Caput 18

CAPUT XIIX. In quo de passione & morte Christi.

MPLETIO LEGI est altera humiliationis Christi pars, dum toti Legi Dei, non tantum ceremoniali, sed etiam morali; nec Atantum comminationibus Legi additis, sed etiam mandatis perfectissime in seipse & per seipsum, loco nostre impleudis, se subjecit, ut omni nostro debito exsoluto pro nobi; omnibus justitiae judicioque Dei plenissime sat sfaceret. bant, naturam divinam incarnatam esse. Hinc contendunt sequi, omnes tres personas, quarum est communis una eademque illa natura, esse incarnatas, ac proinde etiam passas & mortuas. Verum RESPONSIO expedita est Quod ad primam rationem attinet, quum dicitur, duas naturas, divinam & humanam, in Christo esse i Dei, assumsit sibique univit naturam humanam. Sicut Johannes cap1. v. 14. non ait, divina natura caro facta est: Sed, Sermo ille Caro factus est. Et Paulus Philipp. 2. vers. 6, 7 non ait, Forma Dei assumsit formam servi: sed, Christus Jesus exsistens in forma Dei assumsit for1 & subsistentiam Filii non differre reipsa sed unum & idem esse. Etsi enim reipsa non differant, distinguuntur tamen modo & ratione, sic ut natura divina eadem exsistens in on nibus personis diversos tame quum humana natura dicitur unita in Christo divinae naturae, non it. munis Patri, Filio & Spiritui Sancto, sed relate quatenus θιονητος in Filio subsistit. Ex his patet, ex antecedente figurato inferre consequens proprium, esse ἀλογον.

Quod ad secundam rationem attinet, quum Paulus Colos 2 vers. 8. telligit, quam totam plenitudinem Deitatis, non simpliciter, sed quatenus est singulariter in Filio, inhabitare in assumta humana natura dum quid intelligi debete

Similiter quod ad tertiam rationem attinet, quum Patres orthodoxi dicunt, naturam divinam incarnatam esse, intelligunt naturam divinam non ἀπλώς & communiter, qua enus praedicatur de singulis personis, sed κη & singulariter, quatenus in persona duntaxat Filiconsideratur

Quapropter potuit tota natura divina duntaxat in Filio incarnari: quia simplicissima quum sit, tota in unaquaque est persona Sicut I in columba symbolo Spiritus Sancti; nec tamen inde colligi potest. vel Filium eandem vocem tum e caelo loquutum, vel Patrem etiam & Filium illam columbam fuisse, quae Spiritus Sanctus fuisse dicitur.

Ex refutatione istarum rationum liquet, non tres personas esse incarnatas ac proinde nec omnes tres esse passas & mortuas, sed solum Filium Dei in carne manifestatum.

Hactenus primus usus: sequitur alter Si Filius Dei pro nobis passus & mortuus est tum profecto sus s mundat, a peccato sumus. Qui enim possit insufficien: esse satisfa& te profluxit? Ideo dicituri. Johan 1. versicul. 7. Sangnis Ieju Christi Fist ctionem pretii redemtionis indicer Deinde non ait, purgat nos a peccato, sed purgat nos ab OM Ni peccate

Tertius ujus. Si Jesus Christus Filius Dei pro nobis passus & mor t cognoscendum tantum beneficium Iad celebrandum ejus autorem a e I tiam Filio Dei omnes. quotquot redemti sumus, debemus. At quam maligne gratiam ei habemus, & obsequium exhibemus! In rebus prosperis & ad nutum nostrum fluentibus obliviscimur illius: in rebus adversis indignamur illi: in persequutionibus confiteri illum met

Quartus usus. Si Filius Dei passus & mortuus est; simus & nos pat. ait Hebr. 12. v. 3. Etenim reputate quis ille sit qui talem sustinuit a peccatoribus adversus sese contradictionem, ne vestris animabus remissi faI man. 8. v. 29. Quos praenovit, etiam praedestinavit conformandos imagit ni Filii sui, nempe etiam in passionibus & morte. Haec consolatio magna est, & in vere fidelibus validissime efficax

Hucusque de persona patiente & moriente: sequitur

de causis efficientibus. CAUSA EPFICIENTES passionis & mortis Christi ωρο nγυμδυαι sunt duplices: quaedam respectu Dei, quaedam rispectu nostra

Respectu Dei rursus sunt duplices: aliae respectu Dei Patris, Filii & Spiritus Sancti communiter: aliae respectu cuiusque personae singulat

Nam communi decreto Patris, Filii, & Spiritus Sancti, quod opus est Dei essentiale & commune omnibus tribus personis Sacrosanctae Trinitatis, Christus passus & mortuus est, sicut dicitur Actor. 2. v. 23. I manibus sceleratis cruci affixum interemissis. Singulariter tamen cujusque personae respectu causae etiam considerantur: Pater quidem ut fons consiliorum & operum diinorum: taque in Patre prima causa fuit certa ejus voluntas, quemadmodum Ecclesia Apostolica profitetur Act. 4. v. 27. Coacti sunt enim (e ACTI i Vocatur etiam Iustitia & satisfactio, meritum Christi, obidentis, Jesa. 53. Philip. 2. 8. Factus obediens usque ad mortem, mortem autem crucis Hebr. 5. vers. 8. etsi Filius Dei esset, didicit ex his quae passus est obedientiam, Roman. 5. vers. 19. Per obedientiam unius, iusti constitus entur multi.

Impletionis Legis sunt duae partes: Perfecta praeceptorum Legis observatio, & sufficiens poenae peccatis nostris ex Legis comminatione debitae & sacrificiis aliisque figuris significatae exsolutio

Perfecta praeceptorum Legis observatio, est prima impletionis Legis, pars, quam integerrimam tota vita praeceptis Legis Dei obedientiam, quam nos debebamus propter nos & pro nobis praestitit, non modo sancte conceptus & natus, atque penitus peccati originalis expers, sed etiam omnia peccata actualia quae Lex prohibet, vitans; & omnia opera quae Lex praecipit, faciens, Roman. 5. vers 19. Per obediem tiam unius, iusti constituentur multi. Et cap. 10. vers. 4. Finis Legis est Christus, ad iustitiam cuivis credenti.

Persolutio sufficiens poenae pro peccatis nostris, est altera pars impletionis Legis, dum pro nobis sustinuit poenam, quam nos promerit eramus, ut satisfaceret severissimae Justitiae Dei pro nobis, ita ut non amplius obligemur ad poenam eam sufferendam, cum Christus eam;o nostro loco luerit, Jes 53. Philip. 2. 7, &

Ea fuit voluntatia, non coacta. Psalm. 4. v. 8, 9. Quum vero Ps. 69. v. 5. dicitur; Quod non rapui, rependere cogor, ut habet versio Vatabli & Tremellii, non proprie, sed μασαχρηστικϰώς vebum cogendi usurpatur, ad indicandam violentiam hostium Christi Sacerdotum, Scribarum & aliorum, qui cum illis adversus Christum conspiraverant. Quanquam in textu Hebraeo non est verbum, cogendi significationem habens, sed est QyyN aschib, quod simpliciter verti potest rependo, restituo, reddo, sicut versum est in Bibliis Gallici: Pai lors rendu ce que je n avove point ravi. Vel potest verti Latine Tunc quod non rapui, oportet me rependere, ut versum est in Bibliis Bohemicis, to cebop sem nemnbr;elinapragomatisem musyi

Poena quam Christus pro nobis pertulit, temporalis quidem fuit reipsa seu duratione, sed infinita aeternaque est, virtute & valores

Persolutionis poenae pro nostris peccatis partes sunt duae: humilitas incarnationis, & continua miseria post incarnationem.

Humilitas incarnationis in eo perspicitur, quod Christus, qui erat aequalis Deo Patri, quasi Deitatis jure & bonis omnibus caelestibus se abdicavit, assumsit formam consimilem carni peccato obnoxiae, servilem, & injuriis obnoxiam, conceptus est in matre pauperrima, ac coram mundo despecta, natus in summa paupertate & inopia, exclusus in patria propria hospitio, detrusus in locum, non hominum habitationi, sed pecudum stabulationi destinatum neglectus a suis, quo rum causa natus erat

M:seriae quam Christus post incarnationem suam sustinuit, partes sunt passio & mors: sepultura, & detentio in sepulcro in vinculis mortis ad diem usque tertium.

PASSIO CHRISTI, est pars persolutionis poenae pro nostris percatis, dum Christus in natura sua hum, na, tum animam tum corpore iram Dei adversus peccata hominum electorum sustinuit, ipse innocens hostia pro nocentibus factus, Hebr. 9. v. 26. & 28. & c. 10. v. 11. Dan. 9. v. 24. Jesa. 53. 5.

De ea expendendum; quae persona Sacrosanctae Trinitatis pro nobis passa & mortua sit, quae passio nis & mortis Christi causa efficientes, qui fines in genere, quae partes cum finibus cuiusque partis, quae subiecta, quae adiuncta, &c.

Passus & mortuus est pro nobis Unigenitus Dei Filius caro factus ex Virgine Maria Dominus noster Jesus Christus, isque solus; ut sequentes rationes evincunt.

Prima ratio est, quia solus Filius homo factus est & carnem sibi univit, qua sola pati & mori potuit.

Secunda, quia solus Filius sponsor pro nobis factus est: solum ergo satisfacere pro nobis aequum fuit.

Tertia, quia homines jure filiorum Dei exciderant, Filium ergoDei unigenitum pro ipsis satisfacere decuit, ut jus filiorum recuperarent.

Videamus jam USUM. Primus usus: Si solus Unigenitus Dei Fi lius passus & mortuus est; Non ergo Pater vel Spiritus Sanctus. Exstiterunt olim haeretici, Patripassiani appellati, qui veluti surculus ex Simonis Magi haeresi nati sunt, & vocati etiam sunt Noetiani a Noeto Smyrnensi, Sabelliani a Sabellio Noeti discipulo, Praxeani a Prarea qui eundem errorem sparsit: hi omnes docuerunt, unam tantur esse personam Deitatis, sed tria nomina habentem, Patris, Filii & Spiritus Sancti: Itaque Christum eundem esse Patrem & Spiritum San ctum, in caelis Patrem appellari, in terris Filium, in viribus creatura rum Spiritum Sanctum: unde idem de Patre dicebant, quod de Filio; nempe Patrem esse visibilem mortalem & immortalem, patibilem & impatibilem. Sic igitur Patrem esse in terris dixerunt, qui impatibilis sit in caelis. Nos vero cum Prophetis & Apostolis credimus, etsi una est & eadem numero Patris. Filii & Spiritus Sancti essentia & natura; tamen tres esse hypostases realiter inter se distinctas: sic ut Pater non sit ens tantum rationis & notionale, sed reale & distinctum realiter a Filio, ut & a Spiritu Sancto

OEIICITUR: Si omnes tres personae Deitatis sunt incarnatae. tum etiam omnis tres sunt posse & mortuae. Verum esse antecedens confirmare conantur hoc pacto: Si tota natura divina est incarnata, tum omnes tres per ona saut imarnatae. Atqui totam naturam divi nam incarnatam esse, alant paotere ex tribus his rationibus, quia maguo consensu dicatur, unitas isse duas naturas in Christo divina & humanaas, divinam autem unam & eandem esse Patris, Filit & Soritus Sancti 2. quia Pautus dicat Colos. 2. v9. in Christo habitare ominem plenis udinem Deitatis corporatter. 3. Quia Patres Orthodoxi sape scri¬ to Germanico publice edito nos calumniatus est, quod doceamus, homines cogi seu violenter impelli a Deo ad peccandum: & ad hanc calumnia probanda produxit hunc ipsum locum que ex Actis Apostolicis citamus: quum coacti sunt, hic idem sit, quod congregati sunt, sicut quum dicitur, cogere coetum, cogere senatum, cogere concionem, hoc est congregare;) Coacti sunt enim in hac civitate vere adversus sanctum Filium tuum Iesum quem unxisti, Herodes & Pontius Pilatus cum Gentibus, & populis Israelis, ut facerent quaecunque manus tuae & consilium tuum prius definterat ut fierent. Et Rom. 8. v. 23. Proprio Filio non pepercit, sed pro nobis omnibus tradidit eum. Sic Jesaias c. 53: 6. ait: Iehova fecit ut incurterent in eum iniquitates omnium nostrum. Et vicissim vers. 10. Iehova delectatus conterere ipsum, morbo affecit. Et Lachar. 13. v. 7. Gladie, evigila contra Pastorem meum, & contra vicum proximum meum, dicit Iehova exercituum. Percute Postorem, & lispergentur oves. Quae verba sunt Dei Patris praedicentis & quasi imperantis passionem & mortem CHRISTI, qui est Patris, hoc est, a Patre constitutus, est vir proximus Patris, quasi dicas alter dem, quia est imago Dei invisibilis, character hypostaseωs Patris & splendor gloriae illius tanquam ex adverso micans in conspectu relum creatarum omnium: nam Hebraea vox Proximum aut am cum sonat, qui stat e regione alterius, & praesto est, ad omnia officia amitcomparatus: quamobrem idem in sinu Patris esse, & ad dexteram ilius sedere dicitur, intercedens pro nobis. Quod autem vult & imperat aliquis, id ipse facere intelligitur: ideo Christus hanc Prophetiam allegans ait Matthaei 26. versicul. 31. Omnes vos ista nocte offendemine in me: scriptum est enim, Percutiam Pastorem, & dispergentur oves gregis

Altera causa in Deo Patre fuit amor erga genus humanum, quemadmodum dicitur Joh. 3 vers. 16. Sic Deus dilexit mundum, ut Filium suum Vnigenitum dederit. 1. Johan. 4. versicul. 10. In hoc est choritas non quasi nos dilexerimus Deum, sed quoniam ipse prior dilexit nos, & misit Filium suum propitiationem pro peccatis nostris. Causa haec significata fuit in veteri Testamento igne descendente e caelo & absumente holocausta, & sacrificia quae typi fuerunt Christi veri illius sacrificii, Gen. 4. v. 4. Hebr. 11. 4. & 2. Chron. 7. 1, 3. 1. Reg. 18. 38

Si aeternum Dei Filium singulariter spectes, duae quoque sese offerunt causae

Prima, est ipsius spontanea voluntas, juxta dicta sequentia, Psalm 40. v 8 & 9. Tum dixi: Ecce venie, in volumine Legis scriptum est de me: Facere uoluntatem tuam Deus mi delector. Jes. 53. vers. 10. Exponebat seipse sacrificium pro reatu Matth. 20. vers 28 Sicut Filius hominis non venit ut ipsi ministraretur, sed ut ipse ministraret, & daret animam suam in redemtionis prenium pro multis. Johan. 10. versic. 17, 18. Propteres Pater me diligit, quia ego depono animam meam ut eam rursu assumam. Nemo tollit eam a me, sed ego depono eam per meipium. Hic ocus etiam ideo notandus, ut refutentur Papistae, qui contendunt, Christum sibi meruisse. Nam & hic ponitur δια τῶτοo Πατηρ μεαγα¬ πο, σπ ἔιῶ τίθημι τυν ψυχνμε, ἵνα ταάλιν λαζα αυτυν: Et quis inde colliget, Christum sibi meruisse amorem Patris ponendo animam pro nobis?

Secunda causa in Christo fuit amor ipsius erga nos, Gal. 2. versic. 20. Infide vivo Filii Dei, qui dilexit me, & tradidit semetipsum pro me. Ephes. 5. versic. 2. Christus dilexit nos & tradidit semetipsum pro nobis. oblationem & hostiam Deo in ederem suavitatis. Et versicul. 25. Christus dilecit Ecclesiam & semetipsum exposuit pro ea. Apocal. I. versic. 5. Et a Iesu Christo, qui est fidus ille testis, primogenitus ille ex mortuis, ac Princeps regum terrae: qui dilexit nos, & lavit nos a peccatis nostris per sanguinem suum.

Si SPIRITUM SANCTUM singulariter spectes, dicitur de eo Jesa. 61. v. 1. Spiritus Domini Iehovi est saper ue, eo quod unxit Iehova me, ad evangelizandum mansuetis misit me, ad obligandum fractos animo, ad proclamandum captivis libertatem, & vinctis aperturam ergastuli: Ad proclamandum annum acceptum Iehovae & diem ultionis Dei. nostri Quod repetitur Luc. 4. v. 18. Ergo Spiritus Sanctus Christum etiam misit ad patiendum & moriendum pro nobis

Hactenus recitatae sunt passionis & mortis Christi.

causa efficientes respectu Dei: sequuntur respe¬

ctu creaturarum. Nempe respectu Satanae & hominum. Satanas enim impulit Judaeos ad persequendum, capiendum, accusandum, morti denique offerendum Christum, sicut praedictum ex rat Gen. 3. v. 15. Inimicitiam pono inter te & mulierem hanc, similiterque inter semen tuum & semen huius: hoc conteret tibi caput, tu autem conteres huic calcaneum. Id Christus aperte docet Johan. 8. vers. 41. Nunc autem studetis me trucidare, hominem qui veritatem vobis loquutus sum quam audivi a Deo: hoc Abrahamus non fecit. Vos facitis opera Patris vestri. Et vers. 44. Vos ex Patre diabolo estis, & cupiditates patris vestri vultis explere. Ille fuit homicida a principto, & in veritate non perstitit, &c.

Idem Satanas impulit Judam Iscariotem, ut Christum Magistrum & Dominum suum proderet: sicut dicitur, Johan. 13. v. 2. Quum diabolus iam immisisset in cor Iudae, filii Simonis Iscariotae, ut proderet eum. Et versicul. 27. Et quum intinxisset offulam, dedit Iudae filio Simonis Iscariotae. Et post sumtam offulam, tunc ingressus est in illum Sataras Si homines spectes, duplex est etiam causa efficiens passionis & mortis Christi: altera communis omnium: altera propria quorundam.

Illa est peccatum universi humani generis, Jes. 53. vers. 5. Dolore iffectus est propter defeli, nes nostras, attritus est propter iniquitates nostras. Et v. 8. Propter defectionem populi mei plaga ipsi est. Et v. ultim; ipse peccatum multorum perferens pro defectoribus intercessit. Johan. v. 29. Ecce Agnus Dei, qui tollit peccata mundi. 1. Petri 2 v. 29. Qui peccata nostra pertulit in corpore suo super lignum. Rom. 4. v. ult Traditus est propter peccata nostra

Causa propria quorundam fuit multiplex, velut in Summis Sacerdotibus Jerosolymitanis, Scribis, Pharisaeis, Sadducaeis invidia atque odium adversus Christum, & metus amittendi pinguia sacerdotia, ut ex his dictis patet: Matth. 27. vers. 18. Sciebut Pilatus quod per invidiam tradidissent eum. Joh. 15 v. 18. Si mundus vos odit, scitis me prius quam vos, illis odio habitum. Et vers. 24, 25. Si opera non fecissem inter eos quae nemo alius fecit, peccatum non haberent, nunc autem & viderunt, & oderunt tum me, tum Patrem meum. Sed oportet ut impleatur sermo qui in Lege ipsorum scriptus est: Oderunt me immerito Joh. 11. vers. 47, 48. Quid agemus? nam hic homo multa signa edit. Si omittamus eum ita, omnes ei credenit: venientque Romani, & delebum tum locum nostrum tum gentem

In Juda Iscariota causa fuit avaritia seu cupiditas pecuniae, Mat thaei 26. versicul. 15. ait ad primarios sacerdotes: Quid vultis mihi dare, & ego vobis cum tradam? Ipsi vero appenderunt ei triginta argenteos numo.

In Pilato causa fuit metus amittendae gratiae apud populum Judaicum & dignitatis apud Caesarem, Matth. 27. v. 24. Videns Pilatus se nihil proficere, sed maiorem tumultum fieri, accepta aqua abluit manus coram turba, dicens, Innoxius ego sum a sanguine huius iusti, vos videri tis. Joh. 19. vers. 12, 13. Si hunc dimiseris, non es ami:us Caesaris, quicunque se regem facit, contradicit Caesari. Filatus ergo quum audisset hunc sermonem, eduxit foras lesum, conseditque in tribunala

QUAESTIO hic incidit: Quum Satanas voluerit & procurarit idem quod Deus voluit, nempe passionem & mortem Christi, annon Satana voluntas & procuratio bona fuerit

RESP. Non fuit bona. Nam etiamsi Deus eundem actum passionis, crucifixionis & mortis Christi voluerit, quem Satanas voluit: procuravitque impellens Judaeos ad interficiendum Christum. Judam ad prodendum: &c. tamen injustitiam & malitiam cum actu illo concurrentem & finem Satanae Deus non voluit. Satanas voluit quidem id ipsum quod Deus voluit, id est, eundem ipsum actum, sed non bene volut, nec ut Deo pareret, aut nostram redemtionem & loriam Dei procuratet. Voluntates igitur Dei & Satanae fuerunt ratione non quidem ipsius actus sed malitiae concurrentis & finis abutroque spectati dissimilimae & contrariae. Propterea Dei quidem voluntas bona atque justa: Satanae autem voluntas mala atque injusta fuit. Tantum interest quid velle homini, (ita dicere possumus, quid velle Satanae,) quid Deo congruat, & ad quem finem suam quisque referat uosuntatem, ut aut approbetur, aut improbetur, ut loquitur Augustnus tomo tertio, in Enchiridio ad Laurentium, capite centesimoprimo. Quod de voluntate Satanae dictum, idem de Judaeorum Christum persequentium voluntate statuendum. Etsi Judaei volue runt id quod Deus voluit, nempe ut Christus moreretur; tamen non bene voluerunt, nec bono fine: Voluntas igitur illorum mala atque injusta fuit.

Scholastici Pontificii in hujus quaestionis decisione graviter erra runt. Petrus Lombardus, libr. primo Sententiarum, distinct. quadra gesimaoctava, cap. secundo sic ait, Actum Iudaeorum non voluit Deus passionem vero Christi voluit, sicut & in ipso Ps. 138. Christus ad Patri, ait; Tu cognovisti sessionem meam, id est, voluisti & approbasti passionem meam, tibi enim placuit. Et c. 4. sic ait: Quod Deus voluit, hoc idem Iudaei & diabolus; sed illi mala voluntate, Deus vero bona uoluntate, scilis ret ut Christus moreretur. Verumtamen illi actum voluerunt, que Deus non voluit. Verum quod Deus actum seu actionem Judaeorum non poluerit, adversatur Scripturae Sacrae dicenti aperte Actor. 4. v. 27, 28. Coacti sunt enim in hac civitate vero adversus sanctum Filium tuum Iesum, que unxisti, Herodes & Pontius Filatus cum gentibus & populis Israelis. Ut facerent quaecunque manus tua & consilium tuum prius definierat ut FIERENT. Locus Psalm. 138. vel juxta supputationem Hebraeorum Psalm. 139. versic. 2. perperam a Lombardo explicatur. Non enim agit de passione Christi, sed de notitia Dei, quam is omnia nostra externa & interna perspecta atque cognita habet. Rectius autem quam P. Lombardus pronunciat Franciscus Suarex Jesuita Disputationum Metaphysicarum tomo primo, Disputatione vigesimasecunda, sect. prima, numero sexto, ubi ait veram sententiam esse: Deum per se & immediate agere in omni actione creaturae, atque huc in fluxum eius simpliciter necessarium esse ut creatura aliquid efficiat. Etnumero septimo. Dicimus tam esse certum, Deum influere immediati ac per se in omnem actionem creaturae, ut id negare erroneum sit in fide Et notum est omnibus illud Augustini Enchir. ad Laurent. c. 25. Non sit aliquid nisi Omnipotens fieri velit, vel sinendo ut fiat, vel ipse faciens do. Et cap. centesimo: Magna opera Domini exquisita in omnes uoluntates eius, ut miro & ineffabii modo non fiat praeter eius uoluntatem quod etiam contra eius sit uoluntatem: quia non fieret, si non sineret nec utique nolens sinit, sed volens. Nec sineret bonus fieri male, nisi Omnipotens etiam de malo facere posset bene. Falsum est igitur, quod Lombardus ait, Deum noluisse actionem Judaeorum & diaboli

QUAESTIO altera: Quum dicitur Deum voluisse, ut Christus pateretur & occideretur, quo modo intelligendum sit? Respondet P. Lom: pardus ante citata distinctione, cap tertio in hunc modum: Quum dicitur, volebat Deus Christum pati & occidi a Iudaeis; distinguendum est, Si enim intelligitur sic, volebat eum sustinere passionem sive crucifixio nem a Iudaeis illatam, verus est sensus. Si vero intelligitur sic, velebat ut Iudaei occiderent eum, falsum est. Non enim volebat Deus actionem Iudaeorum quae mala erat, sed volebat passionem bonam. Hactenus di¬ stinctio P. Lombardi: At illa Scripturis sacris repugnat, quae docent, Deum non tantum voluisse tolerantiam passionis quam sustinuit Christus, verum etiam actionem Judaeorum, non quidem quatenus mala erat, sed quatenus actio erat, quum omnis actio, quatenus actiosit bona. Nos vero respondemus etiam per distinctionem, sed aliam & Scripturis consentaneam. Quum dicitur, Deum voluisse ut pate retur & occideretur Christus a Judaeis, si intelligatur de voluntate esficiente & approbante & de vitio actionis Judaeorum, falsum est, Deus enim voluntate efficiente & approbante vitium actionis non voluit, licet actionem ipsam voluerit: Sin autem intelligatur de voluntate efficiente actionem, quatenus est actio, & permittente certo consilio vitium actionis, verum est: sicut etiam verum est, quum in telligitur de tolerantia, quam passionem & mortem Christus sustinuit, quia tolerantia illa bona fuit.

Passionis Christi fines in genere sunt: I. Ut nos ad Deum adduceret, id est, ut Deo nos reconciliaret 1. Petr. 3. vers. 18

2. Ut compati sciret nostris infirmitatibus, Hebr. 2. 18. 3. Ut nobis relinqueret exemplum obedientiae quod imitatemur. in patiendo pro veritate & justitia Dei, 1. Petr. 2 21.

4. Ut per possionem & mortem suam Filius hominis glorificare tur, & in Filio hominis Deus, Joh. 13. vers. 31. Nam per passionem & mortem oportuit Christum intrare in gloriam suam, Luc. 24.

Passionis Christi partes sunt, tolerantia variorum malorum statim ab ipsa nativitate usque ad institutionem Sacrae Coenae: & solennis ille. gravissimusque passionis actus in vitae extremo, inde ab instituta SacraCoena usque ad mortem in cruce¬

Varia illa mala quae Christus inde a nativitate usque ad institutionem Sacrae Coenae sustinuit, vel corporis fuerunt, vel animae,

Corporis fuerunt tum paupertas & pericula vitae, tum variae infirmitates

Paupertatem sustinuit, Matth. 8 20. Vulpes habent lustra, & volucres caeli nidos: filius autem hominis non habet ubi caput reclinet. Et 21. v. 1, 2. Quum appropinquasset Ierosolymis, & venissent Bethphage: ad montem olearum, tunc Iesus misit duos discipulos, Dicens eis, Ite in vicum qui vobis est ex adverso, & statim invenietis asinam ligatam, & pullum cum ea: solventes eos adducite mihi, Luc. 9. 5

Fines sunt: I. Ut nos caelestibus donis ditaret, 2. Cor. 8. v. 9. II. Ut exemplo suo nos doceret, in terrenis bonis felicitatem non esse quaerendam.

III. Ut divites seculi hujus, sed in ipsum credentes admoneret, nese ob terrenas divitias extollerent.

Pericula vilae varia fuerunt, propter quae tum in exsilium abductus est, Matth. 2. 14, 15. tum furori hostium sepe ad tempus cessit, Marc. 3. vers. 6, 7. Egressi Pharisai, statem cum Herodianis consilium interunt. adversus eum, ut eum perderent: Sed Iesus cum discipulis suis fecessit ad mare. Johan 7. 1. Versabatur Iesus post haec in Galilea: nolebat enim iIudaea versari, quia studebant eum Iudaei trucidare. Et cap. 11. vers. 53. 54. Ab illo ergo aie consultabant una ut trucidarent eum: Iesus ergo palam amplius non versabatur inter Iudaeos: sed abiit illic in regionem quae

Iprope desertum, &c. Interdum arcana sua virtute e periculo mortis in quo versabatur, se cripuit, ut scribitur Joh. 8. v. 59. Sastulerunt Iudaei lapides ut iacerent in Iesum: Iesus autem occultavit se, & exivit e cemplo, quum transivisset per medios ipsos, & ita praeteriit. Luc. 4. 2 9, 30.

Infirmitates corporis itidem sustinuit, Hebr. 5. v. 2. veluti fuerunt, fames, Matth. 4. vers. 2. Et quum ieiunasset dies quadraginta & nocte quadraginta, postea esuriit. Et 21 v. 18. Mane rediens in urbem esuriit; sitis Joh. 4. 7. Da mihi potum, fatigatio, Joh. 4. v. 6. Iesus fatigatus ex itinere, ita sedit ad fontem, lacrymae, Joh. 11. v. 35. Lacrymatus est Iesus. Esurivit enim qui omnes pascit; sitivit, per quem creatur omnis potus. & qui spiritualiter panis est esurientium, fonsque sitientium. Abitinere terrestri fatigatus est, qui seipsum nobis viam fecit in caelum

Christus infirmatus est propter nos, ut nos cum robore erigeret mur & diceremus cum Paulo, omnia possum per corroborantem meJesum Christum

Mala animae fuerunt tentationes, turbatio animae, & ignominia. Tentationes fuerunt oppugnationes diaboli & ministrorum ejus quibus ipsum vel ad peccandu: inducere, Matth. 4. 1. vel confundere ahonhrooroomor. Math. 22. i. veim pestethuin eigectnitete: conabantur, Matth. 22. 15, 16.

Ideo autem tentatus fuit, tum ut iis qui tentantur possit succurrere tuu, ut & nos ipsius virtute tentationes diaboli, mundi & carnis sua peremus, Hebr. 2. 17, 18. & 4. 15 tum, ut suo exemplo nos doceret. quomodo tentationibus diaboli & organorum ejus carnisque sit oscurrendum & resistendum.

Turbatio animae Christi imminente magno illo agone passionis mortis in cruce memoratur Joh. 12. 27. Nunc anima mea turbata est inquit Christus, & quid dicam? Pater, serva me ex hac hora: sed propterei veni in horam hanc. Pater glorifica nomen tuum. Illa turbatio inde profecta fuit, quod horribile judicium Dei adversus peccata humam generis sensu apprehenderet. Tanta autem fuit turbatio illa, Deitate vii suam non exserente & quodammodo quiescente, ut neque verba, quibus exprimeret anxietatis vehementiam, neque consilium secuntium hominem invenerit. Quod autem unum restabat, ad prececonfugit, & se liberari ab imminente illa dirissima passione & morte petivit. Sed reputans finem incarnationis & adventus sui in carnem & quid exigat Mediatoris officium, ad exsequendam Dei voluntatem se accinxit, & gloriam Patris omnibus aliis atque adeo suae etiam propriae vitae & gloriae puaetulit in hunc modum orans, Pater glorifica comen tuum. Ex ista turbatione animae Christi, piae mentes cognoscunt peccati: atrocitatem, cujus tam diram poenam ab unigenito Filio caelestis Pa ter exegit. Eadem nos solatur adversus mortis & irae Dei timorem quem Christus nobis superavit. Servit nobis etiam Christi exemplum ad institutionem nostram, ut turbatis animis nostris ad preces confugiamus & voluntati Dei nos subdamus

Ignominia, quam Christus toto praedicationis suae tempore pertulit, fuit multiplex: injustae accusationes & calumniae, Matth. 11. versic. 19. Venit Filius hominis edens & bibens, ac dicunt; Ecce homo edax & bini potor, publicanorum amicus & peccatorum. Et c. 12. v. 24. Pharisae niorum. Opprobria & convitia, Johan. 8. v. 48. Responderunt Iudaei & dixerunt ei, Nonne bene dicimus te Samaritanum esse & habere demonium? Vilis aestimatio & neglectus, dum videbatur nihil aliud esse quam Galilaeus vilis & contemti fabri filius, Joh. 7. 41, 52. Marc. 6. vers. 3. 4. Nonne est faber ille, filius Mariae, frater Iacobi & Iose, & Iude & Simonis? &c. indignatio Judae Iscariotae ob effusionem unguent. pretiosi in caput ejus, Matth. 26. 8. ubi dicitur, discipulos Christi indignabundos dixisse, Quorsum perditio haec? Qua in oratione Synecdoche est, quum solus Judas Iscariotes commotus ob id fuerit & istud dixerit, ut videre est Johan. 12. 4. Qualis Synecdoche est cum oseph & Maria dicuntur patentes Jesu, Luc. 2. 27, 41. cum sola Maria parens ejus fuerit, rejectio, contemtus, & quidem apud suos, Joh. 1. vers. 10, 11. In mundo erat, & mundus per cum factus est: sed mundus eum non agnovit. Ad sua venit, & sui eum non exceperunt.

Ignominia est Christus affectus, ut nos ab aeterna ignominia liberatos, in caelestem gloriam adduceret, Joh. 19. 2

Hactenus de malis, quae perpessus est Christus

a nativitate usque ad extremam & ma¬

gnam illam passionem. Extremam & magnam illam passionem Christus ultro adiit, ut 1o. 31.

Secesserat quidem cum discipulis ex urbe Jerosolymorum in hortum, non ut passionem & mortem quam necesse erat sustinere, vitaret; sed ut ostenderet, quod ita fieri oporteat in omni pe, secutione, ne sua quis culpa in eam incidisse videatur

Pertulit illam Jerosolymis. I. Ut impleret ty: os veteris Testamenti: illic enim Abrahamus olim, filium suum Isaacum, qui typus fuit Christi, offerre voluit

II. Ut impleret praedictiones de loco passionis & mortis suae, Matth. 20. vers. 17, 18, 19. Adicendens lejus Iero, oiyma, assumsit duo decim discipulos suos privatim in via, & dixit eis, Ecce ads endimus Ierosolyma, & Filius hominis tradetur primariis Secerdos ibus ac Scribis, & condemnabunt eum morte: Tradentque eum Ge tibus, ut illoudant, & flagellent, & crucifigant. Item Luc. 13. versic. 31. & sequentibus

III Ut sua passione & morte visionem patis aeternae nobis obtineret: id enim significat Jerusalem

Extrema & magna illa passio in fine humiliationis Christi est hora illa horroris plena, quam tantopere reformidavit, Johan. 12. 27.

Partes ejus in historia Evangelica secundum loca in quibus eas sustinuit, distinguuntur. Prima fuit extra utbem Jerosolymorum in horto: altera in urbe ipsa: tertia rursus extra urbem Jerosolymorum.

Passio illa magna Christi in horto coepit: quia & primum peccatum, pro quo Christus itidem passus, in horto commissum est. Ita vo nem adversus Deum in mundum ingressum est, sua obedientia tol¬

Illa autem fuit gemina:prior, ante adventum hostium, qui ipsumi necem quaerebant: posterior, post illorum adventum. ad

Ante adventum hostium, sistens se Christus loco nostro coram ju ira horribili Dei adversus peccatum humani generis, quorum reatum

Lucta illa Christi in horto, fuit passio interna, qua non tam cum ter poribus mortis corporalis impendentis luctatus est, quam cum terribili Patris irati judicio, quo mhil formidabilius cogitari potest, Matt. ποθεια, ab Hieronymo propassio

Partes ejus duae fuerunt, metus & angor animae Metus erat, non de salute propria de qua certus erat, sed quo horribiles illas poenas quas luiturus erat, atque adeo mortem cum ira ac maledictione Dei conjunctam, quam subiturus erat, horrebat, Heb. v. 7. Non enim exhorrebat simpliciter mortem, quam Martyres. & ludibrio exponere. Matth. 22. 35. vel in periculum vitae coniicere

hilares laetique adierunt; sed mortem conjunctam cum horribili illa ira Dei in genus humanum, quam perpeti Christum ad tempus susti nere loco nostro ut sponsorem nostrum oportuit

Metus iste in Christo naturalis fuit, sed purus & imperturbatus ideo absque peccato.

Angor animae erat, incredibilis & mortifera illa tristitia, qua anime Christi, quum se ante tribunal Dei tanquam reus pro nobis stamisset. cirtumsepta fuit, adeo ut Angelum, qui insolita eum consolatione erigeret, e caelo descendere necesse fuerit, Luc. 22. v. 42.

Cause metus & angoris illius fuerunt aliquot: 1. Cogitatio tyrannidis peccati, mortis & Satanae grassantis in humanum genus. 2. Meditatio supplicii horrendi, infamis & exsecrandi, quod perpetiendum erat, & contumeliarum, quibus afficiendus erat. 3. Cogitatio ingiatitudinis maximae partis mundi. 4. Praecipue sensus norrendae iraDei adversus peccata totius humani generis, quam ipse in se loco nostro susceperat Effecta illius metus & angoris fuerunt, pathetica precatio & sudor sanguaneus. Nam ter a Patre petivit, ut transiret ab ipso calix iste, si fieri posset: quae precatio ex incredibili amaritudine animi profecta, ostendit asperius & magis arduum fuisse Christo certamen quam cum morte communi¬

Sudor vero ejus sanguineus erat: nam quasi grumi sanguinis de ciderunt in terram prae vehementia angoris orti ex irae paternae in nostra peccata & magnitudinis poenae apprehensione Luc. 22. 44.

QUAERITUR, An vere Christus metuerit & anxietatem animae senserit..

RESP. Christus vere metuit & angores in anima sensit: quia aperte dicunt Apostoli, Christum coepisse λυπειος, αδημενεῖν εηθαμ¬

ιE, id est, costristavi, gravissime angi, expavescere: dicut fuisse ἐν ἀγα¬ via, in angnre ceu luctantis summa angustia. Et Christus ipse affirma vit, animam suam esse ωριλυπον, id est, maerore obsessem usque ad mor tem Et Hebr. 5. ver. 7 Christus dicitur in diebus carnis suae, deprecatio nibus & supplicationibus obiatis cum clamore valido & lacrymis apud eum qui poterat ipium servare a morte, & exauditus δτη τ δυλαScιας, e metu, &c. Idem docuerunt Patres, quorum testimonia videantur in Symphonia nostra Catholica, cap. 10. Thesi quinta

Colligimus hinc, Christum veram naturam humanam suscepisse cum omnibus animi affectibus inculpabilibus; & vere luisse iram Dei in nos accensam, quorum peccata in ipso vadimonium pro nobi obeunte ulciscebatur Pater: quod summai nobis consolationem ad fert adversus tristitiam, moerorem, angoresque animae propter magnitudinem peccatorum nostrorum & irae divinae terrorem: nam Christus angores illos pertulit, id est, sic tulit ut superaverit, & quidem nobis

Qui vero dicunt, Christum vore non timuisse & angores in anima nullo, sensisse, veritati Evangehi Christi contradicunt & veritatem redemtionis nostrae negant.

Haec de Pastione Christi in horto ante adventum hostium

qui ipsum ad necem quaerebant. Pist adventum hostium, ultro ad illos prodiit, proditus est Judaeis captus ab illis & vinctus, desertus ab omnibus suis discipulis, abductus ex horto inhumanites

Ultro ad hostes suos prodiit, Matth. 26. Marc. 14. 42. Johan. 18. A atque sic ultro capiendum se praebuit, ut voluntatiam Adami defectionem a Deo & conjectionem sui in vincula ac captivitatem peccati lueret voluntatia obedientia.

Proditu est Christus a Juda Iscariota discipulo perfido & ingrato I. Ut pensaret nostram tum perfidiam, qui in Adamo veritatem Dei prodideramus, tum ingratitudinem, qua tam multis bonis a Deo. ornati in creatione & posteam, benefactori nostro malam retulimus gratiam.

II. Ut consolationem haberemus adversus perfidiam & ingratitudinem eorum quibus benefecimus

Proditus est escuio: I Ut satis faceret pro nobis, qui in Adame adulationem serpentis admiseramus, quum palpum nobis obtruderet, nos fore sicut deos: imo qui serpenti veluti adulati sumus, illi potius obtemperantes, suam Deo.

II. Ut nos doceret, non omnia externa signa amoris, esse sinceri amici indicia. Ut Judas Iscar otes esse Christi debebat amicus, qui erat discipulus: sed ille Judas amicus Christum Filium hominis parum amice osculo prodidit. Sic benevolentia hostium Christi & mem brorum ejus, insidiosa est; nimium famihiariter inimicitias exercent. Callidi osculatores sunt, ut insidiosi trucidatores esse possint: sub benevolentiae specie perniciem summam machinantur. Nam ut moduest fictus amor, sic finis est funis & interitus. Insidiosa benevolentia. nunquam a simultate differt. Ideo quum Servator dixit Judae proditori, Amice quorsum ades? tum exprobravit ei perfidiam, ingratitudi nem & hypocrisim: tum denunciavit tristem exitum, quasi diceret: Tequidem osculo prae te fers amicitiam erga me, & esse mihi amicus debebas, qui es discipulus & a me in numerum eorum allectus, quibus dixi, Vos amici met estis: sed tu perfidum, ingratum & fallacem anime tuum manifestas isto adventu tuo, ut qui veneris ad me prodendum Oquam male tibi consuluisti: o quorsum te ipse adducis miseria rum:

Captus est qui captivis libertatem restituit, ut nos e captivitate Satanae, quam detinebamur liberaret: utque captivitas ejus martyrum sanctorum cap. ivitatem sanctificaret & solaretur.

Captus autem est, ut Christo illi promisso conveniebat. I. quia ultro se obtulit capiendum, quum evadere potuisset, ut aliis vicibus, manibus Judaeorum, vel repellere hostes opera Angelorum. 2. quid declaravit se non esse merum hominem, sed etiam omnipotentem Deum, qui una voce hostes suos prosternere posset, qui miraculose aurem abscilsam Malcho restituit. 3. quia Regem & Dominum Judaeorum se manifestavit, mandans eis ut discipulos seu Apostolos suos dimirterent, quod & fecerunt. 4 quia Propheiam illum se esse ostendit, instruens Petrum de complemento Scripturarum, & de usus gladii corporalis quod is non competat ministris verbi Dei

Vinctus est qui de infirmitatum & carcerum vinculis solvit, ut nos a peccatorum, malorum consuetudinum & diaboli vinculis solveremur: utque martyrum sanctorum vincula sanctificaret & sofaretur.

Di serius fait. I. Ut pro nobis qui Deum desetueramus & ab ipso defeceramus lueret. 2. Ut exemplo suo nos solaretur, quoties ab alii, deserimur. Desertus fuit ab omnibus discipuli:, ut solus pro nobis satisfaceret ne redemtionis nostrae & salutis gloria vel minima ex parte in Apostolos vel alios sanctos transferretur. Jes. 63. 3. Torcular calcavi solus, nam ex populis nullus vir mecum.

Abductus est ex horto inhumaniter, ut nos in paradisum caelestem ex quo ejecti eramus, reduceret. Sicut enim expulsio primorum pacentum e paradiso terrestri symbolum fuit ejectionis e caelo ita abductio Christi ex horto peperit nobis reductionem nostri in caelum

Sequitur jam de passione Christi in ipsa urbe In urbe plurima passus est tum nocte, antequam sisteretur iudicio, tum interdiu in tudicio

Antequam sisteretur judicio raptatus fuit ex unius summi Pontifi mox ab Hanna ad Cajapham. Joh. 18. v. 13, 24.

Deinde abnegatus est a Petro ter antequam gallus caneret, Luc. 22. Johan. 18. ut ne nobis noceret & exit um aeternum afferret, quod Deum abnegavimus in Adamo: ut suo exemplo nos solaretur, quando nos quisquam abnegaret, & se ingratum pro heneficiis proparet: utque in Petri persona ostenderetur, hominem sibi relictum nead momentum Christo adhaerere, eumque confiteri.

Tractatus est injuriose ab iis a quibus vinctus tenebatur: nam illudebant ei, caedentes eum: & cum eum obvolvissent, verberabant faliem ejus, & interrogabant eum scoptice, dicentes, Paticinare quis sit, qui ce percusserit: & alia multa conviciantes dicebant Luc. 22. vers. 63. 64, 65. Illas injurias, illa probra & convicia passus est, ut nos liberare a probro & ignominia, nobisque consuleret, qui faciem seu imaginem Dei primam amiseramus, utque nobis liberum aditum ad faciem Dei pararet: denique ut aequis animis injurias, probia, convitia. exemplo Christi feramus.

Ut vero dies ortus est, adductus fuit Christus in judicium: neque enim per tumultum intersi: debuit, sed judicio sisti pro nobis voluit, qui aeterni Judicis sententiae obnoxii eramus & pro ne stris peccatis damnationem meriti eramu.

I. Ut terrorem judicii divini nobis eximeret, ita ut non amplius coram tribunali Dei comparituri simus ad accipiendam scutentiam mortis ob peccata, sed tantum ad audiendum decretum de aditione aeternae haereditatis.

II. Ut innocentia ipsius, & contra summorum Pontificum, Sacerdorum aliorumque Judaeorum, mortem ipsius expetentium, invidia atque malitia patefieret.

In duplex judicium tractus fuit: Ecclesiasticum & Politicum. Ecclesiasticum judicium fuit Concilium sacerdotale, in quo sum mi sacerdotes cum primoribus Judaeorum & praefectis templi erant.

In illo judicio Ecclesiastico primo quaesita sunt adversus Jesum testimonia falsa ut morte afficeretur. Deinde interrogatus de discipuis suis & doctrina, cum respondisset ut par erat, ab uno ex ministris qui adstabant bacillo percussus est, quasi indecenter Pontifici Maximo respondisset. Ipse autem nihil contumeliose locutus est in ersonam Pontificis, sed tantum innocentiam suam asseruit, dicens ohan. 18. versicul. 23. Si mate loquutus sum, testificare de malo: sin bene, cur me caedis? Quae omnia ab eo ideo facta sunt humiliter atque patienter, ut nos humilitatis ac patientiae haberemus exemplum. Docuit simul, sacerdotes veros legitime honorandos, dum circa falsos sacerdotes ipse talis exstitit. Tertio accusatus fuit duplicis blasphemiae quarum unam ajebant esse in templum; alteram in Deum ipsum. Nam asseverabant eum minatum se templum destructurum: quam calumniam malitios e hauserant ex verbis ejus male relatis & pejus intellectis. Ajebant ipsum dixisse, Possum desiruere templum Dei, & triduo ipsum aedificare. Atqui istud non dixerat, sed Destruite templum hoc, & intra triduum excitabo illud: nec locutus erat de templo lapideo quod Jerosolymis erat, sed de templo corporis sui Johan. 2. vers19. & sequentibus. Hoc autem passus est, ut pro nobis lucret, qui i1 primis parentibus nostris verbum Dei perverteramus seu corrupera mus, atque aliter intellexeramus quam debuimus: utque nos exemplo ejus patienter feramus, si dicta nostra ab aliis vel ex malitia vel exnequitia pervertantur & alio sensu quam a nobis prolata sunt, accipiantur.

Porro ad primam accusationam Jesus velut obmutuit & obsurduit. per quem muti locuti sunt & surdi auditum receperunt: uihil enim re

I. Quia sciebat, non defendendi sui, sed patiendi cau: a se judicio

2. quia sciebat se condemnatum iri, etiamsi accusationem dilueret.

3. Ut patienti suo silentio significaret accusationis & testimonio

I. Ut loco nostro quasi culpam agnosceret, dum quicquam resetlere & se excusare noluit.

5. Ut expiaret nostras excusationes, quibus in Adamo & Eva ad patrocinium peccati nostri usi fueramus

S. Uit Scriptura impleretur quae dixit, Non appruit os suum, Jesaiae 13. versicul. 7. 7. Ut suo exemplo nos doceret sacro silentio uti tum quum veri

Altera uccusatio erat, quod se Christum illum & naturalem Dei F

Ad hanc respondit, quia gloriam Dei attingebat & salutem elestorum.

Sic autem respondit, ut prie fateretur, se esse Christum illum Fi in statu humili pro Christo nollent agnoscere, sed pro impostore haberent.

Quamvis autem verissime asseveraret se esse Christum illum Filium Dei; tamen tanquam blasphemus in Deum a Summo Pontifice & Pseudoecclesiasticorum Concilio est condemnatus & mortis reus pronunciatus, consputus in faciem, colaphis caesus, bacillis percussus, deliberatum denique & conclusum in consilio summorum Pontificum & Seniorum populi Judaici de ipso interficiendo: ut lueret peccatum nostrum in Deum, quod in Adamo commiseramus aequalitatem cum Deo affectantes; ut nos exemplo suo formaret ad patientiam & solaretur, quum a Summo Pontifice Romano & Pseudoecclesiasticis Romanensibus, propter liberam professionem Evangelii Jesu Christi, tanquam blasphemi candemnamur, excommu. nicamur, male tractamur: utque doceret, veritatem apud Christum quaerendam, non apud Concilium Sacerdotum, quod gravissime errare potest, imo Christum etiam condemnate.

Hactenus quae Iesus passus in iudicio Eccle¬

siastico. Ab illo in judicium politicum ductus fuit propter sequentes rationes: I. Ut innocentia ipsius adhuc manifestior fieret: nam si Jesus a consessu Pontificum, Sacerdotum & Seniorum populi Judaici condemnatus & mortis reus pronunciatus, statim per tumultum tanquam blasphemus fuisset a Judaeis interemtus; innocentia ipsius tam clara atque evidens non fuisset, ac postea facta est. Innocentiam porro illam abunde testata fuit propria Judae proditoris confessio quam ei tormenta conscientiae expresserunt: divina ultio qua proditor paulo post miserrime periit, suo ipsius indicio accusatus, & judicio reus ac damnatus & spontaneo supplicio ex desperatione seipsum strangulans: accusationis inconstantia, varietas & vanitas, ipsi quoque Pilati perspecta: Pilati confessio, & alia multa II. Ut ab ordinario aliquo judice ad mortem damnaretur: siqui dem Judaei jus gladii & jurisdictionem meram tum non habebant

III. Ut Judaeis & Gentibus innotesceret ipsum pro peccatis Judaeorum & Gentilium satisfacere

IV. Ut iniquitas & crudelitas Summorum Pontificum & concilii ipsorum innotesceret, quum Jesus aequiorem & humaniorem Jedicem Pilatum expertus sit, quam summos Pontifices; Hi enim sesum inique damnaverant & occisum cupiebant: ille vero & confessus est se nullum in eo crimen invenire, & dimittere modis omnibus conatus est. Ita etiam superiore seculo in persecutionibus ob religionem Evangelicam, seculares judices aequiores & humaniores fuerunt saepe, quam Ecclesiastici Papani. Pilatus aequior & humanior est in esum, quam summus Pontifex cum suo Concilio. Ita primi sunt in Christo opprimen do, qui primatum in Ecclesia affectant. Quod scelus ipsorum tanto est gravius, quanto conspectior & exploratior est Christi innocentia, quam Judas Iscariotes proditor ipsius, ductus poenitentia est confessus; quam ejusdem proditoris infelicissimus hotribilisque exitus confirmavit. quam Pilati aliquoties reperita testificat tio approbavit & Summis Pontificibus, Sacerdotibus & proceribus udaeorum exprobravit: quam poenae, quas posteritas Judaeorum in hodiernum usque diem luit, attestantur.

Politicum judicium in quod fuit ductus, tanquam facinorosus. Joh. 18. v. 30. duplex erat: unum coram Pontio Pilato in praetorio, alterum coram Herode

Pontius Pilatus erat Praeses Judaeae, Romani Caesaris nomine, homo gentilis, profanus, & violentus: coram eo tamen judicari Jesu debuit & voluit:

I. quia sic ordinaverat providentia divina, sicut Joh. 19. 10, 11. Pilato dicenti, Mini non loqueris ?nescis me potestatem habere, crucifigendi te & potestatem habere te dimittendi? Respondit Jesus, Non habere potestatem adversum me ullam, nisi hoc tibi datum esset superne.

II. quia vel ex eo constare debuit, sceptrum regium a domo Juda, ablatum fuisse, juxta vaticinium Jacobi Patriarchae, Gen. 49. ver. 10. sicut ipsimet fatebantur Judaei respondentes Pilato; Nobis non licet occidere quenquam, Joh 18 v. 31. Nam jam tum temporis & deinceps us regium nullum ac jurisdictionem nullam domus Juda habuit i: hodiernum usque diem: ac proinde Messias alius non ex spectandus.

III. quia exemplo suo voluit instruere fideles suos, sive Ecclesia stici sint sive laici, non esse ipsis detrectandum judicium politicum imo ne quidem judicium magistratus diversam religionem profitentis, imo etiam Gentilis. Viderit Antichristus Romanus, an Christi sit vicarius & imitator. Christus enim etiam Gentilis Praesidis judicium non recusavit: Papa autem Romanus etiam Christiani Imperatoris, Regis. Principis & Magistratus judicium repudiat, cidemque pseudoclerum suum eximere conatur.

Coram Pilato accusatus fuit Jesus seductionis populi, seditionis, criminis laesae maiestatis tum humanae tum divinae Lucae 23. v. 2.

Seductionis populi accusatus fuit, ut qui perverteret gentem, eaut doctrina sua depravans & inducens in errores, qui concitaret populus docens per universam Judaeam, exorsus a Gallaea Jerosolyma usque Luc. 23 v. 2, 5. Hoc ideo factum ut lueret culpam Adami & Evae, qui saθassi sunt seduci a serpente antiquo, & seduxerunt falsa opinione onse quendi scientiam boni & mali, se & totam posteritatem suam: utiqvi exemplo suo nos solaretur adversu: falsas accusationes quibus Slugn Et fectio ejus conju ata ant aliorum improborum hominum imelitia nos innquam seductoros passim traducit

Saucim anccesutus svit, ut qui vetaret tributa dare Caesari, Luc. 23. vers 2. Fectuia ideo: ut sueret culpam Adami, qui se participem fecera: suditionis Sntanae contra Deum, & nos in lese reos seditionis ad¬ versus Deum, imo vere seditiosos fecerat: utque nos falso accusator seditionis consolaretur exemplo suo

Criminis laesae maiestutis regiae accusatus fuit, ut qui se diceret Regem esse. Luc. 23. v. 2. quicunque autem se Regem faciat, cum contradicere Caesari, Joh. 19. 12. Factum ideo, ut in se transferret crimen lasae majestatis vere regiae, cujus nos rei eramus in Adamo, dum Regis caelorum potestatem nobis usurpare voluimus: utque nos faleo accusatos criminis laesae majestatis Imperatoriae aut regiae suo exemplo consolaretur, cui nos conformari, aequanimiter ferendum. Hoc puae cipue crimen urserunt accusatores Christi, & Pilatus pro praecipuo nabuit ut titulus cruci impositus ostendit.

Criminis laesae majestatis divinae seu blasphemiae in Deum accuatus fuit, quasi Filium Dei se fecisset. Johan 18. versicul 7. ut notrum peccatum in se transferret, qui in Adamo blasphemi in Deum suimus, dum aequales Deo fieri voluimus, Genes. 3. versicul. 22. ut que nos falso accusatos blasphemiarum in Deum, exemplo suo consolaretur.

Ad has accusationes plerasque constanter siluit, & jussus respondere nolut, I. quia defensione non indigebat innocens. & Christo seu Regis convenienter se gerens. Regium est male audire, cum benesacias. Dignitati regiae non convenit, adversus falsas subditorum suorum accusationes sibi verbotum patrocinium quaerere.

II. quia accusationem non confirmabat tacendo, sed despiciebat, non refellendo, sciens vanitatem ejus per se Pilato manifestam fututam. Magnum id certe & mirisicum in Servatore, qui tacendo & non respondendo tam efficax erat in persuadendo, ut judex ultio factiones conspirationesque adversus cum initas & agnosceret & confiteretur, seque magis turbis hominum quam justitiae gratificatum esse Vide plura in primo tomo Athanasii & in Passionem & crucent Domini, pagina septingentesima secunda.

III. Ut fortitudinem animi sui in contemnenda inorte declavaret. Nam si respondisset Pilato, poterat ille suspicati formidine eum mortis ad loquendum inductum fuisse. Sc Filatus ex silentio Jesu. ejus fortitudinem stupeliat. Quid enim timeret, qui non ambiret salutem? Salus omnium suam prodii, ut acquireret omnium.

IV. Ut se esse C.hristum illum promissum demonstiater, de que praedictum erat, quod non esset aperturus os suum. Jesaiae quinquagesimotertio, versiculo septimo. V. Ut silentio suo expiaret, quicquid unquam male locuti sumus.

VI. Ut nunc sit nobis patronus & sua intercessione a reatu nos liberarer

VII. Ut nobis copiam & fiduciam clamanti ad Deum faceret, Roman 8. v. 15.

VIII. Ut falso accusati, aequanimiter exemplo Christi injurias subcamus, ut quibus excusatione non sit opus. Bene tacet, qui defensione nan indiget. Ambiant defendi, qui timent vinci: Melior enim cau a, quae non defenditur & probatur. Ita Susanna injuste accusata tacuit, & vicit.

Et quanquam postea ad accusationem, quod se Regem diceret. responderit per regni distinctionem, docens regnum suum non esse. ex hoc mundo, Johan. 18. vers 36. tamen accusatus quod se fecisset Filium Dei & interrogatus a Pilato unde esset? nihil ad eam quaestionem respondit, tum quia noluit Jesus Pilato recegere Patrem, Matth. 11I. 27. tum quia non erat tunc tempus patefaciendi suam Deitatem, sed patiendi & moriendi secundum humanitatem.

Deinceps a Pilato majoris faciente instaurationem amicitiae cum homine, quam cum Deo, missus est ad Herodem Antipam, Tetrarchi, factus ludibrium Principum mundi, ut nos gloriosos contra magnoillo & vero Principe caeli & terrae redderet.

Herodi signum aliquod videre cupienti non est obsequutus. I. quia sciebat Herodem velle abuti Dei potentia, ut ludicro aliquo spectaculo, ad suam vanitatem. Itaque mirum non est quo- Christus illum non fuit dignatus ullo miraculo

II. quia sciebat tum patiendi tempus esse, non potentiam exsesi

Eidem Herodi multa interroganti, nihil respondit: I. quia noluit projicere margaritas ante porcos, quum sciret se nihil profecturum apud eum, quem superbia inebriaverat aut potius. dementarat.

II. quia non ab Herode, sed a Pilato, Romani Imperatoris legato, ad mortem condemnati & more Romano seu Gentili crucifigi debuit.

Coram Herode magna contentione a primariis Sacerdotibus & Scribis accusatus est, ut coram illo etiam innocentia ejus ex tumultuosa actione Sacerdotum & Scribarum innotesceret: propterea al Herode sic remissus est ad Filatum, ut hic postea restatus sit, Herodem nullam in eo noxam reperisse, Luc. 23. 15.

Ab Herode & satellitio ejus improbo pro nihilo habitus est, & irrisus, tum ut nos Deo & exereitibus sanctorum Angelorum pretiosos redderet: tum ut sciamus, ab illis Christo non haberi honorem debitum. qui pompi:s mundanis dediti, sensus omnes vanitatibus mundi occupatos habent

Anictus veste candida remissus ab Herode est ad Pilatum, tum ut ao ipsum referret indicium suae innocentiae, quod Agnus ille Dei sine macula exsistes, mundi peccata in se suscepisset: tum ut ostenderet, se vers llum caelestis regni candidatum atque adeo verum Rege esse. Quanquam erodes ludibrii causa id fecit, ut qui risui exponere publice volus esum tanquam regni temerarium affectatorem: tamen inscius in nocentiae & regiae dignitati Jesu testimonium exhibuit, serviens eca inre puovidentiae divinae, quanquam nihil tale cogitaret Christus pignus fuit reconciliandae inter impios gratiae: nam facti sunt amici inter sese Pilatus & Herodes eo ipso die, qui antea inimici erant inter sese: ut hinc discamus, quam contemtibilis sit mundo Christus, ipsaque religio, sic ut odium adversus Christum etiam inimicissimos inter se conjungat: utque Christi exemplo nos solemur, quum odio nostri injusto simul conspirant & in amicitiam redeunt qui prius dissidebant.

Reductus ad Pilatum, quanqua innocens erat repertus, tamen nihilo melius habitus est, quam antea. Nam autor vitae postpositus fuit a Judaeis Barrabae homicidae; is qui non rapinam duxit se esse aequaem Deo, postpositus fuit latroni & praedatori, ut nostram lueret cupam, qui in Adamo postposueramus diabolo homicidae Deum vita autorem. Vilior & deterior est habitus latrone & vere seditioso, ut nos sanctis Angelis Dei aggregaret: Infra scelestissimum hominem depressus fuit, ut nos aliis postpositi etiamsi latronibus, etiamsi improbis & hominibus nihili, id exemplo Christi aequo animo feramus quanto aequiore animo ferendum, si doctioribus, si melioribus, praestantioribus postponamur;

Amilitibus Romanis sibi eas quas nos in Adamo lapso indueramus vestes exui passus est, ut culpa nostram lueret, qui veste primae vae innocentiae, quam in creatione fueramus ornati, per lapsum sponte abjeceramus: utque nos vicissim vestem justitiae Christi indueremus.

Flagellatus est & virgis caejus jussu Pilati, qui vel hac ratione popul rabiem placare voluit, ut vitam Jesu servaret: furori Judaeorum satisfacere conatus est, ut vel sic jam mitescerent, & desinerent postulare ad necem, cum flagellatum crudeliter viderent: Istud tamen eum non excusat coram Deo, quia a minima etiam abstinere debuit injus ria in Jesum, quem toties insontem pronunciaverat. Ita hodie mult quum Dei cultores a Pseudoecclesiasticis accusatos innocentes esse agnoscant, tamen ut aliqua saltem ex parte Ecclesiasticis gratificentur & clementes esse videantur, Jesum in membris suis flagellant & virgis caedunt. Pro clementia enim haberi volunt si insontes non octidant. Flagellatus est autem & virgis caesus ad hos fines:

I. Ut nos a spiritualibus & aeternis flagellis, quae nostris peccatis debita erant, redimerent. Apud Romanos servi fugitivi ex fuga ad heros retracti, flagellis caedebantur. Et nos servi fugitivi in Adamo facti fueramus, & ex obsequio Dei aufugeramus: Jesus vero flagellaa nobis in se detorsit, tam patiens dominus, ut pro nobis fugitivis proprias manus libertatis largitrices adstringendas, & corpus flagellis virgisque caedendum offerret.

II. Ut corporalia flagella, quae sunt morbi corporis, quemadmo, dum Marci 5. vers. 29. nominantur, salutaria nobis redderet

III. Ut nos flagellatos ab aliis sive virgarum sive verborum flagellis, exemplo suo ad patientiam instrueret, hoc est, ut patientes flapessa vel propter veritatem Evangelii, velut Apostoli Actor. 5. 40. & Paulus 2 Cor. 11. v. 24. vel ex aliorum iniquitate, ut servi 1. Petr. 2. consolationem haberent & patientiam discerent ex Christi exemplo.

Corona e spinis contexta a militibus imposita fuit capiti ejus, pallios purpureo indutus, pro sceptro urundo in dextram data, per ludibrium. genuflexione & scommate, tanquam regni affectator rex Judaeorum salutatus, in faciem sputus, bacillis percussus, alapis caesus ac jussus vaticinari a quo percussus esset, ut regnum ipsius spineum, miserum, arundineum. ridiculum esse innuerent: Jesus autem omnia illa volens pertulit ob sequentes fines.

I. Ut se Regem esse ostenderet Milites quidem omnia per contumeliam agebant, & ut vilem & c ntemtibilem aspernabantur, contumeliis afficiebant, per subsannationem pulsabant: at Dominus ea ut verus Rex perferebat, quae alioqui arcere a se facillime potuisset

II. Ut expiaret ambitionem nostram, qui regnum caeleste per sco lus in Adamo affectaveramus.

III. Ut nos vere consortes regni caelorum in sese faceret, & nos Deo & Patri suo Reges faceret, Apoc. 1 v. 6.

V. Ut non praemuniret adversus scandalum mundi, ludibrio nos habentis tanquam falsos regni caelestis haeredes. Oportet per multas ifflictiones nos ingredi in regnum Dei, Act. 14. 22.

Sed inptimis corona spinea capiti ipsius imposita fuit. I. Ut nobis coronam vitae aeternae mereretur & pro spinis lignum vitae largiretur

II. Ut declararet, fore ut regiam divinamque sibi plebem de pobulis nocentibus congregaret. Corona enim dicitur, circumstans i1 orbem populus. Nos autem, qui ante cognitionem Dei fuimus spina id est, injusti, mali & nocentes, ignorantes quid esset bonum, & a justitiae cognitione operibusque alieni; omnia scelere & libidine polluc bamus. Electi ergo ex dumis & sentibus, sanctum Dei caput cingimus, qui a convocati ab ipso, & circumfusi undique ad eum, magistro ac doctori Deo assistimus, Regemque illum mundi & omnium viventium Dominum cingimus & profitemur.

III. Ut maledictionem nobis in rebus etiam & laboribus corporalib imposita auferret Scimus enim quod Deus dixerit Adamo Gen. 3. 17. 18. Maledicta est terra propter te, cum dolere comedito proventum eius omnibus diebus vitae tuae. Eaque spinam & carduum proferto tibi.

V. Ut exstirparet vite nostrae solicitudines, quae spinis comparantur, quibus cor nostrum pungitur & vulneratur. Injecit enim Satanas soficitudines nostras super Dominum, non animadvertens futurum esse, ut earum gestatione Dominus nos in securitatem assereret, quo & semente verbi a spinis depurgatam haberemus, & in precibus mentem inconvulsam possideremus. Sic Dominus in doloribus & curis erat, ut nos doloribus & curis careremus Pallio purpureo seu chlamyde coccinea colorebus rubente seu sangui neo, indutus fuit. I. Ut regia ipsius dignitas significaretur: purpura enim seu chlamys corcinea Regum ornamentum erat:

II. Ut constaret Jesum esse illum bellatorem, de quo praedictum fuit Jes. 63. versibrs primis sex Quis hic est veniens ex Edomaea Botaerai madefactus vestibus, iste decorus veste sua, peregre agens amplitudine vi ium suarum? ego qui loquor iuste sufficiens ad servandum. Quare rubidus es vestibus tuis, & vestimenta tua ut calcantis in torcularis lacu? Torcular calcavi solus, nam ex populis nullus vir potuit certare mecum, sed calo cavi eos ira mea & conculcavi eos excandescentia mea: ita inspersus est sanguis cuiusque robustissimi illorum vestimentis meis, & omnes vestes meas contaminavi; quando dies ultionis ex animo meo, & annus vindi candorum meorum venit. Quum autem intuerer nullum esse adiutorem & obstupescerem quod nemo fulciret; salutem attulit mihi brachium meum, & excandescentia mea ipse sulcivit me. Ita calcavi populos ira mea, & inebriavi eos excandescentia mea: denique deieci in terram robustissimum quemque eorum

Pro sceptro arundinem in manum accepit, I. Ut & illa regiam ipsius dignitatem indicaret: sceptrum enim est regum insigne.

II. Ut constaret ipsum esse qui serpentis illius antiqui caput conterit. Arundo enim serpentibus lethalis est, atque inde potissimum interficiuntur. Quum igitur Dominus fugientem draconem & magnum illum serpentem diabolum persequi statuisset, ejus rei causa id, quod illi exitiale erat, in manum accepit,

III. Ut arundine veluti calamo deleret tabulas debitorum non strorum & chirographum quod nobis adversum erat.

Verum datam a Satana per milites Romanos arundinem accepit I. Ut nos a versutia serpentis illius liberaret II. Ut serpentem illum proprio telo conficeret & mortuum exhiberet. Quale quid David in Goliatho designavit, qui sumto adversarii gladio, eo ipso illius caput praecidit.

III. Ut diabolo debilitatiore reddito proprio telo, nos in iis quae Christi sunt fortiores redderemur.

Cum genuflexione rex Iudaeorum salutatus est, I. Ut etiam hoc signum esset & testimonium, Jesum esse in veritate Christum illum, ab hominibus quidem contemtum, irrisum sed quem Deus in summam extulit sublimitate, ac donavit ei nomen quod est supra omne nomen: ut in nomine Jesu omne genu se flecta, caelestium & terrestrium & subterraneorum: Omnisque lingua proficeatur Jesum Christum esse Dominum, ad gloriam Dei Patris, Philip. 2. v. 9, 10, 11. Quem milites regem esse confitebantur illudentes, eum revera esse regem illum Judaeorum Deus facto declaravit. Etsi cordenon crediderunt, Deus ore eorum usus est, ut nihil tale cogitantes dicerent verum. Potest Deus & asinae Bileami os aperire ut illa loquatur multo magis ori & linguae hominum indere quod loquantur, cum sine ipsius nutu ne quidem movere sese ulla creatura possit. Licet etiam udaeis defuerit boni operis affectus: Deo tamen suus non defuit honor, qui salutatur ut Rex & adoratur ut Deus & Dominus

II. Ut ludibria & contumelias, quibus nos digni eramus, in setransferret.

III. Ut nos exemplo suo consolaretur, quoties probris, derisionibus & exagitationibus aliorum obnoxii sumus Facies Iesu ipsis sanctis Angelis veneranda, improborum hominum sputis sordidata atque dehonestata fuit. I. Ut sordes nostras in se susciperet, nosque nitentes, splendidos & honoratos Deo sisteret. Conjectio enim sputi in aliquem, est signum apertum contumeliae & dehonestationis. At Christus sordes peccatorum quibus facies anime nostrae, quae imaginem Dei gerit, conspurcata erat, abstersit, ut imaginem Dei nitentem nobis restitueret.

II. Ut nos parati essemus ad vilissimas etiam contumelias propter Christum patienter perferendas.

III. Ut ab aliis quanquam vilissimo contumeliarum genere affecti, consolationem haberemus in exemplo Jesu, & omnia opprobria mundi fortiter superatemus. Si facies ejus quem Angeli adorant; sputis inimicorum deturpata fuit: quid tu irasceris, quid indignaris, cui tam indigna contumelia nondum contigit:

Bacillis caput eius percussum & alapis ipse caesus fuit, atque sic contumelia contumeliae, injuriae injuria addita.

I. Ut multiplices injurias quibus nos Deum affeceramus, & quas cumulare non desinimus, expiaret.

II. Ut conditio nostra attactu divinitatis solidata in Christo, non nutaret, sed firma esset. Percussione enim illa caput Christi agitatum atque hinc inde motum fuit, ut nos percussi & verberati tentationibus & persecutionibus, in Capite nostro Christo firmi & immoti simus.

III. Ut nos propter Christum male tractati patientiam constanter servemus, etiamsi hostes & persequutores nostri injurias injuriis contumelias contumeliis, dolores doloribus cum ularent. IV. Ut male habiti ab iis quos non laesimus, exemplo Christi nos solaremur.

Percusjus, iussus est vaticinari, quis ipsum percussisset. I. Ut ex hoc constaret, ipsum Prophetam illum esse, a Deo promissum. Etsi enim milites per ludibrium loquerentur, tamen nolentes sunt confessi, ipsum esse Prophetam

II. Ut per ludibrium jussi a nostris persecutoribus, confessionem. fidei de Christo dere & prophetare, patienter id toleremus III. Ut exagitati ob dona Dei in nos collata aut eorum experimentum facere ab hominibus illudentibus jussi, nos exemplo Christisolemur.

Productus est a Pilato in conspectum Iudaeorum, ferens spineam illam coronam & purpureum illud pallium, publicum ludibrii specta culum factus curam Angelis & hominibus, dicente Pilato ad commovendam commiserationem, Ecce homo, ut vel tam miserabili speetaculo Judaeorum furor in Jesum frangeretur.

Jesus autem insignibus re galibus in conspectum Judaeorum prodiii

I. Ut publice testaretur, se Regem illum populi sui esse, etsi Pilatus velut Iudibrio habitum produxisset, & insciens Christo, ad declarandam inaugurationem & dignitatem ejus regiam, serviisset; etsi etiam Judaei vel inviti eum regiis insignibus stantem intuerentur & tantum non in rabiem inde verterentur.

II. Ut publico hoc spectaculo testaretur, se ludibria nobis debita; in se transtulisse, siquidem ad ludibrium petulantia prophana militum ita vestivit Jesum, quasi regnum sibi minime debitum affectasset; & nos factos Reges Deo Patri in conspectum Angelorum & hominum suo tempore producturum.

III. Ut publicam etiam ignominiam propter veritatem caelestem pati non detrectaremus

IV. Ut publice expositi ludibrio nos exemplo Christi solaremur. Commiserationem nullam reperit apud Judaeos, quamvis Pilato eos ad illam provocante, cum diceret, ecce homo: sed majorem corirabiem est expertus, sic ut viso eo clamarent, Crucifige, crucifige,

I. Ut miiericordiam Patris caelestis nobis conciliaret. Misericordiam enim apud homines non reperit, ut nos misericordiam apud Deum consequeremur.

II. Ut & nos magno animo immisericordes hostes propterChristum perferamus.

III. Ut si nobis negotium sit cum hominibus misereri nesciis. nos exemplo Christi consolemur. Christus apud eos quorum serzandorum causa venerat, misericordiam nullam obtinere potuit: quid mirum igitur si apud alienos eam non impetremus;

Publice repudiatus est a Summis Pontificibus, Sacerdotibus, Scribis, senioribus, & aliis Judaeis, ne rex ipsorum esset,

I. Ut impleretur quod dictum est Ps. 118. v. 22. Lapis quem repudiarunt aedificatores, factus est caput anguli. & Luc. 19. v. 14. Nolumus hunc regnare super nos is rex noster esset, & sub tyrannidem diaboli concesseramus

III. Ut patienter feramus, si ab aliis repudiemur. Tandem cum furor Judaeorum sedari non posset, in gratiam illorum condemnatus est a Pilato pro tribunali sedente vice Imperatoris

I. Ut condemnatione nostri propter peccata nostra in se translata, nos a condemnatione aeterna redimeret. Horribile Dei judicium effugere non poteramus; ut inde nos criperet Christus, coram homine mortali, imo etiam scelesto & profano, damnari sustinuit. Quod judicis ore morti addictus fuit, intelligimus ipsum sontis & malefici personam sustinuisse.

II. Ut ne metuamus condemnationes humanas, quibus propter Christi fidem, morti adjudicamur III. Ut ab aliis damnati, aequo id animo exemplo Christi feramus.

Exutus est chlamyde coccinea: I. Ut significaretur regnum gratioe quod durat in hac vita finem habiturum.

II. Ut aequo animo feramus ablationem eorum quae nobis abaliis data fuerunt.

Indutus est vicissim vestibus suis: I. Ut nos in se justitia sua indueret, & nos vestiret vita & immortalitate

II. Induit cum vestibus suis tunicam inconsutilem, desuper i totum contertam, ut vel inde Judaei crederent, qui nam esset ille, qui eam induisset: eum scilicet non e terra sed Verbum esse quod advenerat superne, ipsumque non divisibile, sed indivisibile esse Patris Verbum.

Haec sunt quae Christus passus est inurbe Extra urbem Jerosolymorum deinceps abductus est; I. Ut impleretur quod praedictum fuit per figuras. Quorum enim animalium sanguis infertur pro peccato in Sacrarium per Pontificem, horum corpora exuruntur extra castra. Quapropter & Iesus, ut sanctifit caret populum per proprium sanguinem, passus est extra portam, Hebr. 13. 11, 12. Nam eorum pecorum corpora, quibro imposita erant popul peccata, id eoque maledicta erant, extra castra populi Israelitici comburebantur, adeo ut Sacerdotes nihil de eis ederent Lev. 2. v. 11, 12. & 6, v. 39. & 16. v. 27. Ita Christus tanquam victima maledicta & indigna hominum consortio extra Jerosolymam eductus fuit.

II. Ut nos in caelestem Jerosolymam introduceret. III. Ut & nos exeamus ad eum extra castra probrum ejus por¬

ut Adamus & Eva vestem innocentiae & immortalitatis perderent, & mundo migrate

IV. Ut doceret, nos non habere hic stabilem civitatem, sed futur tam illam inquirere. Heb. 13, 14.

Quum educeretur extra urbem, gestavit crucem suam: I. Ut impleret figuras veteris Testamenti: ut Isaacus portavit ligna ad sacrificium, quum Abrahamus ipsum immolare Deo vellet. Gen. 22. 6.

II. Ut ostenderet se maledictionem Legis a nobis in se transtudisse: crux enim maledictionis nostrae nota erat

III. Ut solus agnosceretur victima, qua expiatur peccatum mudi IV. Ut crucem veluti victoriae monumentum erigeret, ideo tropaeum ipse Dominus suscepit & bajulavit. Siquidem decebat victo rem jam triumphantem de hostibus, non alteri concedere, sed sibi suum tropaeum gestare

Tam duriter autem afflictus fuerat Jesus, ut viribus crucem in itinere ferendo fuerit destitutus, ut omnibus constaret, ipsum vere infirnitates nostras in se suscepisse Cyreneum quendam, nomine Simeonem angariaverunt milites ut atrosleret crucem ejus, qui tamen non est una cum Domino crucifitus: ut intelligamus inde¬

I. Jesum non sua, sed vostra causa crucifirum esse II. Consociationem esse Christi patientis & sanctorum ipsius martyrum, quorum typum Simeon ille Cyreneus gestabat. Simeon. ille non erat Judaeus, sed alienigena, ut sciamus peregrinos nos esse a Christo, donec crucem ejus nos tollamus eamque gestomus: nec prae cessit, sed secutus est Jesum, ut meminer:mus, sequendum esse Christum etiam in mortem, sicut ait, Tolle crucem tuum & sequere me:set quendum esse Agnum quocunque ierit, Apoc 14. 4.

Ductus est Jesus in locum qui dicebatur Golgota, quod est calvarios locus, in quo seditiosi, latrones, aliisque facinorosi sententiis judicum damnati solebant ignominiosissime suppliciis affici¬

I. Ut impleretur quod praedictum fuit Jes. 53. v. 3. ipsum fore contemtum & abjectissimum virorum.

II. Ut ubi prius fuit area damnatorum, illic vexillum justificationis & salutis nostrae erigeretur. III. Ut nos ex loco suppliciorum aeternorum eductos, introdu ceret in locum gaudiorum sempiternorum

Locus vero in quemJesus ductus fuit mortis causa, erat morticinii: pollutus, unde & ipse Jesus non in sese quidem, sed in nobis contaminatissimus judicatus, propter imposita ipsi nostra peccata, ut nos mundatos sanguine suo in caeleste sacrarium introduceret.

Datum est ei acetum bibendum cum felle mistum, Matt. 27. 34. aut vinum myrrhatum Marc. 15. 23. quale solebat facmorosis praeberi ad mortem accelerandam: quod cum gustasset, noluit bibere. Ut ostenderetur, nullum solamen ipsum apud homines reperisse, ut nos omni consolatione in ipso repleremur.

II. Ut dulcedinem voluptatum, quibus dediti fuimus, pensaret. III. Ut nos doceret, vera solatia non reperiri, nec quaerenda in terris, in quibus pro suavi & reficiente potu, nil nisi acetum rerum adversarum cum felle mistum cultoribus Christi ab hostibus porrigitur? II. Ut nostram culpam expiaret, qui Deum repudiaveramus, ne D¬

Crucifigendus exuit vestimenta: I. Ut ostenderet, se ad mortem subeundam quasi reum humilem praesto esse.

II. Ut satisfaceret pro peccato primorum nostrorum parentum & nostro (nam nos in ipsis peccaveramus,) quo illi & nos veste innocentiae, in qua conditi eramus, nudati fuimus

III. Ut nos peccato & mortalitate exurret, cujus monimentum vestis Adamo & Evae datum erat. Quum enim Adamus & Eva peccassent, accepit Deus pelliceas tunicas ex morticiniis animalium factas, iisque Adamum & Evam induit, ut ipsis essent nota atque insigne mortalitatis ob peccatum ipsis inflictae.

IV. Ut nos justitiae suae atque innocentiae veste indueret, illaque orE

V. Ut qualis homo primus in Paradisum terrestrem ingressus. mudus quidem corpore, sed innocentia condecoratus, & gloria atque immortalitate vestitus: Tales in Paradisum caeleste nos intraremus.

VI. Ut bonis nostris exuti quacunque de causa, sive a praedatoribus, sive ab aliis injustis hominibus, sive infortuniis inopinatis, aequanimiter id feramus Christi exemplo: inprimis ut cum gaudio feramu si Christi causa facultatibus nostris exuamur: imo ut nos ipsos omnibus exuamus, ut Christo potiamur.

VII. Ut nos consolationem haberemus adversus nuditatem & paupertatem.

IIX. Ut nos admoneret, ne vestib. superbiremus, sed iis potius moveremur ad peccati & indignitatis nostrae agnitione, ad humilita; te, ad recordationem sicut nmortalitatis nostrae, ita & justitiae Christi, qua indutos nos esse necesse est, si futurae gloriae veste cupimus amiciti. Scimus enim Christum nobis induendum: induendum etiam novum hominem: indui nos oportere viscerib miserationum, benignitate, modestia, mansuetudine, longanimitate, tolerantia mutua, placabilitate, charitate, studio pacis & aliis virtutibus, Scimus nos, si terrestris hujus domus nostrae tabernaculum dissolutum fuerit, aedificium ex Deo habituros, domicilium videlicet non manufactum, aeternum in caelis. In hoc enim suspiramus, expetentes domicilio nostro, quod e caelo est, superindui: siquidem etiam induti, non nudi reperiemur. Etenim qui sumus in hoc tabernaculo, suspiramus gravati: in quo constituti, non cupimus eo exui, sed superindui, ut absorbeatur mortalitas a vita, ut Paulus loquitur 2. Cor. 5. v. 1, 2, 3.

Nubus cruci affixus est: I. Ut expiaret pudendam atque abominabile coram Deo nuditatem, propter quam Adam extimuit conspectum Dei & se inter arbores horti Edenis abscondit, Gal. 3. v. 7. & seqe. tantes. Heb. 13. 13. Oportet enim pios Christi sectatores velute

II. Ut vinceret serpente antiquum qui persuasionibus suis effecit, postea ad nuditatem tegendam vestimenta quaererent: nam cum aperuissent cerunt sibi subligacula, Gen. 3. 7. Victus est Adam qui vestimenta quae

III. Ut doceret, eum qui victo mundo & principe ejus caelum conscendere parat, mundana minime debere quaerere adjumenta, quae potius sunt impedimenti LIGNO affixus est: I. Ut sicut mors per lignum ingressa est in medum, sic per lignum tolleretur e mundo, & vita reduceretur.

II. Ut veritas responderet figuris, & sicut Isaacus im positus fuit ignis quo in sacrificium offerretur; ut serpens aeneus fuit appensus ligno; ut victimae fuerunt impositae lignis: Ita & Christus super ligne immolaretur.

lejus cruci CLAVIS affixus est: I. Ut vaticinia de Christi crucifixione impleret, quale est Ps 22. 17. Foderunt manus meas & podes meos.

II. Ut chirographum rituum, quod erat nobis occulte contra rium, cruci in se affixum e medio tolleret, atque sic transfixem redderet invalidum, Coloss. 2. 14. sicui chirographa perferata, perfossa aut lacerata fiunt urita, nec ampius obligant: Ac proinde ut nos liberaret a ritibus Me faicis, qui veluti chirographum erant nostri reatus & palam tessabantur, nos damnationem & mortem meritos esse. III. Ut nos libernter e clavis servitutis, quibus Satanas nos affixos detinebat,

Manus & pedes ejus perfoderunt & vulnerarunt. I. Ut suis vulneribus nostrae naturae vulnera a serpente inflicta sanaret.

II. Ut vulnera ab hostibus veritatis nobis imposita ferremus patienter, tanquam stigmata Domini Jesu Unde Paulus dicit Gal. 6 17. Ego stigmata Domini Iesu in corpore meo porte.

In altum sublatus est, tanquam sceleratorum sceleratissimus: I. Ut. impleret praedictiones de sublatione Christi in sublime in Veteri Testamento traditas. Nam sicut victima a Sacerdotibus in altare attolles batur & illic mactabatur: Ita Christus a terra exaltatus, suspensus & interfectus est in cruce tanquam in altari. Ideo eadem loquendi forma Apostoli de Christi crucifixione lequentes utuntur qua de victimatum oblatione. Et sicut Moses extulit serpentem: Ita extolli oportuit Filium hominis, Joh. 3. v. 14.

II. Ut peccata nostra sursum ferret in corpore suo super lignum & auferret, 1. Pet. 2. 24. Joh. 1. 29. Heb. 9 26. ad peccatum per immolationem sui ipsius se medio tollendum, factus est manifestus: & v 28. Chiistus semel oblatus, ut attolleret multorum peccata.

I.III. Ut nos in caelum usque attolleret IV. Ut Christus in aerem sublatus potestates aeris debellaret, easque traduceret palam triumphatis illis per crucem, Coloss. 2. 15.

Crucifixio Christi igitur, est pars perpessionis poenae pro nostris peccatis, qua ligno crucis ignominiosissime affixus fuit tanquam exsecrabilis & maledictus, sicut scriptum est, Maledictus qui pendet in ligno. Matt. 27. 28. Marci 15. 27. Luc. 23. 33. 2. Cor. 13. 4. Heb. 13. 13. Joh. 19. 18 Gal. 3. 13.

Osus crucifixionis Christi sunt: Servatonem mundi Patribus promissum, Joh. 8 28.

2. Ut maledictionem Legis a nobis in se derivaret, & nos benedictionem possideremus, Gal. 3. 13, 14.

3. Ut corrupta nostra natura cum eo crucifixa, aboleretur vitiositas, quae nobis inhaeret, ne posthac nos serviamus peccato, Rom. 6. v.6. Illud scientes, veterem illum nostrum hominem cum eo crucifixum isse, ut aboleretur corpus peccati, ne posthac nos serviremus peccato.

4. Ut debito pro nobis exsoluto chirographum, quo rei teneba mut, induceret & aboleret, ut sic deleta peccatorum memoria, nun quam in conspectum Dei veniant, Coloss. 2. 14.

5. Ut sacrificium esset, quo peccata nostra coram Deo expiaret. atque sic placata Dei ira, nos cum eo in gratiam reduceret. Eph. 2. 16. Heb. 9. 26, 28. & cap. 10. v. 12, 13, 14. Ita Crux fuit mortifera Christosed salutifera Christiano.

Christus cruci affixus effudit sanguinem: I. Ut impleret figuras veteris Testamenti. Sanguis enim victi marum effusus suit in veteri Testamento a sacerdotibus.

II. Ut peccata nostra expiaret, ad Heb 9. 28. III. Ut remissionem peccatorum nobis a Deo impetraret, Matth. 26. v. 28. Heb. 9. v. 18. & sequentibus. Absque sanguinis effusione nulla sit remissioIV. Ut sangnis Christi lavacrum esset quo animae nostrae a pec- catorum maculis omnibpurgarentur, 1. Cor. 6. v. 11. & 1. Joh. 1. 7. Apoc. I. v. 5. & c. 7. 14.

V. Ut sanguis Christi nobis esset potus ad vitam aeternam. Joh. 6. 55, 56.

VI. Ut sanguis Christi esset medicamentum παιχρισον, ad cutandas & sanandas omnes animarum nostrarum infirmitates & languores.

Esfe cta effusionis sanguinis Christi sunt: I. Pax & reconciliatio nostri cum Deo. Rom.. 25. Coloss 120.

II. Emundatio nostri ab omnibus peccatis, 1 Joh. 1. v. 7. Heb. 9. v. 14. seu remissio peccatorum, Heb. 9. 22. & cap. 19. 22. Rom. 5. vers. 9.

III. Adeptio aeternae redemtionis nostrae. Heb. 9. v. 12 IV. Patefactio caeli quod jam nobis patet, Heb. 9. v. 12. V. Redemtio & liberatio nostri a ceremoniis Mofaicis & humanis traditionibus, 1. Pet. 1. 18, 19.

VI. Dirutio illius septi quo Judaei a Gentibus dirimebantur & utrorumque in Christo, & inter se & cum Deo copulatio, Ephes. 2. v., 12, & seqque

Christus crucifixus est expansis manibus: I. Ut omnes electos tum ex Judaeis, tum ex gentibus ad se trahe ret, & secum atque inter se uniret, sicut praedictum erat Zach. 3. v. 9, 10. Ecce ego amoturus sum iniquitatem terrae istius die uno. Die illo dicti Iehovae exercituum vocabitis quisque amicum suum sub vitem & sub ficum. Sensus est: die uno quo crucifigar & moriar in cruce amovebos aut tam peccata mundi; & inter vos & gentes amicitiam pacemque constituam, sic ut vos ipsimet per praedicationem Evangelii vocaturi sitis Gentes ad communionem Ecclesiae & pacis meae. Id clarius exponitur Joh. 12 32. Eph. 2.16. Videatur Irenaeus lib. 5. adversus. haereses, cap. dec, quinto. 2. Ut inde amorem Christi, manus ad nos amplectendos expandentis, erga nos cognosceremus & celebraremus. Eph. 5. 2.

Titulus fuit cruci impositus scriptus his verbis, JESUS NALARENus REX ILLE JUDEORUM: ut Jesus in solio crucis sedens, palam Rex ille aeternus & verus Messia: ejus ipsius manu & scriptura praedicaretur, cujus ore fuerat usurpati regni antea damnatus. Pilatus imprudens factus est aeterni illis: regni Christi praeco: & monitus. a primariis sacerdotibus Judaeorum, ut titulum mutaret, noluit Scripsit autem titulum illum Hebraire. Ciaece & Latine, ad ostendens dum, hunc Regem nun Judaeis tantum, sed & Gentibus imperatur III. Ut nos liberatet e clavis servitutis, quibus Satanas nos af¬

demque illi in mundo habitum iri; quod & factum est, ut testatur Paulus Apostolus 1. Tim. 3.16. Deus manifestatus est in carne; &c. praedicatus est Gentibus, fides illi habita est in mundos

Postea vestimenta Iesu diviserunt milites, & super tunicam ejus inconsut: lem jecerunt sortem: ut impleretur quod dictum est a Propheta. deChristo, Ps. 22. 19. Partiti sunt vestimenta mea inter se, & pro indumento meo projecerunt sortem. Unde sequitur Jesum in quo prophecia haec est impleta, esse Christum illum. Milites qui Christum cruci affixerant, partiti sunt inter se vestimeca Christi; ut significaretur Christum etiam hostibus suis gratiam remissionis peccatorum & resipiscentiae largiturum, eosque suis bonilocupletaturum: quod factum esse Acta Apostolica testantur cap. 2. & seqq. testatur & hodierna experientia.

In quatuor partes vestimenta Iesu divisa sunt Joh. 19, 23. ut signifit caretur, fore ut Jesus mox suis opibus in omnes quatuor mundi partes divisis omnes electos suos Deo reconciliatos locupletaret

Quod vestimentis in quatuor partes divisis, tunica sola indivisa res mansit, mysticae cujusdam rei signum fuit: significatum enim fuit, unum & integrum masurum Ecclesiae thesaurum. Quatuor enim Orbis partes, Oriens & Occidens, Meridies & Septentrio, ad salutem & ternam reductae, tunicam Verbi, id est, ejus carne impartibiliter interse partitae sunt. In singulos partibiliter transiens Unigenitus, & anima; & corpora eorum per carnem suam sanctificans, impartibiliter atque integre in omnibs est, cum unus ubique sit nullo modo divisus, ut Cyrillus ait lib 12. in Johannem cap. 32. Sententia est: singuli fideles partibiliter, id est, μεριστως, η κ μιρη inter se divisi, partiuntur, id est, participant carnem ejus ἀμeριστως, impartibiliter, in solidum puta singuli virtute Spiritus Sancti. Ergo tunica Christi divisa non fuit, tum uI. Ut palam fieret, Jesum crucifixum esse vere Messiam illum & D

ipsum haberemus, Patris indivisibile Verbum: tum ut unusquisque fidelium non partem sed totam tunicam obedientiae & justitiae Christi per fidem indueret & possideret: tum ut concordiam Ecclesiae inviolatam conservare studeremus.

Sors projecta est super tunica Christi, quo isset eius, quem sors tetigisset; tum ut indicaretur, nemine Christo indui, neminem justitiae Christi vestem consequi nisi cum quem Deus & Pater Domini nostri Jesu Christi idoneum fecit ad participandam sortem sa nctorum in luce: tum ut nobis confirmaretur, Deum qui attiibuit nobis sortem nostram, etiam sustentare ea, Ps. 16. 5. sic ut nobis cripi possit a nemine Porro medius inter duos latrones crucifixus est, ac si fuisset latronum princeps: 1. Ut impleretur Scriptura de Christo, Jes. 53. 12. Cu malesius annumeratus est. 2. Ut satisfaceret pro Adamo qui sui & posterorus suorum homicida exstiterat lapsu suo. 3. Ut & ipsa facinorosorum resipiscentium supplicia sanctificaret, ne quis arbitretur, infamiam illo, rum in Christum credentibus apud Deum fraudi esse, & saluti ipsorum officere. Hunc usum illico confirmavit exemplo alterius latronum quicum ipso fuerant crucifixi 4 Ut ostenderet se futurum judicem vivorum & mortuorum, qui constituturus est alios a dextris suis, alios a sinistris: atque adeo ut jam tum inciperet mundi esse judex, habens alios a dextris, alios a sinistris.

Non pluris a Pharisaeis, Sacerdotibus, Pontificibus summis, aliisque hostibs suis habitus fuit, quam si vermis esset, ac non homo: sannis blasphemii: & injuriis indignissime affectus, opprobriis deformatus, contemtus a populo cui benefecerat: inimici videntes eum in crucependentem subsannarunt, per ludibrium buccas infiando, lavia deridendi causa diducendo, capur quatiendo, qui gestus sunt palam & contumeliose illudentium; & sarcasticis sermonibs usi sunt, quemadmodum legitur Matt. 27 39 & seqq. Qui vero praeteribunt convitiabantur ei, moventes capita sua, & dicentes: Tu qui destruis templum, & triduo aedificas, serva temetipsu. Si Filius Dei es, descendito e cruce. Similiter autem etiam primarii Sacerdotes illudentes cum Scribis & Senio¬s ribus, dicebant, alios servavit, seipsum non potest servare: Si Rex Israelis est, descendat nunc e cruce, & credemus ei. Confidit in Deo, eruat ipsum nunc si placet ei. Dixit enim, Filius Dei sum. Idipsum autem etiam latrones qui crucifixi erant cum eo, exprobrabant ei. Ita Judaei Christo contumeliose exprobrarunt, quae non dixerat: & quae dixerat, maligne in cerpretati sunt. Tum ex beneficiis quibo alios affecit, & ex officio ad quod missus erat a Patre, materiam exagitandi ipsum arripuerunt. Imo quod in Deo confideret, deriserunt eum, quo nullum est hominum improborum magis lethale telum, ad vulnerandam animam, ut videre est Ps. 42. v. 4, & 11. Quin etiam precibus Christi ad Deum fusis illuserunt, easque in sensum plane impium detorserunt ex prophana petulantia, quasi relicto Deo a creaturis auxilium peteret. Nam ut ibide Matthaeus refert, circiter horam nonam exclamavit Iesus voce magna, dicens: Eli, Eli, lama Sabathanithoc est, Deus mi, Deus mi, cur deseruisti me? Quidam autem illic stantium, quum hoc audivissent dicebant, Eliam vocat iste,

Ita Christus indignissima ludibria, contumelias, sannas, & conteum multiplicem sustinuit, tum ut lueret poenas pro nobis, qui Dei indignissimis contumeliis affeceramus & conteseramus: tum ut nobis liberatis ab aeternis ludibriis quae promeriti eramus & ab aeterne contemtu quo digni eramus, aeternam nobis cora Deo ejusque beatis Angelis gloriam compararet, sic ut Christi ignominia nobis summa pepererit gloriam: tu ut exemplo suo nos consolaretur adversus convicia, probra, perversionem sermonis nostri malitiosam, ἐπιμαερεκακίαν, & contemtum hominum, & ad patiantiam animos nostros instrueret quemadmodum legitur 1. Pet. 2. 21, 22, 23. Christus passus est pro nonis, relinquens nobis exemplar, ut insequeremini vestigia ipsius, qui non vicissim conviciabatur, cum malis afficeretur non minabatur, sed committebat causam suam oi, qui juste tudicat

Nos igitur ab aeterna ignominia & contemtu liberi sumus, nos ae¬ tem um sustinuit Nos convicia, probra, contemtum, ludificationes mi gno animo perferre & superate decet; quia illa quoque Christus sui stinuit, cujus imagini conformari per tolerantiam ignominiae proprer veritatem & justitiam, gloriosum est: illa nobis nocere nequeunt, quia a Christo sunt innoxia nobis reddita: illa temporariam duntaxa ignominiam afferunt coram hominibs quia aeternam ignominiam coram Deo & sanctis Angelis ejus Christus a nobis abstulit: illa aeter nam gletiam intercipere & cripere nobis non possunt, quia quidquid Christus nobis prometitus est, id neque Satanas, neque mundus, nequ Antichristus, neque inferorum potentia, neque ulla creatura utut potentissima. nobis auferet

Ut autem vere fidelib ista consolationem vivam praebent ita servi unt reprehendendis illis, qui sive ore, sive vita impia Christum abnegantes ipsum pro nihilo habent, contemnunt instar vermis, irridet, contuniclia afficiunt, nihilo meliores Judaeis qui Christo illuserunt Caveamus igitur nobis sedulo ne Christum abuegemus vel ore vel vita flagitiosa, ut ne contumeliae in illum & contemtus illius rei fiamus Glorificemus eum potius & magnificemus tum confessione constant veritatis ejus, tum vita sancta atque inculpata, tum etiam morte ipsa¬

In exsecratione quam subiit in cruce pendens tam diros & horribis des dolores angoresqe animae perpessus est, ut eorum magnitudo & acerbitas ipsi expresserit has voces, mi Deus, mi Deus, quare me dereliquistinquia manu Dei percussus & afflictus, omnia irati & punientis Dei signa expertus est, Gal. 3. 13. Matt 27. 46.

QUAESTIO hic occutrit: An Deus revera Christum deseruerit: Causa dubitandi est multiplex: una, quia Christus ipse Deus est, qui humanam naturam sibi indissolubili nexu semel univit; unde naturam humanam quam semel assumsit λόγος, nunquam deserit. Altera, quia Deus non fuit Filio suo unigenito iratus, nec iratus illi esse potuit, de quo e caelo clamavit, Hic est Filius ille meus dilectus ille, inquo acquiesco. Tertia, quia conqueri se a Deo derelictum, querimo nia videtur esse hominis desperati; Christus autem nequaqua desperavit. Quarta, quia seipsum totum Patri offerebat, quomodo ergo se a Patre desertum cogitare poterat

RESP. Quia Christus aperte clamavit in cruce voce magna, Deus mi, Deus mi. tur deseruisti me? quam vocem ille non ficte, sed ex animo edidit: revera Deus Christum deseruerat, tum relinquendo eum aliquandiu in maximis illis malis quibrs affligebatur, & non depellendo statine illa ab eo, sed liberationem ad tempus differendo: tum subtrahedo adhumanitate ejus consolationem, sinens eam pati animi angores, qui nobis aeternum perferend fuissent. Hoc ipsum agnoverunt Orthodoxi Patres, quorum testimonia aliquot sequuntur

TERTULLIANUS lib adversus Praxean, cap. 30 de verbis Domini, Deus mi, quare me dereliquistitait: Haec vox carnis & animae, id est, hominis, non Sermonis nes Sper:us

ANBROSIUS lib. 2. de Fide ad Gratianum Augustum, c. 3. Quid suscepit animam, suscepit & anima passiones. Non enim eo quod Deus erat, iut turb iri, aut mori posset Denique Deus Deus, inquit, meus, quare me dereli juesti? Vt homo ergo loquitur, meos circumferens metus, quod in periculis positi a Domino deseri nos putamus

IDEM li. 10. in Lucae cap 23. Propterea addidit: Voce magna. In quo vel professio glorio a, usque ad mortem se pro nostris discendisse peccatis: (Ergo nec ego erubescam fateri, quod Christus non erubuit voce magna profiter;) vel evidens manifestatio contestantis Dei secessionem divinitatis & corporis. Sic enim habes: clamavit Iesus voce magna dicens: Deu: Dus mi, respice me, quare me dereliquista Clamavit homo divinitatis separatiane moriturus: nam quum diuvinitas mortis libera sit, utiqe mors esse non poterat nisi vita di coderet, quia vita diuvinitas est

HERONYXUS in Jesaiae cap. quinquagesimumtertium: Despectus era: & ignobilis quando pendebat in cruce, & factus pro nobis maledictum peccata nostra portabat & loquebatur Patri, Deus Deus meus, quare me dereliquisti:

RABANUS in Catena Thomae Aquinatis, verba Christi, Qua ea me dereliquisti: sic explicat: Salvator hoc dicit nostros circumferens metus, qui in periculis pesiti deseri nos putamus. Humana enim natura propter peccatum fuerat derelicta: Sed quia Filius Dei factus, ut noster advocatus, quorum suscepit culpam deplorat miseriam.

MELCHIOR CANUS Jesuita libr. 12. Loc. Com. cap. 13. Consentaeneum profecto erat, ut Filius Dei hostiam se pro peccato exhibiturus non solum corporis & animae sensitivae dolores, sed angores quoque spiritus, & uoluntatis tristitiam susciperet, quo pro culpis nostris omnibus hostiailla Deo acceptissima omnibus omnino modis contereretur: Et paulo post. Derelictus a Deo, omnique penitus solatio destitutus, non gaudebat

ANSENIUS Papista Commen. in Concord. Evang. cap. 143. Dei relectum se conquentur Dominus, tum quod a Deo non erueretur madis, qu bus effligebatur, tum quod diuvinitas subtrahebat ab humanitat: Christi consolationis rivulos, relinquens eum pati, quae naturaliter ensv 5. tiit ctima.

Cerium igitur est, quod Deus vere Christum deseruerit. Sed simus distinguenda est desertio. Est enim quaedam desertio perpetua, quam Deus reprobos derelinquit, privans illos donis quibus ornati fuerat: & Iradens eos in potestatem Satanae, ita ut a Deo prorsus abaliene tur. Ista desertione Deus Christum non deseruit. Est atia desertio teporatm, ubi nulla est in tita necessitate virtutis exhibitio, nulla majestatis ostesio, ut Bernardus loquitur, & ut clarius dica, est quaedam desertio, ubi gratiosae praesentiae Dei est occultatio & auxilii potentisque libera cinnis dilatio. De tali desertione verba Christi intelligenda. Ad tempus enim desertus fuit, idque secundum humanam sua naturam, quae vere illas angustias sensit, quibo abjecti & derelicti a Deo urgentur: terua manes glo: in: quia pro nobis Christus ignominiam & con¬

a Deo separavetamus, Deumque deserueramus

Quod ad causas dubitandi attinet: Primo naturam assumta Deitas Filii non reliquit ( sustentavit enim haec illam gratia unionis personalis, alioquin per se in certam ne tam gravi succut ituram;) sed Pater Filium deseruit: Nam persona Filii personam Patris appellavit prouεικονομιϰώς Mediatore agehat in carne, qua assumserat. Tum Filius non naturaliter aut absolute a Patre desertus fuit, sed dispensative in ille fidejussionis & mediationis opere, ut interventor, ut sponsor noster, B,

Secundo, Pater non fuit iratus Filio quem naturali & aeterno amore complectitur: quod autem itam adversus peccatum humani generis in cum effudit, id dispensationis fuit temporariae ex causa voluntaria. Erat enim Deus nobis propter peccatum iratissimus Filius Dei se interposuit ejusque irae vim omnem in se unum effusam

Tertio, querimonia Christi non desperantis aut diffidentis Deo, sed luctantis cum tristissima tentatione fuit, ex qua tandem victor

Quario, seipsum Christus Patri obtulit, sed per Spiritum aeternum, noc est, Deitatem: haec autem volun aria oblatio nihil impedivit, quo minus ad tempus se tanquam hominem desertum sentiret.

Sitivit in cruce tum corporaliter tum spiritualiter. Corporaliter quidem ex doloris acerbitate: Spiritualiter vero ex ardentissimo de

Loco aromatici aut pretiosi vini, quod ad mortem damnatis darconsueverat, ut confortarentur, Prov. 31. v. 6, 7. aterbo potu fille & aceto misio potatus est:I Ut in eo impleretur quod praedictum fuit de Christo Ps. 69. v. 22 Dant pro alimento meo venenum (eu cicutam,) & in siti mea bibendum dant mihi acetum, II. Ut ipse tanquam secundus Adam lueret poenas gustati dulcis illius liquoris, quem primus Adam suxit ex pomo vetito: ac proinde ut satisfaceret pro nobis qui dulcedinem voluptatum biberamus, tanquam suavissimum vinum.

III. Ut ebrietatem nobis exprobraret & gulae curam; & ab ea deterreret.

IV. Ut suo exemplo declararet, acerbitates & amatitudines in hac vita sectatoribus veritatis hauriendas, quoniam veritas acerha est & invisa omnibus qui virtutis expertes, vitam suam mortiferis volupta tibus dedunt. Ab his multa acerba tolerate ac perpeti necesse est cos. qui veritatem annunciant vel sequuntur & amplectuntur Hoc Christus indicat; quum ait ad silios Zebedaei Matth. 20. v. 23. Poculum quidem meum bibetus

Inenarrabiles ut animi, ita etiam corporis cruciatus sustinuit: I. Ut cruciatus nostros, quos in aeternum perferre nos oportuisset, finiret.

II. Ut cruciatus nostros, quos vel ex morbis vel a persequutoribus perferimus, sanctificaret, & innoxios nobis redderet, atque ita leviret. AEquo animo fert corporis sui dolores & cruciatus, quicunque per fidem ciuciatus & dolores Christi intuetur

Totius sanctissimi corporis & omnium membrorum ejus inenar rabilis debilitas, imFecillitas, infirimitas antegressam passionem. fuit consequuta Quis enim non intelligat supra molum debilitatis cum oportuisse, cujus corpus ob horribilem luctam cum pondere irae Dei & terrore judicii divini sudore sanguinis manavit? qui absque commiseratione loris & vinculis constrictus & raptatus fuit. qui colaphis inflictis rotatus, qui bacillis caesus, qui torius noctis vigilia exhiaustus, qui flagell tus fuit? cujus caput spinea corona confixum, & arundine a militibus crudeliter verberatum fuit? cujus humeri cruce praegrandi onerati fuerunt, sic ut ponderi succubuo tit? cujus corpus in cruce expansum vulneratumque? qui magnitudine cruciatuum & siti praeternaturali confectus suit? Non igitur vana fuit hac ejus querela, Psal. 22 v 15,16. Sicut aqua essusus jum & disparaverunt se omnia ossu mea: factum est cor meum simile cerae, lique sit in medio viscerum meorum, Aruit ut testa vis mea, & lingua mea adhaerit faucibus meis, & in pulvere mortis collicas me¬

Debilitatem autem & infirmitatem supra modum magnam sensit, tum ut satisfaceret pro nobis qui potentiam Dei prohibentis pec- catum & poenas comminantis contemseramus: tum ut nos in se robustos efficeret, sic ut dicere possimus; Iehova robur vitae mia est, quo expavescerem? Item, Omnia valeo propter Christum qui noconfortat: tum ut nos consolaretur adversus imbecillitatem, quam vel in morte vel aliis calibus experimut. Sentis ex morho magnam virium corporis totius imbecillitatem? memento Christum propter te infinitis modis infirmiorem factum, quum pro te ratere. tur, ut moreretur.

Has partes omnes passionis sequuta est tandem mors Christi corporea.

Mers Christi corporea, est pars persolutionis poenae pro nostris peccatis, dum vera localisqe divulsio est fecta aniniae & corporis Christi, salva personali duarum naturarum unione

In morte Christi non fuit disiolut: Unio Verbi cum humana natura: quia naturae in Christo unitae sunt ἀλιανχετεως κα ακωρισονς, inidevise & inseparabiliter: unde naturam hum:enam quan semelessumsit. λόγος, nunquam deserit, nunquam deponit. Nam eisi per mortem anima a corpore dis juncta fuit, atque ita cartes humanitatis fuernut dissolutae, ita ut separata anima a corpore desierit esse humaniias integra in se, quae non nisi unitis partibus exsistit; taen ambae partes humanitatis manserunt unitae personae φ λόγς. Ita humana natura in se dissoluta fuit divulsis a se invicem partibus, sed non fuit dissluca a persona Verbi cui utraque pars inansit inseparaluliter unita. Theodoretus divinorum decretorum epitome, capite Quod quam suscepit Christus naturam suscitaverit: Diuvinitas autem non est quidem separata ab humanitate, nec in cruce, nec in sepulcro. B. Fulgentius lib. 3. de Passione Domini ad Trasimundum: Non est Deus ab humanitate quam susceperat, separatus. Thomas Aquinas; part. q. 50. art. 2. Impossibile, inquit, fuit, quod solveretus unio diuvinitatis a carne ipsius; & ideo sicut ante mortem caro Christi unita fuit secundum personam & hypostasin Verbo Dei & ita remansit conjuncta post mortem, ut scilicet non esset alia hypostasit Verbi Dei & carnis Christi post mortem, ut Damascenus dicit in tertio libro.

Aliter statuit Collegium Conimbricense, in commentariis in Physic. Aristot. lib. 1. cap 2. quaest. 1. art. 4. ubi ait; in morte Christi dissolutam fuisse unionem Verbi cum humanitate; non autem cum anima & corpore invicem disjunctis: propterea quod separata anima a corpore desiit esse humanitas, quae non nisi unitis partibus exsistit: atque ita non potuit Verbum unitum esse humanitati, utpote non jam exsistenti; potuit tamen unitum esse partibus, quae licet toto intercunte divulsae fuerint, in se tamen integrae, ac superstites mansere. Haec collegium Conimbricense, quod viderit quantum a Nestorianismo distet

Distinet:one gemina opus est, altera est duarum unionum: altera naturae humanae in se, & in Verbo. Uniones in Christo sunt duae; una corporis & animae rationalis tanquam partium humanae natura: altera & λό¬ vs cum natura humana. In quo anima rationalis non est unita corpori, is non est homo. Proinde Christus per illud tempus, quo anima per mortem separata fuit a corpore, non fuit homo, sicut notant Thomas Aquinas 3 p. 4. 50. artic. 4 Jodocu: Clichtoveus Commentario in caput vicesimumseptimum, libri terrii Damasceni de Orthodoxa fide Hieronymus Zanchius libro secundo de Incarnatione Filii Dei, capi te tertio, quaestione octava, thi si secunda. Ratio, quia neque tum temporus fuit animal. Quomodo enim fuit animal, cum corpus habiuerit non animatum aut vivum, sed mortuum, dissoluta unione animae & corporis Vnio tamen Verbi ab humanitate non fuit soluta: quia persona & λόγο semper unionem suam retinuit cum utraque parte humanae naturae quanquam separatae & disjunctae illae a se invicem fuerint, qua dere Damascenus libro tertio Orthodoxae fidei, capite vicesimoseptimo. Unio corporis & animae non fuit perpetua in aessumtione: debebat enim solvi per mortem, deinde per resurrectionem instaurari. Ast unic Verbi ad naturam humanam perpetua fuit & nunquam dissolvenda. Vnio naturae humanae in se, id est, quod ad suas partes essentiales attinet, suit dissoluta: sed quia utraque pars exstitit semper in Verbo, & neutra Ea Verbo separata fuit; unio Verbi cum humanitate dissoluta non fuit. Recte Damascenus lib 3. Orthodoxae fidei, cap. nono: Ipsius Vero hyposta sis, utriusque naturarum hypostasis exsistens, nullam insubsistentem esse permittit, neque alterius esse hypostaseos, neque quandoque quidem hujus, quandoque vero illius, sed semper utriusque indivisibiliter & inseparabiliter est hypostasis

Fines mortis Christi sunt: I. Ut aeternum testamentum gratiae ratum faceret, Heb. 9. vers. 15, 16, 17

II. Ut peccatum aboleret, Rom. 6. v. 10. Nam mors Christi non tantum fuit poena peccati, sed etiam peccati mortisque per peccatum nascentis expiatio.

III. Ut stipendium peccati, nempe mortem aboleret, sic ut res gnum mortis uiterius non pateremur, Rom 6. v. 10. 2. Tim. 1. v. 10. Mori potuit Christus, quum sit homo, & mortis moriendo solvero debitum, quia justus

QUAERITUR hic, An mortem aeternam Christus nobis aboleverit Affirmamus, quia illa praecipue propter peccatum tenebamur.

Contra objicitur: Christus non est passus pro nobis aeternam mortem. Ergo eam nobis non abolevit: ac per consequens non sustinuit totam poenam peccatis nostris debitam.

RESP. Negatur propositionis omissae consequentia, nempe Si Christus non est passus mortem aeternam, tum eam nobis non abole vit. Nam contra potius inferendum est: Si Christus non est passus mortem aeternam, tum eam nobis abolevit. Ideo enim non est passu mortem aeternam nec pati potuit, imo nec pati debuit, quia eam vicit: qui autem non vincit mortem aeternam, pati eam aeternum necesse habet

Replicant: Mors aeterna peccatis fuit debita: Ergo mortem aeternam. pati debuit.

RESP. Restringo antecedens: Mors aeterna peccatis fuit debita, videlicet, nisi vinceretur. At Christus illam vicit sibi & nobis. Ergo ut ipse in morte non mansit: ita & nos in ea non manebimus. Differunt mors per se, & mors aeterna, sive de corpore sive de anima agatur. Mors per se & qua mors, debetur peccato ut poena, Gen. 2. v. 17. Rom. 5. 12, 15 & cap. 6. 13. Stipendia peccati, mors, Mors autem illa fi& evadit aeterna iis qui illam non vincunt sufficienti satisfactione. Sic enim diaboli & homines qui damnabuntur in judicio universali, patientur mortem aeternam: quia illam non vincent unquam, tum quia Chr stus ipsorum Mediator & Redemtor non est: tum quia ipsimet in aeternum pro se satisfacere non poterunt. Christus autem non habuit necesse mortem pati aeternam; quia illam superavit: neque nos illam patiemur, quia Christus nobis illam vicit. Sicuti idem carcer in quem plures debitores ob debita conjecti sunt, iis est temporarius qui de bita solvunt vel per se vel per alium: aliis qui ea exsolvere nequeunt & pro quibus nemo illa exsolvit, sit aeternus.

IV. Ut per mortem superatet eum. qui mortis imperium habet, nempe diabolus ne ulterius pateremur regnum mortis. Heb. 2. 14.

V. Ut per mortem suam filios Dei dispersos in unum congregaret, Joh. 11 51, 2.

VI Ut mortis formidinem nobis eximeret. Heb. 2. v. 13. Nam Christus morte sua a morte aeterna nos liberavit: mortem vero cor¬ poralem in benedictionem convertit, sic ut nobis mors corporalis sit liberatio a peccatis, lhoc est, ut desinamus peccare, Rom. 0. v. 7. & ingressus in vitam aeternam.

VII. Ut & nos moreremur peccato, Rom. 6. 11, ne peccatum nobis dominetur, Rom. 6. v. 13:

VIII. Ut essemus Jesu Christi proprii. Rom. 7. 4. IX. Ut qui vivunt posthac sibi non vivant, sed ei qui pro ipsis mortuus est & suscitatus. 2. Cor. 5. v. 15.

X. Ut cognosceremus & praedicaremus charitatem Christi ergaB nos. 1. Joh. 3. v. 16.

XI. Ut vivamus cum Christo. 1. Thes 5. v. 10. Christus morte sua mortuos vivificavit, Mors Christi est nostrae vitae pignus

XII. Ut & nos non dubitemus ipsius & fratrum causa mori. 1. Joh. 3. 16. XIII. Ut consolationem haberent martyres adversus mortem: quam pro Christo adeunt, scirentque pro innocentia mori esse ipsis gloriosum. Si Pythagoraeus ille laudatur, qui se tyranno Dionysic vadem mortis pro amico dedit: pro Deo mori multo magis summa gloria computabitur.

XIV. Ut nostram mortem sanctificaret nobis, ne eam formidaremus

XV. Ut se probaret verum esse hominem pro nobis factum corpore & anima rationali constantem. Mors quippe est privatio vicae corporis per localem separationem animae ab illo. Unde etiam mors Christi refutat ubiquitatem corporis ipsius. Nam si Christus ere est mortuus, tum corpus ejus non est ubique: quia si illud esset ubique aut tum temporis fuisset ubique, anima ab eo localiter separata no fuisset. Atqui localiter anima a corpore separata fuit: Damascenus li3. Orthodoxae fidei, cap. viges. septim. Ergo corpus Christi, ut neque anima tum ubique fuit.

XVI. Ut testamentum Dei, quod adhuc clausum & obsignatum erat, aperiret, quo mysteria Dei in eo perscripta intelligeremus Ut enim nisi testator mortuus fuerit, nec ratum est testamentum, nec sciri potest quid in eo scriptum sit. quia clausum & obsignatum est: Ita nisi Christus mortem suscepisset, aperiri testamentum, id est revelari & intelligi mysterium Dei non potuisset. Ante mortem Christi nen intelligebant discipuli Scripturam Sacram, & quae Christus illis dicebat secundum Scripturam Sacram, Luc. 18. v. 31. 32, 33. 34. Post mortem & resurrectionem Christi demum Scripturam intellexerunt, adaperiente eodem qui ex mortuis resurrexerat, Luc. 24. 32.

Samosateniani contendunt, Christum esse mortuum non pro peccatis nostris expiandis, sed ut nobis exemplum praeberet patientiae & obedientiae; quam impiam opinionem Paulus Apostolus abunde refellis

Hactenus de finibus mortis Christi: sequitur de

effectis eius. Mortis Christi effecta sunt: 1. Reconciliatio nostri cum Deo, Rom. 5. v. 10. Quum inimic. essemus, reconciliati fuimus Deo per mortem Filii ejus

2. Libertas a servitute peccati, mortis & diaboli, & libertas ingrediendi sacrarium caeleste ea via, quam Christus dedicavit nobis recentem & vivam per velum, hoc est, per carnem suam, Joh. 8. 32, 36. Heb. 10. 19, 26.

3. Mortis nostrae in Christo, ratione mirabili, sicuti stipulae ab gne consumtio. Christus enim morte sua nostram absorpsit, 1. or. 15. v. 54.

Multorum filiorum Dei generatio. Nam morte Christi mul. ti filii sunt Deo geniti. Christus enim fuit seminis instar, quod e caelo delapsum in terram & mortuum, genuit & produxit multos filios Deo, sicut praedictum fuit Jesa 53. 10. & Christus ipse docet, Joh. 12. 24.

5. Dona quae Christus cum fidelibus suis communicat, Jesa. 53 12. Idcirco partem dabo ei pro multis, ut cum robustis partiatur praedam pro eo quod profudit in mortem scipsum, & cum defectoribus annumeratus est: nam ipse peccatum multorum perferens pro defectoribus intercessit. Inter haec dona est vita aeterna, Joh. 6. v. 51. Panis quem ego dabo, caro mea est, quam ego dabo pro mundi vita.

QUAERITUR, An non per passionem & mertem Christi sit nobis restitutus status merendi vitam aternam, quo primus parens noster exciderat? Papistae affirmant: nos vero negamus. Hactenus de partibus passionis Christi, earumque finibus &

effectis, ut & de mortis Christi finibus & effectis:

sequitur de subiectis pasionis & mor¬

tis Christi. De SUBJECTIS passionis & mortis Christi ita dicendum, ut expediatur cujus illa passio & mors fuerit, personae ne an naturae, & secundum quam naturam, & pro quibus.

Passio illa & mors Christi fuit personae, non tantum alterius naturae Etsi enim passio & mors proprie est carnis secundum naturam: tamen pertinet ea etiam ad λόόγον secundum personam; quia & Verbi & carnis una eademque est persona. Itaque non nuda humanitas, id est, sepapata a divina natura, non ψιλός ανορσ πος, nudus homo, id est, qui non sit Deus simul in eadem persona: sed ὀ λόγος, Deus & Dominus gloriae est passus & mortuus, non in divina natura, quae immutabilis, & prorsus impassibilis est; neque cum natura humana, quia in personae Christi non sunt confusae naturae, sed tantum secundum hui anam naturam, seu in natura humana, seu, ut D Petrus loquitur, ca, ne. A liud est enim, carne seu in carne seu secundum carnem passum & mortuum Deum dicere: aliud cum carne praedicate passum & mortuum, seu carni praedicare compassum & commortuum. Passus & mortuus est Deus carne, quia una est Dei carnisque persosona: non est passus & mortuus cum carne, quia in uno Christo distinctae sunt & manent in perpetuum naturae Deitatis & carnis. Vide Fulgentii librum tertium ad Trasimundum Vandalorum in AfricaRegem, de passione Domini

Passus autem & mortuus est carne SuA, hoc est, Deitati unita per sonaliter etiam in ipsa morte: quia non nuda humanitas, sed Deitatis unita nos redemit.

Proinde passio & mors Christi vere ad Filium Dei pertinuit. Si nit. Neu¬

horum cruciatus & laceratio & divulsio nihil ad ipsum attinere, etiamsi Deitas cruciari, & lacerari & mori non potuerit? Quis ita insane falsarum ac cusationum, nu¬

loria degens: Saul, Saul, quid Me persequeris? quum tamen ingens discrimen sit inter passiones fidelium & Christi. Sanctis enim patien tibus, alia est persona, quae dolorem & passionem ipsam sustinet, nenpe fideles; alia, nempe Christus, quae afficitur contumelia ab hostibus, injur: a afficientibus ipsius legatos & servos, propter illius confessionem, & serio improbat, & curat afflictionem eorum, quos sibi anquam membra adjungit & fratres suos atque amicos vocat, & glociae suae cohaeredes, & templum suum in quo habitat. Et tamen dicitur: Qui templum Dei destruit, illum destruet Deus. Christo autem patiente, eadem persona est, & ea quidem ipse Deus, quae est subjectum supplicii ac doloris animae & corporis, & objectum immediatum injuriae & contumeliae, qua ab hostibus afficitur. Quanto igitur magis & propius ad Filium Dei attinet sua ipsius caro, quam sancti: tante magis ad ipsum attinet passio ipsius, quam aliorum.

Fixum igitur maneat, Dominum Jesum passum & mortuum esse. carne; non autem Deitate. Errarunt proinde haeretici Theopaschita seu Theopassioni dicti, qui contendebant in Christo Deitatem doluisse, quum figeretur caro ejus in cruce: de qua haeresi Augustinus Libro de haeresibus ad Quod vult Deum, capite septuagesimo. Haecaesis etiam Arianorum fuit, τὸν λόόγον esse passum qui corpori ses adjunxit: adversus quam haeresim est tertius Theodoreti dialogus qui ἀποθη, hoc est, Impassibilis inscribitur. Eandem haeresin postea sequuti sunt & pertinaciter defenderunt Eutychiani, maxime sub Xe none Imperatore: nunc quoque inter Armenios, qui se Christianos appellant, permansisse fertur. Superiore etiam seculo in Germania nostra quidam ausi sunt asserere, Christum secundum utramque naturam passum esse Non juvat autem eos id quod dicitur Act. 20. v. 28. quod Deus suo sanguine Ecclesiam acquisiverit, & 1. Cor. 2. v. 1. quod Dominus gloriae crucifixus sit. Nam in hoc utroque loco quod proprium est humanae naturae, tribuitur personae, a divina natura denominatae, per communicationem idiomatum

Sunt quidem duae naturae in persona Christi unitae inseparabiliter, sic ut persona illa, quae Deus est, recte dicatur passa & mortua: id t cuudum humanam naturam. Passio & mors carnis communicatu personae, ita ut non communis tantum, sed & propria sit ipsius per sonae. Vigilius quidem Episcopus olim Tridentinus adversus Eude passio.

pe sic: Passus est Deus in unione personae, non est passus in proprietate naturae; siquidem passionis injurias etiam diuvinitas pertulit, (id est. suas fecit, scilicet reali conjunctione cum natura assumta, non inhaesione) sed passionem sola caro ejus persensit. Et mox: Ita Verbum Dei iure dicimus passionis iniurias pertulisse non tamen passionem sensisse. Dicam adhuc manifestius: confixa est diuvinita. clavis, sed ipsa penetrari non potuit, siquidem vulneri locum caro patefacta aperuit, nam Deus invisibilis atque impenetrabilis mansit. Itaergo suscipiendo passiones & earum non cedendo affectibus, apparet Deum Verbum impassibiliter passum. Sed quia caro eius non solum per tulit, sed & sensit & cessit, merito ac iure dicimus, Dominum his omnibus passionum conditionibus sensibiliter affectum in carne sua, sine sensu vel mutatione diuvinitatis suae. Ergo perferre passionem, naturae est utriusque, sed cedere passioni, non est utriusque naturae, cum sit unius denique personae. Et libro quinto, capite secundo: Propter ineffabile mysterium unionis utrarumque naturarum, communis in Christo fuit. s ipso est immortalitas Verbi, naturae carnis, quae morti succubuit. Ergo sicut illi mori& non mori, ex utrisque naturis est proprium: ita comune eo in ipso utrisque naturis, quod illarum est proprium: & ut exepli gratia dixerim, proprium mihi est notam livoris cuiusque verberis gestare in corI id est, sermonem durum gestare in mente mea, per natura animae meae: & t ram carnis meae Et quum sit mihi utrumque proprium, & corpori & animae i digit, nec anima flagelli vulnere livescit, utrumque tamen commune est in A ei sentire proprium fuerat, sentit, nec corpus extra animae cosortium pligarum indicia gestavit. Quod igitur proprium mihi est in singulis, & alienum est a singulis, id conmune est in meipso singulis, quod proprium est, singulis. Sententia autem Vigilii est: & utriusque naturae & singularum st t t Ri si a sona hominis; quia anima etiam proprietates corporis sibi conmunes habet propter unionem, non in sua ἔστιαᾳ seu essentia, sicut corpus, sed in persona hominis: & corpuc etiam proprietates animae sibi comI partibus essentialibus constat, ita etiam & utriusque & singulorum in se realiter habet proprietates, ac proinde & corporis & animae proprietates de homine praedicantur: cic pati & mori quae proprietates carnis sunt, propriae erant Christo & comunes τῶῳ λόςῳ cum carne, non in ipsa natura divina, quippe quae pati & mori non potest, sed in persona carnem ὑποσατικώς gerente quo in ea pati & mori posset, hoc est, ut larius & brevius dica passio & mors carnis Christi pertinuit ad Verbum, cujus propria est caro, sed pertinuit ad illud, non reali communi aro assumta Verbi propria caro est, ita etiam omnes actiones & passiones carnis tanquam suas proprias Verbum sibi vendicat. Sic Damascenus ait, li. 3. Orthod. fidei c. 3. Θiκειοται τα αυθρωπιια ὀ λόγο (αvογαρεστι, της αγιας αυτοῦ σαικος ὀγτα, δμι μετυδιδυσε εῆ σαρκι τον ἰδε ωνχγτοντης αυηδεσεως τζοπον, δα τυν εις κληλα τεον μιών ωριχα, nτiν χι τοαν καῳ θπέσασεν ενωσεν, υιοl εἴκ κ, μι ο αυγόσ ὀ κι τα θεια κι τῶ αν¬ θρω σινα ενρργην εν εκατιχα μερφι μετα τῆς θετε, α κοιννίας. An δn & & Xυριος τῆς δδξες ἐσταν, ῶ ψαι λεγεται, και τοι τῆς θειας αυο μη παtμσης φυλας. h. e. Quae humana sant, Verbum sibi attribuit (seu vendicat at sua facit. ] (Nam ipsius sunt ea, quae sanctae ipsius carnis sunt,) & tradit carni sua propria secundum alternae tributionis ( seu mutuae attributionis seu reciprocae praedicationis] modum, propter naturarum in se invicem accessionem reciprocam (seu comprehensionem, complexum mutuum, immanentiam) & propter unionem secundum hypostasin, & quoniam unus est & idim qui & divina & humana operetus. in utraque forma cum alterius communione. Quare & Dominus gloriae crucifixus dicitur, quamvis natura eius divina non sit passu. Damascenus igitur primo docet, quod Verbum sibi appropriet seu propria faciat humana. Rationem addit, quia quaecunque carnis sunt, ea etiam Verbi sunt, cujus nimirum caro propria est. Deinde dicit:

quod Verbum sua propria carni attribuat. Si quaeras quomodo id nat, num per realem communicationem, translationem & transfusionem proprietatum unius naturae in aliam? Respondet Damascenus, quod id fiat κο τον τῆς αυυδέσεως τεοπον, hoc est, secundum aut per modum praedicationis reciprocae, καP ἀλονωσιν seu ἐ πικδυζιν ὀνοματον, quam μόινονίαν ιδεομεταν, communicationem. idiomatum usitate appellamus. Si quaeras, quamobrem illa oiκcίωσις & μεταν ἰδυσις fiat? respondet Damascenus, δα τυν εἰς ἀλλη, λα τον μερῶν ωριχωρήσιν, hoc est propter mutuum partium seu naturarum Christi complexum. ωριχαςησις enim naturarum Christi est arctissima illa conjunctio earum in unitate personae: sicut Hegiχώgήσiς personarum SS. Triados est arctissima illa conjunctio trium personarum in una & eadem numero essentia, quae est; in illis tribus personis, adeo ut ubicunque personarum una est, ibidem quoque adsit persona altera: & propter hanc conjunctionem fit, ut Pater sit in Filio & Filius in P.tre, & Pater Filiusque in Spiritu Sancto & vicissim. Differt autem ωοιχώρνσις personarum Sanctae Ttinitatis a ωριχαεησει duatum naturarum Christi in eo, quod περιχωιεσις personatum SS Triados est propter unitatem essentiae: ωρικωρεσις autem naturarum Christi, propter unitatem personae. Unde liquet, πρεχαρήσιν naturarum Christi ide esse quod χP επόσα¬ σινἐνωσιν, ut sese mox Damascenus ipse explicat. Unde & hoc liquet graviter errate eos, qui ωξιχώρήσιν consticuunt modum realis communicationis idiomatum, quo nimirum modo proprietates esseniales Deitatis sint reali transfusione communicatae carni Christi, cul t ialiter seu subjective. Praeterea & hoc inde liquet, differre ωοεχαρκσιν τζοπῳἀντδόσεως. Si exempla δἰκειώσεως illius κοἐν ἀγηδέσεως προεν requitas, profert Damascenus istud: Dominus gloriae crucisitus dicitut, quamvis natura ejus divina non sit passa Ergo patiente carne, ne cundum carnem, non passus & mortuus est secundum Deitatem: Pasionem & mortem non sensit, nec realiter participavit Deitas. Et ut verbis utar Fulgentii ex lib. 3. ad Trasimundum Regem; Hoc personae inseparabilis unitas, in qua Deus & homo unus est Christus, fecit, ut & nomo Christus per gratiam nasceretur ex Deo, salva veritate ac plenitudine humanae naturae, & idem Deus Christus uoluntarie pateretur in carne, salva impassibili plenitudine divinae substantia. Et mox addit: Haec dum quidam minus attendunt diuvinitatem Christi non dubitant subiicere passioni, & audientes Christum in carne passum, putant Deum carni fuisse compassum, minus attendentes, divinam illam atque immutabilem Filii Dei substantiam, & in carne passibili passionem susrepisse, & cum carne passionem sentire non potuisse.

Ex his quae dicta sunt constat, Christum non passum esse De tate sua, sed tantum carne

Carnis autem nomine intelligitur tota humana Christi naturanon tantum corpus sed etiam anima. QUAESTIO hic oritur gemina: utraque consideratione dignissima. PRIOR est: Ant on sola corporis Christi passio & mors fuerit poena pro nobis sufficiens & satisfactio insiniti pretiii¬

RESP. Non fuit: Sed passio & mors totius humanae naturae Christi, hoc est, passio & mors externa & interna, corporis & animae Christi, est satisfactio illa perfectissima atque infiniti pretii: quod ex subjactis argumentis pater

Primum est: Quam mortem Deus Adamo & Evae in Paradise X

stum sponsorem nostrum subire necesse fuit: Atqui Adamo & Evain Paradiso non tantum passionem & mortem corsoralem, sed spirituali redimi oportuit. Ergo etiam animae mortum Christum lem, Deus denunciaverat in illa comminatione, Genes. 2. v. 17. De. fructu vero arboris scientiae boni & mali, de isto ne comedas: nam quo die comederis de ea, morte moriturus es. Sententia enim est: eris prorsus subjectus tum morti spirituali, quae est separatio animae & corporis a gratiosa communione Dei: tum morti corporali, quae est separatio corporis a naturali consortio animae. Sic esse accipiendam hanc comminationem, ac non de solam morte corporali, colligitur ex eo quod illo ipso die homo mortuus est, quo fructum vetitae arboris comederat, juxta comminationem: quo die comederus de eo, morte morieris: at corporali morte tum non statim fuit actu mortuus, ergo spirituali. Colligitur idem ex aliis comminationibus Legis, quibus haec prima comminatio explicatur, cujusmodi est illa Deuteron. 27. 26. Exsecrabilis est quisquis non manserit in omnibus quae scripta sunt in libro Legis ut faciat ea: Item Deut. 21. vers. 23. Exsecrabilis est qui pendet in ligno. Maledictio ista & exsecratio divina est mortis spiritualis proprietas, quae ab illa nequit separari. Huic autem comminationi satisfieri oportuit, ac proinde Christi satisfactio non est sola mors corporalis

Secundum argumentum est: Cui morti omnes homines, propter ¬ peccatum obnoxii facti sunt; eam Christum sponsorem nostrum sub re loco nostro oportuit. Atqui omnes homines propter peccatum. non tantum corporali, verum etiam spirituali morti subjecti facti sunt. Nam Adamus & Eva, quam primum transgressi fuissent mandatum Dei, statim morte spirituali mortui sunt: mortis vero corporalis etiam illico rei facti sunt & morte illa dignissimi, ac proinde mox in mortis spiritualis & corporalis potestate fuerunt. De morte spirituali Adami & Evae Genes. 3. vers. 7, 8. Tunc aperue cunt sese oculi amborum, noveruntque se nudos esse: & consutis foliis ficulneis fecerunt sibi subligacula. Deinde audiverunt vocem Iehova Dei itantem per hortum ipsum ad ventum illius diei: Quare abscondit se Adam & vxor ejus a facie Iehova Dei, inter arbores illius horti: Et vers. 10. ait ipsemet Adamus: Vocem tuam audiebam in hoc horto: extimui autem, eo quod nudus sim, & abscondi me. Sicut, vita animae est fruitio summi boni, nempe Dei; unde laetitia ex Dei conspectu & voce exsistit: ita mors animae est privatio summi boni, nempe Dei, unde metus oritur & trepidatio ad vocem Dei, quem ad nima humana ob transgressionem Legis, vel a se perpetratam vel in e voluntatie translatam non potest non reformidare tanquam judicem & vindicem severum peccati. Itaque Adamus & Eva viventes quoad corpora, mortui tamen erant quoad animas. Similiter omnes nos qui carnali generatione ex Adamo propagati sumus, privati sua mus summo bono donec a Christo vivificemur. Proinde non tantum corporalem, sed etiam spiritualem mortem Christum loce nostro subire oportuit.

Tertium argumentum: A qua morte Christus nos liberavit, eam profecto ipse pro nobis subierit necesse est. Propositio haec verissima est. Nam ne a peccatis quidem liberi potuissemus fieri, nisi Christus peccata nostra in se transtulisset, eorumque reatum subiisset, non quidem per realem illorum in ipso inhaesionem, sed per judicialem imputationem qua in ipsum ultro sponsorem pro nobis actum illa sunt translata, ut ea gestaret & pro iis satisfaceret. Atqui non tantum a corporis, verum etiam animae morte nos Christus. liberavit: quemadmodum Paulus ait Heb. 2. vers. 14, 15. Quoniam igitur pueri participes sunt carnis & sanguinis, ipse quoque consimiliter particeps factus est eorundem: ut per mortem aboleret eum quimortis imperium habet, hoc est, diabolum: & liberos redderet quotquot metu mortis per omnem vitam obnoxii erant servituti. Hic necessario metus mortis aeternae intelligitur: nam quod ad temporalem attinet, plurimi eam non reformidarunt, sed cupidissime adierunt quod plurimorum martyrum exempla testantur, qui se ultro ad mortem obtulerunt Evidentior est locus 1. Joh. 3. v. 14. Nos scimus nos translatos esse ex morte ad vitam

Quartum argumentum: Si Christus loco nostro ad inferos descendere debuit; tum profecto animae quoque mortem, eum subire pronobis oportuit. Prius est; Ergo & posterius. Connexi necessaria est consequentia: quia quempiam in corpore viventem descendere ad inferos, est demergi in profundissimam abyssum infernalium dolorum mortis aeternae, quales dolores & diros in anima cruciatus damnandi in aeternum experientur. Assumtio etiam certa est: nam quas poenas animae nostrae in aeternum passurae erant eas Christus Redemtor noster in se suscepit & superavit. Atqui descensus ad inferos est inter poenas quas animae nostrae in aeternum. passurae erant: Christus ergo nostro loco ad inferos descenderes debuit.

Quintum argumentum: Si Christus factus est obediens Patri us. que ad mortem crucis, tum profecto etiam mortem animae satisfactionis partem esse necesse est. Antecedens certum est ex Philip. 2. & Ergo & consequen¬

Connexi nei, siaria est consequentia: nam mors crucis non est tantum mors corporis, sed etiam mors cum maledictione Dei conjum cta, ac proinde mors spiritualis cujus proprietas est illa maledictio, secundum illud: maledictus qui pendet in ligno¬

Sextum argumentum: Si sola mors corporis Christi esset plena satisfactio pro peccatis nostris, tum inique Deus exegisset poenam, quam in anima Christus est perpessus. At utraque Deus justissime exegit, sicut historia Evangelica testatur, Christum anima & corpore passum esse. Ergo sola mors corporis Christi non est plena satisfactio pro peccatis nostris Septimum argumentum: Quod a morte aeterna & spirituali redimi oportuit, in eo Christum mortem illam subire necesse fuit: Atqui non tantum corpus, sed etiam animam a morte aeterna & etiam & quidem praecipue passionem internam & mortem spiritua

robire necesse fuit.

Octavum argumentum: Quo peccaverat homo mortemque meruerat, in eo poenas luere Christum oportuit Atqui non tantum corpore, sed etiam anima peccaverat homo mortemque meruerat. Ergo non tantum in corpore, sed etiam in anima poenas luere Christum oportuit.

Nono testantur idem Patres orthodox. FULGENTIUS ad Trasimundum Regem, lib. 3. qui est de passios B

minis in se passiones in veritate monstravit. Et animam quidem rationalem habens quicquid fuit infirmitatis animae, sine peccato susrepit & pertulit, ut dum humanae animae passiones, in anima, quam accepit vinceret, nostras quoque animas ab infirmitatibus liberaret. Carnem quoque humanam accipiens, in ejusdem veritate carnis, veritatem uoluntariae habuit passionis, ut in carne mortuus, totam in ss hominis occideret mortem, & in aeternam vitam immortalis resurgens, aeternae nobis vitae gratiam condonaret.

QUAaESTIO POSTERIOR est: Si Christus non tantum corpore, corporaliter, sed etiam anima spiritualiter passus & mortuus est; Cui igitur Scripturae totam salutem nostram tribuant sanguini & morti Christi corporali? veluti Rom. 3. v. 25. Quem proposuit Deus placamentum per fidem in sanguine ipsius. Ephes. 1. vers. 7. In quo habemus redemtionem per sanguinem ipsius. Coloss 1. vers. 20. Pace per sanguinem crucis ejus facta, per eum reconciliare omnia sibi. Heb. 9. v. 12 & sequentibus: Per proprium sanguinem ingressus est semel in sacratium, aeternam redemtionem nactus. Nam si sanguis taurorum & hircorum & cinis juvencae adspergens inquinatos, sanctificat ad carnis puritatem: Quanto magis sanguis Christi, qui per Spiritum aeternum seipsum obiulit inculpatum Deo, emundabit conscientiam vestram a mortuis operibus ad serviendum Deo vivo? 1. Pet. 1. ver. 18. & 19. Vi qui sciatis vos non caducis rebus, argento vel auro, fuisse redemtos ex vana illa vestra conversatione a patribus tradita: Sed pretioso sanguine, utpote Agni inculpati & incontaminati, nempe Christi. I. Joh. 1. v. 7. Sanguis Iesu Christi Filii ejus purgat nos ab omni peccato Apoc. I. v. 5. Fidus ille testis, primogenitus ille ex mortuis ac princeps Regum terrae: qui dilexit nos & lavit nos a peccatis nestris per sanguinem suum. Et cap. 5. v. 9. Mactatus es & redemisti nos Deo per sanguinem suum. Rom. 5. v. 10. Reconciliati fuimus Deo per mortem Filii ejus. Philipp. 2. vers. 8. Ipse se submisit, factus obediens usque ad mortem, mortem autem crucis,

RESP. Scripturae quae totam salutem nostram tribuunt sanguini & morti corporali Christi, Synecdochice loquuntur, partem puototo nominantes, & quod est totius, tribuentes parti maxime conspicuae & in oculos incurrenti, ut se accommodent captui etiam in firmorum, qui facilius ea quae oculis videntur cognoscunt, quam quae ratiocinatione sunt perscrutanda. Sicut in historia creationis mundi describuntur expresse tantum visibiles creaturae, quum certum sit, etiam invisibiles creaturas tum productas fuisse. Sicut item in describenda obedientia Christi externae actiones recensentur, quum tamen internae excludi non debeant: externae autem in sensus hominum incurrebant. Ita quoque in locis adductis externa atque corporalis passio & mors Christi inculcatur: non quod interna & spiritualis excludatur, sed tum quia externa atque corporalis maxime evidens fuit; tum quia in sanguinis effusione & morte corporis, facilius animadverti potuit veritas corporis Christi, & veritas passionis ne phantasticum corpus solummodo haberet & purative passus & mortuus censeri posset: tum quia apertius cernitur veritas & complementum sanguinis & mortis pecudum in Veteri Testamento mactatarum, velut figuratum sacrificii Christi. Soli autem externae. passioni & morti salutem nostram a Scripturis non tribui, locus Philip. 2. vers. 8. inter caeteros allegatus abunde docet; Christus enim factus est obediens usque ad mortem crucis, hoc est, cum maledictione divina conjunctam. Quod pluribus interpretatur Paulus Gal. 3. vers. 13. Christus nos redemit ab exsecratione Legis, dum pro nobis factus est exsecratio. Scriptum est enim, Exsecrabilis est qui pendet in ligno. Atqui maledictio ista sentiri a Christo non potuit. nisi principaliter in anima a Deo ad momentum temporis deserta: quae desortio est spiritualis passio & mors animae. Sed plura tetimonia Scripturae & argumenta pro nostra sententia paulo ante sunt commemorata.

Proinde Bellarminus perperam arbitratur, lib. 4. de Christo, cap. 8. sect. octava, Scripturas totam salutem nostram tribuere simplici: ter sanguini & morti corporis Christi¬

Ergo passio & mors fuit personae Domini Jesu, sed secundum naturam humanam, eamque totam; non autem secundum Deitatem

Porro subjectum δεκτικον passionis & mortis hujus non fuit vulgare, & longe aliud quam sunt Martyres aut alii homines passionem & mortem sustinentes: siquidem Dominus Jesus passus & mortuus est ut Christus ille, id est, qui non tantum verus homo, sed etiam verus natura Deus est. Quapropter Jesus in passione etiam & more sua declaratus & cognitus est tanquam verus natura Deus & Jehova Nam venditus est triginta argenteis, Matth. 26. vers. 15. At Zachar. 11. vers. 12. & 13. Jehova ipse dicit de se: Dixeram illis (nempe udaeis) si bonum videtur in oculisvestris, date mercedem meam, sin minus, desistite: qui appenderunt mercedem meam, triginta argenteos. Edixit autem Iehova mihi, projice eos conferendos in figulum, magnificum pretium, quo pratiose aestimatus sum ab ills

Ad unicam ejus vocem hostes, qui ad capiendum ipsum venerant retrorsum humi ceciderunt, Johan. 18 ver. 6. Ut Dominus & Deus. cum potestate imperavit iisdem ut discipulos suos abire sinerent. riculam dextram Malcho, quam Petrus intempestivo zelo usus absciderat, Luc. 22. vers. 51. Angelorum Dominum ad cujus nutum illi praesto sint, se esse declaravit, Matth. 26. vers. 33. Filium illum Dei, se esse aperte professus est, Matth. 26. vers. 63. 64. Petro, qui ipsum ter abnegaverat, resipiscentiam donavit, Luc. 22. vers. 61. Deitatem ipsius testata est Eclipsis Solis quae a sexta hora usque ad nonam duravit, Matth. 27. vers. 45. Illam eclipsin citcumstantia temporis admirabilem facit. Incidit enim in plenilunium, quo nunquam sit eclipsis Solis regulariter: Proinde Christo patiente & moriente Sol contra naturam defecit, coelo veluti obstupescente, & Sole indignabundo & non ferente illas contra communem omnium Dominum injurias quas patiebatur, & avertente se & radios suos contrahente, horasque diei aliquot illuces exhibente, admirantibus eventum illum etiam Gentilibus, qui a Phleconte proditus in libro XIV. in quo sic ait: Quarto autem anno CCII. Olympiadis magna & excellens inter omnes, quae ante eam acciderant, defectio Solis est facta. Dies hora sexta ita in tenebrosam noctem est versa ut stellae in coelo visae sint, terrae que motus in Bithynia Nicenae urbis multas aedes subverterit

Quamvis pendens in cruce inter horribiles dolores animae & corporis, ab altero latronum agnoscitur Rex ille Messias cujus regnum est coeleste, ab eodem honor & innocentia ejus adversus latronem conviciatorem defenditur, ab eodem religiose & ex vera fid. invocatur. Et hoc certe est mirabile. Hic Christo fide adhaerere in cipit, quum discipuli eum deseruissent: hic ad Christum confugis quum alij ab ipso aufugissent: hic, quod habebat, cor & lingua Christo dabat, cum alij Christum spoliarent: hic Christum innocentem defendit, quum alij eum dignum morte judicarent: hic petit ab illo regnum coelorum, quem videt in summis miseriis constitutum: hi petit ut ipsius recordari velit, quem videt jam jam moriturum. Petrus negavit Christum, latro in cruce conversus credidit in eum & confessus est eum: o altitudo! Quaeris tu rationem? ego expavesce altitudinem: o inscrutabilia judicia Dei,

Denique & in morte ipsa Deitatem suam est testatus: nam spiritum emisit atque animam posuit cum voluit, cumque magna voce clamasset. Atqui animam ponere pro arbitrio & quandocunque placuerit, & eandem rursus sumere, non est proprium nudi hominis, sed potentiae Verbi. Nudus quippe homo non ex sua potestate, sed ex necessitate naturae idque invitus ac nolens mortem obit: Dominus contra ipse quidem immortalis, sed tamen carnem mortalem gestans, potestatem habuit ut Deus, segregandi animam a corpore, eamque rursus cum corpore uniendi. Hoc docet Dominus ipse, quum ait Johan. 10. vers. 17, 18. Propterea Pater me diligit, quia ego depono animam meam, ut eam rursus assumam. Nemo tollit eam a me, sed ego depono eam per meipsum: potestatem habeo deponendi eam, & potestatem habeo rursus eam assumendi. Tantum de subjecto δικτηκῳ passionis & mortis: sequitur di

subjecto o, id est, pro quibus Christus passus &

mortuus sit. Passus & mortuus est Christus pro nobis injustis, impiis, peccatoribus & inimicis Dei, 1. Petr. 3. vers. 18. Nam & Christus semel propeccatis passus fuit, justus pro injustis. Roman. 5. vers. 6. Christus nim cum nullis adhuc viribus essemus, praestituto tempore pro impit mortuus est. Et vers. 8. commendat autem suam erga nos charitatem Deus, eo quod cum adhuc essemus peccatores, Christus pro nobis mortuus sit. Et vers. 10. quum inimici essemus, reconciliati fuimus Dei per mortem Filij ejus. Hinc magnitudo amoris Dei erga nos & beneficij Christi evidenter perspicitur. Enimvero vix pro justo quis quam moriatur, ut Paulus ait Roman. 5. vers. 7. Justus erat Nabothus, sed nemo pro illo ad mortem condemnato mori voluit. Simiiter justus erat Zacharias sacerdos filius Jojadae, item Schadrach Meschach, Abednego, Daniel, Johannes Baptista, sed nemo erat, qui loco illorum mortem subiret, aut subire vellet, ut illi vivi conservarentur. Pro bono viro (id est, qui est κόνὸν ἀλαθον, commune bonum omnium, qui omnibus prodesse studio habet, nocere nemini) forsi tan aliquis etiam mori sustineat. Sicut Jonathan filius Saulis Regis Israelitatum forte morte sua non dubitasset vitam Davidis conservare, quem videbat bonum & utilem esse toti populo Israelitico: & populus Israeliticus, qui cum Davide Rege profugo abierat, paratu erat vitam profundere, dummodo ipse, qui tam utilis, tam necessarius Reipublicae erat, servaretur, 2. Sam. 18. vers. 3. Sed qui pro impiis, pro malis pateretur & moreretur, repertus praeter Christum est nemo.

QUESTIO oritur: Quum omnes omnino homines naturaliter per Adamum propagati, sint natura peccatores, injusti, impii, & inimic.t Dei, an Christus pro universis & singulis hominibus, nullo excepto, sit passus & mortuus:

De hac quaestione primo nostram eamque orthodoxam sententiam exponemus, demonstrabimusque, Christum pro omnibus & solis vere credentibus passum & mortuum esse. Secundo adversariorum objecta diluemus.

Christum pro omnibus & singulis hominibus esse passum & mortuum quoad sufficientiam, certum est: nam passio & mors ejus est λυ¬ τοον tantae dignitatis ut sufficiat pro universis & singulis hominibus. non tantum unius mundi hujus, sed etiam centies mille mundorum, si tot essent. Sed quoad efficaciam passus est Christus pro omnibus & solis vere credentibus in ipsum hominibus: & hoc sensu in sequenti tractatione phrasi hac utemur.

Ne quis autrm phrascaς ignorantia a tam sublimis mysterij cognitione arceatur, clarius illam explicabimus. Pro nobis Christum mortuum dicimus, quod, cum nos propter peccatum aeternae mortis rei fuissemus, Christus & loco nostro & bono nostro; in illius se po¬ testatem tradidit; quo nos inde eximeret. Moriendo enim effecit, nenos aeternum moriamur: morti se velut deglutiendum obtulit, non ut ejus gurgitibus absorptus perpetuum detineretur, sed magis ut eam absorberet, a qua nos eramus deglutiendi: subigendum se e permisit, non ut ejus potestate opprimeretur, sed magis ut eam prosterneret, quae nobis imm, nebat ac jam deprimendis insultabat: invicem nostram se supposuit. ut nos immunes praestaret.

Hujus tanti beneficij OκMES, eosque SOLOS VERE CREDENTES participes esse asseverantus. Ac pro omnibus vere credentibus hominibus mortuum esse Chrinem, apertissima testimonia beatorum Apostolorum Pauli & Johauni: docenti

Paulus in haec verba loquitur: Proprio Filio non pepercit, sed pro nobis omnibus tradidit eum, Rom. 8. v. 32. Vt qui hoc statuerimus, si unus pro omnibus mortuus fuit, nempe istos omnes fuisse mortuos, & illum pro omnibus mortuum esse, ut qui vivunt posthac non sibi vivant, sed ei qui pro ipsis mortuus & suscitatus est, 2. Cor. 5. v. 15. Sese ipse dedit redemtionis pretium pro omnibus. 1. Timoth. 2. v6. Sed Ie sum illum cernimus gloria & honore coronatum, qui palisper fuit inferior Angelis factus, propter mortis perpessionem: ut beneficio Dei pro omnibus mortem gustaret. Hebr. 2. v. 9. Quod vero Paulus de omnibus vere credentibus loquatur constat ex Rom. 3. v. 22. Hebr. 5. 9. Johannes vero prima epistola cap. 2. v. 2. sic ait: Ipse est propiciatio pro peccatis nostris: nec pro nostris solum, sed etiam pro totius mundi peccatis

Pro SOLIS autem vere credentibus Christum esse mortuum, ipsie DOMINUS docet Joh. 10. v. 15. Ego, inquit, pono animam meam pro ovibus meis, q. d. non autem pro foetidis hircis diaboli. Et cap. 11. v. 51, 11. Testatur Paulus, qui Ephes. 5. v. 25. ait: Christus dilexit Ecclesiam Q semetipsum exposuit pro ea. Testatur Johannes Apoc. 14. v. 3. 4. nquiens: Canebant quasi canticum novum ante thronum, & in conspectu quatuor illorum animalium & illorum Seniorum: nequo quisquam poterat discere canticum illud, nisi illa centum quadraginta quatuor millia, ij videlicet qui emti sunt e terra. Hi sunt qui cum mulieribus non sunt inquinati: hi sequuntur Agnum quocum que ierit: hi emti sunt ex hominibus, primitiae Deo & Agno sacrae

Christi & Apostolorum pronunciato subscribunt Orthodoxi patres. Justinus Martyr in Dialogo cum Tryphone Judaeo pagina ducentesimaprima editionis Commelinianae sic ait: Hpoc φερα &ν εlρ πάντον μεζανσεῖν φολο διον αμαρτθλῶν, λοησεθοντον κ καζαλεγα Hσαικς νήσειαν δασταντες σραγιαλιασ φιαίων συωαλλαγμγτον, κι ζα αλλα δμοιως ζα κατπριδμημδα ε αθο, α καθος ανισισεσα φυλαοςοντες. ποιδσιν oί τῶ Ιπσοῦ πισενοντες: Oblatio is factus est pro cunctis resipiscere volentibus peccatoribus, & jejunium quod Iesaias recensuit jejunantibus: colligationes violentorum contractuum solvendo, & aliaib eodem enumerata & a me recitata, pariter custodiendo, quae faciunt credentes Iesu.

Idem paulo post: Passionem pro his sustinuit hominibus quorum animi ab omni purificantur pravitate. Et dialogo eodem, pagina ducentesima trigesimaprima: τ ἀζον παξιδοκεν ημιν ὀ ημετερος χριστον ποιεῖν εἰς ἀναμιησιν θτε σομαζοποιησαδ αυον δα τος πιστενονλας εις dυ¬ ον, δν κς παθετός γιγονε. hoc est: Panem tradidit nobis Christus noster faciendum in commemorationem corporationis suae propter credentes in eum, propter quos etiam patibilis est factus

Ambrosius libro quinto epistolam vigesimatertia sub finem: Noviergo Deus quid postulet Spiritus & quae Spiritus sapientia sit, quia interpellat pro sanctis, sicut habes: quia & Spiritus interpellat pronobis. Pro quibus enim Christus passus est, & quos sanguine mundavit suo, pro iis interpellat & Spiritus

Cyrillus Alexandrinus in Leviticum libro quinto, folio ducentesimo quinquagesimo: Adipes uero animam diximus Christi, quae est Ecclesia amicorum ejus, pro quibus animam suam ponit

Idem Cyrillus tomo secundo, libr. 10. Thesauri cap. 8. perspicue ait: Subjectus nunc quoque Christus Patri est, non tamen pro omnibus, sed pro SOLIS CREDENTIBUS in eum, pro quibus seipsum tanquam, immaculatum agnum Patri obtulit, ut ab omni peccato liberato. Patri offerret

Plura testimonia exstant in Symphonia nostra Catholica capite decimo, thesi prima & secunda

At praeter haec testimonia, stabiliunt nostram sententiam argumenta firmissima. Pro quibus enim censebimus Christum mortuum, nisi pro iis quos causa Christum ad moriendum impellens attingit: Quae vero est illa? an non dilectio? dicente ipso Domino, Majorem. charitatem nullus habet, quam istam, ut quispiam animam suam deponat pro amicis suis. Joh. 15. v. 13. Dicente Joharme 1. epist. cap. 3. v. 16. Per hoc novimus charitatem Dei, quod ille animum suam pro aobis posuit. Quos vero ita dilexit, ut se pro eis traderet? annon suos quemadmodum Johannes dicit; Ante festum Paschae, sciens Iesus. venisse horam illam suam, qua digrederetur ex hoc mundo ad Patrem, quum dilexisset suos qui erant in mundo, usque ad sinem dilexit os? Dicat Apostolus Gentium, quos ita Christus disexerit, ut pro iis mortem oppetierit? Christus dilexit Ecclesiam (inquit) & semetipsum tradidit pro ea. At quae est illa Ecclesia? nulla certe alia, quam ancta illa & inculpata, non habens maculam aut rugam aut quicquam ejusmodi, quam sanctificavit, quam sibi gloriosam stirit: ea vero non est nisi credentium. Reprobos vero tantum abest ut Christus dilexerit, ut illis in extremo mundi die sit aperte professurus de nunquam eos novisse, Matth. 7. v. 23. Jam quos Christus nunquam novit, hoc est, pro suis habuit; eos profecto nunquam dilexit.

Sententiam nostram etiam consideratio finium mortis Christiconfirmat. Ad quos enim pertinent fines mortis Christi, pro iisdem solis mortuus est Christus. Nam destinatum & subjectum suo sint ira resnander: ut ad onos finis rei alicuius se extendit, eorum etiamA bono res facta intelligatur.

At fines mortis Christi ad solos pertinent credentes, quod ex ist; inductione patebit.

Mortuus est Christus, ut peccatum exstingueret, ut vim ejus omnem atque jus in nihilum redigeret, sicut Paulus ait Rom.6. v. 10. Quod Christus mortuus est, peccato mortuus est semel; quod autem alivit, vivit Deo. Mortuus est Christus, ut nos a morte aeterna, cui per peccatum obnoxij facti eramus, liberatos in vitam assereret, teste ipsomet Domino: Panis quem ego dabo, caro mea est, quam egodabo pro mundi vita, Johan. 6. v. 51. Mortuus est Christus, ut liberos redderet, quotquot metu mortis per omnem vitam obnoxij erant servituti, (Hebr. 2. v. 15.) hoc est, ut mortis omnem illum horrorem adimeret, ut tranquillos redderet a perpetua illa mortis formidine & anxietate, qua infelices animae constringuntur. Mortuus est Christus, ut cum ipso caro nostra mortificaretur, ne suas in posterum actiones exerceat; ut vetus noster homo cum illo perimeretur, ne posthac vigeat & fructificet: Vt qui hoc statuerimus, si unus pro omnibus mortuus fuit, nempe istos omnes fuisse mortuos, intellige cum Christo. 2. Cor. 5. ver. 15. Mortuus est Christus, ut ij pro quibus est mortuus, posthac non sibi vivant, sed ei qui pro ipsis mortuus & suscitatus est. 2. Corinth. 5. vers. 15. Mortuus est Christus pro nobis ut sive vigilemus, sive dormiamus, simul cum eo vivamus. I. Thessal.5. v. 10. hoc est, ut ipsius vitae seu virtutis participes fiamus, etiam quamdiu hic vivitur. Quis vero ignorat, manumissionem a peccati servitute, vindicationem a mortis aeternae tyrannide, in vitam assertionem, a formidine mortis liberationem, carnis mortificationem, Christiparticipationem, vitae spiritualis benedictionem ad solos vera fide praeditos pertinere? Non sunt peccati jugo exemti increduli, non mortis perpetuae vinculis soluti, non vitae restituti, non anxio mortia metu liberati, non cum affectibus suis mundo mortui, non Christo addicti; non virtute spiritualis vitae imbuti¬

Jam consideratio effectorum mortis Christi rem perspicue evincit. Per mortem Christi aeternum gratiae testamentum est ratum factum, dicente Apostolo, Ob id Christus novi federis mediator est, ut morte ad redemtionem carum transgressionum intercedente, quae fuerant sub priore federe, qui vocati erant, promissam aeternam haereditatem acciperent. Nam ubi testamentum est, mors intercedat necesse est testatoris. Testamentum enim in mortuis ratum est: quandoquidem nondum valet, dum vivit testator. Per mortem Christi. nors sempiterna est abolita & vita restituta: Christus enim teste Apostolo & mortem abolevit & vitam in lucem produxit ac immot talitem per Evangelium. Per mortem Christi, Satanae adversum. nos potestas est destructa: nam Christus, quoniam pueri participes sunt carnis & sanguinis, ipse quoque consimiliter particeps factus est eorundem, ut per mortem aboleret eum qui mortis imperium habebat, hoc est, diabolum. Hebr. 2. v. 14. Per mortem Christi reconciliati fuimus Deo, cum inimici essemus, cum abalienati & hostes essemus, cum mente operibus malis intenti essemus.

Caeterum ad quos effecta mortis Christi se extendunt, pro iisdem solis mortuus est Christus.

Atqui testamenti rarficatio solis filiis & haeredibus Dei, cohaeredibus autem Christi est facta: iisdem mors abolita, iisdem vita reddita, immortalitas restituta: iisdem Satanae tyrannis eversa: iisdem reconciliatio cum Deo impetrata. Nullam horum beneficiorum partem vendicare sibi possunt filij diaboli, hoc est, omnes increduli; exclusi sunt illi a bonorum testamento Christi veris haeredibus legato rum haereditate: absorpti sunt a mortis gurgite: a portu vitae perpetuo rejecti, Satanae subjecti, reconciliationis cum Deo expertes. Hic fidem regnare, hinc incredulitatem exsulare oportet.

Ex his omnibus perspicuum est pro omnibus iisque solis vera fide praeditis, Servatorem nostrum mortem oppetiisse. Atque sic nostra sententia de subjecto o mortis Christi est de¬

monstrata: nunc adversariorum opinionem erro¬

neam evertemus. Contendunt adversarij, Christum pro universis atque singulis hominibus, nullo demto aut excluso, mortuum esse, tam pro fratricida, Caino, pro Chamo ingrato filio, pro Ismaele Isaaci derisore, pro E savo fratris persecutore, pro proditore Doego, pro Juda Iscariote, pro Simone Mago, pro Nerone crudelissimo, pro Heliogabalo impurissimo, pro omnibus denique licet nec credant, nec unquam credituri sint: quam pro Abele, Noacho, pro Abrahamo credentium patre, pro Petro, pro Paulo, aliisve hominibus electis ad vitam aetera nam & in Christum vere credentibus. At quas hujus opinionis afferunt rationes? Confirmat, ajunt, hanc sententiam Angelus, dicens. pastoribus Lucae 2. v. 10, & 11. Annuncio vobis gaudium magnum. quod futurum est OMNI populo, quia natus est vobis hodie Servator, qui est Christus Dominus, in urbe Davidis.

RESP. Nequaquam Angeli mentem hanc fuisse, quae ipsi affingitur, Angelus qui Josepho Mariae marito apparuit, testis esse potest: Vocabis, inquit, nomen ejus Iesum: Ipse enim liberabit populum suum ex peccatis ipsius. Illi ergo populo omni, qui populus Josus futurus, quem Jesus ex peccatis liberaturus erat, gaudium illud debuit obvenire. Alij vero audito a Magis nuncio de nato Judaeorum Rege sunt plurimum turbati. Non est laetatus Herodes: non sunt gavisi Sacerpotes elati, non Pharisaei inflati; sed pastores viles, & matronae humiles, Simeon religiosus senex, Anna devota vidua & caeteri redemtionem Israelis exspectantes

Nuncium Angeli sequi ajunt hymnum multitudinis exercit aum &

RESP. Nihil iste hymnus ad erroris ipsorum confirmationem fa bus erat, quorum redimendorum causa Christus venerat: sed non c.

Replicant, qui sint illi homines, a Paulo explicari, cum ait: Illuxit

RESP. Non vult Apostolus universis & singulis hominibus nullo e o. sandis hoc adjecit, ut doceret, Deum ne insimos quidem & postremae in hunc locum notavit: Omnibus hominibus, inquit; Non est enim habentis praeputium: mulieris & viri. Sic Glossa ordinaria intersihearis habet, Omnibus hominibus, id est, ad utilitatem omnis generis hominum.

Pergunt, Johannem praedicare de Christo, quod sit lux illa vera; quae illuminet (id est, ut ipsi interpretantur, ordinata & missa sit ad iluminandum) omnem hominem venientem in hunc mundum.

RESP. Johannes de illuminatione naturali agit, hoc est, de ratio genitis peculiari. Deinde falsa est adversariorum interpretatio & Samosatenianis favens, cum dicitur lux illa illuminare, hoc est, ordina sateniani, ut istam illuminationem colligant esse hominum a tenebris ignorantiae liberationem per Evangelij praedicationem, ne cogantur fateri, Christum verum ab aeterno Deum Patrique σμονσιον esse. Atqui Johannes tractat hic de beneficio lucis rationis, quam Christus tanquam Creator, inde a principio mundi cuique homin vero supernaturalis illuminationis in sequentibus agit. Prodeat in medium Cyrillus Alexandrinus, qui suspectus apud istos interpretes esse nequit, & dicat quo sensu Christus omnam hominem illuminet in hunc mundum venientem: Dei verbum, (inquit Cyrillus, lipro primo in Johan. cap. 9) illuminat omnem hominem venientem in hunc mundum, non docendo ut homines aut forsan Angeli: sed potius creando ut Deus, unicuique semen supientiae, id est, pietatis atque intelligendi radices inserit. Et hoc modo rationalem efficit creaturam, naturae suae participem faciens, & ineffabilis sui splendoris, quasi lucidos vapores eo modo quem solus novit, in mentem hominis immittens. Propterea noster pater Adam non tempore (quemadmodum nos) prudentiam didicit: sed statim a sui creatione perfecte sapiens fuit. datum sibi diuvinitus lumen adhuc conservans, naturaeque dignitatem integram retinens. Filius igitur Dei, creative (ut ita dicam, illuminat. Hactenus Cyrillus

Progrediuntur adversarij, & Jesaiam adducunt, qui ait, Dominus, posuit super illum iniquitates omnium nostrum

RESP. Jesaias de fidelibus & in Messiam credentibus loquitur, quorum numero se includit. Nam in sua & fidelium persona loquitur interprete Apostolo Petro qui 1. epist. cap. 2. vers. 24, & 25. hunc Prophetae locum credentibus applicat, inquiens

Eratis velut oves errantes, sed conversi estis ad Pastorem & curatorem animarum vestrarum. Deinde antecedens confessio: omnes. xos, ut ovis erravimus: non est hominum in peccatis perseverantilum & manentium: ut taceam quod in praeterito dicitur, erravimus tanquam de conversis jam ad Pastorem animarum suarum. Nihil vero obstat, quod error & cujusque in viam suam declinatio univer sis & singulis hominibus sit communis: quia erroris & deviationis: agnitio confessioque cum fiducia in Messiam conjuncta quae a Propheta usurpatur, non est universis & singulis communis, sed propria eorum quibr. Dominus resipiscentiae donum est largitus. Unde sequite non omnino omnium, sed duntaxat resipiscentium & peccata sua exide confitentium poenas impositas Christo. Nec etiam responsum nostrum elidit, quod Jesaiae auditores non omnes fuerint fideles: proinde non tantum de fidelium universitate locutum. Nihil enim vetaquo minus Proplieta verbis istis beneficium gratiae exprimeret, quod in fidelium solummodo competit universitatem. Quid enim Paulus? an fideles tantum circa se habebat? aut ab electis duntaxat hodie legitur vel auditur? Et tamen cavillationes & tendiculas istas nihil veritus, dicit: Abraham est pater omnium nostrum Rom. 4. v. 16. certe non incredulorum, sed duntaxat credentium, sed incedentium vestigiis fidei patris nostri Abrahami Roman. 4. vers. 11, 12. Dicit, Hierusalem illa quae sursum est, est mater omnium nostrum, Gal. 4. vers. 26. Nec loquitur de fidelibus & infidelibus promiscue, sed de fidelibus tantum

Addunt superioribus illud Servatoris: Ego si sublatus fuero e v terra, omnes traham ad meipsum. Johan. 12. v. 32.

RESP. Nec inde dogma suum stabilire possunt: Omnes enim hic dixit, non universos & singulos, sed non tantum Judaeos, verum. etiam Graecos, quos privatum illius colloquium expetentes tum non admisit, quod nondum tempus illorum vocationi destinatum advenisset. Propterea mortis suae meminit, ut doceat, illam sibi ante vocationem gentium subeundam esse. Habemus in hac explicatione sus fragatorem Chrysostomum, habemus Theophylactum,

Sed urgent: dicit tamen, Omnes. Dicit, sed intelligit illos, quos Pater ad ipsum traxerit. Ait enim alibi, Nemo venit ad me, nisi Pater traxerit illum. Sed audiamus Augustinum, qui tractatu 52. in Johannem sic locum istum exponit: Non dixit omnes, sed omnia (sic quidem Augustinus legit, sed in Graeco habetur πενλας) non enim omnium est fides, &c. & mox: At si omnia, ipsi homines intelligendi sunt, omnia praedestinata ad salutem possumus dicere, ex quibus omnibus ait A nihil esse periturum, cum supra de suis ovibus loqueretur. Aut certo omnium hominum genera, sive in linguis omnibus, sive in aetatibus sive in gradibus honorum omnibus, sive in artium licitarum & utilium professionibus omnibus, & quicquid aliud dici potest secundum innumerabiles differentias, quibus inter se praeter sola peccata homines distant ab excelsissimis usque ad humillimos, a Rege usque ad men dicum; omnia, inquit, traham post me, ut sim caput eorum, & illimembra mea. Hucusque Augustinus. Omnes ergo illi, quos Christus se ad se tracturum promisit increduli non sunt, reprobi non sunt: quia nec Pater illos ad Christum trahit: nec fides ipsorum est: nec ipsi membra Christi sunt

Instant, Hebr. 2. v. 9. legi: Iesum illum cernimus gloria & honor coronatum, qui palisper fuit inferior Angelis factus, propter mortis perpessionem, ut beneficio Dei pro omnibus mortem gustaret. AtApostolum loqui non de singulis hominibus, sed tantum de omnibus credentibus contextus ostendit. Pro illis enim omnibus mortem Christus gustavit, quos filios Dei in gloriam adducendos mox vocat, quorum salutis causa Pater Christum per afflictiones consecravit, qui sanctificantur a Christo, quos non cerubescit fratres vocare, & pueros quos ipsi dedit Deus.

Vrgent 2. Corinth. 5. v. 14, 15. scribit: Charitas illa Christi constringit nos: ut qui hoc statuerimus, si unus pro omnibus mortuus fui. tempe istos omnes fuisse mortuos: & illum pro omnibus mortuum esse, ut qui vivunt, post: hac non sibi vivant, sed ei qui pro ipsis mortuus est & suscitatus. Hic inculcant, bis dici, PROOMNIBUS Christum esse mortuum

RESP. Quis vero istud negat? quis in dubium vocat? At de genuino sensu quaeritur, pro omnibusne hominibus sive credant, siv non; an vero pro omnibus qui in ipsum credunt, sit mortuus quoad D efficaciam? Posteriore sensu a Paulo affirmari, qui non videt, nihi videt. Qui enim sunt illi, qui cum Christo sunt mortui? nonne sol credentes? Qui sunt illi qui non sibi vivunt, sed ei qui pro ipsis mor tuus & suscitatus est? nonne soli credentes? In caeteris enim vivit vetus homo: caeteri in peccatis suis mortui manent.

Afferunt etiam quod Paulus scribit: 1. Tim. 2. v. 6. Dedit semet psum pretium redemtionis pro omnibus. At non aliter hoc est accipiendum, quam si diceret pro omnium ordinum hominibus, non tantum pro humilibus & hujus mundi pauperibus, sed etiam pro Reribus & in summa potestate constitutis, pro quibus precari Apostolus jubet, & hortationis hoc argumento utitur, quia Christus sese dederit redemtionis pretium pro omnibus.

Abutuntur etiam illis dictis in quibus vox mundi usurpatur: Ecceignus ille Dei qui tollit peccatum mundi, Johan. 1. v. 29. Sic Deus dilexit mundum, ut Filium suum unigenitum dederit, ut quisquis predit in eum non pereat, sed habeat vitam aeternam. Johan. 3. v. 16. Non misit Deus Filium suum in mundum ut damnet mundum, sed ut servetur mundus per eum. Johan. 3. v. 17. Non amplius propter tuos sermones credimus: ipsi enim audivimus & scimus, hunc esse vere Servatorem illum mundi Christum, Johan. 4. v. 42. Panis quem ego dabo vobis, caro mea est, quam ego dabo pro mundi vita, Johan. 6 v. 51. Non veni ut damnem mundum, sed ut servem mundum, Johan12. vers. 47. Nos spectavimus & testamur Patrem misisse Filium quiesset Servator mundi, I. Johan. 4. vers. 14. Deus erat in Christo mundum reconcilians sibi, non imputando eis lapsus ipsorum, 2. Corinth. 5. v. 19. Addunt vocem mundi, NUNQUAM apud Johannem significare solos fideles, sed aut universim omnes homines, aut solos reprobos: nunquam autem designare solos credentes, quod inductione monstrari possit.

RESP. Haec audax & temeratia assertio pluribus locis ex Johanne adductis infringi potest. Verum ne adversarij cavillentur, nos illa loca, quae adducturi eramus, pro nostro libitu interpretari, producamus interpretem Augustinum, qui haereseos incusari ab illis non potest. Is tomo septimo libro contra Donatistas post Collationem pagina quadringentesimatertia edition. Frobenianae Anni 1528. sic ait: Nolentes (Donatistae) consentire, mundi nomine Ecclesiam posse significari, contra verba Apostoli, qui dixit, Deus erat in Christo mundum reconcilians sibi: & contra ipsius verba Domini qui dixit: Non venit Filius hominis ut judicet mundum, sed ut salvetur mundus per ipsum. Neque enim recociliari Deo & salvari per ipsum mundus potest, nisi mundi nomine intelligatur Ecclesia, quae sola per eum Deo reconciliata salvatur. Praecedente vero pagina quadringentesimasecunda, ait de Donatistis: illi (Donatistae) dicebant, mudum semper in malam significationem positum, & testimonia de Scripturis dabant, quia scriptum est, si quis dilexerit mundum, non ett charitas Patris in illo & caetera talia. Nos vero non solum in malam sed etiam in bonam significationem mundum in Scripturis positum, respondebamus & commemorabamus etiam illud quod scriptum est, Deus erat in Christo mundum reconcilians sibi, qui utique non sibi reconciliat, nisi Ecclesiam. Similiter in Breviculo collationum cum Donatistis, in collatione tertij dici, pagina trecentesima octogesima septima. Dissensio nata est propter mundi nomen quod Donatistae nolevant intelligi Ecclesiam, quia scriptum est, Ager est hic mundus: & multa testimonia protulerunt, quibus Sancta Scriptura mundum nonnisi malos commemorasset, sicuti est, Qui dilexerit mundum, non est charitas Patris in illo, & caetera talia, ut quasi ex hoc ostenderent mundi nomine Ecclesiam significari minime potuisse. Contra Catho lici alia testimonia proferebant, quibus in bono mundi nomen esse positum ostenderetur, sicuti est, Deus erat in Christo mundum reconcilians sibi, & caetera hujusmodi ubi ostenderetur Ecclesia, quoniam ipsa utique per Christum reconciliatur Deo. Hactenus Augustinus, qui in adductis locis duo haec inculcat: Primum, Donatistarum esse er¬ rorem, mundi nomine nunquam solos servandos intelligi posse. Alterum, in dictis hisce, Deus erat in Christo, mundum reconcilians si bi: &, Non venit Filius hominis ut judicet mundum, sed ut servare tur mundus per ipsum: in dictis, inquam, hisce, mundi nomine Ecclesiam solam intelligendam esse. Ac ne gratuito sibi haec concedipostulet, rationem adamante firmiorem adjungit: quia sola Ecclesia per Christum Deo reconciliata servatur. Verum ne sola Augustini autoritate pugnare videamur, age singula testimonia, quo ordine sunt adducta perpendamus. Clamat Johannes Baptista: Ecce Agnus ille Dei, qui tollit peccatum mundi. Cujus mundi? illius qui sublato peccato est beatus redditus. Beatum enim Psaltes praedicat, cujus ablata est defectio, cujus tectum est peccatum. Psalm. 32. vers. 4. I. At qui soli credentes sunt beati. Solorum ergo credentium peccatum est ablatum. Deinde quibus remittitur peccatum, eorum. peccatum est ab Agno illo Dei sublatum. Quid enim est, tollit peccatum mundi, nisi mactatur & effundit sanguinem suum in remissionem peccatorum? At solis credentibus remittitur peccatum. Credentium igitur solorum peccatum ab Agno illo Dei est sublatum, Pronunciat Servator, Deum dilexisse mundum ut Filium suum ut nigenitum dederit, ut omnis qui credit in eum non pereat, sed habea vitam aeternam. At nec hoc pronunciatum adversariis patrocinatur: nam mundi nomine in illo electi Dei tantum intelliguntur, quorum amore Deus Filium suum unigenitum dedit: ad quorum salutem Deus Filium dedit: quibus solis eundem donavit: ad quos finis donationis filij spectat, immunitas nimirum a perditione & possessic. vitae aeternae: quos consolatio ex donatione Filij attingit: ad quos salus aeterna pertinet: qui in Filium Dei Unigenitum credunt. Quum dicit DOMINUS, Non misit Deus Filium suum in mundum ut damnet mundum, sed ut servetur mundus per ipsum: non juvat nostros antagonistas, sed refellit. Nam misit Deus Filium suum propter praescitos & praedestinatos, vocandos, justificandos, glorificandos; aiAugustinus tomo decimo, Sermo. sexto de verbis Apostoli. Misit Deus Filium suum, propter eos qui servantur: hi profecto reprobis non sunt, sed electi soli. Hi sunt totus mundus servandorum, cui ] Deus Filium misit. Samaritani profitentur, Jesum esse Servatorem, illum mundi Christum: at vero quis dicere audebit, eum Servato 1 rem esse reproborum, hoc est, eorum qui non servantur, qui non credunt in nomen Unigeniti Filij Dei, quibus in perpetuum incumbi. Dei ira? Tum Christus carnem suam pro mundi dans vita, non pro illis dedit qui in morte manent. Pro quorum enim vita Christus carnem suam dedit, ji absque omni dubio vitam consequuntur aeternam. Fieri enim non potest, ut fine exciderit suo. Magis nobis favet & illos refutat quod Dominus ait; Non veni ut damnem mundum, sed ] ut servem mundum. Hic enim mundus, quem Christus non damnat, sed servat, est mundus electorum ad vitam aeternam. Quod Johannes dicit: Nos spectavimus & testamur; Patrem misisse Filium, qui esset Servator mundi: non alium intelligit mundum quam? eorum qui servantur: nam eorum qui damnantur Christus non est ? Servator, sed justissimus judex, qui damnationis in eos sententiam? iltimo illo die est laturus. Sic accipiendum est nomen mundi cum Paulus ait: Deus erat in Christo mundum reconcilians sibi, non imputando eis lapsus ipsorum. Reconciliari enim Deo non possunt, nisi soli vere credentes: quia Jesum Christum Deus proposuit placamentum per fidem in sanguine ipsius, illi autem, qui non credunt in nomen Unigeniti Filij Dei, non reconciliantur Deo, sed ira Dei manet super ipsos. Ita in nullo istorum locorum mundi nomine universi & singuli homines, sed soli electi seu vere credentes intelliguntur

Valde insuper nituntur autoritate Apostoli Johannis dicentis, 7 Christum esse propitiationem pro peccatis nostris: nec pro nostris sos sum, sed etiam pro totius mundi peccatis. 1. Johan. 2. vers. 2. Vehementer urgent, quod Johannes dicat, non pro nostris solum, nempe qui credimus, sed etiam pro TOTIUS MUNDI, id est, etiam pro reproborum & incredulorum (sic enim ipsi interpretantur) peccatis

Atqui nequaquam Johannes hoc in loco per totum mundum omnes omnino homines, credentes & incredulos, electos & reprobos intelligit:

I. Quia id repugnat proposito Apostoli. Nam primo Apostolus idmonet filiolos suos, hoc est, credentes per Evangelium Christi retenitos, ne peccent. Deinde consolatur eos qui ex infimitate peccaunt, ne desperent, sed ad Christum confugiant. Consolationis argumentum affert duplex: Primum est, quia Christus sit nostet advo catus apud Patrem. Id autem disponitenthymemate, quod si expleas fiet hic Syllogismus:

Qui habent Christum advocatum apud Patrem, ij nequaquam, debent desperare.

Peccatores ad Christum confugientes, habent Christum advocatum apud Patrem:

Ergo peccatores ad Christum confugientes nequaquam debent esperare. Secundum argumentum est: quia ipse est propitiatio pro peccatis nostris. Id etiam dispositum est enthymemate, quod si expleas, fiet integer Syllogismus hujusmodi:

Pro quorum peccatis propitiatio est Christus, eorum nulli debent desperare:

Pro omnium peccatorum ad Christum consugientium peccatis tiatio est Christus. pro¬

Ergo nulli peccatores ad Christum confugientes debent desperare.

Quoniam autem Apostolus ad omnes credentes tum ex Judaeit tum ex Gentibus scribit: poterat objici, infirmam esse hanc consolationem & minime universalem, cum Christus Judaeis peculiariter promissus, pro ipsorum tantum peccatis videretur propitiatio esse: Ideo A postolus occurrit huic objectioni, eamque refutat loquens i1 persona puaesentium Judaeorum: nec pro nostris solum, sed etiam pro totius mundi peccatis, q. d. Christus factus est propitiatio non tanrum pro peccatis nostris, id est, Judaeorum, quibus ipse peculiariter fuit promissus & ex quibus natus est secundum carnem: sed etiam pro peccatis omnium credentium ex omnibus gentibus in toto mundo: ita ut nullus peccator resipiscesns & ad Christum confugiens despera. se debeat, sed tuto in Christi sacrificio, quo omnibus credentibus ad terna salus est parta, acquiesceret.

Atque ita declarant etiam Sancti Patres haec verba Johannis: ut Cyristus in Johannem libro undecimo, capite decimonono concilians verba Christi Johan. 17. non oro pro mundo, & haec verba Johannis, propitiatio est totius mundi. Beatus Iohannes, inquit, quia erat Iudeus, ne pro Iudaeis tantum paracletus esse Dominus apud Patrem videretur, necessario ad recit, eum propitiationem esse totius mundi. id est, (inquit) pro omnibus qui per fidem vocati ad justitiam & sanctificationem pervenerunt.

Similiter Hieronymus Ib. 2 adversus Jovinianum. Angustinus epistolam quadragesima octava hunc locum explicans dicit, Christum esse propitiatorem peccatorum nostrorum, nec tantum nostrorum, sed totius mundi, propter triticum quod est per totum mundum. Et Tractatu octogesimoseptimo in Johannem: Universa Ecclesia (inquit) Mundi nomine plerunque appellatur, sicut est illude Deus erat in Christco, mundum) ec incitians sibi: Itemque illud: Non venit Filius hominis ut judicet mundum, sed ut salvetur mundus ter ipsum. Et in epistola sua Iohannes ait: Advocatum habemus apud Patrem Iesum Christum: ustum, & ipse est propitiatio peccato rum nostrorum: nec nostrorum tantum, sed totius mundi. Totus ergo mundus Ecclesia est: & totus mundus perditionis, odit mundum redemtionis. Haec Augustinus. Similiter autor de vocatione genti tum Operibus Ambrosij adjunctus lib. 2. cap. primo dictum hoc Johannis de fidelium plenitudine exponit, quorum specialis quaedam censetur universitas ut de toto mundo totus mundus liberatus, & de omnibus hominibus omnes homines videantur assumti, &c.

Hoc igitur est propositum Apostoli, cum quo pugnat illa sententia, si per totum mundum etiam intelligas incredulos & damnatos

II. Si per totum mundum intelligas hoc loco promiscue omnes homines credentes & damnatos; enervabitur consolatio Apostola Nam ex eo solidam & firmam consolationem ad pacandum conscientiam credentes nequeunt percipere, quod ipsis commune est cum incredulis & damnatis. At (ut isti sentiunt) propitiatio pro peccatis est credentibus communis cum incredulis & damnatis: Itaque ex et solidam & firmam consolationem ad pacandam conscientiam nequeunt percipere. Cur? Quia sic propositio Syllogismi Apostolici: particularis feret. Propositio haec est:

Pro querum peccatis propitiatio est Christus, eorum nulli debent desperare. Jam quomodo solidam consolationem ad pacandam conicientiam inde hauriet is peccator, qui audit, etiam pro incredulo tum & damnatorum peccatis propitiationem esse Christam? imo pro peccatis Judae proditoris, Achitophelis, Saulis, Caini & aliorum qui desperatunt.:

III. Quia hanc consolationem ex morte Christi Apostolus applicat filiolis suis, hoc est, credentibus per Evangelium Christi regenitis, Sic igitur colligimus:

Quibus applicat Iohannes consolationem ex morte Christi, ij per totum mundum hoc loco intelliguntur:

Solis filiolis suis, hoc est, credentibus per Evangelium Christi regenitis applicat Iohannes consolationem ex morte Christi.

Soli igitur ficioli ipsius, hoc est, credentes per Evangelium Christi regeniti per totum mundum hoc loco intelliguntur.

Damnatis autem consolationem hanc nequaquam accommodat quos filiorum suorum nomine non est dignatus. Beneficia redem. tionis pertinent ad solos redemtos & credentes: Itaque etiam consolatio ex morte Christi ad eos solos pertinet. Ad impoenitentes autem & incredulos non pertinet consolatio haec, sed potius irae Dei de nunciatio. Impoenitentes & increduli non sunt consolandi, sed de nunciatione irae Dei terrendi, ut perterriti peccata sua agnoscant, res sipiscant & credant in Christum: ac tum demum locum reperit consolatio¬

IV. Quia quorum advocatus est Christus apud Patrem, pro eorum etiam peccatis est propitiatio: Atqui damnatorum advocatus Christus apud Patrem non est, Johan. 17. Non oro pro mundo: Ergo pro damnatorum peccatis non est propitiatio.

Propositio vera est: quia ad eundem scopum & finem dirigit Apostolus utrumque consolationis argumentum: ad quos igitur prius pertinet, ad eosdem pertinet & posterius.

V. Quia quorum non dignatur esse advocatus Christus apud Patrem, pro eorum peccatis multo minus est factus victima propitiatoria.

Sed damnatorum non dignatur esse advocatus Christus apud Patrem: Ergo multo minus factus est propitiatoria victima pro ipsorum peccatis. Propositio est vera: quia minus est pro alio orare, quam mori: si igitur Christus pro damnatis noluit orare; multo minus proipsis voluit moti. Imo si pro ipsis mortuus esset, pugnaret mors ipsius cum intercessione seu precatione pro ipsis.

VI. Quia ro quibus vetat Iohannes rogare, pro eorum peccatis Chrisius non est propitiatio:

Pro peccantios: ad mortem vetat Iohannes rogare. 1 Joh. 5. v. 16. ci quis viderit fiatrem suum peccare peccato quod non est ad mortem Fciet &t dabit ei ciinin: peccautibus ilice non admortem. Est peccu¬ A catum ad mortem: non pro illo dico ut roges. Ergo pro peccantium ad

mortem peccatis Christus non est propitiatio

Propositio est certa: Nam si consolationem ex morte Christi adaptaret Johannes etiam damnatis seu ad mortem peccantibus, quo- modo vetaret pro iisdem orare.

VII. Quia si Christus esset propitiatio pro peccatis eorum, qui tamen damnantur: potentius esset peccatum ad damnandum, quam gratia propitiationis ad salvandum: At posterius est absurdissimum: Ergo & prius. VIII. Quia si per totum mundum intelligerentur hoc loco promiscue omnes homines, credentes & increduli: pugnaret secum Apostolus. qui I. Joh. 5. v. 19. ait, mundum totum in malo jacere. Num enim etiam credentes jacent in malo? imo num illi in malo jacent, qui per propitiatoriam victimam Christum a peccatis & malo sunt liberati: Item Apocal. 16. v. 14. totius mundi Reges dicuntur congregari ab impuris spiritibus ad praelium: & cap. 13. v. 3. tota terra dicitur sequ bestiam. Num enim hic etiam promiscue credentes & damnati sunt, intelligendi? Apoc. 12. v. 9. Satanas seducit totum terrarum orbem.

IX. Quia pro eorum peccatis Christus est propitiatio, qui habent fidem: teste Paulo Rom. 3. vers 25. ubi ait quod Christum proposum Deus placamentum seu propitiationem per fidem (in Graeco textusunt Conjugata. Rom. 3. 1λασήριον. 1. Johan. 2. v. 2, ἐλασμoς

At damnati non habent fidem Pro damnatorum igitur peccatis Christus non est factus propitiatio

X. Quia si adversariorum explicatio esset vera, everterentur Apostoli sententiae plures in hac eadem epistola. Nam primo capite vers. 7. purgatio a peccatis per sanguinem Christi attribuitur iis tantum qui in luce incedunt & communionem habent cum Deo muquam, quomodo igitur eandem purgationem attribueret in secundi. capite iis qui in tenebris incedunt & communionem cum eo non habent? Everteretur sententia quae exstat 1, Johan. 4. vers. 10. In hoc est charitas, non quod nos dilexerimus Deum, sed quod ipse dilexerit nos, & miserit Filium suum ut esset propitiatio pro peccatis nostris. Hinc ita colligo¬

Quos Deus dilexit, eorum causa misit Filium ut esset propitiatio ipsorum peccatis: At solos credentes in Iesum Christum Deus dilexit: Ergo solorum credentium causa misit Filium ut esset propitiatio E pro ipsorum peccatis

XI. Ipse Johannes Apostolus in hac epistola cap 4. vers. 24. optimus est sui interpres. Nam quod versu 10. dixerat, Patrem misisse Selium suum ut esset propitiatio pro nostris peccatis: id vers. 14. sic explicat, Patrem misisse Filium, qui esset Servator mundi.

XII. Qui non exaudiuntur a Deo, pro eorum peccatis Christus st propitiatio: none

Peccatores impoenitentes non exaudiuntur a Deo. Ergo pro peccatorum impoenitentium peccatis Christus non est propitiatio:

XIII. Pro quibus Christus effudit sanguinem suum in remissiopeccatorum, pro eorum peccatis factus est propitiatio: nem

Atqui pro solis credentibus ubicunque sint in toto mundoChristus. effudit sanguinem suum in remissionem peccatorum:

Ergo pro solorum credentium peccatis ubicunque sint in toto mundo factus est propitiatio.

Propositio est certa: nam Scriptura eundem finem passionis Christi his sententiis proponit, Christum effudisse sanguinem suum in remissionem peccatorum nostrorum: & Chr stum esse propitiationem pro peccatis nostris. Assumtio est certa. Sic enim testatur Apostolus Paulus Gal. 3. v. 22. Conclusit Scriptura omnia sub peccato, ut PROMISSIO ex fide Iesu Christi daretur CREDENTIBUS. Et Petrus Actor. 10. v. 43. Huic testimonium dant omnes Prophetae, remissionem peccatorum accepturum per nomen ejus OMNEM Qui CREDIT INEUM.

XIV Quia communio beneficiorum mortis Christi tantum est. sanctorum, sicut profitemur in Symbolo: Credo sanctorum communionem. Quid igitur in hanc conimunionem conantur intrudere damnatos? Unde & D. Lutherus ait in parva Catechesi, Das mortifue eucui forbert citelgicubide sersen. Qui igitur contendunt beneficia mortis Christi esse communia credentibus & incredulis, ij certetollunt articulum fidei nostrae de communione sanctorum.

XV. Omnes promissiones Evangelij sunt intelligendae cum conditione fidei:

At haec verba Iohannis sunt promissio Evangelij: Ergo sunt intelligenda cum conditione fidei. Christus igitur est propitiatio pro peccatis cujusque peccatoris, si videlicet eum fide recipiat. Nam ad hoc jus filiorum Dei nulli patet aditus nisi credenti in Jesum Christum, Joh. 1. vers. 12. Quotquot autem exceperunt eum, dedit eis hoc jus ut Filij Dei sint facti, nempe iis qui credunt in nomen ejus.

XVI. Quia remissio peccatorum nonnisi fide accipitur, sicut in Symbolo profitemur, Credo remissionem peccatorum. Ergo & propitiatio pro peccatis nonnisi fide accipitur. Qui igitur fingunt, Christum remissionem peccatorum meritum esse sua morte etiam incredulis, ij tollunt articulum Symboli: Credo remissionem peccatorum.

Sed quid pluribus argumentis opus est? Exhis abunde constare potest, Johannem per totum mundum, non universos & singulos homines, sed solos vere credefites in universo terrarum orbe intellexisse. Verum replicant adversarij & ajunt.

Totus mundus est Deo reconciliatus: Totus mundus sunt omnes homines promiscue credentes & incredulit Ergo omnes homines promiscue, credentes & increduli sunt Deo At &: conciliati.

RESP. Assumtio est falsa: nam si ea vera esset, sequeretur hoc que

TTotus mundus jacet in malo: 1. Johan. 5. v. 19. Totus mundus sunt omnes homines promiscue, credentes & increduli.

Ergo omnes homines promiscue, credentes & increduli jacenin malo. Item

Tota terra sequuta est bestiam: Apoc. 13. v. 3. Tota terra sunt omnes homines nullo excepto: Ergo omnes homines nullo excepto sequuti sunt bestiam Quod si verum est, nulla fuit tum sancta Ecclesia Catholica, contra articulum Symboli Apostolici, Credo sanctam Ecclesiam Cathodicam.

Quod si in loco Johannis insistas solum verbis totius mundi, concludendum tibi erit, etiam pro diabolis, asinis, equis, bobus, leonibus, vaccis & caeteris creaturis omnibus quibuscunque Christum propitiationem esse factum. Nomine enim totius mundi, si τὸρnτὸν utgeas, non significantur solum homines, sed tota haec machina cum omnibus creaturis quae in illa sunt, ut boni & mali angeli, coelum, terra, aqua, &c. Sicut dicitur Johan. 1. v. 10. Mundus per ipsum factus est,

Verum de hoc Johannis loco satis Objiciunt insuper quod Paulus dicit: Ne esca tua illum perdito,. pro quo Christus mortuus est.

RESP. Apostolus non dicit; Petire posse eum pro quo Christus est mortuus quoad efficaciam: sed prohibet duntaxat praebere perditionis causam & occasionem. Dicit vero, ne perdito; quia qui perditionis causam infirmis praebet, perinde reus coram Deo censetur ac si fratrem infirmum perdidisset: quanquam si decretum Dei spectes, nullus eorum perire potest, pro quibus Christus est mortuus quoad efficaciam. Quoad Apostolus aperte docet, cum ait: Quis es qui condemnet? Christus is est qui mortuus est. q. d. Pro quocunque Christus est mortuus, ille damnari non poterit. Subscribit Ambro sius qui tomo quarto, lib. 1. de Jacob & vita beata capite sexto ait: Poterit te ille damnare, quem redemit a morte, pro quo se obtulit, cujus vitam suae mortis mercedem esse cognoscit? Nonne dicet, quae utilita in sanguine meo, si damno quem ipse salvavi? Et Augustinus tomodecimo, sermone centesimonono de Tempore, pagina sexcentesima. prima: Qui nos tanto pretio emit, non vult perire quos emit. Non emit quos perdat; sed emit quos vivificet.

Magis favere sibi putant, quod Apostolus ait: 1. Cor. 8. v. 11. Ettua ista notitia frater qui infirmus est, propter quem Christus mortuus est peribit.

RESP. Dicti istius sententia haec est; Qui exemplo suo fratres infirmos (propter quos Christus mortuus est, ut existimare de quolibes Christiano judicium charitatis jubet) ad male agendum confirmat, is quantum in se est autor est perditionis illorum, & coram Deo perinde censetur, ac si ipse illum perdidisset. Nemini igitur pravo exemple offendiculum exhibendum. Alioqui certum est neminem revera perire ex illis, pro quibus Christus est mortuus. Hi enim sunt quos Pater Filio dedit, iis dat vitam aeternam: eos vult secum esse ubi ipse est, ut conspiciant gloriam illam ejus quam Pater ipsi dedit, quam precationem Christi tam certum est exauditam esse quam quod certissimum.

His adjiciunt quod Apostolus ait: Quanto (putatis) acerbiore supplicio dignus censebitur, qui Filium Dei conculcarit, & sanguinem foederis per quem fuerat sanctificatus profanum duxerit, & Spiritum gratiae contumelia affecerit:

RESP. Iniquum est proprie accipi, quod tropice seu figurate dictur. Per sanguinem federis enim sanctificati hoc in loco Pauli figurate & sacramentaliter dicuntur, qui Baptismi aqua quae sanguis federis est μετανυμικώς, quia ejus sacramentum est, a profana mundi multitudine segregati & ad sanctae Ecclesiae gremium admissi fuerunt. Itaque sanguinem federis profanum ducere censentur, qui baptismo quo visibiliter fuerant sanctificati, pro nihilo habito, a Christo deficientes apostatae fiunt.

Insuper identidem repetunt quod Petrus dicit de haereticis, eos Deminum qui illos mercatus est abnegare.

RESP. Dominus dicitur mercatus tales tum quoad magnitudi nem & potentiam (sive sufficientiam) pretij & quod ad unam pertinet causam generis humani, ut Augustinus loquitur tomo septimo, libro ad articulos falso ipsi impositos, responsione ad articulum primum: tum juxta consuetudinem Sacrae Scripturae, quae quotquot baptizati sunt & nomen Christo dederunt, juxta judicium charitatis redemtos, sanctos, & a peccatis mundatos dicit, licet non omnes sint: tales coram Deo: tum sua ipsorum opinione & gloriatione: nam quos Dominus revera mercatus est, illi eum non abnegant, sed sequuntur agnum quocunque ierit, Apoc. 14. v. 3. & sequentibus Qui hoc seculum sine fide Christi & fine regenerationis sacramento pertranseunt, redemtionis alieni sunt: Cum itaque per unam omnium naturam omnium causam a Domino nostro in veritate susceptam redemti omnes recte dicantur, non tamen omnes captivitate sunt eruti: redemtionis proprietas haud dubie penes illos est, de quibus princeps hujus mundi missus est foras, & jam non vasa diaboli, sed membra sunChristi. Cujus mors non impensa est humano generi, ut ad redemtionem ejus etiam qui regenerandi non erant, pertinerent, sed ita quod per unicum exemplum gestum est pro universis, per singulare facramentum celebraretur in singulis. Poculum quippe immortalitatis quod confectu est de infirmitate nostra & virtute divina, habet quidem in se ut omnibus prosit, sed si non bibitur, non proficit: ait Augustinus loco jam jam citato. Responsionem hanc ex Christi verbis l bet confirmare. Super quoscunque manet ira Dei illi non sunt redem ti ab ira: At supromnes qui non obtemperant Filio Dei, manet in Dei: Ergo nullus eorum est redemtus ab ira¬

Adhaec adducunt hunc locum Coloss. 1. v. 20. Et pace per sanguinem crucis ejus facta, per eum reconciliare omnia sibi, per eum, inquam, tum quae in terra, tum quae in coelis. Hic ajunt Paulum asserere sanguine Christi pacificata esse OMNIA:

RESP. Falluntur homonymia vocis OMNIA, quae hoc in loconon significat universos & singulos homines, sed tantummodo conventum illum universalem & Ecclesiam primogenitorum qui conscripti sunt in coelis, Hebr. 12. ver. 23. hoc est, Ecclesiam Catholicam quae est universorum hominum electorum ad vitam aeternam tum eorum qui adhuc sunt vel deinceps erunt in terra, tum eorum qui jam sunt, in coelo. Hos autem solos intelligi, duobus argumentis contextus ostendit.

Primum est, quia pax apud Deum ad solos vere credentes pertipet, sicut dicitur Roman. 5. v. 1. Iustificati fide pacem habemus apud Deum, at fides non est omnium 2. Thessal. 3. v. 2. sed tantum electorum Dei Tit. 1. v. 1. Act. 13. v. 48. Et crediderunt quotquot erant ordinati ad vitam aternam.

Secundum est, quia soli credentes reconciliantur Deo, quemadmodum dicitur Rom. 3. ver. 25. Quem proposuit Deus placamentum per fidem in sanguine ipsius. His accedit quod & alibi particula OMNIA tantummodo universitatem electorum significet, ut Ephes. 1. vers. 10. Ut ita pleni temporis dispensatione recolligeret omnia illa in Christo tum quae in coelis sunt tum quae in terra. In Graeco est, ἀ raεφαλαιώσκαι ζα τπαιζα, hoc est, sub unum caput recolligeret omnia Atqui soli electi ad vitam aeternam, sunt membra collecta in corpus illud, cujus caput est Christus: & recollectio seu recapitulatio illa nifidem, sic ut illi conjuncti cum Christo, sint veluti unius hominis instar

Addunt itidem locum Rom. 5. v. 18. qui sic ab antagonistis citatur: Sicut per unius delictum propagatum est malum in OMNES HOMINES ad condemnationem: ita & per unius justificationem propagatur bonum in OMNES HOMINES ad justificationem vitae. Hic ajunt; Paulum non dubitare meritum passionis & mortis Christi tam late extendere, quam se late extendit reatus Adae & introdus ta per ipsum condemnatio. Addunt, hic per OMNES HOMINES totam universitatem generis humani denotari, cum per se clarum esse tum ex institutae antitheseos praecedente membro firmissime demons strar:

RESP. Antithesis istorum contrariorum parium falso ab antagonistis explicatur, aut potius implicatur, ex imperitane an ex malitia? Nec enim Apostolo propositum est docere, totam universitatem generis humani justificari, sed omnes homines quotquot justificantur nen nisi per unum Christum justificari, nullo eorum quicunque justificantur excepto: idque probat comparatione parium contrariorum, quia etiam omnes homines quotquot moriuntur, nonnisi per unius delictum obnoxij fiunt condemnationi. Fundamentum autem hujus comparationis ostenditur vers. 14. ubi docetur, Adamum fuisse typum Christi. Nam uterque aliquid suis meruit: Adam ex se natis, peccatum & mortem; Christus in se credentibus, justitiam & vitam. Similis locus qui huncce declarat exstat 1. Cor. 15. v. 21, 22. Quia enim per hominem mors, per hominem quoque resurrectio morI mnes vivificabuntur. Sic & Augustinus tomo septimo, libro de Natura & gratia contra Pelagianos cap. 41. Pauli verba explicat: Sicut dictum est, Sicut per unius delictum in omnes homines in condemnationem, ut nullus praetermitteretur: sic & in eo quod dictum est, per 3 termissus est, non quia omnes in eum credunt & baptismo ejus ablu ibluatur. Itaque OMNES dictum, ne aliquo modo alio praeter ipsum g gistro in civitate constituto, rectissime dicimus, omnes iste hic literas. 6 quem ille docuerit: sic nemo justificatur, nisi que justificaverit Christus. Et eodem tomo, libro secundo de Nuptiis & concupiscentia ac Valerium, capite vigesimoseptimo: Omnes autem dixit ad condemnationem per Adam, & omnes ad justificationem per Christum, 6 stus ad vitam. Sicut dicimus de literarum magistro, si in civitate solus est, omnes iste hic literas docet, non quia omnes discunt, sed quia nemo nisi ab ipso

Eodem rursus tomo, libro sexto contra Julianum Pelagianum e S ternario continentur. Et rursus possunt aliqua esse multa, non tamen omnia: multos dicimus credere in Christum, nec tamen omnes credunt. Non enim omnium est fides, ait Apostolus. Quod autem dictum est, In semine tuo benedicentur omnes Gentes: &, Patrem multarum Sentium posui te, easdem omnes, multas;) & easdem multas, omnes. esse monstratum est. Ita etiam cum dictum est, Per unum in omnes transisse peccatum, & postea per unius inobedientiam peccatores constitutos multos, ipsi sunt multi, qui & omnes. Similiter cum dictum ist, Per unius justificationem in omnes homines, ad justificationem vitae: & rursus dictum est, per unius cbedientiam justi constituentur multi, non aliquibus exceptis, sed eosdem multos, omnes oportet intelligi: non quia omnes homines justificantur in Christo, sed quia omnes qui justificantur, non aliter possunt justificari quam in Christo. Sicut possumus dicere, in aliquam domum per unam januam in¬ erare omnes, non quia intrant omnes homines in eandem domum, sed RI. quia nemo intrat nisi per illam. Omnes ergo ad mortem per Adam, omnes ad vitam per Christum. Quia sicut in Adam omnes moriuntur ita & in Christo omnes vivificabuntur, id est, ex prima origine generis humani (id est, inde a prima origine generis humani) nemo ad mortem nisi per Adam, & nemoper Adam nisi ad mortem: Et nemo ad vitam, nisi per Christum, & nemo per Christum nisi ad vitam. Exhis evidens est, Paulum nequaquam docere hoc loco, Christum pro universis & singulis mortuum ese.

Insuper allegant etiam locum in prima epistola ad Timothaeum B capite quarto, versiculo decimo. Nam idcirco etiam fatigamur & probris afficimur, quod speremus in Deo vivo, qui est Servator omnium hominum, maxime vero fidelium. Ad hunc locum ajunt, Si per omnes homines soli fideles intelligantur, nihil fore sermone Pauli ineptius, perinde ac si dicat: Est Servator omnium hominum, maxime autem fidelium. Addunt; Non esse Paulum ejusmodi τυυο λογον, sed verissimam sententiam esse: Esse Deum omnium hominum Servatorem, quatenus Filium suum pro ipsorum simul omnium salute comparanda mori voluit: Eorum vero maxime esse Servatore, qui Christum agnoscunt, & salutem hanc a Christo partam vera fide sibi applicant

RESP. Primo prorsus ἔζαγώνιον est istud testimonium: & aperte ejus detorsio. Nec enim ex eo colligi potest, Christum mortuum pro omnibus. omnino hominibus, nullo excepto, sed sententia ejus est, Deum esse συτῆος, hoc est, conservatorem & sustentatorem omnium omnino hominum, maxime vero credentium. Atque ita locus hic Paul agit non de salute animarum per Christum, sed de providentia Dei universali, qua conservat in hac vita omnes homines, maxime vero fi deles. Nam Graecum nomen συτip est homonymum: & hoc loc. non significat aeternae & spiritualis salutis datorem, sed autorem liberationis a periculis vitae hujus, a persecutionum tempestatibus & jactationibus, a probris & contumeliis. Idque ostendit aperte contextus: ideo enim praemittuntur illa: fatigamur & probris afficimur. Sic Apostoli tempestate jactati in mari, Christum inclamant, xvριε, σωσον ημὼς, Domine, serva nos. Matthaei 8. v. 25. Sic Actorum vigesimoseptimo versiculo tricesimo primo dicit Paulus Centurioni & militibus: Nisi isti in navi manserint, vos συδlυίaι, hoc est, servarinon potestis.

Secundo, falsissima est dicti Paulini explicatio quam antagonistae afferunt. Nam siquidem servator respectu aeternae salutis hic dicere tur, tum inepta esset oratio Pauli. Sed cum intelligatur respectus temporariae salutis, & alluditur ad Psalmi 36. versum 7. Iustitia tua instar mentium maximorum, judicia tua instar abyssi magnae, homines & jumenta conservas Iehava: ideo inepta oratio Pauli non est.

Tertio, si Deus est omnium hominum servator, quatenus Filium suum pro ipsorum simul omnium salute comparanda uti voluit: tum sequitur Deum non assequi quod voluit & decrevit. Deum volunta. tis & decreti sui fine frustrari; Christi etiam mortem non potuisse efficaciter salutem impetrate omnibus iis, pro quorum salute comparanda, Dei obita est voluntate. Atqui haec sunt plus quam absurda Ergo absurdum etiam est, Deum pro omnium simul hominum salue comparanda Christum mori voluisse.

Tandem quoque proferunt lenum ex 2. Petr. 2. vor. 20. ubi legitur, eos quorum postrema deteriora fiunt primis (quae est hominum impiorum & damnatorum descriptio) refugisse prius ab inquina mentis mundi per AG NITIONEM Domini & Servatoris nostri Iesu. Christi. Agnitionem porro Christi dicunt esse sine omni dubitatione fructum passionis ipsius: Cum igitur aliquando contigerit eis fructupassionis & mortis Christi, omnino statui oportere, pro ipsis quoque passum & mortuum esse Dominum nostrum.

RESP. Syllogismus talis fuerit: Quicunque participes sunt fructus passionis & mortis Christi, pro iis Christus est passus & mortuus.

At homines impij & damnati participes sunt fructus passionis & mortis: Ergo

Minor est falsissima: nam homines impij & damnati non sunt par ticipes fructus passionis & mortis Christi, quia destituuntur fide salvivifica, quae sola est manus illa quam licet fructus passionis & mortis Christi participem fieri & illo potiri. Minorem hoc pacto probant:

Quicunque habent agnitionem Domini & Servatoris nostri Iesu Christi, ij participes sunt fructus passionis & mortis ejus

At impij & damnati quidam habent agnitionem Domini & Servatoris nostri Iesu Christi: Ergo.

RESP. Fallax est ista Minoris probatio propter homonymiam medij. Nam cognitio Christi duplex est: generalis & specialis. Genevralis est, quae ipsis etiam daemonibus inest, & major quidem quam damnatis hominibus, ut patet ex capite primo Marci vers. 23, 24. & Luc. 4. v. 34. ubi narratur, spiritum impurum exclamasse & dixisse. Ah, quid nobis tecum Iesu Nazarenet venisti ut perderes nos? novi tqui sis, nimirum, Sanctus ille Dei. Sic ancillula spiritum Pythonis habens subsequuta Paulum Philippis docentem & comites ejus, clanubus, licens, Isti homines, servi sunt Dei illius altissimi, qui annuno ciant vobis viam salutis. Istud autem clamabat dictante spiritu Pythonis, tantisper donec is a Paulo ejiceretur ex puella, ut est Actor 16. vers. 17, 15. Specialis cognitio Christi, est quae in solos eloctos cadit qua illi notunt Christum cum fiducia in ipso recumbente. Quicunque igitur habent specialem cognitionem Christi, ij participes sunt fructus pasionis & mortis Christi. At damnati destituuntur speciali hac cogniione: sed generalem tantum habent ipsis cum daemonibus commuem. Propterea ipsi fructus passionis & mortis Christi non sunt pascipes. Hactenus vindicata sunt a corruptelis adversariorum loeca praecipua quae ex S. Scriptura adducunt: nunc responden¬

dum est ad argumenta eorundens

aliquot Primum tale est: Evangelium de propitiatione Christi jubetur annunciari & offerri universo mundo, secundum illud Marci16. Praedicate Evange lium omni creaturae: Ergo necesse est, ut ea propitiatio etiam sit prae tita pro omnibus iis, quibus offertur & in Evangelio annunciatur. nisi horribili cum blasphemia quispiam affirmare tentet, Deum anmunciare falsa, & palam ludificari miseros homines, quod ab ipsius aterna majestate alienissimum est.

RESPON. Syllogismus hujusmodi erit: Quibuscunque propitiatio pro peccatis annunciatur & offertur, pro iis propitiatio illa est facta:

Sed omnibus quibus Evangelium praedicatur, propitiatio propeccatis annunciatur & offertur.

Ergo pro omnibus illis quibus Evangelium praedicatur, propitiatio illa esc facta.

At peccatur ignoratione elenchi: quia non est verus Syllogismu- contradictionis. Aliud enim concluditur quam sit in controversia Conclusio esse debebat: Ergo pro universis & singulis hominibus. nullo excepto propitiatio morte Christi est facta.

Quid si vero sic fornietur Syllogismus: Quibuscunque Evangelium de propitiatione per Christi mortem jubetur annunciari & offerri, pro iis propitiatio illa est facta:

At universo mundo Evangelium de propitiatione per Christi. mertem jubetur annunciari & offerris. Ergo pro universo mundo illa est facta.

RESP. Et sic peccatur ignoratione elenchi: nam conclusio nobis non contradicit. Confitemur enim cum Johanne ex prima ejus epistola c. 2. v. 1, 2. Si quis peccaverit, advocatum apud Patrem habemus Iesum Christum justum. Et ipse est propitiatio pro peccatis nostris: nec pro nostris solum, sed etiam pro totius mundi peccatis

Deinde, major non est universe vera, sed tantum de iis apud quo- sermo Evangelij fuerit συνκεxραμδιος τῆ πισει, id est, contemperatus fide, Hebr. 4. vers. 2. qui vero non credunt in nomen Unigeniti FiliDei, pro iis propitiatio facta non est, sed jam condemnati sunt, & iraDei manet super eos.

Tertio, ambigua est minor. Si per universum mundum intelligas more Scripturae non tantum Judaeos, sed etiam nationes & gentes alias indefinite, ut sententia sit, apud omnes totius mundi nationes Evangelium annunciandum fuisse; tum vera est minor. Sin vero per universum mundum intelligas cunctos & singulos homines nullo excepto, tum minor est falsa. Nam opponi possunt univ ersi populi praeter Israeliticum, qui ante Christum natum exstiterunt: quae instantia refutari in aeternum non potest. Etsi enim aliqui ex nonnullis populis Ecclesiae Israeliticae se adiunxerunt ut proselyti & αvipsi δυλαβεις, viri religiosi: tamen & pauci illi fuerunt & caeteri omnes extra Ecclesiae, in qua sola salus est, societatem permanserunt. Opboni possunt multae post Christum natum Gentes, apud quas serius Evangelium praedicatum fuit. Opponi potest novus orbis a Lusitat nis, Gallis, Hispanis repertus, in quo nihil de Christo auditum ante seculum superius fuit. Opponi denique possunt tot amplae nationes in Asia & Africa, Turcarum, Tartarorum & aliorum populorum uibus Evangelium Christi non praedicatur. Tot vitiis scatet argumentum primum.

INSTANT. Si propitiatio non est facta pro omnibus illis, quibus annunciatur, tum cum horribili blasphemia affirmabitur, Deum anmunciare falsa & palam ludificari miseros homines. At hoc ab aterns Dei majestate alienissimum est. Ergo & illud falsum est.

RESP. Negatur connexi consequentia: nam annunciatio Evangelij de propitiatione per Christum facta pro totius mundi peccatis, ita sit ut Deus simul in Evangelio declaret, quid in omnibus hominibus probet ac requitat serio, non autem quid in singulis velit efficere: hoc enim arcanum & aeternum consilium, nonnisi per ejus in hominibus effectum, hoc est, per veram fidem qua propitiatio per Christum facta apprehenditur & per veram conversionem in singulis manifestatur. Jam si Deus propitiationem per mortem Christi, ita cura ret annunciari, ut simul promitteret, se in omnibus quibus illa an nunciatur effecturum fidem in Christum & conversionem, nec tamen id postea praestaret: tum sequeretur, Deum annunciare falsa & palam Iudificari miseros homines

SECUNDUM ipsorum argumentum est: Si impii in novissimo die hac ipsa de causa damnabuntur in aeternum, quia beneficia mortis Christi in Evangelio oblata, fide non sunt amplexi; certe si ea benesicia ipsis non essent acquisita, tum damnarentur ideo, quia noluissent credere mendacio, id est, quia noluissent statuere, Christum pro ipsis esse mortuum: si mendacium est, quod Christus mortuus sit pro damnatis. Quomodo vero non hac ratione periclitaretur justitia aterne judicis, si damnaret impios ob hoc ipsum, quod mendacium pro veritate amplecti recusassent?

RESPON. Sophisma hoc est intricatum & male consarcinatum & ἀσθλλογισον: ac recte fecissent adversarij, si ipsi Syllogistice proposuissent. Perinde vero agunt, ac si articulus de morte Christi esset unicus, vel saltem primus sidei salvificae articulus & qui vel solus creditus homines omnes servaret. Atqui & multo plures & priores sunt fidei articuli, quorum si quis vel unicum non crediderit, suffecerit ad ipsum incredulitatis damnandum: veluti quod Judaei noluerunt crodere, JESUM Nacarenum esse CHRISTUM illum, Filium illum Dei, dicit ad eos Jesus Johan. 8. v. 24. Nisi credideritis me eum esse, moriemini in peccatis vestris. Et ne omnes qui antecedunt recenseam, nonne fidei articulus est, Deum nos elegisse in Christo ante jactum mundi fundamentum? Et quis feret inde sic argumentantem: Si damnandi, non essent electi in Christo ad vitam aeternam ante jactum, mundi fundamentum, tum damnarentur ideo, quia noluissent credere mendacio, id est: quia noluissent statuere, se esse electos in Christ. ante jactum mundi fundamentum: si mendacium est, quod damnandi, non sint in Christo electi ad vitam aeternam, &c? Similia mult concludi possent, si ista antagonistarum argumentatio vera esset. Tumannon Christus ipse prius est suscipiendus fide, quam mortis ejus be¬

nos quotquot baptizati sumus in Christum Jesum, nimirum non tanneficia? Imo id plane necessarium est: nam beneficia mortis Christnon possunt percipi, nisi Christo prius fide percepto, sicut dicitur Johan. 1. v. 12. Quotquot eum exceperunt, dedit eis hoc jus ut filij Dei sint facti, nempe ijs qui credunt in nomen ejus. Quid quod Pelagiam crediderunt & docuerunt Christum pro universis & singulis hominibus passum & mortuum esse; ac proinde etiam pro ipsis: sed num propterea ipsi inter vere credentes sunt referendi:

Adhaec secundum istud argumentum evertit primum. primo asseritur, impios qui damnabuntur esse participes fructus passionis & mortis Christi: at in secundo dicitur eos ideo damnatum iriquia beneficia mortis Christi in Evangelio oblata, fide non sint amplexi. Quomodo quaeso participes sunt fructuum passionis & mortis Christi qui beneficia passionis & mortis Christi fidenoluerunt amplecti? Concilient ista, si possunt

Tertium argumentum ipsorum est: Pronunciat Christus aliquo ties, se venisse ad servandum id quod perierat. Matth. 18. Luc. 15. Perierunt autem in Adamo omnes homines. Venit ergo Christus. servare univer sos homines.

RESPON. Ut argumentum hoc ad leges Syllogisticas revocetur, sic formandum erit.

Qui venit servare universos homines, etiam pro universis est passus & mortuus:

At Christus venit servare universos homines: Ergo & pro universis est passus & mortuus. Sed sive adversariorum, sive ista forma retineatur, peccatur ab illis ignoratione elenchi: nam conclusio argumentationis ipsorum nobis non contradicit. Nam nos quoque ingenue confitemur, Christum pro universis esse passum & mortuum, ut qui probe sciamus, quod Paulus dicat Roman. 8. vers. 32. Proprio Filio non pepercit, sed pro nobis omnibus tradidit eum, & 2. Corinth. 5. vers. 15. Vt qui hoc statue rimus, si unus pro omnibus mortuus fuit, nempe istos omnes fuisse mortuos, & illum pro omnibus mortuum esse, ut qui vivunt, posthanon sibi vivant, sed ei qui pro ipsis mortuus & suscitatus est. Et I. Timoth. 2. v. 6. Sese ipse dedit redemtionis pretium pro omnibus. Hebr 2. v. 9. Paulisper fuit inferior Angelis factus, propter mortis perpessionem: ut beneficio Dei pro omnibus mortem gustaret. I. Joha. 2. v. 2. Ipse est propitiatio pro peccatis nostris: nec pro nostris solum, sed etiam pro totius mundi peccatis

Quum Scriptura manifeste dicat ista, non dubitamus confiter Christum pro universis hominibus esse passum & mortuum, eo sensu quo id Scriptura docet & Orthodoxa Ecclesia semper credidit. Proinde ad evitandam elenchi ignorationem debebant adversaris absque ambiguitate contradicere, nempe Christum pro universis & singulis hominibus nullo penitus excepto esse passum & mortuum quoad efficaciam.

Secundo & enunciatio ista: Christus venit servare universos homines: ambigua est. Nam si eam accipiant hoc sensu, Christum venis. se servare non tantum illos electos & veros Israelitas qui ex Israel orti erant, sed etiam alios omnes ex omnibus gentibus & populis; tum vera quidem est, sed plus ex ea colligunt adversarii quam liceat. Sin autem eam intelligant, quemadmodum intelligunt hoc sensu, Christum venisse servare universos & singulos homines nullo excepto, tum falsa est, quia cum Scriptura Sacra pugnat. Angelus enim Matth. 1. vers. 21. sic ait: Ipse liberabit populum suum ex peccatis ipsorum.

iam non omnes omnino homines sunt populus Christi. Servator. ipse ait Matth. 9. vers. 13. Non veni vocatum justos (quales se opinabantur Pharisaei esse) sed peccatores ad resipiscentiam. Johan. 17. v. 9. Non pro mundo rogo, sed pro ijs quos dedisti mihi, quia tui sunt. vers. II. Pater Sancte, serva eos per nomen tuum quos dedisti mihi, ut sint. unum prout & nos: vers. 24. Pater. quos dedisti mihi, velim ut ubum ego & illi sint mecum, ut conspiciant gloriam illam meam quam dedisti mihi. Sic Paulus ait I. Timoth. 1. vers. 15. Certus est hic sermo & dignus qui modis omnibus recipiatur: Christum Iesum venisse in mundum, ut peccatores servaret. At quales peccatores, omnes nepromiscue, sive credant & resipiscant, sive non? an potius solos credentes & resipiscentes.

Nihil dicam de absurdis inde promanantibus: Nam si Christus venit servare universos & singulos homines nemine excepto, & tamen non servantur penitus omnes, sed soli credentes in Jesum Christum & resipiscentes: tum Christus fine adventus & propositi sui fuecit frustratus; tum Christi mors non fuerit satis valida & efficax ad servandum omnino omnes; tum Christi sacrificium non acceptaverit Pater per omnia: tum preces ejus non pro omnibus Pater exaudiverit; nam quos Christus venit servare, pro iis & apud Patrem in tercessit; & si quae sunt alia. Ruit igitur & hoc tertium argumentum.

Quartum ipsorum argumentum est: Asserit Paulus Rom. 6. v. 3. Quicunque baptixati sunt, esse in mortem Christi baptizatos. At multi qui baptizati sunt deficiunt rursum & damnantur. Ergo mult qui deficiunt & damnantur, fuerant olim in baptismo in mortem A

mortem illam pro ipsis Christus non sustinuisset.

RESP. Solenne nostris est antagonistis peccare ignoratione elenchi: nam & istius argumentationis conclusio non contradicihesi nostrae quam oppugnant. Concludendum illis erat, pro universis & singulis hominibus nemine excluso, Christum esse mortuum quoad efficaciam: at hoc in isto argumento non concluditur, sed istud duntaxat: Quicunque in mortem Christi sunt baptizati, pro iis Christum esse mortuum. At hoc non quaeritur?

Deinde quod Paulus dicit, nos quotquot baptizati sumus in Christum Iesum, in mortem ejus esse baptizatos, hoc sensu accipiedum est, I tum corporali aqua manum ministri, sed etiam sanguine & spiritu Christi ab ipso Christo, in mortem ejus esse baptizatos, id est, participes fieri fructuum seu effectuum mortis ejus, nempe justificationis, reg rum ad vitam aeternanm.

Sed si quis hoc corporeum & quod oculis carnis adspicitur aquaetantum accepit lavacrum, absque interno baptismo, is licet mortis Christi sacramentum suscepit, gratiam tamen ejus & virtutem non accepit: ut Simon Magus Actorum 8. & alii apostatae atque hypo6.

Quintum Argumentum ipsorum tale est: Quicunque tenentur credere Christum pro ipsis mortuum esse, proipse est mortuus: At reprobi etiam tenentur credere CHRISTUM pro ipsis mortuum esse.

Ergo pro reprobis etiam Christus est mortuus. RESPON. Primo concedo conclusionem recte intellectam: Proreprobis etiam Christus est mortuus, nimirum quoad sufficientiam J reprobis, imo pro centies mille mundis, si omnes crederent; tantae est 6 pro solis electis ad vitam aeternam, qui soli vere credunt. Ideo & major propositio est distinguenda & restringenda. Quicunque tenentur 6 nimirum quoad sufficientiam: & si vere credant in Christum, etiam quoad efficaciam. Nam Evangelium includit conditionem fidei, & docet beneficia Christi salvifica, quoad efficaciam percinere ad soloI

Proinde non pro omnibus quicunque tenentur credere, sed pro iis qui vere credunt vel credituri sunt, mortuus est Christus quo ad efficaciam. Deinde quod ad minorem attinet, eam negimus. Nam nullus homo ante conversionem ad Christum, potest sine aperta Dei contumelia statuere, sit ne electus an reprobus, sit ne Christus pro ipso quoad efficaciam mortuus an non: sed omnibus severissime conversio praecipitur a Deo, coelitus clamante ad totum genus humanum: Hunc Audite. Nec frustra dictum est a Christo Mar. 1. v. 1 5. Resipiscite & credite Evangelio. Unde si qui Jesum Christum non audiunt, ac non convertuntur ad ipsum; quomodo tenebuntur credere. Christum pro ipsis mortuum esse quoad efficaciam? Nonne hoc perinde esset, ac teneri aliquem credere, se haeredem Dei esse, qui haere ejus non sit.

Quicunque autem verae fidei & conversionis sensum in cordibus. suis deprehendunt, illi statuere & credere debent ex Dei mandato 6 6 Christi partam & in aeternum conservandam. At reprobi non convertuntur ad Christum, nec credunt in eum: quia non volunt, nec possunt resipiscere & credere, neque unquam convertuntur & cred conversione, sed peccata eorum punietis incredulitate perpetua. Proit mortuus quoad efficaciam, sed manet super eos ira Dei; etiam condemnati sunt, quia non credunt in nomen unigeniti Filii Dei, Johan. 3 tro non conversus, Simon Magus, Elymas Magus, Hymenaens, Phii t. non crediderunt, non conversi sunt ad eum: & Christus pro illis quo- 3 Christum etiam pro reprobis mortuum esse quoad efficaciam: simiis illi, Corpus Christi etiam a reprobis manducari: ac proinde corrigendus deinceps erit articulus, Credo communionem sanctorum. Deinde non magis verum est, Christun pro reprobis mortuum quo ad efficaciam, si in Christum teneantur illi credere, quam ipsos in Christo esse electos ad vitam aeternam ante jactum mundi rundanentum, ipsos secundum propositum electionis vocatos, ipros justificatos, ipsos glorificaros, ipsos esse vera Ecclesiae membra, hobere remissionem peccatorum, haeredes esse vitae aeternae, habituros resurrectionem carnis ad vitam aeternam; quum haec non minus fides in Christum respiciat, atque eius mortem

Restrictio igitur propositionis ad solos vere credentes, est necessaria: quae si non adinittatur, sed simpliciter propositio major accipiatur, multa falsa atque absurda concludentur: Exempli gratia: Qui N s certo habituros vitam aeternam, illi sunt electi ad vitam aeternam. illi habent remissionem peccatorum, illi certo habituri sunt vitam eternam: At universi & singuli homines tenentur ista credere, etia reprobati a Deo: Ergo universi & singuli homines etiam reprobati, sunt, electi ad vita aeternahabent propter Chrisui remistionem peccatorum. Scriptura adimplerentur, atque isthine opinionem collegerunt, cos necesse est, nisi propositionem majorem restrinxeris ad solos vero credentes.

INSTANT: Qui propterea damnabuntur quod non credunt, Christum pro ipsis mortuum esse, injuste incredulitatis damnarentur, se non esset pro ipsis Christus mortuus. Nemo enim juste damnatur, si non credat; id quod est falsum.

RESP. Propositio haec simpliciter accepta est falsa. Nam fidei caput nec unicum nec primum est mors Christi: sed alia & priora capita sunt, ex quibus si vel unum quis non crediderit, incredulitatis merito damnatur: ut esse Deum: esse providentiam divinam: Deum; esse unum essentia, trinum personis, Patrem, Filium & Spiritum Sanctum, Deum esse omnipotentem, omniscium, aeternum, &c. nos esse. electos in Christo ante jactum mundi fundamentum: Christum esse. unum per cujus solius meritum servari oporteat, quicunque servar cupiunt: cumque esse aeternum Dei Filium, qui determinato tempore homo & Abrahami Davidisque Filius factus est: eum esse Jesum Nazarenum Mariae Virginis Filium: illum non esse merum hominem, sed etiam verum natura Deum in unitate personae: esse unius ejusdem essentiae cum Patre, ejusdem potentiae, dignitatis, &c. esse verum hominem, non phantasma: esse perfectum hominem, corporet anima rationali constantem: manere verum hominem in aeternum. assumsisse & retinere verum corpus humanum proprietatibus humanis praeditum, loco citcumscriptum, visibile, palpabile & alia plura, quaelomnia antecedunt caput de morte Christi, ita qut siuis enumeratorum capitum vel unum non credat, merito incredulitatis poenas luat.

Quod si propositio restringatur & distinguatur, tum vera est; sed causam antagonistarum non juvat. Qui propterea damnabuntur quod non credunt, Christum pro ipsis mortuum esse, injuste incredulitatis damnarentur, si non esset pro ipsis Christus mortuus, nimirum ne quidem quoad sufficientiam, Jam vero illi qui damnam tur, non credunt Christum pro ipsis mortuum esse, neque quoad efficaciam, neque quoad sufficientiam: quia revera in Christum non credunt, sed sunt & manent increduli. Restat igitur, Christum pro reprobis hominibus quoad efficaciam non esse mortuum, sed pro solis electis ad vitam aeternam.

Haec de subiectis passionis & mortis Christi: sequuntur

adiuncta eiusdem. Adjuncta passionis & mortis Christi multa sunt, veluti necessita. & contingentia, veritas, tempus ejus, miserabilitas, Christi dicta & facta memorabilia, & quae mortem Christi illico consequuta ante ejus sepulturam, & glorificatio Christi ejus mortem consequuta. I. Passio & mors Christi necessaria fuit: nam Scriptura Sacra id testatur, Luc. 24. vers. 7. Oportet Filium hominis tradi in manus hoc minum peccatorum, & crucifigi: Et ver. 26. Nonne haec oportuit pati. Christum, & introire in gloriam suam: Et ver. 44. Hi sunt sermones quos loquutus sum vobis quum adhuc essem vobiscum, oportere impleri omnia quae scripta sunt in Lege Mosis, & Prophetis & Psalmis de me. Matth. 26. vers. 54. ait Dominus ad Petrum. Quomodo ergo implerentur Scripturae, quae dicunt, sic oportere fieri? Johan. 3. vers. 14. Sicut Moses extulit serpentem in deserto, ita extolli oportet Filium hominis

Necessaria autem fuit tum aeterno decreto & praescientia Dei, tum praedictione divina per oracula Prophetica & figuras Veteris Testamenti, tum eventu, tum fine. Quicquid enim a Deo ab aeterno decrelum & praescitum est, per Prophetas praedictum, & per figuras Veteris Testamenti adumbratum, & eventu comprobatum fineque requisitum; id necessarium est. Nam decretum & praescientia Dei falle non potest: & Scriptura solvi non potest, ut legitur Johan. 10. vers. 35. & verbum excidere non potest, Rom. 9. vers. 6. Deus mentiri non potest, Tit. 1. vers. 2. non potest cadere in terram ullum verbum, quod Deus loquutus est: & quicquid exsistit qua exsistit, necessarium est,

Jam passio & mors a Deo decreta & praescita fuit, ideoque necessaria, sicut Petrus Apostolus ait Actor. 2. vers. 23. Christum definite illo consilio & praecognitione Dei deditum, & cruci affixum interemtumqu. Similiter Actor. 4. vers. 27, 28. dicunt fideles, quod hoster Christi fecerint, quaecunque manus & consilium Dei prius definierat ut fierent. Quapropter etiam passionis & mortis poculum auferrierat αδυνατον, impossibile, ut Dominus ipse ait Matth. 26. vers. 42. Pater mi, si non potest hoc poculum abire a me, quin bibam ipsum, fiat. voluntas tuaEadem praedicta fuit per Prophetas & typos, ideoque necessaria sicut Dominus ait Luc. 2. vers. 46. Ita scriptum est, & ita oportuit Christum pati. Huc faciunt etiam testimonia paulo ante allegata.

Etsi autem passio & mors Christi necessaria fuerit ob praefinitionem & praescientiam, & ob praedictionem divinam, ac proinde Christum pati & mori oportuit; non tamen culpa Satanae & instrumentorum ejus, per quae passionem & mortem illam procuravit, excusari potest, sicut Dominus ipse docet, quum ait Luc. 22. 22. Filius quidem hominis, prout definitum est, abit: verumtamen vae homini illiper quem proditur. Et Matt. 26. 24. Filius quidem hominis abit, sic ut scriptum est de eo: vae autem homini illi per quem Filius hominis: proditur: bonum erat homini illi, si natus non fuisset.

Dignus est locus ATHANASII, qui exstat tractatu in Passic nem & crucem Domini, tomo primo, pagina centesima octogesi ma septima & sequente, qui huc adscribatur: Multi certe qui incidunt in Evangelia, audiuntque illam vocem ut implerentur Scripturae, arbitrati sunt, nulla alia de causa illa facta esse, quam ut. certo habituri sunt vitam aeternam. Ista tam falsas tam absurda sequi A

qui ista egerunt, extra culpam esse, atque adeo laude dignos, quod non ut delinquentes, sed ut obsequentes Scripturis ista facerent: alioquiProphetarum sermones non veros fuisse futuros, nisi acta ista subsequuta fuissent: praecipue autem ista excerpserunt ex verbis Iohanni. in enarratione incredulitatis Iudaeorum, ubi inquit, secundum Pro phetiam Iesaiae; quum tot signa coram eis fecisset, non crediderunt. ut sermo Iesaiae quem dixit, impleretur, Domine, quis credidit auditioni nostrae, & brachium Domini cui revelatum est? Si enim ideo usermo Iesaiae, quem dixit, adimpleretur, non crediderunt Iudaei, non psi sibi ejus incredulitatis autores sant, sed is qui ea dixit futura; unde evenit, ut & opere impleretur. Aufer enim, inquiunt, sermonem Prophetae, & omnino futurum est, ut illi credant. Caeterum haec atque hujusmodi opinatio multum a veritate destituitur. Non enim Propheta istis autor est, neque Iudaei extra culpam istius incredulitatis consistunt, sed Propheta ea, quae ipsi facturi essent prospiciens futur ra esse denunciavit, illique postea idipsum opere exsequuti, verum esse sermonem Prophetae declavaverunt. Neque ut inservientes Propheticis,. verbis isti contra Christum ausi sunt, sed suo ipsimet studio, spote, uoletesque illa perpetraverunt, ut non Propheta istarum rerum autor sit. aut causa, sed ipsorum voluntas, quin potius ipsi in causa fuerunt, ut talia de ipsis Prophetae praedivinarent. Siquidem Prophetae proprium est futura prospicere & in eo non hallucinari: hominum autem proprium est agere quod velint. Et sicuti oculis, contuentes, in contuendo non fallimur, neque aliter videmus & aliter res agitur: sed ut agitur videmus, & ut videmus agitur: Ita quoque Propheta futura & praesentia cernebant, verum quae cernebant, oportebat fieri: & ea quae fiebant, non poterant non videre. Rursum ut ea quae nos nostris oculis cospicimus, necesse est omnino esse, quum ea quae sint. sub conspectum veniant: neque fieri potest ut aliter sint, quam a nobis videntur: ita quoque quae a Prophetis prospiciebantur, necessa rium erat ea esse: neque fieri poterat, ut aliter essent, quam ipsi praeviderant.

Nam si ea quae fiunt, non prospicerent, jam Prophetae non essent. In summa id pro certo haberi debet, Prophetas non solum legum esse. magistros, ut quae praecipiunt, fieri debeant: sed rerum quoque futur rarum indices esse. Siquidem non eo quod dicunt, ideo quid sit: sed quia id futurum est, ideo ab illis praedicitur: nec fieri potest ut Probhetae mentiantur, quum vere videant. Si enim res sub conditione. & in dubio haesitent, non pronunciassent Prophetae. Iudaei ergo sua voluntate inducti sunt, ut ea facerent, neque sancti per sua verba necessitatem addunt negotiis, ut cogantur ita fieri: sed quum praevideant studia eorum, uoluntatesque qui talia acturi sunt, rem, ut est futur ra, denunciant. Hactenus Athanasius

Praeterea passio & mors Christi necessaria est eventiu, qui necessarium & maxime illustre est aeterni decreti divini argumentum: quia nihil evenit, nilul fit, quod non decreverit aut efficere aut permittere Omnipotens Deus. Denique necessaria fuit necessitate finis, de qua alibi.

Sic ergo & passio & mors Christi necessaria fuit. Eandem tamen passio & mors Christi fuit contingens, si naturam Christi valentem & vegetam, ac voluntatem illius liberam potestatemque(non enim coactus passus & mortuus est, sed volens) consideres: deinde si causas secundas, nimirum Judam proditorem, Summos Pontifices, Sacerdores, primores populi Judaici, Pilatum & milites, spectes; quorum operandi principium fuit ipsorum voluntas. Eoque & consilio & exsequutione contingens fuit Christi perpessio. Nam ut aliud potuerunt Christi hostes statuere: sic statutum, mutata voluntate, minime exsequi, ut ante crebrius contigerat. Ita contingentia, id est, ordo inter causam & effectum mutabilem, cum necessitate eventus ex hypothesi decreti divini optime congruit: quia mediorum naturam non tollit, sed tuetur, eaque utitur & ordinat, tanta sapier tia & oportunitate, ut ex causis contingentibus, sine ulla coactione eventus destinatus necessario consequatur

Sic itaque, ait Augustinus, administrat Deus omnia quae creavit. ut etiam ipsa proprios exercere & agere motus sinat. Qua re neDeus peccati autor fit: nec voluntatis nativam libertatem, nec corsiliorum aut operum caeterorumque mediorum usum, decreti & prescientiae Dei necessitas subvertit, sed potius stabilit. Quod genera tim jam dictum, ad facta Judaeorum & Pilati Christum interficientium accommodari debet.

Haec de necessitate & contingentia passionis &

mortis Christ. II. Eadem passio & mors Christi fuit vera ac non putativa: quia & assumptio naturae humanae non in phantasia, sed in veritate fuit. Quocirca passus & mortuus est Christus non opinione & imaginatione,s sed vere: non sine dolore, sed cum dolore. Jam inde a temporibus Apostolorum non fuerunt haeretici, qui praedicarunt, Christum non κληθνς, sed δοκήσει κι φανασιαᾳ passum & mortuum esse. Hereseωs istius autorem Augustinus facit Gerdonem, eundem sequutus est Marcion, quem Polycarpus primogenitum Satanae appellavit; eandem amplexi sunt Manichaei

Eadem profecto sequitur etiam ex doctrina Ubiquitatiorum: nam si Christus corpore suo inde ab incarnatione ubique fuit; tum nequaquam vere passus & mortuus est, sed tantum imaginarie seu opinione

Refutat illam praedictio Paradisiaca: Nam quia Christo Semini: illi mulieris serpens illi antiquus calcaneum contriturus erat; Chri¬ stus igitur non opinione & imaginarie, sed vere passus & mortuus est. Adversus hunc errorem praemuniit Beatus Ignatius Trallianus epistola ad eos scripta, in qua inter alia praeclare ait, ἀληθε, κι α δοκησει εσταθρωθτηκγἀπιτανεν, λεπονπον καθιον κι επεγειον κι αγταχτενιων, hoc est. Vere & non opinione crucifixus & mortuus est, videntibus coele stibus & terrestribus & subterraneis. Sed plura contra haeresim ista in eadem epistolam paulo post subiicit. Eandem refutarunt Irenaeus, Tertulliauns in libris adversus Marcionem & alii Patres.

At non tantum Cerdoniani, Marcionitae & Manichaei in hac doctrinae parte erratunt: Verum fuerunt etiam Patres, pii alioquin & magni viri, qui etsi Marcionitarum & Manichaeorum errorem damnabant, & Christum vere humanum corpus habere docebant etsi etiam contra Apollinarem & Arianos affirmabant, Christum vere humanam animam habere atque mentem eoque veram & perfectam naturam humanam assumsisse: tamen asserere non dubita. runt, Christum multa accepisse vulnera, percussum, flagellatum, clavis cruci affixum fuisse, sanguine fudisse, mortuum esse anima a corpore separata; sed nullum unquam dolorem vere sensisse: & corpus qui lem habuisse ad patiendum, sed naturam non habuisse ad dolendum.

Sic enim loquitur Hilarius Pictavorum Episcopus, libro decimo de Trinitate pagina centesima nonagesimaseptima & sequentibus, Editionis Frobenianae Anni 1555. Et quidam Graecus scripsit, corpus Christi etiam ante mortem & resurrectionem fuisse ανι σιδε τον φυ¬ σικὃν αι αδα ολητον πατον, hoc est, incapacem naturalium & quae sit ne crimine sunt passionum. Moti sunt autem Patres ut hoc assererent eo, quod plenitudo Deitatis habitet in Christo corporaliter: item quia licet sumserit formam servi, non dimiserit tamen formam Dei Sed hunc manifestissimum errorem praedictio Paradisiaca refellit. Nam quia ille serpens antiquus calcaneum Seminis mulieris coneriturus erat, tum profecto Christus non sine dolore passus & mortuus est

Quao pertinet quod Jesa. dicit cap. 53. Christum doloribus esse affectum, lolores nostros batulasse, dolore affectum propter defectiones nostras. Deinde si paisio & mors Christi sine doloris sensu fuissent, Christus poenam loco nostro non sustinuisset. Nam qui dolorem nullum sentit aut corpore aut animo, is neque intelligit se puniti neque omnino poenam patitur, nisi admodum improprie. Quintelligit, se esse in poena, non potest non dolere: si se paniri nescit, non ea poena putanda est. Certe nihil gravius atque acerbius cogitari potest, quam a Deo desertum esse: atqui de sui desertione Christus magno clamore querebatur. Passio igitur & mors ejus sine sensu dolo ris animi & corporis non fuit. Qud vero ad verba attinet Pauli dicencis, quod plenitu. lo Deitatis habitet in Christo corporaliter, ex iit nequaquam sequitur Christum absque dolore passum & mortuum: nam sensus eorum est quod plenitudo Deitatis in Christi corpore, tanquam in proprio templo habitet, quod ideo assumsit, ut in eo pati& mori posset. Verbo quiescento & vim suam ad repellendam mortem & passionem non exserente. Similiter forma Dei non impedivit obedientium formae servi in exsolvenda loco nostro poena.

USUS. Si Christus non opinione, sed vere; nec sine dolore, sed cum ineffabili animae & corporis dolore passus & mortuus est: tum sequitur ipsum vere & plene poenam quae a nobis ferenda erat, exsolvisse, & nos ab ea liberasse. Profecto nec vere, nec plane poenam loco nostro luisset, si dolorem sensisset nullum. Jam quia dolorem sensisse inenatrabilem magnitudine & multitudine certum est, est cur certo confidamus justiciae Dei sufficienter satisfactum, & fidemspeque nostra non opinione niti, nec vanam esse, sed certam:nos a cruciatibus infernalibus immunes esse: nostros dolores quos in morbis, vel persequue tionibus Christi causa ferimus, sanctificatos, minimeque nobis noxios esse, ac proinde patienter tolerandos

Haec de veritate passionis & mortis Christi: sequitur de

tempore ejus. III. Be tempore passionis & mortis Christi quaeritur generali ter & specialiter: Si generaliter de eo quaeratur, respondemus dupliciter.

Primo enim passus & mortuus est Christus tepore divinitus praefinito ab eterno, sic ut nec prius, nec serius pati & mori potuerit, quam nora ab aeterno praestituta venisset, ideo dicitur, Johan. 7. vers 30. Studebant eum prehendere: sed nemo injecit in eum manum, quia nondum venerat hora. iisius. Et cap. 13. v. 1. Matth. 26. v. 45.

Secundo, Christus passus & mortuus est semel in consummatione seculorum, ut Apostolus Paulus docet Hebr. 9. v. 26, 27, 28. nimirum ante finem septuaginta septimanarum decisarum super politiam populi Judaici & super civitatem Jerosolymorum, Daniel. 9. v. 26.

Sed quaestionem movere aliquis posset: Quomodo vere dicatus Christus passus & mortuus in fine seculorum, cum Apocal. 13. vers. 8 legatur, Agnum illum Dei mactatum a jacto mundi fundamento:

RESPON. Ista minime pugnant, quum diverso dicantur respe ctu. Est enim Christus actu ipso passus & mortuus in fine seculorum. & idem tamen mactatus a jacto mudi fundamento multiplici ratione

Primo quoad notitiam, consilium & praedestinationem Dei, cuproprie loquendo nihil futurum est, sed omnia praesentia.

Secundo quoad sponsionem in Paradiso statim a lapsu primorum nostrorum parentum factam ab aeterno Filio Dei, quum diceret, Semen mulieris contriturum caput serpentis, serpentem autem contriturum ei calcaneum, Genes. 3. vers. 15. His enim verbis spopondit & promisit Filius Dei, se satisfacturum justitiae Dei pro humano gene re & pro eo passurum mortem quam serpens ille antiquus procuraturus erat per Judaeos. Sponsionem autem illam ita acceptavit Pater. coelestis ac si jam opere ipso impleta fuisset. Tertio mactatus est Agnus ille Dei a jacto mundi fund imento quoad vim atque efficaciam perpetuam serificii Christi, quae coepita mundi exordio statim cum sponsione a Filio Dei facta, quam Pater coelestis illico ratam habuit & efficacem esse voluit, non secus ac si jam completa fuisset, quoniam certo implenda erat. Neque tamet effectus tempore fuit prior sua causa. Omnis enim sponsio pro debitore aliquo facta, quam primum a creditore acceptata est, statuim efficax est, & hoc praestat, ut debitor e carcere liberetur, etiamsi illa longo demum tempore pust, de quo inter sponsorem & creditorem convenit, impleatur. Deinde principalis causa sanctificationis & redem tionis nostrae est voluntas Dei Patris acceptantis voluntatiam sponsionem Filii pro nobis, sicut legitur Hebr. 10. v. 9, 10. Tunc dixit. Qua uoluntate sanctificati sumus per oblationem corporis Iesu Chri diatorem constituit, qui nobis salutem acquireret

Quarto mactatus est Agnus ille Dei a jacto mundi fundamento, quoad sacrificia inde ab initio mactata, quibus Christi sacrificium adumbratum & significatum fuit. In agnis oblatis Deo ab Adamo, Abele & aliis fidelibus mactatus est Christus.

Quinto mactatus est in martyribus, veluti in Abele qui typus Chriuti fuit.

Sexto mactatus est a jacto mundi fundamento quo ad praedictio praedicebantur tam certo implendae fuerunt, ac si jam tum implete essent, ac revera pro impletis habebantur apud Deum, cujus praedistiones minime sunt fallaces & vana

Septimo mactatus est a jacto mudi fundamento, ratione fidei, quae est hypostasis eorum quae sperantur & ελεγχαν σραν &σινα ολς σ oδυον, Hebr. 11. ver. 1. Omnes enim vere fideles in se ab initio maa lisunt in perpetuum consecrati unica oblatione Christi, quim dii vera est illud quod facit ut exstent quae sperantur, & quod demonstrat quae non videntur. Sic Paulus ait Rom. 8. v. 24. Spe servati sumus, quum tamen perfectio salutis post hanc demum vitam sit futura¬

Octavo mactatus est Agnus ille Dei ajicto mundi fundamento, ratione peccati, jam inde ab exordio mundi commissi, & propter expiationem Christi, credentibus remissi. Omnia enim peccata electorum inde ab initio mundi commissa & usque ad sinem mundi com¬

nittenda, sunt expiata sanguine Christi, & propter eum credentibus Deo remissa. Hoc est quod docetur Rom. 3. v. 21, 22, 13. 24, 25, 26. Nunc vero absque Lege justitia Dei manifesta facta est, comprobata testimonio Legis ac Prophetarum: Iustitia, inquom, Dei per fidem Iesu Christi in omnes & super omnes qui credunt: non enim est distinctio. Dmnes enim peccaverunt & deficiuntur gloria Dei, ut qui justisicentur gratis, ejus gratia, per redemtionem factam in Iesu Christo. Quam praestituit Deus ut esset plaramentum per sidens in sanguine. psius, ad demonstratinem sugitiae suae, propter dissimulationem peccatorum quae antecesserunt, Deo illa tolerante. Ad demonstrationem justitiae suae praesenti tempore: ut sit ipse justus & justificans eum qui est ex fide Iesa.

Nono inactatus est a jacto mundi fundamento, ratione federis seutestamenti gratiae, quod statim in Paradiso factum est post lapsum primorum parentum & confirmatum obsignatumque sanguine Christ?

Decimo ratione federatorum Deo, qui inde ab initio mundi fuerunt. Omnes enim illi non aliter quam per sanguinem Christi sun redemti a morte aeterna.

Sic expedita est quaestio generalis de tempore passionis &

mortis Christi. Speciatim vero quaeritur de die passionis & mortis Christi, in que annum mundi inciderit, in quem annum aetatis Christi, in que diem septimanae, in quem diem meniis nobis non

In quem annum mundi, ite aetatis Christi inciderit passio & mors Christi, mitum est quam dissentiant inter se Chronologi tum veteres. um recentes: qua de re videatur de Emendatione Teimnporum libe extus Josephi Scaligeri, qui tradit passionem & mortem Christi incidisse in annum mundi conditi 3 982. aetatis vero Christi 35. Communior tamen senteatia est, eam incidisse in 34. aetatis Chriscannum

incidit denique passio & mors Christi in diem Veneris seu feriam sextam & Aprilis nostri diem septimam, quae eo anno cum die X1v. mensis Nisan concurrebat.

Judaei obiiciunt duo: unum, nunquam majores suos opus secisse in Solenni Paschatis, quare Jesum Nazarenum dieP aschatis crucifixum non fuisse. Item nunquam diem Paschatis feria sexta fuisse: ideo Christianos frustra dicere, Christum feria sexta solemni Pascnatis cracifixum.

RESP. Primo falluntur Judaei, quod credunt Christum a nobis dici crucifixum & mortuum solenni Paschatis: Non enim Xv. Nisat sed quartadecima crucisixus est, ut in eadem verus ille Agnus Dei mactaretur, in qua Agnus mysticus inmiolari solitus secumuum puae scriptum Legis Exod. 12. versic. 6. & eadem hora qua verus Agnus de cruce deponebatur, Judaei Agnum suum mactarunt, qui quidem tum ac deinceps inut liter mactatus est, cunt finem omni sacrificio Legis ea vespera fecisset. Deinde quartadecima Nisan non est ἀπρακιος ημιζα, sed ἔργασιμος. In ea enim opus faciebant at que etiamnum faciunt, quum a meride omnia pencitalia, omia abstrusa investigant, & nihil prorsus inscrutatum relinquunt ad fermentum omne exterminandum. Quod igitur fermentum tam superstitiosa & laboriosa investigatione affectantur, hoc evidentes ostendit, illam diem a functionibus operum non excipi. Tertio, Si Christus non ἐv. Nisan, sed X1v. passus & crucifixus est & quidem feria sexta: Ergo solenne Paschatis, hoc est, Xv. Nisan eo anno fuit Sabbathum, non feria sexta¬

Haec de tempore passionis & mortis Christi. Miserabilitas ejust dem passionis & mortis Christi tanta fuit, ut verbis nequeat exprimiQuis tam facundus, & tantam rerum verborumque copia instructus exsstet? quae oratio tantae affluentiae ubertate decurrens, ut illam passionem & mortem merito deploret, quam Sol aspicere non potuit, sed prae horrore obtenebratus est? Matth. 27. 45. quam mundus ipse & tota elementa luxerunt:.

Sequuntur iam Christi patientis dicta & facta quaedam

memorabilia. Eorum quaedam ante crucifixionem, quaedam in cruce sunt dicti & facta.

Inchoaturus enim magnum illum agonem ultimae passionis, primum discipulorum infirmitati consuluit, & aliis in tuto relictis, tretantum assumsit, Petrum & duos filios Zebedaei, suae angustiae testes futuros, & in locum proditioni destinatum ultro profectus est, eos secum vigilare jussit, postea ab illis progressus paululum, ardenter Patrem invocavit & precatus est: discipulos dormientes objurgavit: proditorem Judam graviter reprehendit, vocans ironice amicum, qui postis erat, & proditionis scelus ei exprobravit, dicens, quarsum adess non enim ignorabat causam adventus ipsius, sed perfidiam detestamdam obiiciebat & poenam denunciabat, q. d. cur advenisti ut osculo me proderes? o quam male tibi consuluisti Io in quantas miserias te conjecisti! Mox Petri Apostoli, gladio corporali dominum suum defendere conantis: & limites vocationis suae egredientis, & dictum Christi allegoricum de gladiis comparandis κγο το fηloν & proprie in telligentis intempestivum zelum coarguit, gladium in vaginam recondere jussit, justam poenam comminans omnibus iis qui sine vocatione gladium accipiunt, utpote quibus a Deo non est traditus, & qui proinde gladio propter vocationem utuntur. Nec enim comminatio ista ad Magistratum politicum extendenda, qui gladium tan quam Dei minister gestat, Rom. 13. Simul Christus asserit, quantur subsidium Angelorum a Patre obtinere posset si vellet: quod autem illud in praesenti periculo non peteret, causam esse, ut Scripturae depeccatorum nostrorum expiatione & nostri redemtione per passionem & mortem suam implerentur: idcirco adjecit, Annon bibam poculum quod dedit mihi Pater Johan. 18. ver. 11. ad patientiam se animans cogitatione voluntatis & providentiae paternae. Sic commendavit Sacras Scripturas & finem earum indicavit

Coram Concilio Sacerdotum parce causam suam defendit, non ut morti se subduceret, sed ut ipsum innocentem damnati constaret, exemplum praebens prudentiae singularis & fortitudinis invictissime quam coram hostibus Dei opus est. Coram Concilio Sacerdotum & coram Pilato asseveravit, se esse Christum illum ac Regem Patribus promissum, ne praetextu ignorationis culpam incredulitatis suae excusare in extremo die possent: & ut nos exemplo suo doceret, animoSe & constanter veritatem esse profitendam, si de ea interrogemur sive coram Concilio, sive coram judice politico.

Coram Pilato regnum suum spirituale & non mundanum esse, se que Regem esse professus est, qui ad hoc genitus sit & ad hoc veneri in mundum ut daret testimonium veritati: & quisquis est ex veritater eum audire vocem Christi

Quum damnatus ad supplicium crucis duceretur & mulieres quaedam plangerent & lamentarentur eum, conversus ad eas dixit, ut legitur Luc. 23. v. 20. & sequentibus: Filiae Hierusalem, ne flete de me, verum de vobisipsis flete, & de liberis vestris: Nam ecce venient dies. uibus dicent, Beatae steriles, & uteri qui non genuerunt, & ubera quae non lactaverunt. Tum incipient dicere montibus, Cadite in nos: & collibus, Operite nos. Nam si in virente ligno ista faciunt, in aridi quid fiet? Quibus verbis primo monuit, non esse miseros qui patiuntur injuriam, sed qui faciunt eam: & cum sint nocentes ipsi, injuria afficiunt innocentes. Deinde praedixit horribilem interitum impiorum in devastatione urbis Jerosolymorum & in novissimo judicio futurum Allegoricum est quod Dominus ait: Si in viridi ligno ista faciunt, in arido quid fiet? q. d. Si lignum viride comburiutr, multo minus parcetur arido: & si virens lignum consumitur, multo facilius aridum; Si designant ista in me fructifero & perpetuo virente & cujus vita aeterna est propter divinam naturam; quid fiet in vobis infructuosis & omnis justitiae vivificae expertibus? Sic Ezech. 20. v. 47. vel cap. 21. v.. ut distinxit Fr Junius per viridem arborem justi, per siccam improbi intelliguntur. Eundem fere sensum habet, quod legitur 1. Petr. v. 17. Tempus est ut incipiat judicium a domo Dei, quod si primum incipit a nobis, quis erit finis eorum qui non assentiuntur Evangelio Dei: Et si justus vix servatur, impius & peccator ubi comparebit

In Cruce septem memorabilia apophthegmata pronunciavit. Primo enim cum affigeretur cruci crudelissime perforatis manibus & pedibus ipsius sanctissimis dicebat; Pater remitte hoc ipsis, nesciunt. nim quid faciant, Lucae 23. vers. 34. Non oravit pro reprobis, qui bus sciebat certum exitium paratum, quod & David denunciavera Psalm. 69. vers. 23. & pro quibus se non orare ante passionem testatus erat, Johan. 17. vers. 9. Sed oravit communiter pro iis qui tuno hostes ejus erant sive ex Judaeis, sive ex militibus Gentilibus ex ignorantia peccantibus, qui postea conversi fuere, quia Christus non frustra pro illis oravit, ostendens se & victimam, & Pontificem esse. Deinde latroni una crucifixo & converso & peccata sua agnosceriorantique Domine memento mei quum veneris in regnum tuum, atque sic confessionem ore edenti, quod crederet corde, Jesum esse Regenm illum Messiam cujus regnum coeleste est spirituale, & potestatem habere intromittendi electos Dei resipiscentes in regnum coelorum, etiamsi Pontifices summi & alii sacerdotes & primores Judaeorum eum reiecissent & pro Rege Messia agnoscere noluissent; respondit Amen, dico tibi, hodie mecum eris in Paradiso, Lucae 23. vers. 42. 43. Ut hoc argumentum est Deitatis Christi, quod ipsum in summaignominia constitutum & in cruce pendentem latro conversus coluit & invocavit, quem tum Summi Pontifices & clerici Jerosolymitani, qui titulum Ecclesiae Dei sibi arrogabat, blasphemabant, quemque multi hodie sedentem in coelis ad dextram Patris vel blasphe mant vel negligenter colunt: ita etiam responsum Domini Jesu documentum fuit Deitatis & potestatis Christi.

Nam certo promittere & dare regnum coelorum, non est puri puti hominis, sed Dei, sed Christi Mediatoris inter Deum & electos. Quin etiam plus tribuit Christus latroni converso, quam petebat. Petebat ut Dominus esset memor ejus in regno suo, Dominus autem promisit quod esset eo die futurus cum eo quod animam attinet in Paradiso, id est, in regno coelesti, in coelo beatorum cujus typus aliquis & symbolum fuit Paradisus, hortus ille amoenus, in quo Adamus in statu integritatis fuerat collocatus. Sicut Jesus oratione prohostibus & interfectoribus suis declaravit se esse Pontificem Sum mum: ita oratione ad latronem conversum demonstravit se esse Regem illum aeternum.

Deinde eadem oratione declaravit Christus se esse secundum Adamum cujus typus fuisset primus Adamus. Sicut enim cum primoAdamo ejecti sunt e terrestri Paradiso omnes ejus posteri carnalite ex ipso propagandi & in ipso a Deo aversi: ita cum secundo Adam ingressi sunt & ingrediuntur in coelestem Paradisum omnes spiritua. liter per Christi Spiritum regeniti & ad Deum conversi. Praeterea refutavit Christus responso latroni dato errores eorum, qui anima post mortem dormire aut etiam interire putant, qui animas in purgatorium ignem e corporibus migrare fingunt, qui Christi animam a corpore separatam ad inferos descendisse statuunt, qui animas vere fidelium ante Christi adscensionem in coelum fuisse in coelo negant qui baptismum externum aquae ad salutem aeternam praecise necessa. rium esse contendunt

Ad haec tam benignum Christi responsum latroni converso daum ad conversionem seu resipiscentiam nos invitat. Quicunque expetit esse cum Christo post hanc vitam in Paradiso, convertatur ac Christum eumque invocet ex vera fide, confessionemque peccatorum suorum & fidei suae in Christum etiam inter corporis tormentaedat, gloriam Christi asserat & blasphemantes Christum redarguat, totum denique se Christo tradat.

Tertio stabant juxta crucem Jesu, mater ejus & soror matris ejus Maria Cleopae uxor & Maria Magdalene: Quumque vidisset Jesus matrem ac discipulum abstantem quem diligebat, dixit matri suae Mulier, ecce Filius tuus. Deinde dixit discipulo, Ecce mater tua, Joh. 19. vers. 25, 26. Sic Christus tum in prioris, tum in posterioris tabulae Decalogi observatione perfectum est omnis justitiae exemplar. Nam φιλοσοργιαν erga matrem suam declaravit, etiam in cruce pendens & morti vicinus, dum matrem supplicii ipsius spectatricem, cujus animam tum vere trajecerat gladius, (juxta praedictionem Simeonis Lucae 2. vers. 35.) cujus pium pectus gladius acutissimorum dolorum tutransverberabat, consolatus est, eam Johanne intimo suo discipulo commendando, & Johanni mandando ut illius instar matris curam gereret. Matrem suam Dominus appellans mulierem, declaravit si S esse non tantum hominem, sed etiam verum Deum. Non enim pecontemtum mulierem dixit & non matrem, sed ut innueret, se aliquid aliud & majus etiam esse quam filium Mariae, qui esse credebat, ur: sicut & aquam in vinum miraculo & divina virtute conversurus, non matrem, sed mulierem nominarat, ut indicaret, matri infirmita; tis minime licere Deo virtutum horum divina opera faciendi praescribere.

Debuit ergo agnosci a matre moriturus, de qua fuerat mortaliter natus. Curam autem matris gerens, ex qua fuerat factus homo & commendans eam discipulo affectu humano, ostendit se esse sum mum Doctorem fidelibus datum a Patre. Docuit enim filios, quo- modo honorare debeant matres: docuit discipulos, quomodo grati esse debeant in praeceptores & doctores suos. Ut enim Christus moriturus, matri de altero pro se quodammodo filio providit, ad cuius curam, quicquid matri esset necessarium, pertineret: ita exemplo omnes pios filios instruxit, ut ab illis cura parentibus impendatur. Et ut discipulo suo Johanni matrem ita commendavit, ut illam pro matre haberet: ita omnes gratos discipulos instruxit, ut non tantum prereptoribus suis, sed etiam illorum parentibus officia necessaria praestarent. Ita lignum cui erant affixa membra Christi morientis, etam Cathedra fuit Magistri docentis.

Quarto circiter hora nonam exclamavit Jesus voce magna, dices Eli, Eli lamasabathani? Deus mi Deus mi, cur deseruisti me? Mat. 27. 16. fuit querela sentientis non tam summos corporis cruciatus, quos & latrones sentiebant, quam internos animae horrores irae Dei abalienati a peccatoribus, ita tamen ut non succumberet, sed in illis ipsis angoribus in Deo, tanquam Deo suo confideret.

Quinto quum sciret Jesus, omnia iam esse peracta, ut consumma retur Scriptura, dixit, Sitio, Johan. 19. vers. 28. Multis & variis doloribus exsiccatum Christi corpus, siti torquebatur. Multum enim possunt dolores ad commovendam sitim. Innatum enim calorem exagitantes, vel quod in profunditate humidum est consumunt, & igneis ardoribus dolentis viscera urunt. Sicut igitur caeteras passio¬ nes, sic hanc etiam sponte Christus perpessus est: Unde sitire se dixit: fine autem eo dixit, ut consummaretur quod Scriptura praedixerat, Et in siti mea potaverunt me aceto, Psalm. 69.

Sexto quum illi qui Jesum cruci affixerant implevissent spongiam ceto & hyssopo circundatam admovissent ori ejus, & Jesus acetum, uccepisset, dixit: Consummatum est, Johan. 19. vers. 30. Haec Christvox memoratu inprimis digna est, quae docet, morte Christi redem tionis pretium totum absolutum, eamque colophonem esse obedientiae Christi, cujus imputatione justificamur. Quicquid ergo ad salutem nostram aeternam necessarium est, in solo Christo & non alibi B quaerendum, in solo Christo & non alibi reperitur: in solo, inquam, Christo redemtionis pretium persolvente INCRUCE, non autem in nobis bona opera efficiente

Quapropter refutat haec Christi vox Pharisaeos salutem quaerentes in legalibus ceremoniis, quas Christus in morte sua complevitatque abrogavit: confutat Papistas salutem in bonis suis operibus, in Missis & aliis humanis figmentis collocantes.

Septimo quum ad extremum clamasset voce magna Jesus, ait; Pater, in manus tuas depono spiritum meum, Luc. 23. 46. Clamavit voce magna, ut ostenderet se nequaquam infirmitate victum mori, ut alii homines qui ex morbis vel suppliciis moriuntur, sed animam ultro ponere, quae naturaliter adhuc unita corpori manere potuisset. Ostendit igitur se animam suam ponere, quia potuit ponere, quum voluit. Quis ita dormit quando voluerit, sicut Jesus mortuus est, quado voluit? Herodes rex non est mortuus quando voluit, nec Adrianus Imperator, etiamsi mori identidem exoptarent. At Christus & posuit animam, quando voluit. Quanta igitur speranda vel timenda potestas est judicantis, quum apparuerit tanta morientis:

Caeterum clamavit, Pater, in manus tuas depono spiritum meum ut testaretur, quamvis duriter concussus esset violentis tentationibus, suam tamen in Patrem fiduciam minime fuisse concussam, sed invictam stetisse: unde colligitur, mortem non fuisse indicium supe rati Christi, sed contra potius superantis iram Dei & mortem aeternam.

Deindo etiam testari voluit, se in sua anima nostras animas in Patris manus deponere, ut intrepide ex hac vita migrare possimus & debeamus, ut qui sciamus, fidissimum animarum nostrarum custodem esse Deum Patrem. Animae nostrae peculium sunt Christi quod sanguine suo acquisivit, quodque depositum est in manus Patris, ex quibus ne a potestatibus quidem infernalibus rapi poterit. Praeterea refutavit haec ultima vox Christi, errorem illorum, qui statuunt, animam Christi a corpore separatam ad inferos localiter descendisse: Atqui illa e corpore excedens in manus Patris deposita fuit: non ergo ad inferos descendit. Quapropter & tu anima mea migrationem ex terrestris hujus domus tuae tabernaculo ne formida: nam & tu in Christi anima exposita in manus Patris coelestis & nobis reconcilia ti per mortem Christi.

Haec igitur apophthegmata DOMINIJESU morientis fuerunt am videndum quae mortem ejus illico sequuta sint usque ad ipsius ulturam Primo secuta sunt miracula, quae Domino Jesu in cruce pendenti & mortuo testimonium perhibuerunt, ipsum esse vere Filium illum Dei & Christum, & proinde non tantum hominem, sed etiam omnipotentem Deum, vel ipsis hostibus confitentibus, Matth. 27. ver. 50. 51, 52, 53, 54. Eadem confirmarunt, statim post mortem Jesu apparuis. se, verissimum esse quod ipse praedixerat se post mortem giorificatum iri nostro bono, Johan. 12. vers. 23. 34. Venit hora illa qua glorificetur Filius hominis. Amen amen dico vobis, nisi granum frumenti, ceciderit in terram, & mortuum fuerit, ipsum solum manet: si vero mortuum fuerit, multum fructum adfert. Quod exponit Paulus Apostolus Hebr. 2. v. 9, 10, 11. Iesum illum cernimus gloria & honore coronatum, qui palisper fuit inferior Angelis factus, propter mortis perpessionem: ut beneficio Dei pro omnibus mortem gustaret: Decebat enim ut ipse propter quem sunt haec omnia, & per quem sunt haec omnia, multos filios in gloriam adducendo, principem salutis ipsorum per afflictiones consecraret: Nam & qui sanctificat, & qui sanctisit cantur, ex uno sunt omnes. Quam ob causam non erubescit eos vocare fratres. Pater constituit illos filios ad gloriam adducere, nempe ex ignominia in qua antea jacebant: Filius ergo non videretur plano homo factus, nisi aliis similis esset factus, ut eo ipso itinere perveniret ad gloriam quo alios adduceret. Imo illum principem salutis reliquorum, prae caeteris decuit illis afflictionibus consecrari Prophetam. Regem ac sacerdotem, ad reliquorum salutem, quae sunt istius principatus partet

sam in specie & distincte miracula illa intueamur, & fines eorum. speciales perpendamus.

Velum templi, id est, aulaeum illud quo dividebantur sanctasancto rum a reliquis partibus templi, fissum est in duas partes a summo usque ad imum, Matth. 27. v. 51.

Id factum ideo. I. Ut ostenderetur morte Christi certo patefactum aditum in coelum, cujus typus sancta sanctorum erant, quodque antea clausum erat nobis.

II. Ut indicaretur, Christum esse verum illum summum Ponti ficem, cujus figuram Leviticus Pontifex gesserat

III. Ut indicaretur abrogatam esse typicam ingressionem Sum mi Sacerdotis Levitici in sanctum sanctorum & deinceps inutilem fore, una cum aliis ceremoniis legalis sacerdotii, Hebr. 9. vers 6, 7. 8, 9, 10, 11, 12. His vero ita ordinatis, in prius quidem Tabernaculum. quovis tempore ingrediuntur Sacerdotes ritus obeuntes: In secundum autem, semel quotannis solus Pontifex, non sine sanguine quem offert pro seipso & pro populi erratis: Hoc declavante Spiritu Sancto, nondum manifestatam fuisse viam ad Sacrarium, priore Taberna culo adhuc consistente. Quod erat exemplar pro tempore illo praesenti, quo dona sacrificiaque offeruntur, quae non possunt in conscientia. sanctificare cultorem, In cibis duntaxat & potionibus, & diversis ablutionibus acritibus carnalibus, usque adtempus directionis imposita: Adveniens autem Christus Pontifex futurorum bonorum, per majus & perfectius tabernaculum non manu factum, id est, non hujus structurae, Neque per sanguinem hircorum & vitulorum, sed per proprium sanguinem, ingressus est semel in Sacrarium, aeternam redemtionem nactus. Cessare debuerunt umbrae, simul ac prodiit ipsa rum corpus & veritas, Coloss. 2. vers. 17. nec enim amplius erat necesse ut ullus Summus Pontifex Leviticus & typicus intraret in Sancta Sanctorum, semel immolata victima, quae sola sufficit pro expiandis totius mundi peccatis, & quae omnibus aperuit coelum ipsum, quod er Sancta Sanctorum significabatur, ut paulo ante dictum Terraemotus factus est, ut legitur Matth. 27. 51. tum ad exagge tandam rei indignitatem, Creatorem & Dominum rerum creatarum a creaturis suis interfectum, quam indignitatem inanima creaturae testatae sunt, Summi vero Pontifices & Sacerdotes & primores populi Judaici animadvertere noluerunt: tum ut significaretur totum terrarum orbem commotum iri per praedicationem crucis & mortis Jesu

Fisse sunt petrae, Matth. 27. vers. 51. Ut Summis Pontificibus, Sacerdotibus & primoribus populi Judaici exprobraretur, corda ipsorum saxis duriora esse, quum saxa ad mortem Christi exhorrescerent & commoverentur, hominum autem corda minime, & maxime eorum hominum, qui aliis exemplo verae pietatis praeire debebant.

Monumenta mortuorum aperta sunt unde post resurrectionem: Christi, multi sancti olim mortui sunt egressi: ut hoc symbolo doceretur

I. Morte Christi devictam esse mortem, quae corpora in monumentis non esset perpetuo detentura.

II. Vim resurrectionis Christi brevi se exserturam, nullamque apidis molem impedituram resurrectionem Christi.

III. CHRISTUM mox declaraturum se victorem & Domi:¬ num omnium.

Haec igitur miracula statim mortem Iesu sequu¬

ta sunt. Deinde Centurio Romanus & milites, qui cum eo servabant Jesum, viso terraemotu & iis quae facta fuerant, timuerunt velementer& glorificaverunt Deum, dicentes, Vere Filius Dei erat iste; & omnis turba quae simul ad hoc spectaculum accesserat, spectans qua facta fuerant, caedens pectora sua revertebatur, ut legitur Mattl. 27. 54. Mar. 15. v. 19. Lu. 23. 47. 48. Ita signa illa non caruerunt fructu suo. Nam illis Gentiles & militates homines aliique ex populo ita moti fuerunt, ut darent veritati testimonium quam honorificen; tissimum, ac profiterentur, Jesum esse justum & innocentem & vero Filium illum Dei, Deo ipso tot signis id testificante. Hoc ipso exprobravit Deus Summis Pontificibus, Sacerdotibus & primoribus pouli prodigiosam obstinationem & hostilem animum in Christum. Extreme enim obdurati fuerunt, nihil moti terrae concussione, petralum fissura, monumentorum apertione & hominum Ethnicorum populique confessione. Gentiles agnoverunt, Jesum esse justum & Filium Dei; & turbae pectora tundedo, piaculi reatum deprecatae sunt, quod sentirent, piaculum injusta ac nefanda caede publice contractum esse: at Summi Pontifices, Sacerdotes, & primores populi omnia contemserunt, sicut ipsum Dominum nihili fecerant, ut omnibus modis impleretur quoo dictum fuit Psalm. 118. 22, 23. Quem lavidem spreoverant aedificatores, is factus est caput anguli. A Iehova est hic, estque mirabilis in oculis nostris

Tertio, mulieres multae quae sequutae fterant Jesum a Galilaea, & ministraverant ei, inter quas erat Maria Magdalene & Maria Jacobi parvi & Jose mater, & Salome & mater filiorum Zebediei, e longinquo spectarunt quid fieret. Sic Christus, cum fuga disapsi essent Apostoli qui eum deseruerant, mulieres delegit, ut essent omnium istarum rerum spectatrices & testes. Johannes quidem ad crucem accesserat. sed mulieres non sine causa potissimum Evangelistae celebrant; quia in eo enituit singularis earum pietas erga Christum, quod ipsum ad mortem usque comitatae sint & reverenter colere non destiterint, ut pudendum sit, viros a mulieribus constantia in pietate & amore erga Christum & animi fortitudine esse superatos. Fuit certe Apostolia valde hoc probrosum, ab ejus rei spectaculo se subduxisse, ex qua pedebat mundi salus. Unde etiam veritas historiae Evangelicae colligitur, dum Apostoli non dubitarunt consignare ea quae ipsis probrosa erant. Deinde voluit Christus ostendere, se posse aliquem fidelium coetum sibi semper conservare, & cum adversus metum hostium anima re, ut in persequutione non sugiant & se abscondant.

Quarto, quum petivisseut asPilato Judaei, ut crucifixorum crurafrangerentur, accelerandae mortis causa, quo statuim tollerentur, ne imagna illa solemnitate in crucibus penderent: id impetrarunt. Fracta sunt igitur crura duobus latronibus: quum autem ad Jesumventum, esset, viderunt eut jam mortuum: mortuus enim est, quum voluit ipse, non quum Judaei voluerunt, ut vel hinc Judaei & alii omnes colligerent, ipsum aliquidampiius esse quam nudum hominem

Quinto, igitur Christo mortuo nullum os consfractum, lohan. 19. 33. Id factum ideo. I. Ut constaret, Christum esse verum illud Pascha, verum illum agnum, cujus typus fuerat agiius Paschalis, cujus pssa non frangebantur, Exod. 12. v. 46. utque ita Scriptura impleretur? dicens, Non conteretur ullum os ipsius, quemadmodum hoc vatici nium accommodatur Christo Iohan. 19. 36.

II. Ut quum robur nostrum sit in ossibus, significaretur, robur Christi frangi non posset III. Ut declararetur conditio mustici corporis Christi, quod est AEcclesia, quae quidem a persequutoribus saliciatur & vulneratur: sed non confringitur, ac ne quidem confringi potest, Deo illam providentia sua conservante

Quod ossa Christi non sunt fracta, & contingenter evenit, & necessario: contingenter, si fragilem ossium naturam & vires liberamque militum voluntatem spectes: necessario, ex hypothesi immutabilis decreti & praescientiae Dei, & horum indice Prophetia, quae fieri in rita non potuerunt.

Sexto, latus Christi jam mortui ad costas lancea perfossum vulneratumque.

I. Ut Scriptura impleretur, quae dicit Zach. 12. 10. Intuebuntus quem transfixerunt, quemadmodum hoc vaticinium Propheticum. accommodat Johannes Evangelista cap. 19. 37.

PEIECTIOI Atqui vaticinium Bachariae loquitur de Iudaeis reosipiscentibus, super quos effundendus erat Spiritus gratiae.

RESP. Loquitur communiter & de iis quibus donum resipiscentiae Deus daturus erat, qui non potuerunt resipiscere & plangere otransfixionem Christi, nisi transfixus fuisset; & de iis qui damnano sunt in extremo die, & nimis sero plangent, ut exponitur Apoca. 1. v. 7. Vaticinium ergo Zachariae praesupponebat, Christum transfigendum.

II. Ut significaretur, quemadmodum e latere primi Adami dormientis Eva creata est: ita Ecclesiam formatum iri ex eo quod ex latere secundi Adami mortui fluxit.

Septimo, Sanguis & aqua e latere Christi lancea vulnerato effluxerunt. Johan. 19. 3.

Id factum ideo: I. Ut plene fieret mortis Christi fides. Nam est fusa cum sanguine aqua ex hoc vulnere indicavit, ferrum lanceae usqe in pericardium penetrasse, illius videlicet aquae conceptaculum, quo vulnerato necesse est omne animal protinus mori. Et quiasalutis nostrae aeternae intererat Christum vere mori, ideo Johannes asseveran ter testatur, se oculis suis vidisse, aquam cum sanguine effluxisse, ne qui suspicari posset, Christum simulate aut putative & non vere mor tuum.

II. Ut Christus sanguinis & aquae symbolis testificaretur, se unum esse credentium veram expiationem & verum lavacrum, potumque salutatem, I. Joh. 5. v. 6. quae omnia Evangelium praebet, & sacramenta Baptismi & Coenae Dominicae confirmant. Unde Christus est fons ille de quo dicitur Zach. 13. v. 1. Die illo erit fons apertus domui Davidis, & habitatoribus Ierosolymorum: pro peccato & pro separatione. ex immunditia.

III. Ut indicaretur, & Evangelium & Sacramenta Ecclesiae o morte & sanguine Christi pendere & inde efficaciam suam habere. Tunc regenerationis potentiam sanxit Christus, quando de latere ipsius profluxerunt sanguis redemtionis & aqua baptismatis, ait Leo Magnus epist.

IV. Ut quemadmodum prius per mulierem e costa primi Adami formatam profluxerat deceptio; ita nunc per costam secundi Adami, redemtio & emundatio ab illa deceptione dimanaret

Hucusque commemorata sunt ea quae illico mortem Christi conuuta sunt ante sepulturam, set

Postea consequuta est mortem Christi & GLORIPICATIO ejus, de qua Johan. 12. v. 23.

Hactenus de Passione & morte Christi: sequitur.