Librum I, Prologus, Quaestio 1 [Oriel 15 Transcription]

Utrum possibile sit viatori scire demonstrative deum esse et arguo primo quod non quia si sic tunc posset viator scire demonstrative aliquid esse summe bonum cum hoc includatur in significato huius termini deus ut patet per augustinum primo de doctrina christiana capitulo ii ubi dicit quod omnes hoc deum esse consentiunt quod ceteris rebus omnibus ante ponunt falsitas consequentis probatur quia si aliquis posset scire ad esse summe bonum ipse posset scire ad esse sine malum et ita malum sicut deus est bonus consequens falsum quia tale malum nullam bonitatem includeret consequentia probatur quia per commentatorem primo de caelo commento 43 contraria sunt aequalia in nulla contrarietatis et si unum sit infinitum reliquum neccessarionecessario est infinitum scit bonum et malum sunt contraria malum est ergo etc.

Secundo arguitur quod possibile sit scire aliquid esse summe et simpliciter malum quia aliquid est magis malum alio et aliquid est minus malum et consequentia probatur per modum arguendi aristotelis et commentatoris 4to metaphysicae commento 18 ubi probans quod aliquid fit simpliciter verum arguit sic aliquid est magnis verum et aliquid est minus verum ergo aliquid est simpliciter verum et maxime sit arguitur in proposito

Tertio tunc possibile esset scire aliquid esse summe bonum omni quae sunt sicut Anselmus dicit se demonstrare monologion capitulo 1 sed illud argumentum non probat quia accipit in argumento quod omnia quae dicuntur aliquid adinvicem secundum magis et minus ait aequaliter per aliquid dicuntur ita quod non aliquid et aliud sed id intelligitur in diversis ergo dicit ipse omnia bona dicuntur adinvicem secundum mgis et minus per aliquid unum repertum in istis et illud neccessarionecessario est omnem bonum omni quae sunt Sed sic potest probari quod est alia una res numero per quam duo alba dicuntur adinvicem secundum magis et minus et per eadem rationem illa res et alia albedo habent aliquam unam rem eis communem et sic infinitum simile principium innuit Aristoteles et etiam commentator 2 de anima commento 68 ubi dicit quod aer et aqua et corpora caelestia sunt dyaffona sed nullum illorum secundum quod talem sed per materiam existentem in eis haec illi

4to sic tunc hoc esset possibile sciri ex motu cum ex motu sit via evidentissima probans deum esse cum non sit alia sicut dicit commentator sed ex motu non potest sciri demonstrative quia nullus potest sciri motum esse quia quocumque in stanti accepto ipso dubitat an deus in illo instanti incipiat ferre res omnes quosdam ergo dubitat an termini moveantur quia si tunc incipiant quiescere non moventur tunc assumptum patet quia deus potest hoc ferre et ipse non scit quod non vult quia scriptum est corinthios 2 "quis novit sensum domini aut quis conciliariusconsiliarius eius fuit"

Quinto tunc homo posset scire demonstrative ex cognitione substantiarum sensibilium consequens falsum quia nullus potest scire aliquam substantiam sensibilem extra se esse ergo nec potest aliquid aliud scire ex cognitione illarum assumptum probatur quia nullus scit utrum facit de omnibus apparentibus sicut facit in sacramento altaris nisi sunt accidentia absque substantia sensibili et idem potest argui similiter de homine quocumque respectu sui corporis proprii quod non sciat illud esse substantiam quia hoc non scit nisi ex cognitione sensitiva sed in illa non est certus quia et si omnia accidentia in ipso ita manerent sicut accidentia in sacramento altaris ipse ita indicaret de suo corpore facit et tunc esset deceptus ergo nunc non est certus sequitur ergo quod nullus homo potest scire aliquam substantiam sensibilem esse ergo multo fortius nec aliquam abstractam cum substantiae abstractae sint difficilioris cognitionis quam substantiae sensibiles sicut dicit commentator 2o metaphysicae commento 2 et ratio est quia substantiae sensibiles sunt propinquiores sensum

Sexto tunc hoc posset sciri ex cognitione sensitiva sensibilium quia omnis cognitio nostra intellectiva habet ortum a sensu ut dicit philosophus conclusio falsum quia per sensum nichilnihil possumus scire omnino sicut probat augustinus 83 quaestiones quaestione 9 sic omne quod corporeus sensus attingit quod corporeum dicitur sine ulla intermissione temporis commutatur velut cum capilli capitis nostri crescunt vel corpus scitur in oductutem aut efflorescit perpetuo illud fit nec intermittit omnino fieri quod aut non manet percipi non potest illud enim percipitur quod scientia comprehenditur comprehendi aut non potest quod sine intermissione mutatur non est igitur ex petenda sinceritas si?tis a sensibus corporis haec ille Et ce quam plane dicit quod omnia sensibilia sunt in continua mutatione et ideo nullum potest scientia comprehendi ergo per consequens nec sciri

Ad oppositum arguitur sic Romanos 1 "invisibilia dei per ea quae facta sunt intellecta conspiciuntur sempiterna quoque virtus eius et divinitas ita ut sint inexcusabiles" ubi dicit glossa autentica quod deus nulla invisibilils posset sciri opus fecisse quod visibilitate sui opificem manifestavit ut per incertum certum posset sciri haec illi unde apostolus dicit ibi contra gentiles philosophos ut dicit glossa quod fuerunt inexusabiles quod non essent nisi scivissent ipsum esse deum

praeterea potest scire aliquod est primum efficiens in entibus per hoc quod causae efficientes ordinante non sunt infinitae quia si essent infinitae non esset inter ipsas ordo sicut arguit philosophos 2 metaphysicae sed hoc est inpossibileimpossibile m?m et scitum esse inpossibileimpossibile scilicet quod inter 8 causas essentiales in mundo non sit ordo

praeterea per eundem modum potest demonstrari quod sit alia prima causa formalis in mundo sicut probatu philosophus 2 metaphysicae et talis est deus

praeterea potet probari demonstrative aliquem esse finem ultimum per eundem modum demonstrandi et per modum demonstrandi aristotelis primo ethicorum in principio ubi agitur sic nisi esset aliquis finis ultimus quem desideraremus propter se et non propter aliquem finem tunc in finibus procedentur infinitum et ita desiderium naturale hominis esset otiosum quod est impossibile

praeterea potest demonstrari aliquis simpliciter aeternum et in mobileimmobile sicudsicut philosophus probat 8 physicorum et tale nichilnihil primum inter talia est deus

praeterea alia fuerunt facta in antiqua lege et similiter in nova unde potuerunt illa facta scientes scire deum esse sicudsicut genesis 11 de subita divisione linguarum et illud exodus 14 de submertionesubmersione aegipciorum et divisione aquarum maris et de subversione uxoris loth instatuam sab genesis 19 et iafi?a alia Et in nova lege quod omnes discipuli subito loquebantur linguis omnium nationum actuum 2 et alia in numerabiliainnumerabilia

In ista quaestione sic ex procedens primo tractabo utrum deum esse sic per se notum secundum utrum fides et scientia eiusdem rei possunt simul esse in eodem 3o dicam ad quaestionem recitando opinionem doctorum

Ad primum articulum scilicet quod deum esse sit per se notum arguo per Iohannem damascenum 1 libro Sententiarum capitulo 1 dicit enim ibidem quod cognitio existendi deum omnibus ab ipso naturaliter inserta est sed omne notum naturaliter omnibus esse notum per se ergo etc

2o sic augustinus primo de doctrinae christianae capitulo 11 dicit "omnes enim hoc deum esse consentiuntur quod omnibus aliis rebus anteponunt" Sed esse illud in quo omnes conveniunt est notum per se ergo dum esse optinumoptimum omnium est notum per esse ergo multo magis deum esse est notum per se

3o sic hugo primo libro de sacramentis dicit quod deus sic ab initio suam cognitionem temperavit ad hominem ut sicut quidem nunquam totum poterat comprehendi sic quia est numquam prorsus posset ignorari

4to sic Iudicium respectu cuiuscumque in omni genere debet attendi penes optimum iudicans de illo sicut patet primo ethicorum et 4 metaphysicae sed apt optime iudicantes aliam deus est sicut apt beatos est illa nota per se notis igitur simpliciter debet dici non per se

Quinto m?um esse unitatem esset et sapientiam et veritatem esse est notum per se se deus est unum principium quod intelligitur et numerus et sapientia et veritas sicut dicit augustinus 2o libro de libero arbitrio capitulo 14 18 et 19

6o alia veritas est per se nota intellectui m?ra sed non est alia veritas in propositione quam deus ergo etc mi patet per anselmum de veritate capitulo ultimo ubi dicit quod "una est veritas omnium nec propter hoc sunt plures veritates quia plura sunt vera sicut nec plura sunt tempora quia plura sunt in tempore" haec ille

7o sic 8 de trinitate capitulo 7 dicit augustinus quod audito hoc nomine veritas et scito quid significatur statim cognoscitur ipsa veritas quae deus est et 8 capitulo nisi esset nobis inpressaimpressa notio boni secundum quod probaremus aliquid et aliud alii propositio veremus non duceremus recte in iudicando aliquid melius altero ergo cognitio boni simpliciter scilicet dei sicut ipse in commenti c dicatur est nobis naturaliter inpressaimpressa ergo eum esse est per se notum

8vo deus est maxime praesens intellectum ergo facilimefacillime et maxime notus intellectum consequentia patet per augustinus 10 de trinitate 22 capitulo ubi dicit quod "meus cognoscit seipsam non ob aliud nisi quia sibi praesens est" assumptum patet per augustinus 8 super genese ad litteram capitulo 33 ubi dicitur quod deus est interior cuilibet omni re et per consequens maxime prius omnium rei

ad oppositum deum esse est articulus fidei ergo non est notum per se

praeterea nichilnihil est notum per se nisi quod cognoscitur statim notis terminis sicut patet per boetium libro de ebdomadibus dicit enim quod illa propositio debet dici communis conceptio quam quisque probat auditam Sed certe ista propositio deus est non est huiusmodi quia multi scientes terminos ignorant eam ergo non est per se nota

Thomas in prima parte summae conclusione et articulo primo et prima parte scripti distinctione 3 questione 2 dicit quod propositionem esse per se notam est dupliciter in se vel quo ad nos primo modo dicit ipse est quaelibet propositio nota per se cuius probatum includitur in praedicato subiecti sicut ista homo est animal quia cognitis terminis dicit ipse illa scitur et sic est haec nota per se deus est quia praedicatum est idem subiecto sed 2o modo non.

Contra istum se istud res maxime ignotae naturaliter essent notae per se quod est inpossibileimpossibile probatur consequentia quia tales res esse est notum per se probo per medium suum esse praedicatum de talibus rebus est idem cum eis vel includit in eis ergo praedicando esse de illis est propositio nota per se.

praeterea tunc propositiones maxime latentes naturaliter esse notae per se quod est manifeste falsum probatur consequentia quia secundum ipsum propositiones in quibus ponatur diffinitiones substantiarum de eis sunt notae per se et tales sunt difficilioris cognitionis omnibus propositionibus praedicantibus accidentia de subiecto ut patet per philosophiam et commentatorem 7 metaphysicae commento 59 scilicet commento penultimo

praeterea tunc propositio falsa esset nota per se posito possibili sicut haec omnis rosa est substantia posito quod nulla rosa sit quia in ista praedicatum includitur in subiecto

Ideo dicitur aliter henricus dicit in summa articulo 22 quaestione 2 quod deum esse convenit dupliciter in generali sicut sub hiis nominibus ens bonum veritas et similibus et aliter in speciali sub hoc nomine deus primo modo dici ipse est quaestio vera in sensu diviso sed non secundo modo sed quia ista quaestio dicit ipse q?tur in sensu composito ideo dicendum est quod ista propositio deus est non est nota per se quia ad hoc quod alia propositio sit nota per se oportet quod illa habeat ex se evidentem notitiam cognitis terminis sicut dicit Boetius in libro de ebdomadibus de communibus conceptionibus quia communis conceptio est quae probat se auditam sed ita aut ipse non est in hac deus est quia multi dubitant istam cognitis terminis unde iste doctor recte Respondet et ideo dico cum ipso ut dictum est sed addam unum verbum in Responsione ad 6 argumentum istius articuli

ad primum sic quod damascenus libro 1 Sententiarum capitulo primo loquitur de cognitione confusa sine generali et sic concedo sicut dictum est in quaestione quod cognitio dei est nobis inserta naturaliter ita scilicet quod non est habita a nobis in primis conceptionibus communibus qui dupliciter esse inserte nobis naturaliter quia nescimus quando nullo quomodo iunt in nobis ut dicit commentator 3 anima commento 36

ad 2m dico quod augustinus vult dicere quod omnes aestimantes deum esse hoc esse deum consentiunt quam omnibus aliis rebus anteponunt sed non omnes certe aestimant naturaliter divina esse

ad 3 dico sicut ad primum quia hugo loquitur de cognitione confusa cum dicit quod numquam deus prorsus post ignorari scilicet ab hominbus qui cognosceret alia per intellectum quia tunc necessario cognoscunt deum confuse

ad 4 dico quod haec non est nota per se apud angelos quia et si angeli in prima apprehensione terminorum istius propositionis deus est sciant istam tamen hoc non est ex evidentia suorum terminorum sed ex alia causa scilicet quia vident deum clare scilicet ex dispositione cognitis non ex evidentia cogniti ymmo nec sic est nota per se apud deum scilicet ex sua evidentia

ad 5 patet quod istae intentiones unum numeris sapientia veritas et huiusmodi sunt intentiones generales et sub talibus concessum est deum esse esse per se notum

ad 6 de dicto augustini concedo quod alia veritas est per se nota sub hac intentione veritas et etiam sub intentione alia singulari sicut est haec intentio haec veritas demonstrata veritate huius ens est ens et cum accipitur quod non est alia veritas quam deus dico quod intelligitur sic quod non est alia veritas prima in alia re quam deus sed una est prima veritas omnium quae vera sunt tamen aliae veritates secondariae sed certe nulla res mundi dicitur veritas proprie nisi solus deus sicut videtur ex dicto augustini 83 quaestionibus quaestione prima ubi dicit quod veritas non potest recipere falsitatem sed anima dicit ipse saepe falsitas ergo anima non est vertas eodem modo probari potest de omni anima re quod nulla sit veritas oportet sive aliud in propositione ista ens est ens dicatur veritas quam deus sine solus deus est nota per se haec veritas est demonstrata veritate huius prima ergo ut videtur deus est per se notus sub hac intentione siglum haec veritas huius et concedo conclusionem sed dico quod haec cognitio est confusa et indistincta et non est inconveniens quod deus sit per se notus cognitione tali confusa et indistincta et hoc est verbum quod dixi in positione fore addendum

ad 7 dico quod augustinus 8 de trinitate capitulo 7 et 8 loquitur de cognitione generali et indistincta sicut patet in hiishis tales quibus utitur veritas et bonum

ad ultimum dico quod deus est maxime praesens intellectum et cuilibet rei sicut probatur quia interior omni re sed non semper eset praesens in ratione obiecti cognoscibilis et hoc sub conceptu distincto quia est obiectum voluntarium sed talis praesentia requiritur ad hoc quod aliquid propter suam praesentiam cognoscatur et sic dico de anima quod ipsa est sibi praesens saltem quando cognoscit aliqua alia utrum aut sit ibi praesens in ratione obiecti posito quod non noscat alia alias tractabitur

Secundus articulus huius quaestionis est utrum fides est scientia eiusdem rei possint esse simul in eodem arguitur quod non quia tunc fides posset manere in patria consequens falsum sed potest respondere sicudsicut henricus respondet in summa articulo 13 quaestione 7 quod non sequitur quia clara visio et fides de eos repugnant pro eo quod fides cognitio obscura

Sed contra eundem in angelis sunt duae cognitiones omnium creaturarum quarum una est obscurior altera clara scilicet cognitio matutina quae est in verbo cognitio obscurior est cognitio in genere proprio scilicet vespertina sicut dicit augustinus 4 super genesem ad litteram capitulo 28 20 27 et per totum ergo eiusdem potest esse cognitio duplex clara et obscura non repugnant

Secundo si sic tunc nulla foret difficultas in credendo aliquem articulum fidei et per consequens nec meritum prima consequentia patet quia numquam accidit difficultas in credendo illud quod est scitum cum homo credat illud velit nolit consequentia patet per magistrum 2 sententiarum distinctione 23 versus finem ubi monet quaestionem an homo potuit mereri per gratiam creationis cum ipse potuit per gratiam declinare malum vel a malo et solint quod non fecisset illi meritum et si declinasset a malo et non consensisset quia nichilnihil erat tunc in eo quod ad malum mpelleret unde nobis dicit non est meritum est si malum non facimus ubi non est causa nos inpellensimpellens ad agendum haec illi Ex quibus dictis apparet quod est meritum nisi uib est impulsus et per consequens difficultas

Tertio si sic fides esset apparentium quod est contra apostolum hebraeos 11 ubi describit fidem quod "ipsa est argumentum non apparentium"

Quarto tunc evacuaretur meritum articuli sciti per gregorium quia fides non habet meritum ubi humana ratio praebet experimentum

Quinto fides includit incertitudinem scientia vero certitudinem sed certitudo et incertitudo eiusdem repugnant

Item paulus post raptum scivit articulos fidei quia ipse dicit 12 quod "ipse hominem in christo" et post pauca et "archanaarcana quae non licet homini loqui" et multum est quod postea fuit fidelis et habuit fidem ergo etc

ad oppositum adhaerere alicui articulo sufficienter per demonstrationem et sufficienter propter auctoritatem scripturae non repugnant ergo fides et scientia non repugnant consequentia plana est assumptum probatur quia et si aliquis ad aliquem articulum haberet demonstrationem ipse tamen posset illi articulo adhaerere propter auctoritatem sic quod et si non haberet demonstrationem ad hoc propter auctoritatem ipse adhaereret ergo tunc ipse sufficienter adhaereret propter demonstrationem et si?cut sufficienter sufficienter propter auctoritatem

2o christus habuit scientiam claram omnium quae scit deus ergo etc magister patet 3 libro sententiarum distinctione 14 capitulo 4 ubi probat quod christus secundum animam humanam omnia scivit magister probatur quia christus habuit spem gratiae habuit fidem consequentia patet quia spes praesupponit fidem assuptumassumptum patet per diffinitione spei 3 libro distinction 20 ubi dicitur quod spes est virtus qua spiritualia et aeterna bona cum fiducia exspectantur sed sic manifestum est christus expectavit glorificationem sui corporis et in passibilitatem ergo etc

3o aliquis potest ita finitis adhaerere alicui articulo propter fidem et auctoritatem sicut alius propter demonstrationem non propter hoc tollitur adhaesio per fidem tamen illa sit ita fortis sicut adhaesio demonstrationem

henricus in summa 13 articulo 7 dicit quod scientia est duplex una quae vocatur visio haec est in beatis et in raptis alia quae est ex evidentia rei vel ex discursu prima scientia evacuat fidem quo ad actum et habitum in beatis et in raptis evacuat actum et non habitum scientia secundo modo dicta quae vocatur abstrativa non evacuat fidem haec est sententia suae positionis

Contra istud si in beatis scientia evacuaret fidem quo ad actum et habitum hoc esset tunc ex contrarietate eius ad habitum fidei quae est secundum claritatem et obscuritatem sicut ipse declarat communiter ergo raptus amitteret fidem cum sua visio sit suam clara et ita sequitur quod ipse post raptum non haberet fidem posito quod deus non infunderet novam ergo nec caritatem quia caritas non est sine fide et sic aliquis innitus similiter sua culpa amitteret caritatem quod est falsum quia talis raptus et alius consimilis

2o si illud esset verum tunc sic aliquis adquireret scientiam abstractivam de alicoaliquo articulo ita continue minueretur habitus fidei in ipso et continue sicut plus perficeret in scientia illius ita si des plus minueretur et per consequens non expediret proficere in thema et prima consequentia probatur quia si plena et perfecta scientia propter contrarietatem eius ad fidem corrumpat fidem totaliter sequitur quod scientia minor a??liter corrumpat unde minuat consequentia ista probatur per similem modum arguendi philosophi et commentatoris 3o de caelo commento 72 dicit quod si ignis calefaciat propter angelos eius acutos calefaciant a??liter quia dicit commentator a causis diversis secundum magis et minus proveniunt neccessarionecessario causata diversa secundum magis et minus

3o contra eum tunc in angelis non essent duae tales cognitiones sicut est in primo argumento istius articuli scilicet matutina et vespertina quia ex quo matina est clara ipsa corrumpit obscuram et non patitur aliam obscuram cum ea secundum ipsum

doctor subtilis 3 libro distinctione 24 quaestione unica dicit loquendo de scientia sicut philosophus primo posteriorum sic est possibile quod idem de eodem scientiam habeat et fidem et cum det ad 4m argumentum de petro et iohanne quia tunc in passione non habuerit fidem de isto articulo et respondet ad secundum argumentum quod habito medio de termino medium dialect?um nichilnihil operatur quia inpediturimpeditur a medio de termino

Contra istum si dicat verum sequitur quod paulus in raptu amisit fidem ergo post raptum non habuit fidem posito quod deus aliam non creasset et per consequens post raptum propter hoc quod vidit deum fuit infidelis

Eodem modo potest argui de thomas apostolo

2o sequitur contra ipsum quod ipse sine suo demerito in invitus amisit caritatem tamen caritas non sit "sine fide inpossibile est placere deo" ut dicit apostolus ad hebraeos 11

3o sequitur quod quicquid paulus postea fecit fuit peccatum quia "omne quod non est ex fide est peccatum" ad Romanos 14 in fine

De hoc quod dicit ad 2m argumentum quod habito medio demonstrativo medium dyalecticumdialecticum nichilnihil sed inpediturimpeditur hoc est falsum quia per demonstrationes dyalecticasdialecticas inducit ad confirmans sicut dicit commentator post media demonstrativa ergo tale medium aliquid operatur propter demonstrationem

2o aliquis potest adhaerere propter auctoritatem ita firmiter sicut alius per demonstrationem et firmius medium est quam alius de facto adhaeret per demonstrationem ergo si talis adquirat per demonstrationem plus ad hoc operabitur medium dyalecticumdialecticum quam demonstratum

de hoc quod dicit ad 4m argumentum quod petrus et iohannes non habuerunt fide de illo articulo quia quod hoc quod ipsi sciverunt per visum non fuit articulus fidei scilicet quod ipse homo visus fuit crucifixus sed quod deus homo fuit sicut patet in symbolo quod sciverunt tunc medium est tum quia nescierunt utrum accidentia quae ibi videbantur fuerunt sine subiecto tum quia nesciebant utrum christus aliquem alium in tantum quod non posset ab eo desterni loco omni statuisset non plura urentis transeam

ad istum articulum dico quod sic quia habitus fidei et scientia non repugnat secundum se sicut probant argumenta adducta contra doctorem solempnem et propter hoc quod paulus ut ipse testatur 2 corinthios 11 "scivit multa archanaarcana quae non habet homini loqui" ubi glossa dicit quod ipse intimationem percepti de secreta dei essentia ipse ergo recoluit se talia vidisse et per consequens scivisse ergo tunc scivit se scivisse ergo tunc scivit quando coluit dico tamen quod non manebit in patria de facto sed corrumpetur non a scientia tamquam a contrario sed a deo quia si esset sine dubio superflueret vel fieret cognitio clara ex quo nunc respectu eiusdem obiecti habebit aliam cognitionem immediatam et per se et post hoc dico propter cognitionem matu?nam angelorum quia certe ipsa non est cognitio creaturae primo et immediate sed est immediate cognitio dei et ex hoc quod per istam cognitionem cognoscitur deus immediate ex consequenti per ipsum deum cognitum cognoscuntur c?e istud declarat angelus diffuse 4 libro super genesem ad litteram propter hoc certe alia cognitio scilicet despertina non superfluit cum non alia ab illa prima cognitio respectu creaturarum et immediata in angelis praeter illam

ad primum concedo quod posset fides manere in patria sed non manebit sicut dictum est in positione

ad 2m concedo quod habita suam alicuius articuli non est difficultas alia sibi adhaerere Et cum arguitur ergo in adhaerendo non est meritum dico quod non sequitur sed sequitur in adhaerendo illi articulo propter fidem vel auctoritatem magistri quod in loco contradicit anselmum et aliquis auctoritatibus et ideo ibi negatur potest tamen dici quod non est meritum proprie nisi ubi est difficultas et ideo primi parentes in statu innocentiae nec etiam angeli potuerunt mereri proprie et sic potest concedi quod habens scientiam alicuius articuli non meretur proprie et hoc non est inconveniens

ad 3m dico quod ex isto articulo sequitur quod fides sit apparentia naturaliter quomodo loquitur apostolus quia nullus potest scire aliquem articulum fidem dico ex puris naturalibus

ad 4m deduco gregorius patet per idem quod ipse vocat humanam rationem rationem naturalem scilicet quam potest homo ex puris naturalibus habere quomodo non potest habere aliquem articulum fidei

ad 5 dico quod fides non excludit certitudinem nec includit incertitudinem sed includit solum non habere certitudinem ex se

ad argumenta alterius partis ad oppositum ad primum cum arguitur etc dico quod probat intentum

ad 2 dico sicut dicit magister 3 libro distinctione 26 quod christus non habuit fidem nec specie quae sunt virtutes infusae unde in diffinitione spei alligata ponitur virtus tamquam genus et ideo non competit christo secundum illam particulam quamvis competat sibi secundum aliam particulam ut probatur

ad 3m patet quod probat propositum

ad 4m patet de petro et iohanne quod non sciverunt tunc aliquem articulum fidei ad propositum scilicet de passione hominis habuissent aliam cognitionem et si sic tunc argumentum est probans propositionem 5m argumentum de paulo probat propositionem

ad quaestionem dicit henricus in summa articulo 21 quaestione 4ta quod aliquem esse demonstrabile est dupliciter vel ex natura rei vel dispositione intellectus nostri primo modo dicit ipse non probat demonstrari deum esse quia deum esse dicit ipse non est cognoscibile per medium non eest medium dicit ipse inter eius esse et essentiam sed idem est in ipso esse et essentia in creaturi vero non est idem esse et essentia ut ipse dicit quaestione immediate praecedente secundo modo dicit ipse deum esse est demonstrabile

contra iste de diversitate inter esse et essentia in creaturis arguo primo sic esse in creatura simplici sicut in angelo aut est substantia vel accidens si accidens ergo et si deus adnichilaretannihilaret illud est adhuc angelus esset substantia perfectissima post deum et tamen non quia esse eius foret corruptum et sequitur similiter quod esset quia tota sua substantia maneret si esse angeli sit substantia est angelus ipse et erit idem esse et essentia angeli cum essentia angeli sit ipse angelus si alia substantia aut ergo creata vel increata si deus si creata quaerendum est de eius esse sicudsicut se esse angeli et erit processus in infinitum si substantia increata tunc nihil est medium inter esse et essentia medium est quia etiam sicut deus est esse t?e ita est eius essentia sicut dicit beatus dyonisius de caelesti ierarchia et similiter linconiensis capitulo 4 commento 3o et per consequens sic esse et essentia

2o sic esse c?e est aliquod ens creatum ergo per ipsum potest demonstrari esse de?ne propter quid et ita est aliquod medium inter ipsum esse et eius essentiam

3o tunc quaestio si est esset quaestio composita quia quaerit diversum de diverso quod negat philosophum 2o posteriorum Thomas dicit et recte ad quaestionem prima parte summae quaestione et articulo 2o demonstratio est duplex quae quaedam propter quid quae procedit a prioribus seipsa Et alia est quia quae procedit ab effectu primo modo demonstrationis non potest demonstrari deum esse Sed secundum modo potest haec ille unde dico sicut ipse dicit

Ad primum argumentum concedo quod homo potest potest scire aliquid esse summe bonum loquendo de bonitate naturae sed loquendo de bonitate morum dico quod non quia sic deus non est bonus cum non habeat mores nec aliquid aliud a deo est summe bonum ita scilicet quod melius esse non potest et ideo nichilnihil est sicut summe bonum et sic loquendo de bono dico quod non sequitur ex hoc quod aliquid sit summe malum nullae quia nihil quod est malum nullae est pura privatio sicut dicit augustinus enchiridion capitulo 7 et 3 libro de libero arbitrio capitulo 31 si vero loquimur de malo moraliter sicut est aliquid summe malum sicut lucifer et non sequitur quod ipse sit ita malus moraliter sicut deus est bonus bonitate naturae quia sic bonum et malum non sunt contraria Si vero dicatur deus bonus bonitatee moris adhuc non sequitur quod dyabolusdiabolus sit ita malus sicut deus est bonus et ad auctoritatem dico quod intelligitur de contrariis naturalibus inter quae potest esse motus et sic non est ad propositum illa auctoritas contrariis

ad 2m dico loquendo de maliciamalitia morum quod conclusio est vera scilicet quod aliquid est simpliciter malum sic quod nulla naturam bonitatem moris includit sed loquendo naturaliter dico quod non est verum ymmoimmo sic est consequens falsum et similiter antecedens scilicet quod aliquod est magis malum et aliquid minus malum quia sic nichilnihil est malum cum omnis malitia morum sit a voluntate sicut probat augustinus in libro unde man??m

ad 3 argumentum dico quod hoc probari potest sicut probat anselmus Et dico quod ipse accipit verum scilicet quod omnia quae dicuntur adinvicem secundum magis et minus et hoc univoce dicuntur per aliam n??m communem eis scilicet ydeam talis naturae quae ydea est ipse deus inquantum est ars secundum quam instituta est ita nulla et sic deus dicitur sensitam virtus numerus candor et simili modo de omnibus rebus mundi unde nomina specierum omnium sibi conveniunt quodammodo sed aequivoce haec est enim sensa anselmus proslogion capitulo 16 ubi dicit sic circumscriptit anima mea et non videt tuam pulcritudinem ascultat et non audit armoniam tuam olfacit et non percipit odorem tuum gustat et non cognoscit saporem tuum palpat et non sentit levitatem tuam habens enim divinae haec in te tunc ineffabili modo quia dedisti ea rebus suo sensibili modo haec ille Ecce quam causam dicit quod ista attribuitur deo scilicet quia deus ista creavit in rebus huic concordat augustinus 4 super genesem ad litteram capitulo 4 et 5 ubi dicit quod deus est prima mensura primum pondus primus numerus existens in omni pondere et omni numero et mensura et ita dicit potest intelligi in aliis sicudsicut de albedine licet homines non sic volent hinc etiam sine pluralitate concordant dyonisius de caelesti ierarchia capitulo 4 et linconiensis in commento 3 ubi dicitur quod deus est prima esse cuiuslibet et prima vita cuiuslibet viventis et prima vitus sensitiva sensientis et prima sapientia sapientium et primum esse cuiuslibet existentis unde dico quod deus ipse quatenus est ydea alicuius nullae specificae et participatus ab illa natura secundum cuius participationem illa null primitus existit in suo esse nullae communicat illi nullae in nomine specie licet aequivoce et sic dicitur nulla communis per quam supposita illius speciei communicant secundum magis et minus et in qua conveniunt et istud intendit anselmus anselmus et est verum si recte intelligatur

ad 4 quod deus esse potest sciri ex motu non ex hoc quod scitur motus esse quia nullus potest scire motum esse sicudsicut probat argumentum sed dicitur quod ex hoc quod homo scit motum fuisse potest ipse probare deum esse ita unde sicut sciret motum esse Contra video et sentio aliquid motum ergo scio vel possum scire aliquid moveri ergo possume scire motum esse

ad 5 icitur quod aliquis potest hoc scire ex subiectis sensibilibus sive sciat ipsas esse sine non dum tum sciat alia accidentia sensibilia esse sed de hoc quod argumentum petit numquid aliquis potest scire aliquam substantiam sensibilem ex se esse dicitur quod non et hoc dicitur de viatore sicut probat argumentum quia ita est de cognitione ista sicut de cognitione motus sed de se fortassis homo potest scire quod corpus suum est substantia sed non per sensum aliquem sicut probat argumentum sed per demonstrationem

ad 6m dicitur quod nos possumus scire deum esse ex cognitione sensitiva mediate tamen non immediate et concedo quod per spiritum possumus aliquid scire et ad hoc quod augustinus dicit quod omne quod co?porus sensus attingit sine intermissione mutatur et ideo non potest scientia comprehendi dico quod vult dicere quod de nullo sensibili nisi forte de corporibus celestibus ut ipse ibidem postea excipit potest esse scientia certa et invariabilis et haec sub intentione singulari et casua illius est quia omne sensibile hic existens est in continua mutatione vel aliquando erit et ideo scientia illius sub intentione singulari non est certa et invariabilis ymmo nullo modo quasi certa sicudsicut dictum est ad 5m argumentum sed scientia certa solummodo est de intelligentibus quod ipse intendit in illa quaestione probare finaliter et hoc est verum