex materia & forma, non potest esse nisi una essentialis forma: At quilibet home est compositus ex materia & forma: Ergo cujus libet hominis non potest esse, nisi unica essentialis forma. Prosyllogismi major propositio est vera: nam unaquaeque res composita, sicut habet Esse per formam, sic etiam per eandem est una: quia ab eodem habeat, & ut siuna, omnino necesse est. Proinde simpliciter impossibite est, ut unius subjecti, plures sint formae substantiales

II. Unum tantum spiraculum vitae Deus homini inspiravit non multa spiracula: Ergo una tantum est anima hominis, non mul tae. Antecedens patet ex Gen. 2. v. 7. in quo dicitur, insufflasse Deum in nares hominis spiraculum vitae, & sic factum esse hominem animam viventem.

III. Quicquid in homine quolibet, Dei imaginem gerit id unicum esse necesse est. Anima in homine quolibet Dei imaginem gerit: Ergo animam hominis cujusque unam esse necesse est. Propositio major est certissima. Nam si Deitas est unica substantia, tum quice quid in homine quolibet Deitatis imaginem gerit, id unicum ess substanta necesse est. Revera enim imago Dei ad quam homo est conditus, est substantia spiritualis, praedita omnibus perfectionibus seu perfectis qualitatibus, quae uni rei creatae possunt in sese competere, ad majenatem perfectionemque divinam adumbrandam, pro conditione ipsius rei creatae

IV. Si homo plures haberet animas substantia inter se differentes; tum non differret specie a bestiis & plantis, sed esset & homo, simul & bestia & psanta: esset unius & multatum specierum simuhomo per animam rationalem, bestia per animam sensitivam, plantaper animam vegetativam. Atqui homo differt specie a bestia & planta: Ergo non habet plures animas substantia differentes, sed tantum unam

V. Si non una, sed triplex esset anima substantia differens unicuique homini; tum oporteret illas esse conjunctas & unitas aut pese ipsas, aut per corpus, aut per aliquid corporis: nec potest dari quam tum; quia in homine non sunt plura substantialia quam anima & corpus. Sed animae per seipsas sibi non uniuntur, quia illae sunt quae uniuntur, si plures sunt in uno homine: ab alio igitur quam a seipsi uniri necesse est. Pet corpus autem aut aliquid corporis uniri non pospent: animae enim potius conjungunt sibi corpus & corporis partes, quam corpus sibi animas, ut ex dissolutione seu morte hominis apparet: nam ablata anima corpus dissolvitur. Ergo non sunt plures animae in uno homine, quam una;

His argumentis accedat jam consensus tum orthodoxae Ecclesiae, tum omnium Gentium: Ecclesiae orthodoxae consensus exponitur it tertio tomo operum Augustini libro de Ecclesiasticis dogmatibus, cap. decimo.-quinto. Neque duas animas esse dicimus in uno homine, situt Iacobus & alii Syrorum scribunt, unam animalem quam animetus corpus & immixta sit sanguini: & alteram spiritalem quae ratienem ministret: sed dicimus unam esse eandemque animam in homine, quae & corpus sua societate vivificet, & semetipsam sua ratione disponat, &c.

Quinium vero Gentium consensus ex eo patet, quod nullus un quam hominum senserit duas in se animas, & quod nullus quantumvis idololatra juraverit per animas suas, sed semper per animam suam. Sic Tertullianus libro de testimonio animae adversus Gentes. & ad asserendam unitatem Dei provocat ad testimonium animae uniuscujuscunque, quam ab unoquoque unam haberi, capite sexto indicat,

Qui vero hanc sententiam oppugnant & duas ut Pythagorici Phi losophi & Isidorus filius Basilidis, quemadmodum notat Clemens Alexandrinus libro secundo Stromatum, vel plures animas in quolibet homine statuunt, argumentis his utuntur, quae Ereviter refellemus.

In quocunque sunt diuersa potentia seu vires & effectiones, in eo I. sunt plures diversae animae: In homine sunt diversae potentiae seu vires & effectiones: Ergo in homine sunt plures diversae animae.

RESPONS10. Major negatur: nam etsi plures diversaeque ad ctiones arguunt plures & diversas potentias: minime tamen plures diversaeque potentiae seu vires arguunt plures diversas que formas essentiales.

II. Si anima sensitiva in homine non est forma alia ab anima rationali exsistens, sicut in brutis, tum ea in homine minoris est dignitatis ac virtutis, quam in brato. Sed posterius est absurdum: Ergo & prius

RESP. Negatur connexi consequentia: Nam anima sensitiva hominis, obilius habet Esse in anima retiohali, quam si per se ab illa separa a subsisteret. Ratio est, quia unaquaeque res nobilius habet Esse, cum unitur rei nobiliori, quam cum per se exsistit. Quemadmodum vegetatrici facultati non detrahitur, quum in animali faculta. sensitiva perfectior advenit, sed tota sit perfectioris; vel quemadmo, dum parvae luci, accedente & assumente eam maxima, non detrahitur, sed ea in unam perfectionem transit, ut una sit rei perfectio: it facultati sensitivae in homine non detrahitur accedente intelligentia; sed tota sit animae rationalis,

Tantum de prima quaestione. QUAESTIGII. An omnium hominum qui sunt, unquam fuerunt, & futuri sunt, unica tantum sit anima? sicut Averroes sentit & qui ejus opinionem sequuntur. RESPONSIO. Nequaquam, ut ex sequentibus argumentis planum evadet. I. Quicunque sunt multi, eorum non est unica numero anima: At omnes homines sunt multi: Ergo omnium hominum non est unica numero anim:

Major propositio est vera; quia sicut ab eadem forma quisque habet, ut sit & Ens & unus: ita multi a multis formis habeant ut multi int, cportet, sic ut una eorum aninia esse non possit.

Minor propositio non tantum patet ex eo quod dicitur Genes. 6. v. 1. Coeptos esse homines multiplicari in superficie terrae; sed ex ipsa exerientia, & oculari cujusque testimonioEXCIPIUNT Averroistae, se quoque statuere non esse omnium hominum unam formam, unamve animam, sed multas formas, multas animas, suam nempe unicuique: ast unam duntaxat esse mentem omnium unum intellectum possibilem quo omnes intelligunt. Ad istam exceptio niem haec est replicatio nostra. Negatur distinctio, quia mens humana; & forma hominis sunt unum & idem, & reipsa non differunt. Negationis nostrae tria sunt argumenta. Primum: Si mens humana non est forma homihis, fuerit igitur sensitiva ipsa aut vegetativa: Sic homo non differt ab asino forma essentiali & specie; & quanam re differt igitur a brutis

Duplicant, & dicunt; differre cogitativa quae organo affixa est. Triplicamus & dicimus cogitativam esse vim sensitivae & reipsa nion differre a phantasia. Nam quod in brutis simplex est & hebetior phantasia, illud est in homine cogitativa, id est, phantasia acutior

Secundum negationis hujus argumentum: Si mens quam intelligimus non est forma hominis, non est igitur anima: quia anima est exτελεχια & forma corporis physici organici potentia vitam habentis:

Tertium negationis argumentum: Si mens humana non est forma hominis, tum illa non differt a bestiis. At hoc est absurdum: Ergo & illud

Quadruplicant in hunc modum; Est unus intellectus per se & in sesed multiplex quatenus in uno quoque recipitur homine, & cuique sit su sicut lux solis una est in se, sed quatenus a multis recipitur per radios, sit multiplex.

Quintuplicamus: Imo hac ratione intellectus possibilis sive νος, non fuerit unus numero, sed duntaxat specie, quod nos dicimus: sicut & radii solis non sunt unus numero, sed multi

Hactenus primum argumentum pro nostra

sententia. II. Quorum diversi sunt affectus, motus, dona animi & eorum effecta; eorum non est una numero anima: At omnium hominum diversi sunt affectus, motus, dona animi & eorum effecta: Ergo eo rum omnium, non est una numero anima,

Minor probari potest inductione: ut Cajini & Abelis Genes. 4. Noachi & aliorum hominum Gen. 6. v. 9, 12. Noachus vir justus & integer erat inter homines sui seculi & secundum Deum indefinente ambulabat: alii erant depravatissimi & in omnia scelera projectisum mi: Ismaelis & Isaaci: Esavi & jacobi: Josephi & fratrum ejus: Sauiis & Davidis: & in summa fidelium & infidelium omnium.

III. Si omnium hominum numero unica esset anima, tum multa absurda inde consequerentur. Primo enim unae & caedem essent omnium hominum cogitationes, scientiae artes, deliberationes, consilia, omnes aeque docti essent, aeque sapientes, aeque prudentes: operatio enim sequitur potentiam. Secundo, cmnes homines essent unus numero homo: atque ita falsum foret, quod dixit Deus Gen. 1. v. 28. Foetificate & augescite & implete terram. Tertio, omnes aut eandem haberent Dei cognitionem, fidem, pietatem; aut non eandem, sed mullam: quia si una est numero mens omnium hominum, qualis. uno est, talis erit & in altero: & sic falsum foret, quod dicitur 2. T licesal. 2. v. 2. Non omnium est fides. Quario, esset perpetua μετμd υα ει nam una & eadem anima quae fuit in Petro, in Paulo, esset postea aliis hominibus, qui istis interfectis nati sunt & sic consequente Quinto, contraria in eundem caderent eodem tempore: nam unus & idem homo regeneratetur, & in nativa corruptione maneret: unus & idem justificaretur & damnaretur: unus & idem servaretur & periret. Quia si omnium hoinum est una anima, erit in eadem simul fides & incredulitas, atque ita omnes regenerabuntur & in corruptione nativa manebunt: omnes justisicabuntur & damnabuntur, omnes & servabuntur & peribunt. Et quomodo verum manebit quod Christus dixit Matth. 19. v. 30 multi primi erunt ultimi, & ultimi primi: Et cap. 20. v. 16. Multi sunt vocati, pauci vero electi. Et quod dixit Johan. 5. vers. 28, 28. Veniet hora qua omnes qui in monumentis, sunt, audient vocem ejus: Et prodibunt qui bona fecerint in resui: ect onem vitae: qui vero mala egerint, in resurrectionem condomnationis

V. Atestimonio Ecclesiastico: Irenaeus libro secundo adver sus haereses, capite sexagesimo secundo: Quomaamodum unusquisse nostrum suum corpus per artem Dei sumit, sic & suam habet animam,? Neque etum sic pauper, neque indigens Deus, ut non unicuique corpori propriam donaret animam, quemadmodum & proprium characterem. Eideo adimpleto numero, quem ipse apud se ante definivit, omnes quicum que sunt descripti ad vitam, resurgent sua corpora & suas animas hanentes, & suos spiritus, in quibus placucrunt Deo. Qui autem poea sunt digni, abibunt in eam, & ipsi suas habentes animas & sua corpora in quibus abstiterunt a Dei vocuntate. Concilium Lateranense sub Leone X. Sessione 8 sic statuit: Damnamus & reprobamus omnes asse rentes animam intellectivam mortalem esse, aut unicam in cunctis hominibus & haec in dubium vertentes; cum illa non solum vere per se & ssentialiter humani corporis forma exsistat, verum etiam immortalis & pro corporum, quibus infunditur, multitudine singulariter muit: plicabilis, & multiplicata & multiplicanda sit.

Sic est secunda quaestio. QUAESTIOIII. est: Ananima rationalis sit vere & proprie. forma hominis:

RESP. Nos affirmamus, freti his argumentis: I. Quicquid hominem certa specie constituit & ab aliis rebus distinguit; id vere & proprie est forma hominis: Anima rationalis homine certa specie constituit & ab aliis rebus distinguit: Ergo, &c

Major patet ex definitione formae: nam forma, est causa per quam res est id quod est & ab aliis rebus distinguitur.

Minor liquet ex eo quod dicitur Gen. 2. v. 7. Finxit Iehova Deus hominem de pulvere terrae, sufflavitque in nares ipsius spiraculum vitae, sic factus est homo anima vivens:.

II. Principium naturale internum operationum humanarum est vere & proprie forma hominis: Anima rationalis est principium naturale internum operationum humanarum: Ergo anima rationa lis est vere & proprie forma hominis

Propositio major certa est: Quia nihil agit, nisi prout in actu est, nulla vero res naturalis est in actu nisi per formam naturalem: materia quippe est pura potentia, nullamque effectricem vim possidet,

Minor patet ex eo, quod ab anima est vita corporis humani, sicut Paulus de adolescente Troadensi qui in fenestra sedens & somno profundo obrutus, ex tertia contignatione deciderat & mortuus erat revocato eo in vitam dixit, Anima ejus in ipso est. Act. 20. v. 10.

III. Si anima rationalis non est vere & proprie forma hominis, tum corpus hominis non vivit per animam: At vivit per illam Ergo illa est vere & proprie forma hominis

IV. Cujus accessu homo generatur, id vere & proprie est forma hominis: Animae rationalis accessu homo generatur: Ergo, &c.

Hactenus declavata est definitio animae humanae: sed

quitur de eius origine. Quum de animarum humanarum origine tractatur, de carum causa efficiente, materia, tempore & loco quo ex sistunt quaeritur. Nos totam tractationem tribus complectemur thesibus; quas ordine proponemus initio, deinde confirmabimus

Thesis I. De causa efficiente animarum rationalium. I. Animae rationales non sunt increatae: neque mortuorum animae in alios transmigrant: neque illae a parentibus generantur: sed singulorum hominum animae novae creantur, non ab Angelis, neque a Deo mediante generatione naturali per parentes; sed a solo DE O per se & immediate.

Thess I1. De materia animarum rationalium Non producuntur ex substantia Dei: neque ex nescio qua anime Mundi: neque ex materia elementorum: neque ex animabus parentum: multo minus ex corporali semine generantur: sed ex nihilo creantur:

Thesis III. De tempore & loco exsistentia animarum ratio¬

nalium. Non fuerunt ab aeterno: neque ab initio mundi omnes simul conditae & in beatorum sedibus collocatae & postea ob peccatum corporibus immersae fuerunt: neque omnino ante corpora producuntur. Primis duobus hominibus creatae sunt non extra corpora, sed in corporibus quidem ipsis, veruntamen post corpora, si ordinem spectes, quanquam statuim ac corpora habucrunt perfecta & distincti organa omnia. Itaque in eodem instanti quidem Deus & primi, hominis corpus formavit & ei animam infudit, sed tamen si ordinem naturae spectes, prius corpus, deinde animam. Caeteris hominibus omnibus, itidem postquam corpora sunt perfecte suis partibus omnibus & organis distinctis & formata atque absoluta, demum in ipsi corporibus & non extra corpora creantur, masculis quidem ut communis est seatentia, circa quadragesimum, foemellis circa octogesis mum diem. Causa diversitatis quoad tempus haec est; quia corpora primorum parentum nostrorum momento fuerunt perfecta creata. & justa magnitudine pro ut perfectionis status requirebat: aliorum omnium hominum corpora successive in uteris maternis formantur? Haec tamen lex successivae formationis in corpore Christi seivata. non est: sed momento illud a Spiritu Sancto conceptum formatum: que in utero Mariae virginis perfectum omnibus suis partibus, eodemque momento anima rationalis in & cum corpore creata atque inspirata fuit.

Confirmatio primae theseos Animas humanas non esse increatas, planum est ex his argumentis:

Solus Deus est increatus: Nulla autem anima humana est I. Deus: Ergo, &c.

II. Omne increatum est infinitum: At nullae animae sunt infinitae: Actio enim earum est finita; Ergo & potentia: Si potentia, etiam essentia: Nullae igitur sunt increata.

Earundem non esse παλεγsενεσίαν Pythagoricam, seu μστενσωματυ¬ σiν seu μετεμψυχυσιν, qua animae ab unius corpore excedentes, in alia certis annorum spaciis transmigrent, non hominum tantum, sed etiam iam pecudum; quae opinio fuit Pythagorae, Empedoclis, Platonis, & post hos, Judaeorum & haereticorum quorundam patet inde. I. quia transmigrationem animarum ex corporibus in alia corpora Scripturae Sacrae ignorant. Nam quod discipuli Christi dicunt Matth. 16. v. 14. quod Filium hominis alii dicant esse Johannem Baptistam, alivero Eliam, alii vero Jeremiam, aut unum ex Prophetis: non suam illi sententiam exposuerunt, sed aliorum opiniones, quas nequaquam probabant

II. quia sic animae e miseria hujus vitae ad beatitudinem translatae, subinde ad miseriam revolverentur: quae opinio absurdissima est,

III. quia jam olim μετεμψυρωσις ista ab orthodoxis Patribus explosa est, veluti a Iustino Martyre in Dialogo cum Tryphone Julaeo, pag. 171. & sequente; & in Confutatione Quaestionum Graecarum pag. centesima sexagesima: tertia: a Cleente Aezandrino libro sexto Stromatum: ab Irenaeo Martyre libro secundo adversus haereses, capit. quinquagesimo-octavo: a beato Achacasio sexto ad Theophilum libro, qui est de beatitudine Filii Dei: ab Augustino quintotomo, libro duodecimo de Civitate Dei, cap. vicesimo.

Neque animas a parentibus generari & in liberes propegari, ex sequentibus argumentis constat:

I. quia anima est ἀμιρισος, id est, impartibilis: ideo nec generat, nec generatur: est enim substantia incorporea seu spiritualis. Sicut Angelus non generatur ab Angelo, quia est substantia ἀμερις &

II. Quia est inorganica, non opus habet :c orporis instrumentoid exercendas actiones. Nam unaquaeque res sicut se habet ad epotandum, sic etiam se habet ad Esse: & sicut ad Esse se habet, sic etnm ad operandum. Quum igitur anima rationalis operetur sine nuufunam etiam dum est in corpore actus reflexos habet, numerat, uttciligit tum singularia, tum universatia, colligit ex causis propinquis: a corpore separata intelligit & vult,) efficitur, eam etiam in Esse produci sine corporis actione

III. Quia est intelligens & immortalis: nihil autem intelligens & immortale ex facultate atque potentia materiae potest elici:

IV. Quia anima Christi non fuit ab anima patris propagata. Nam si fuisset ab anima patris propagata, procul dubio peccato infecta propagata fuisset

V. Si solus Deus est pater spirituum seu animarum, tum illae parentibus non generantur: Antecedens verum est: Ergo & consequens. Antecedens patet ex cap. 12. ad Hebr. v. 9. Deinde patres quidem carnis nostrae, castigatores habuimus, & reveriti sumus: anno amulto magis subjicirmur Patri spirituum & vivemus? Non constaret sibi antithesis, nisi per patres carnis, qui corpore genuerunt, & Patrem spirituum, qui spiritus seu animas mediate creavit, Apostolus intellexisset: nam & corpora humana Deus creat, sed mediate hujus naturae instrumento

VI. quia quicquid cum carne a parentibus propagatur, etiam cum carne moritur: At anima rationalis non moritur cum carne: Ergo anima rationalis non propagatur cum carne a parentibus.

Animas humanas non creari ab Angelis, ex subjectis argumentis liquet

I. Quia a quo humanae animae sunt conditae, ad ejusdem imaginem homines sunt creati: Atqui ad Angelorum imaginem homines. non sunt conditi. Ergo ab Angelis animae humanae non sunt creatae. Minor certa est ex Genes. 1. versic. 26. Dixit Deus, faciamus hominem ad imaginem nostram, secuudum sis cilitudinem nostram: Et v 27. Itaque creavit Deus hominem ad imoginem suam, ad imaginem Dei creavit eum. Hoc in loco ut & in aliis semper dicitur? ad imaginem Dei creatum hominem, nusquam autem ad imaginem Angelorum

II. Quia animas humanas ab Angelis creatas haeresis est Saturni ianorum damnata jam olim ab Ecclesia, ut ex Epiphanio constat.

Asolo Deo immediare & per se creari animas rat onales singulorum hominum & corporibus partes suas omnes perfectas & organa destinctio. jam habentibus infundi, argumenta sequentia firmant: I. Quis quio in homine proprie est Imago Dei, immediate a Deo creatur: Anima rationalis in homine est proprie imago Dei, Gen. 1. vers 26. 27. Ergo creatur a Deo immediate. Certe quod proprie est imago Dei Creatoris, non potest produci a creatura ulla, sed a solo Deo Creatore.

II. Aquo & quo modo anima Adami extitit, ab eodem & modo eodem exsistunt aniniae caeterorum hominum omnium: Atqui a solo Deo immediata creatione anima Adami exstitit: Ergo & a solo Deo singulorum hominum caeterorum atimae creatione immediata exsistunt.

Major propositio certa est: primum ex eo quod Adamus & caeteti omnes homines sint ejusdem speciet: Non essent autem ejusdem spec ei, si alia origo esset animae Adami, alia Evae, aliae hom num caeterorum Species enim forma discernuntur: ast anima rationalis est: forma hominis. Deinde quod in corporibus fieri per generationem naturalem mandavit Deus, id in animabus, quae materiae sunt expertes, non mandat fieri, sed ipse facit.

Assumtionem tradit Moses Gen. 2. v. 7. Finxit vero Iehova Deus hominem de pulvere terrae, sufflavitque in nares ipsius halitum vitae: si factus est homo anima vivens. His verbis tres partes creationis hominis describuntur: prima est, πλᾶσις, id est, fictio seu figuratio corporis humani quod Deus ex elementari materia figuratum compositumque produxit. Altera pars est ἔμπνευσις id est, inspiratio seu infusio animae in corpus per spirationem. Tertia est ενωσης ὑποστατικὴ unio personalis qua anima & corpus adunantur in unitatem personae.

III. Si alia esset origo animae Evae & aliorum hominum quam quae est animae Adami; tum id Scriptura alicubi traderet: At nullibi id Scriptura tradit: neque in creatione Evae neque in creatione aliorum hominum. In creatione quidem corporis Evae describitur origo & modus, quo creatum est: de animae autem creatione nihil additur, quia supervacaneum erat repetere, cum jam communis omnium animarum origo in creatione animae Adami fuisset expressa. Si autem anima Evae, & postea animae aliorum hominum alio modo creatae essent & crearentur quam Adami, non certe modum illum silentio Moses praeteriisset, qui primas rerum omnium, & maxime visibilium origines describebat.

IV. Num. 16. v 22. & cap. 27. 16. Deus a Mose Deus spirituum universae carnis appellatur. Unde sic argumentamur: Si Deus est Deus spirituum universae carnis, id est, animarum omnium hominum, cujuscunque sint conditionis & ordinis: tum singulorum hominum spiritus seu animas immediate creavit & creat. At verum est antecedens: Ergo & consequens. Nomine spirituum, quod plurale est, non intelliguntur hoc loco dona spiritualia, quemadmodum 1. Cor. 14. 12. ubi Paulus ait: quandoquidem spiritus affectatis, ad aedificationem Ecclesiae quaerite ut exundetis. Nam hoc loco spiritus universae carnis, id est, omnium hominum intelliguntur: at dona spiritualia qualia Paulus recenset 1. Cor. 14. 12. non dat Deus omnibus hominibus. Deinde universae carnis nomine intelliguntur universi homines.

V. Psal. 33. v. 13, 14, 15. legitur: E caelis intuetur Iehova, videt omnes filios hominis: E loco habitationis suae, prospicit in omnes habitationes terrae: Formator pariter cordis eorum, animadvertit ad omnia opera eorum, Hinc ita ratiocinamur:

Qui omnium hominum corda pariter format, ab eo singulorum hominum animae immediate creantur:

At Deus omnium hominum corda pariter format: ut Psaltes canit, qui non intelligit, uno temporis momento formata fuisse omnium hominum corda, sed omnia ad unum a Deo formari, prorsus nullo excepto. Unde Deus solus creat animas omnium hominum, tam magnorum quam parvorum, tam regum quam popularium, tam sapientum & astutorum, quam ignorantium & simplicium

VI. Ecclesiastae 12. v. 7. Redit pulvis in terram quemadmodum fuerat: spiritus autem redit ad Deum qui diderat illum. Si animae separatae a corpore non resolvuntur in aliquam materiam, quemadmodum corpora in terram e qua sumta fuerant: tum animae immediate a Deo creantur. Quod antecedit verum est: Ergo & quod sequitur. Connexum probatur hac ratione, quia in totius compositi dissolutione singulae ejus partes redeunt in sua principia & resolvuntur in id unde orta sunt.

Excipiunt quidam ad argumentum hoc, Deum dedisse spiritus, sed mediate per naturam hanc. Verum hanc exceptionem confutat antithesis, quae inepta esset, nisi Deus immediate animas hominibus crearet.

VII. Jesa 57. v.16. vel 20. juxta distinctionem Tremellii & Junii; Nam in seculum non contendam, neque in aeternum effervescam: nam spiritus a conspectu meo obruetur, & animae quas ego feci. q. d. Si iniquitates vestras observarem & severe rigideque agerem in puniendis peccatis vestris, non tantum corpora quae a parentibus accepistis e corporea materia formata, verum etiam spiritus & animae, quas ego immediate creavi & corporibus vestris indidi, consumerentur fervore irae meae.

VIII. Ezechiel. 37. 5. Sic ait Dominus Iehovi ossibus istis: ecce ego inducturus sum in vos spiritum, ut vivatis. In his verbis promittit Deus restitutionem populi Judaici in libertatis statum prosperum, argumento sumto a simili: Quam facile est Deo inducere spiritum in ossa arida ut vivant, tam facile est illi restituere Israëlitas in integrum. Deus autem immediate inducet spiritum in ossa mortuorum: ergo & immediate primo eum indiderat corporibus ut illa viverent.

IX. Zachar. 12. 1. Onerosa prophetia verbi Iehovae pro Israele: dictum Iehovae, qui extendit coelos, & fundat terram, formatque spiritum hominis in medio ejus. Scopus Spiritus Sancti in his verbis est, praedicare omnipotentiam Dei, eumque omnino esse, qui sicut creavit solus coelum & terram, sic etiam solus creet animam in medio hominis. Notandum probe, in hoc Zachariae loco conjungi opera Dei quae ipse solus facit immediate; ut fideles ex iis cognoscant Dei omnipotentiam; & fiduciam indubitatam concipiant de conservatione Ecclesiae adversus hostes potentissimos quamvis nulla conservationis media humana sint apparitura aut adfutura; quum Deo non sit difficile vel sine mediis efficere, ut Ecclesia fiat instar pelvis soporiferae omnibus hostibus circumquaque, & instar lapidis onerosi adversarios conterentis, & instar ignis persequutores consumentis. Summa argumentationis Propheticae est: Qui potuit immediate extendere coelum & fundare terram & creare animas: is etiam poterit immediate reddere Ecclesiam invincibilem & efficere victricem inimicorum suorum. At Iehova potuit immediate extendere coelum, & fundare terram; & creare animas. Ergo idem poterit immediate reddere Ecclesiam invincibilem & efficere victricem inimicorum suorum. Hanc argumentationem abunde confirmat v: 5, 6, 7, 8. in quibus aeternus Fiius Dei promittit, fideles etiam in finibus & pagis villisque Judaeae conservatum iri non humana potentia, non auxiliis ornatus domus Davidis; sed solius Dei virtute immediate fideles confirmantis & conservantis. Ex hoc igitur Zachariae loco recte colligitur animas a Deo immediate creari.

X. Matth. 1. v. 18. Iesu vero Christi nativitas ita fuit. Quum enim mater ejus Maria desponsa esset Iosepho priusquam ipsi convenissent, comperta est praegnans esse e Spiritu Sancto. Et Luc. 1. v. 34, 35. Dixit autem Maria ad Angelum, Quomodo erit istud, quandoquidem virum non cognovi? Et respondens Angelus dixit ei, Spiritus Sanctus superveniet in te & virtus Altissimi inumbrabit te. Unde sic argumentamur: Anima Christi immediate a Deo creata fuit. Ergo animae aliorum etiam hominum immediate a Deo creantur. Ratio consequentiae est, quia Christus quoad humanam naturam nobis similis est per omnia excepto peccato: ergo nobis est similis etiam quoad originem animae. Quoad originem corporis, nempe per semen viri, non potuit nec debuit nobis esse similis, quia fieri hoc non poterat absque peccato.

XI. Hebr. 12. 9. Deinde patres quidem carnis nostrae castigatores habuimus & reveriti sumus: annon multo magis subjiciemur Patri spirituum, & vivemus? Unde argumentamur in hunc modum: Si Deus solus est autor animarum nostrarum, tum illae sunt immediate a Deo creatae. Antecedens est verum: Ergo & consequens. Antecedens patet ex antithesi Apostolica. Nam Apostolus parentes nostros facit autores seu propagatores corporum, nempe cum Deo: animarum autem solum Deum, vocans eum propterea patrem spirituum. Respondent quidam, primo esse fallaciam homonymiae in voce spirituum, qua intelligantur a Paulo dona spiritualia: Deinde si per spiritus omnino significentur animae, dici Deum Patrem spirituum mediate hujus naturae instrumento. Utraque responisionis pars negatur; Primo enim voce spirituum non intelligunt ut dona spiritualia, quia carnis nomine in eodem dicto intelliguntur corpora a parentibus accepta: ergo nomine spirituum necessario intelliguntur animae; id enim antithesis requirit. Deinde Deus non dicitur Pater spirituum mediate: nam sibi non constaret antithesis patrum carnis, id est, qui corpora genuerunt; & Patris spirituum, id est, qui spiritus creavit. Si enim Deus diceretur Pater spirituum eo quod spiritus crearet mediante hac natura: tum etiam Deus carnis recte diceretur eadem ratione. Ubi igitur esset antithesis?

XII. Si animae humanae sunt spiritus, tum a solo Deo eas creari necesse est. Prius est: Ergo & posterius. Connexi consequentia firma est: quia spiritus a spiritu produci necesse est, aliter exsistere nequeunt.

His testimoniis librorum Canonicorum suffragantur & Scriptores Ecclesiastici. Autor libri Sapientiae cap. 15. vers. 11 idoli fabricatorem asserit esse insipientem, utiturque hoc argumento; Quia ignoravit eum qui finxit se & qui inspiravit ipsi animam efficacem, & sufflavit in ipsum vitalem spiritum.

Autor secundi libri Macchabaeorum cap. 7. v. 22. ait, matrem septem fratrum qui martyrium obierunt pro lege Dei, dixisse eis: Nescio quomodo in utero meo apparueritis, neque ego spiritum vitamque sum largita vobis. Si parentes non dederunt spiritum liberis suis: Ergo solus Deus immediate eum dedit.

Lactantius libro de Opificio Dei, cap. decimo-nono: Corpus enim ex corporibus nasci potest, quoniam confertur aliquid ex utroque de animis anima non potest, quia ex re tenui, & incomprehensibili nihil potest decedere. Itaque serendarum animarum ratio uni, ac soli Deo subjacet;

Denique coelesti sumus omnes semine oriundi: Omnibus ille idem pater est, ut ait Lucretius. Nam de mortalibus non potest quicquam nisi mortale generari. Nec putari pater debet; qui transfudisse aut inspirasse animam de suo nullo modo sentit: nec si sentiat, quando aut quomodo id fiat, habet animo comprehensum. Ex quo apparet, non a parentibus dari animas, sed ab uno, eodemque omnium Deo Patre, qui legem rationemque nascendi tenet solus: siquidem solus eficit. Theodoretus sermone quarto Curationis Graecarum affectionum: Facile est enim Deo, & ex iis quae nondum sint, & ex iis quae sunt, excudere aliquid & proferre. Hoc enim & ab initio olim fecit, & singulis, ut ita dicam, diebus facere cernitur. Nam & ex praestitutis comparatisque jam corporibus animalium corpora effingit; & ex iis quae non sunt, ipsas animas creat, non cunctarum quidem animas animantium, sed humanas duntaxat. Et Sermone quinto, pag. septuagesima octava ait, primo corporis partes omnes formari, ut tunc demum creari animam corporique adiungi.

Hilarius Pictaviensis Episcopus libro decimo de Trinitate pagin. 195. ait, quod anima hominis opus Dei sit, carnis vero generatio semper ex carne sit. Et sequente pagina de Christo ait: Ut per se sibi assumsit ex virgine corpus: ita ex se sibi animam assumsit, quae utique nunquam ab homine gignentium originibus praebetur. Si enim conceptum carnis nisi ex Deo Virgo non habuit, longe magis necesse est, animae corporis, nisi ex Deo aliunde non fuerit. Hieronymus secundo tomo, epistolam ad Pammachium adversus errores Joannis Hierosolymitani, pag. 172. inquit: Cain & Abel, primi ex primis hominibus unde habuere animas? Omne deinceps humanum genus, quibus animarum censetur exordiis? Utrum ex traduce, juxta bruta animalia; ut quomodo corpus ex corpore; sic anima generetur ex anima? an rationabiles creaturae disiderio corporum paulatim ad terram delapsae, novissime etiam humanis illigatae corporibus sint? An certe (quod ecclesiasticum est secundum eloquia Salvatoris) Pater usque modo operatur, & ego operor. Et illud Esaiae: Qui format spiritum hominis in ipso. Et in Psalmis: Qui fingit per singulos corda eorum, quotidie Deus fabricatur animas: cujus velle fecisse est, & conduor esse non cessat. Sic confirmata est prima thesis de origine animarum humanarum: sequitur confirmatio secundae theseos,

quae est de materia, ex qua animae humana.

credtae PRIM O Manichaei, Priscillianistae, Servetus contendebant animas ex Dei substantia factas. Istam erroneam opinionem rejicimus, & contra profitemur: animas humanas non traduci ex substantia Dei; idque confirmamus aliquot argumentis: I. Nullae res creatae traducuntur ex substantia Dei: Animae humanae sunt res creatae: Ergo &c. Major est firma: quia substantia Dei alia est a creaturis omnibus

II. Nihil mutabile & corruptibile derivatur ex Dei substantia: Animae humanae sunt mutabiles & corruptibiles: Ergo, &c.

Major est certissima: quia substantia Dei est immutabilis & incorruptibilis: proinde si anima esset ex substantia Dei, omnino incommutabilis & incorruptibilis esset, atque sic non deficeret in deterius, nec proficeret in melius; nec aliquid in semetipsa vel inciperet habere quod non habebat, vel desineret habere quod habebat,

III. NihI finitum propagatur ex Dei substantia: Animae humanae sunt finitae: Ergo, &c.

Major Propositio vera est: quia substantia Dei est infinita IV. Quicquid productum est ex substantia Dei, id est DEUS: Exempli gratia, Filius Dei, & Spiritus S. Nulla anima humana est Deus: Ergo nulla anima humana est producta ex substantia Dei.

OBJICIUNT I. Gen. 2. 7 dici, Deum sufflasse in nares hominis halitum vitae: Hinc Manichaei & Ser vetus colligebant, animam hominis esse ex Dei essentia per traducem

RESP. Negatur consequentia: nam si ex Dei essentia per traducem esset anima hominis, sequeretur, Dei naturam non solum mutationi esse obnoxiam & passionibus, sed ignorantiae quoque pravis cupiditatibus, infirmitati & omnis generis vitiis:

Instant: Flatus est e flantis substantia: Ergo & flatus Dei RESP. Antecedens est proprium: locus Geneseos est figura tus

Objiciunt II. Actor. 17. vers. 18. Paulus dicit nos esse Dei proginiem.

RESP. Sumus Dei progenies non substantia, sed qualitate quatenus nos scilicet divinis dotibus ornavit.

Objiciunt III. 2. Petr. 1. v. 4. dici, nos divinae consortes esse naturae.

RESP. id est, divinarum perfectionum, sapientiae, bonitatis, sanctitatis

Objiciunt IV. Animam esse divinum spiritum. RESP. Est, sed ob substandiam spiritualem & dona spiritualia divinitus concessa, nempe, justitiam & similes virtutes, quibus dona electos suos.

SECUNDO: Animas humanas non esse ex anima mandi aut e substantia coelesti, probatur:

Quia insufflando sunt creatae Genes 2. 7. Sufflationis enim I. symbolo significavit Deus, se animam non procreare ex substantia. antea creata.

II. Quia nobiliores sunt omni coelesti substantia. III. Quia sunt spirituales essentiae: coelestis autem substantia est corporea.

IV. Quia hominibus morientibus ipsae non resoluuntur in sub stantiam coelestem. Id autem necessario fieri oporteret, si ex substam tia coelesti esset desumta. Nam ex qua materia unumquodque creatum est, in eandem resolvitur.

TERTIO, animam humanam non esse ex materia elementorum sequentibus argumentis planum evadit contra Seleucum & Heri mian & Messalian: S:

Quicquid est ex materia elementorum est naturae corruptibilis & mortalis: Anima humana non est naturae corruptibilis & mortalis: Ergo, &c.

II. Quicquid est ex materia elementorum est corporeum Anima humana non est corrorea: Ergo non est ex materia elementorum.

QA RTO, animam hominis ex animabus parentum non propagari. Sic probamus: I. Si anima ex anima propagatur, sicut corpus ex corpore: tum per aliquod semen a patentibus decisum illa propagatio fiat oportet. Sed consequens dari non potest: quia si anima pelemen aliquod propagatur, illud aut corporale erit, aut spirituale. S corporale; ipsa igitur anima corporea erit & materialis. Sin spiritua le; erit illud aut corruptibile & mortale: aut incorruptibile & immortale. Si primum; Ergo & anima ex illo genita erit corruptibilis & mortalis. Si alterum: Ergo quod est incorruptibile & immortale, aliquando corrumpitur & perit, veluti quum ex semine emisso proles quila nascitur? II. Si anima propagaretur ex parentis anima, necesse esset aut totam animam traduci, aut ejus partem aliquam: Atqui neutrum perum est. Nam totius traductio inferret patris interitum: partitioautem in simplici essentia esse potest nulla; requiritur enim ad traductionem, posse aliquid de essentia animae patrs decidi. Anima igitur non propagatur ex anima parentum III. Si Angelus non producitur ex alio Angelo, tum nec anima ex anima alia propagatur. Prius est: Ergo & postere. Conexi firma est consequenna: quia Angelus & anma hamana, quod ad substantiam attinet, sunt ejusdemnaturae: amibo eium sunt substautia per se subsi¬ stens, incorporea, immaterialis, spiritualis: & haec ipsa causa est, cur Angelus ex Angelo non propagetur: eadem igitur de causa nec anima ex anima propagatur.

UINTO, animam humanam non generari ex semine corporali, sequentia argumenta evincunt: I. Nulla substantia spiritualis generatur ex semine corporali: Anima humana est substantia spiritualis: Ergo, &c.

II. Quicquid generatur ex semine corporali id materiatum sit necesse est: Anima humana materiata non est: Ergo, &c.

III. Quicquid ex semine corporali generatur, corruptioni est obnoxium & mortale: Anima humana corruptioni non est obnoxia nec mortalis: Ergo, &c.

IV. Quicquid ex semine corporeo gignitur, est ex elementis conpositum: Anima humana non est composita ex elementis: Ergo, &c.

V. Si anima humana ex semine carporeo generaretur, absurda haec sequerentur. Primo spiritus nasceretur ex carne: Deinde anima humana esset corporea, &c. Anima ergo humana ex semine corporai non gignitur. Plura argumenta vide in Rodolphi Goclenii Adversariis ad Scaligeri Exercitationes aliquot, tractat. 29.

Sic confirmata est Thesis secunda: sequitur con¬

firmatio theseos tertiae. Quod animae humanae non fuerint ab aterno, patet, I. quia creatae sunt in tempore II. quia solus Deus est ab aeterno. Quod ante corpora non fuerint a Deo creatae simul ab initio mundi & in beatorum sedibus collocatae, & postea ob peccatum corporibus immersae, liquet I. quia Gen. 2. tantum de animae Adami creatione sermo est. II. quia Deus creat singillatim animam cujusque hominis, Cach. 12. v. 1. Qui fingit spiritum hominis in medio ejus. Plura argumenta habet Cyrillus Alexandrinus lib. 1. Commentariorum in Johannem, cap. 9.

Obiiciunt, quod legitur Ps. 33. 15. Formator pariter cordis eorum. RESP. Non intelligit Psaltes, uno temporis momento formata. fuisse omnium hominum animas, sed ad unam omnes a Deo formari, nulla excepta

Quod omnino non fuerint ante corpora, sequentia argumenta ostendunt. I. quia animae per se & secundum naturam & prius convenicorpori unitam esse, a corpore autem abjunctam esse, praeter natutam, per accidens & posterius.

II. quia anima humana perfectius est in corpore, quam extra corpus.

III. quia est entelechia prima corporis humani potentia vitam habentis

IV. quia si anima humana ante corpus fuisset, aliquid in natur ra otiosum fuisset: quia anima ad plerasque suas operationes exercendas opus habebat corpore organico. Atqui in natura nihil unquam fuit, est aut erit otiosum.

V. quia anima praestantior est corpore & in corpus agit: Ergo corpus ante animam produci oportuit.

VI. quia corpus debuit esse tabernaculum animae: Ergo corpus ante animam produci necesse fuit.

Haec de origine animae humanae. Finis animae humanae vel naturalis est, vel supernaturalis: ille veinformet corpus humanum & discernat hominem a bestiis: hic ut Deum cognoscat, colat, amet, atque ita ut sit templum Dei, in quo Deus Pater, Filius, & Spiritus Sanctus habitet, Apoc. 3. 20. Ephes. 3. 17. Tum animae singulorum fidelium sunt portae & ostia seculi, hoc est, aeterna, quibus ingreditur Christus Ecclesiam, quae civitas ipsius est, Ps. 24. v. 7, 9.

Potentiae animae hiumanae sunt tres; vegetativa, sensitiva & intulectiva: τὸ θρεωτικον, τι αἰδητικον κι τό λογικον

Potentia vegetativa animae humanae, est quam homo humanumvecorp? vivum nutritur, augetur & simile sibi in specie generate potest. Partis enim vegetativae sunt primae & praecipuae facultates tres, altrix, auctrix, generatrix. Hac ergo animae potentia vivimus, nutrimur, augemur, generamus: quo pertinent dicta, Genes. 2. v. 7. Finxit. vero Ithova Deus hominem de pulvere terrae, sufflavitque in nares ipsius halitum vitae: sic factus est homo anima vivens. & Act. 17. v. 28. In ipso vivimus. Gen. 1. v. 28. Deinde benedixit eis Deus, & dixit eis Deus voetificate, & augescite & implete terram.

His facultatibus partis vegetativae admonemur de spirituali vita, mutritione & regeneratione nostri. Vult enim Deus, ut intuitu & cogitatione naturalium evehamur ad supernaturalium contemplationem.

Potentia sensitiva animae humana, est cujus viribus ea, quae sunt extra nos posita per aliquod corporis organum seu partem percipimus. atque comprehendimus, ad salutem tum corporis, tum spiritus nobis a Deo data.

Ejus vires sunt duae: apprehensiva & motiva. Vis apprehensiva potentiae sensitivae complectitur sensus tum externos, ut sunt, visus auditus, odoratus gustus & tactus; tum internos ut sunt, sensus communis, phantasia seu imaginatio, & memoria; abpsa potentia sensitiva corpori infixos: nam vis visoria infixa est oculis: auditoria, autibus & sic consequenter

Sensuum affectiones sunt vigilia & somnus & somnium Somnia vel physica sunt vel hyperphysica. Somnia hyperphysica veδειπεμωζα sunt vel δανμοιοηεμαζα De somniis diuvinitus immissis vide Commentarium nostrum in Danielis caput secundum: de utrisque Caspari Peuceri Commentarium de divinationibus

Vis motiva potentiae sensitivae triplex est: vitalis, imperans & prosequens. Vitals vis quam Baturalem alii vocant, in pulsatricem & respiratricem nistinguitur?

Affectuum cordi; vis magna est: De laetitia & tristitia Prov. 15. 13. dicitur: Cor laeiu bene afficit vultum: & tristitia corde speritus frangitur. Et cap. 17. v. 22. Animus laetu bene medicinam facit, spiritus autem tristis exsiccat ossa. Mutua est animi & corporis συμπαδεια, mutuus consensus. Nam ubi laetus est animus, consequitur bona corporis habitudo, quam δυεζιαν Graeci vocant: & contra ubi est bona corporis habitudo, ibi laetus est animus. Vix laetus vultus esse potest, ub moestus animus. Moestitia cordis frangitur spiritus: id est, ubi moeret. cor, tota anima hominis veluti fracta & dejecta est, totus homo conturbatus & afflictus: moeror animi omnes partes animae & totum conturbat ac dejicit hominem: tristitia etiam ossa in quibus consolidatio corporis sita est, medulla & succo innatis exhauri

Vis motiva imperans est duplex, appetitus sensitivus & affectus Appetitus sensitivi duae sunt partes, ἐπιουμητικη & θυμοιδης, appetitoria seu concupiscibilis, & irascibilis

Affectus cordis est motus appetitus sensitivi a notitia boni aut maliexcitatus ad bonum prosequendum aut malum fugiendum

Affectuum omnium duo sunt capita: uoluptas & dolor Vis motiva prosequens, quae & locomotiva dicitur, est vis potentiae sensitivae per totum dispersa corpus, quam homo aut toto corpore aualiquo corporis membro loco moveri potest.

De potentiae sensitivae viribus multa in Scripturis Saeris occurrumt Nam illarum autor Deus est; unde Psal. 94 plantator auris & formator ocule dicitur. Pro v. 20. 12. Aurem audientem & oculum viden tem, Iehova fecit aeque utrumque id est, sonsus homini indidit Deus. Actor. 17. 28. In ipso vivimus, movemur & sumus. Lactantius libro de Opificio Dei, capite decimo nono ait: Dei munus est quod spiramus, quod vivimus, quod vigemus. Ita sensus nostri animos ad Deum attollunt, ut eum autorem recognoscamus ipsorum etiam sensuum nostrorum. Quod ergo videmus, quod audimus; quodque aliis sensibus integris recre utimur, Deo acceptum feramus, eique gratias agamus & vota offeramus opo-tet, ut deinceps quoque sanos sensus nobis tribuat & conservet. Quod si vires potentiae sensitivae vitie aliquo deptavatae sint aut imminutae. aut abolitae, sanationem & restitutionem a Deo petere necesse est: idem sanat & restituit, qui initio dedit. Unde Christus mitaculose visum & auditum, tactum, locomotivam multis reddens, verum sese esse natura Deum probavit.

Finis & usus sensuum exteriorum est eximius. Serviunt enim tam quam media a Deo ordinata tum cognitioni rerum; Nam cognitioduplex est: una per sensum, altera per intellectum; & si sensus aliquit dent, aliquam etiam cognitionem per sensum deesse necesse est: tum animali vitae fovendae & conservandae, rerumque carum quarum i1 vita usus est tum perceptioni tum applicationi, tanquam custodes corporis. Unde serviunt sensus etiam ad cognitionem & cultum Dei: sicut dicitur Psa. 8. v. 4, 5. Quum respicio caelos tuos, opus digitos rum tuorum, Lunam & stellas quas statuisti: (Tum cogito apud meQuid est mortalis, quod memor sis eiust aut filius hominis, quod visites lum: Exod. 14. v. 39, 31. ita servavit Iehova in die illo Israelitas e manu AEgyptiorum: videruntque Israelitae AEgyptios morietes, in littore maris. Qui aute vidissent Israelitae opus illud maximum, quod edidit Iehova contra AEguptios, timuerunt populus ipse Iehova, credideruntque Iehovae & Mos. servo aius. Joh. 2. v. 23. multi crediderat in nomen Christi spectantes signa quae edebut. Rom. 1. v. 20. Ipsius enim invisibilia, jam inde a condite mundo ex iis quae fecit mente perpensa pervidentur, aeterna videlicet eius tum potentia, tum diuvinitas: ad hoc ut sint inexcusabiles. Matth. 11. 4. dixit Jesus discipulis Johannis, Ite & renunciate Iohanni quae auditis & videtis. Luc. 24. 39. Videte manus meus & pedes meos: Nam ego ipse sum: contrectate me & videte: Nam spiritus carnem & essa non habet, sicut me conspicitis habere. 1. Joh. 1. v. 1, 2, 3. Quod erat a principio, quod audivimus, quod vidimus oculis nostris, quod spectavimus, & manas nostrae contrectarunt de Sermone illo vitae: (Nam vita illa conspicua facta est: & illam vidimus, & testamur, & annuncia. mus vobis vitam illam aternam, quae erat apud Patrem, & conspicus facta est nobist) Quod, inquam, vidimus, & audivimus, id annunciamus vobis, &c. Deut. 6. 4. Audi Israel: Iehova Deus noster, Iehova unus est. Job 12. 11. An non auris verba probabit, ut palatum cibs gestum assumit sibi? Act. 17. v. 27. Vt quaererent Dominum, si forto palpando eum in venirent. Sic omnes in homine vires, externae & internae dulci harmonia conspirantes eo enituntur, ut homines Deum ex operibus & beneficiis ejus agnitum, toto pectore diligant. Quapropter etiam sensibus externis exploratio objectorum, quae in illos incurtent, non est deroganda, & qui id faciunt, ingrati & injurii sunt, in Deum, autorem dexteritatis in apprehendendis & explorandis rebus per sensus externos Certe δοκιμασία per externos sensus a Christo ipso approbatur, cum caeco visum restitueret Marc. 8. 23. & seqe imo & mandatur, ut Luc. 24. 39. & Jes. 40. 26. Attodlite in sublim, ocuios vestros, & videte quis creaverit ista;

Diversitas & distinctio sensuu admonet nos de diversitate & distinctione membrorum Ecclesiae, quae sine illa salva perdurare non potest, sicut Paulus ait 1. Cor. 12. 17. Si totum corpus ocatus, nhi auditus? sitotum auditus, ubi odoratus? Ita etiam membrorum Ecclesiae inaequalit: tem Deus temperavit, tribuens aliis alias functiones, quas in communem usum totius corporis conferre debent

Adhaec ut sensus indicant veritatem vitae: ita defectus sensuum ostendit idolorum vanitatem, sicut dicitur de idolis, Psal. 115. v. 4, 5, 6, 7. Te riculis illarum argeni eis & aureis, operi manuum humanarum, Os est eis, sed non loquuntur; oculi sunt eis, sed non vident: Aures sunt eis, sed non audiunt: Nasas est eis, sed non odorantur; Manus sunt eis, sed non palpant. pedes sunt eis, sed non ambulant, non mutiunt gutture suo

Praeterea mutatio seu depravatio, imminutio & abolitio sensuu de instabilitate & vanitat. Virae hisuc nos admonesa ut Dei semper re cordemur prout decet: Quo pertinet quod figitur Ecc. esiestae 13 1. 1, 2 3. Recordare Creatoru tui die, us juventutis tuae; tantisper dum non ad veniunt dies ipsius mali & pertingunt anni, quibus dicas; non eci,ihi in istis delectatio: Tant sper dum non obtenebrescit Sol & lux; Tunaq ac stelle: neque recurrunt dinsa nubes post pluviam: Quo tempore commorobuntur cust:des clii domus, & pervertent sese valentes robore; & inter nittent molitrices illa quum mandent, & obtenebrescent illi, qui spectant per speculas.

Tantum de potentia sensitiva. Potentia intellectiva animae humanae, est suprema animae humana; facultas rationem complectens, quam homo proprie est homo & ab aliis animalibus distinguitur Vocatur etiam in facris literis runs meni Rom. 7. 25. & 12. 1. πεῇμα, id est, spiritus, oo substantiam incorpoream & spiritualem. I. Thess. 5. 23. Heb. 4. 13. Dicitur a Platone & ἡγιμονικον. Quanquam nae appellationes interdum proprie, interdum figurate accipiantur. Nos enim, exempli gratia, interdum significat universum & λαγκον, id est & δναγοηλτιτον & θελητκον, veluti Rom. 7. 25. τῶ μξυ νοι δελόυ γόμῳ θεό, mente quidem servio legi Dei. Et cap. 12. 2. transformate vis per r: novationem φ νοός ημῶν, mentis vestrae interdum synecdochice, intellectum, ut Phil 4. v. 7. pax illa quae exsus perat τανζα νον, omnem intellectum; Apot. 13. v. 18. δ ἔχον τὸν νον, ψ nφισάτο τον δξιδμον γθεριν, qui habet intellectum, supputet numeris bestiae Interdum metonymice significat sermonem, quem audientes assequi intelligentia seu intelligere possint, ut 1. Cor. 14 v. 15. πξεσσυζομα, γοi, precabor autem & mente seu intelligentia: ψαλῶι κι τῶ τοι, psal. lam vero etiam mente seu intelligentia, id est, sermone qui ab audien: tibus intelligi possit.

Mentis facultates essentiales duae sunt: intellectus & volsitas hominis. Intellectus hominis, est essentialis facultas mentis humanae, res intelligibiles cognoscens, intelligens & dijudicans, atque actum reflexum: habens, id est, suam ipsius actionem cognoscens & judicans, toti homini regendo & moderando inservies, & ideo in anima rationali colocata, ut sit tanquam auriga in curru. Synecdochice nominatur ratiohominis. Actio ejus est intelligete; quam a fidelibus Deus requirit, Psal. 2. v. 10. Math. 3. 51 Objectum ejus est Ens intelligibile, quam late paret, singulare & universal

Estque intellectus re unus, sed e modo & facultate intelligendi duplex, patiens & agens

Intellectus patiens, est qui suapte natura capax est rerum intelligi bilium omnium & earum formas in se recipit. Vocatur etiam intudectus materialis possibilis, potentialis, passivus.

Intellectus agens, est qui res potentia intelligibiles ut actu intelli gantur efficit. Dicitur & intellectus activus

Ex fine etiam duplex est, theoricus & practicus Intellectus theoricus seu speculativus, est qui solam rerum contemplatione contentus tantum intelligit & ratiocinatur propter cognitione, videlicet ut res recte cognoscat, quid nimirum sit verum, quid falsum; Unde eius finis est tantum scire. Ratio hominis theorica seu speculativa appellatur Synecdochice¬

Intelectus practicus, est qui intelligit & ratiocinatur propter opus, ut nimirum agat & efficiat id, quod bonum esse intelligit. Hi enim in ebus agendis vim suam exercet consultando, deliberando de expetendis aut fugiendis iis: Unde ejus finis est agere. Ratio hominis praetica nuncupatur Synecdochice. Ita intellectus practici proprius actus est precari Deum, gratias agere Deo

Theoricus intellectus verum & falsum pro objecto habet: practicus intellectus in consideratione omnium particularium actionum occupatur, bonae ne sint an malae

Ex actionibus seu operationibus intellectus est vel simplex, vel compositus. Simplex, qui simplices rerum singularum species, imagines & notiones apprehendit & cognoscit: Compositus, qui res plures conjunctas colligit. Compositus intellectus vel noiticus est, vel dianoeticus. Noeticus, est qui res simplices disponit, eas partim componendopartim dividendo: unde veritatis & falsitatis judicium consequitur Dianoeticus, est qui ab uno ad aliud ex collatione diversarum rerumdiscurrit vel ratiocinando vel ordinando plura certa methodo: unde discurius tum ratiocinativus est in Syllogismo, tum ordinativus in Methodo

Porro intellectui hominis a Deo ipso insita est recta ratio & concientia.

RECTA RATIO hominis, est vera notitia voluntatis & operum Dei, ut & ordinis judiciique divini, a Deo menti humanae inscripta, quae magis magisque accenditur & illustratur, tum opificii & providentiae Dei contemplatione, tum exercitio virtutum intellectualium & moralium, ut homini inserviat & in censura creaturarum operumque Dei, & in officiis Ecclesiasticis, Politicis, Oeconomicis Ethicis. A Paulo vocatur natura, Rom. 2. v. 14 Gentes natura, id est, ex dictami ne rectae rationis, quae legis sunt faciunt, & 1. Corinth. 11. versio. 14. 15.

Autor rectae rationis in mente hominis, est λόγος ille aeternus, id est; Filius Dei, ut testatur Johannes Evangelista cap. 1. vers. 9. Hic Sermoaeternus erat Lux illa vera quae illuminat omnem hominem venientem in hunc mandum. His enim verbis necessario rationis ac sapientiae hamanae largitorem Filium ostendit, ut optime interpretatur Cyrillus libro primo I1 Jhannem, capite septimo: Ubi mox addit; Vita erat ux hominum: Ita qui universa vivificat Dei Filius, qui in omnibus vita est, hic ipse rationale quoque illuminat animal

Sorma ac norma ejus sunt principia naturalia, quae sunt, definitore Philippo Melanchthone, notitiae a Deo naturae mentis humanae insitae, veluti radii lucis & sapientiae divinae, ut sint testimonia de Deo. & ejus voluntate, & discernant nos a bestiis, & regant vitam & gig¬ nant honestas artes, scientias ac disciplinas, quarum usus in vita necessarius est.

Principia naturalia sunt duplicia, theorica & practica. Principia theorica seu speculabilia, sunt fontes praeceptorum in artibus & scientiis ad cognitionem rerum.

Princ pia practica, moderantur mores & officia hominum. qui discernunt justa & injusta, honesta & inhonesta, aequa & iniqua, ut congruant voluntates & actiones nostrae cum voluntate Dei. Horum principiorum veluti λείψανα quaedam occurrunt passim in scriptia etiam Gentilium, ut Homeri, Platonis, Aristotelis, Isocratis, Hesio di, Phocylidis, Theognidis & aliorum.

Finales causae principiorum in ipsa definitione expressae, sunt diligenter notandae.

Rectae rationis in homine finis supremus est gloria Dei: subordi nati fines sunt: I. Ut serviat cognitioni & dijudicationi rerum & actionum, ut videre est 1. Cor 103 v. 15. Ut intelligentibus loquor, iudicat. vos quod aio. Et cap. 11. v. 13, 14, 15. Apud vos ipsos iudicate, num decorum est, mulierem non opertam, Deum orare? An ne natura quidem ipsa hoc vos docet, quod viro quidem comatum esse dedecori sit: Contra mulierem comatam esse decori sit? nam coma pro velamine data est ei.

II. Ut serviat gubernationi vitae & actionum ejus. III. Ut convincat omnes in cordibus ipsorum, quod sit Deus & qualis sit. IV. Ut reprobos reddat inexcusabiles coram tribunali Dei, Roman.1

Porro rectae rationis usus non tantum in rebus humanis, sed etiam in divinis Deo placet, adeo quidem ut seductores vituperet Deus,

quod veluti animantia rationis expertia, quae naturali impetu feruntur, ea vituperent quae ignorant, 2. Pet. 3. 12.

Cum recta ratione pugnant abusus ejus & quae fueosam speciem solummodo veri bonique habent, & manifeste absurda. Ipsa vero recta ratio non pugnat cum fide: quia recta ratio est donum Dei, dona autem Dei inter se non pugnant. Imo rationi rectae nihil est absurdum, quod non & fidei sit absurdum. Aliud est depravata & corrupta ratio, quae discernenda est a recta & sana ratione

Haec sufficiant de recta ratione. CONSCIENTIA, est certa voluntatis divinae & actionum secundum vel contra illam factarum notitia, menti indelebil ter insita, actiones bonas approbans, malas improhans. Nam sicuti quum mente intelligentiaque homines apprehendunt rerum notitiam, ex eo dicuntur scire, unde & scientiae nomen ducitur: ita quum sensum habent divini judicii, quasi sibi adjunctum testem, qui actiones fuas eos occultare non sinit coram judicis Dei tribunali, sensus ille & notitia proprii intellectus vocatur conscientia. Unde proverbium vetus: Conscientia mille testes. De conscientia Scripturae Sacrae frequente, tractant, veluti Act. 23. 1. & cap. 24. 16. Rom. 2. v. 15. & 13. 5. item: I. Cor. 8. 7. & passim. Vide Anatomiam sacram humanae conscientia aGuilielmo Perbinsio Anglo Theologo eximio conscriptam:

Haec de intellectu hominis. VOLUNTAS hominis est essentialis facultas mentis humanae, libere agens monstrato objecto ab intellectu. Vocatur etiam appetitus rationalis, ut distinguatur ab appetitu sensitivo. Actiones ejus sunt velle & nollt: medium, suspendere seiu differre actionem. Voluntas igitur humana fons est omnium actionum humanarum, Ecclesiasticarum, Civilium, Oeconomicarum, Ethicarum

Actus voluntatis humanae duplex est; elicitus & imperatus Actus uoluntatis humanae elicitus, est qui proprie & immediate abipsa voluntate productus est: ut velle, seu appetere, & nolle; eligere, respuere, amare, desiderare, &c.

Actio voluntatis elicita vel interna est vel externa. Interna vel Sυ¬ λnσis est, vel πξοαιρεσιςς

Bδλήσις, est actio voluntatis, citca fines per se notos vel bonos vemalos naturaliter sine deliberatione versans. Qualis actio est, velle appetere finem aliquem, intendere cogitationem in tem desideratam ut eam habeat frui ea habita, velle sui conservationem; aversari passionem, dolores, morte. Haec vocatur a quibusdam voluntas naturalis

Hpoχιροσις, est actio voluntatis, versans circa media, cum delibera tione quaenam eligenda, quaeve respuenda sunt, ad fines bonos consequendos, vel ad malos evitandos. Talis actio est electio, consilium, consensus, usus. Primo enim eligimus media ad fine: secundo consultamus de illorum usu: terrio consentimus in conclusionam consultatio nis: postremo utimur mediis. Haec dicitur a quibusdam voluntas eleectiva.

Obiectum voluntatis est bonum in genere ab intellectu monstratum, & contrarium malum, sive revera tale sit, sive opinione

Actus uoluntatis humanae imperatus, est qui ab ipsa quidem voluntate imperatur, sed ab aliis animae potentiis, nempe sensitiva & intel lectiva, & membris corporis exsequutioni madatur. Tales actus sunt, multi: nam voluntas imperat menti, ut attendat, ut cogitet, ut attente consideret: imperat appetitui sensitivo, tam concupiscibili quam irascibili: imperat membris corporis, ut exequantur perficiantque hoc aut illud, veluti linguae imperat, ut hoc loquatur: manibus ut percutiam &c. imo etiam ut velimus, nos nobis ipsis imperamus. Vegetativa potentia excipitur, cui voluntas imperate non potest: qui enim imperet huic facoltati, ut generet, ut cibos concoquat, ut nutriat, ut dormire faciat? nam hae actiones potentiae vegetativae sunt mere naturales

Essentialis ac naturalis proprietas voluntatis est libertas a coactione Haec libeitas a coactione est essentiae voluntatis insita in ipsa creatione, ita ut haec sit natura voluntatis, ut se cogi non sustineat

Nam voluntatem cogiposse, implicat centradictionem: fieret enim ut voluntas respectu ejusdem & secundum idem & eodem tempore esset volens & nolens, si cogi posset, ut quod vult, simul etiam nolit; & quod non vult, simul etiam velit. Libertas non consistit in eo quod quis possit tam malum quam bonum velle. Libertas haec a coactionis est perpetua & inamissibilis. A Bernatdo vocatur libertas a necessitate: sed per necessitatem intelligit coactionem seu violentam impulsionem cui resisti nequit

Unde etiam voluntas hominis vocatur a Theologis liberum arbitrium

Haec sufficiant de materia & forma hominis, tanquam causis internis & essentialibus illius: unde sequitur duas esse partes hominis, corpus & animam rationalem. Illae traduntur primo Gen. 2. v. 7. Finxit vero Iehova Deus homine de pulvere terrae, sufflavitque in nares ipsius halitum vitae: sic factus est homo anima vivens. Corpus e pulvere terrae productum est: anima a Deo inspirata est: Sic Matth. 10. v. 28. Netimete vobis ab iis qui trucidant corpus, animam autem non possunt trucidare: sed timete potius eum qui potest & animam & corpus perdere in gehenna. Paulus Apostolus videtur tres partes constituere, corpus, animam & spiritum: Sic enim ait 1. Thess. 5. 23. Ipse Deus pacis sanctificet vos totos: & integer vester spiritus, & anima, & corpus, inculpate in adventum Domini nostri Iesu Christi conserventur. Et Heb. 4. v. 12. Sermo Dei pertingit usque ad divisionem animae simul ac spiritus. Sed homonymum est nomen animae: Animam enim vocat Paulus in his dictis facultatem vegetativam, sentientem, locomotivam, ac proinde φ θυμητικον κι ἐπιδυμητικον & affectus cordis: Spiritum autem nominat id quod nobilissimum est in homine, nempe mentem, quae rationalis & immortalis est.