Librum I, Prologus, Quaestio 2 [Oriel 15 Transcription]

Utrum theologia scientia sit scientia speculativa vel practica

arguitur primo quod haec scientia ordinatur ad aliquem finem quam ad speculationem ergo est practica consequentia patet per philosophus 2 metaphysicae et commentatorem commento 3 ubi dicunt quod finis scientiae speculativae est veritas assumptum probatur quia finis scientiae huius est dilectio dei et proximi quia "in hiishis duobus mandatis pendet tota lex et prophetae" unde etiam augustinus de laude caritatis dicit "ille tenet quicquid latet et quicquid patet in divinis sermonibus qui caritatem servat in moribus"

Item primo de doctrina christiana capitulo 40 dicit "omne ergo quae dicta sunt posquam de rebus tractavimus haec s?ma est ut intelligatur legis et omnium diversarum scripturarum plenitudo et finis esse dilecto rei quam fruendum est et rei quae nobiscum ea frui potest" haec ille

2o sic ultimus finis huius scientiae est beatitudo ergo finis huius scientiae est fruitio dei ergo speculatio non est finis eisu ultimus ergo non est speculativa et per consequens est practica

3o sic in hac scientia et per hanc primo intenditur ut boni fiamus non ut sciamus ergo haec scientia non est speculativa consequentia patet 2 ethicorum capitulo 2 ubi dicitur quod moralis scientia non est gratia contemplationis sed ut boni efficiamur non ut sciamus quid est virtus et ideo dicunt commentatores quod philosophus intendit quod non est speculativa assumptum probatur per augustinus de laude caritatis ubi dicit secundum quod prius allegatum est quod "iste tenet quicquid latet et quicquid patet in divinis sermonibus qui caritatem servat in moribus" ergo totus sermo divinus sine the?a ad haec tendat ut servat homo caritatem in moribus et per consequens ut fiat bonus

4o sic finis legis est dilectio Romanos 13 et plenitudo legis est dilectio et per consequens non est speculatio ergo lex ista scilicet theologia non est scientia speculativa

5o sic tota theologia est lex nova et antiqua sed lex manifestum est est scientia moralis et non speculativa ergo etc

6o sic Romanos 19 "quaecumque scripta sunt ad aedificationem nostram scripta sunt" aedificatio aut maxime pertinet ad mores corrigendos ergo propter mores corrigendo omnia scripta sunt

Item scribitur Iacobi primo "estote factores verbi non auditores tantum" ubi manifestum est quod apostolus intendebat quod finis auditionis sacrae scripturae non deberet esse auditio vel scientia sed bona operatio ergo theologia est propter operationem principaliter ergo est practica

8 sic evangelium principaliter est ad mores corigendoscorrigendos sicut patet in spiriti per totum et illud est pars principalissima theologiae ergo etc

ad oppositum arguitur sic augustinus 12 de trinitate in fine et 13 in principio dicit quod haec scientia est sapientia est ergo speculativa consequentia probatur per philosophum primo metaphysicae ubi dicit quod sapientia est scientia speculativa et 6 ethicorum sapientia est suppremussupremus habitus speculativus

2o ista scientia de deo est scientia speculativa sicut dicitur 2 metaphysicae commento 2 in fine

3o omnis scientia practica est principaliter circa contingens ut patet primo ethicarum et 3o de anima sed haec scientia principaliter est de aeternis scilicet de deo et angelis ergo etc

4o ista scientia scilicet divina est nobilissima sicut dicit philosophus 6 metaphysica et commentator commento 2 in fine ergo est speculativa consequentia patet per philosophus primo metaphysicae ubi dicit quod nobilissima sua debet esse speculativa

5o boetius de trinitate numerat istam inter scientias speculativas

Item finis ultimus huius scientiae est contemplatio secundum augustinum primo de trinitate capitulo 22 et 17

7o augustinus 9 de trinitate capitulo 10 haec scientia proprie est sapientia ego est speculativa multae auctoritates aliae possent adduci pro hac parte

In ista quaestione sicut est procedendum primo videndum est numquid theologia sit scientia 2o utrum vita contemplativa sit melio quam accidentia 3o videndum est unde alia scientia dicitur speculativa vel practica 4o dicendum est ad quaestionem

Primus articulus est utrum theologia sit scientia arguitur quod non

quia principia eius sunt credita tamen cum sint articuli fidei ergo conclusiones non sunt scitae demonstrative

2o arguitur sic in ista sacra scriptura continentur manifesta falsa ergo ista scriptura non est scientia consequentia patet quia nulla scientia constituitur ex falsis assumptum probatur multipliciter primo quia genesis 19 scribiur qod uxor loth versa est in statuam salis pro eo quia ipsa fecit contra praeceptum dei sed hoc videtur falsum quia si ipsa vertebatur in statuam tunc non fuit punita sufficienter pro suo peccato mortali consequens inpossibileimpossibile et consequentia patet per anselmum monologion capitulo 70 ubi dicit "sic nullatenus admittit ratio quod aliquis amittit esse pro peccato quia tunc sicut se haberet ante omnem culpam scilicet quando non fuit et post culpam maximam et sic non discerneret summe sapiens iustitia inter illud quod millum bonum potest et mullum malum vult et illud quod maximum bonum potest et maximum malum vult ac haec satis patet quam inconveniens sit" haec ille unde manifeste sequitur quod ille qui omnino desinit esse pro suo peccato non sufficienter punitur

3o sic primo regis et ecc[?] 46 dicitur quod post mortem samuelis una phyconissa id est mulier prophetans in spiritu dyamanico ad praeceptum saulis regis susatavit samuelem et ipse indicavit regi finem suum et filiorum suorum haec ille sed libro 2o de miraculis sacrae scripturae capitulo 11 probat augustinus quod ille suscitatus fuit dyabolus non samuel per hoc quia primo Regis 28 post narrationem de suscitatione dicit scriptura quod samuel suscitatus per saulem dixit ea cras tu et filii tui mecum eritis haec illi quod non dixisset dicit augustinus sanctus "samule de saule rege per verso quae numquam ad samuelem venturus fuerat sed ad dyabolumdiabolum" haec augustinus

4o sic Iudicum 10 scribitur sic "Ierunt ligna ut unguerent super se regem dixeruntque olivae impera nobis" etc cum tamen hoc sit manifeste falsum quod lingua loquebantur seu consuluerunt

5to sic Ionem dicit translatio Iero? claman?t Ionas adhuc tres dies et ninive subvertetur cum tamen subversa non fuerit Alia translatio septuaginta interpretrem habet aliquod xl dies et minue sublitetur quorum alterum est falsum quia non clamantur utrumque quia tunc nullus credidisset ei

6o sit dominus in evangelio narrat de filio prodigo et vitulo saginato cum tamen hoc non fuerit factum sicut dicit augustinus 6 super genesem ad litteram capitulo 6

7o sic in omni scientia demonstrantur alia per alia in ista theologia non sed solum narrantur sicut sicut patet in toto veteri testimento et in evangelio ergo ista theologia non est scientia

ad oppositum est augustinus enim de Trinitate capitulo 20 et 14 in multis locis et ad oppositum sunt argumenta in oppositum principalis quaestionis facta

Ad istum articulum dico quod scientia accipitur 3rtripliciter uno modo pro evidenti certitudine complexa alicuius veri circa quod non potest habens illam certitudinem errare stante causa suae evidentiae et isto modo sumuntur principia communia et dignitates et sic scit homo se muere et se nolle decipi et se nolle ese bonum et alia de quibus loquitur augustinus in de trinitate capitulo 3 et secundum hunc modum est scientia de actibus sensibus per se sicut de albedine et ingredine et aliis et sic non est scientia de substantis sensibilibus extrinsecis sicut fuit probatum in 5o argumento principali prioris quaestionis

2o modo accipitur scientia pro evidenti notitia complexa alicuius viri circa quod potest esse error stante causa suae evidentiae circa quod tamen non potest esse error stantibus omnibus rebus naturalibus in dispositione cursus communis et sic sumuntur secundae sensibiles et illo modo locuntur omnes philosohi de scire

3o modo accipitur scire communius pro adhaesione firma respectu cuiuscumque veri firmiter crediti et isto modo loquitur augustinus de trinitate capitulo 31 ubi dicit "absit ut nos negemus nos scire fidem nostram et illa quae hystorica lectione didiscimus sicut de patribus nostris et matribus qui fuerunt et de qua patria sumus nati" haec ille

Per hoc dico ad articulum loquendo primo modo ista sacra scrioptura non est scientia nec in secundo modo nisi forte in aliquibus paucis partibus a quibus non denominatur tota facultas sed secundum modo est scientia sicut ostendunt auctoritates alius

ad primum argumentum concedo quod principia huius scientiae saltem multas credita tantum ita quod non sunt scita primo modo vel secundo quia sunt articuli fidei sed non omnia sunt articuli fidei sicut deum esse unde hoc principium deum esse non est articulus fidei Intendo per hoc nomen deus significatum commune omnibus scilicet illud quo non est aliquid melius quia hoc scitur ex naturalibus istam sententiam dicit thomas et bene prima parte summae quaestione 4a articulo 2o sed certe intendendo per hoc nomen deus sicut christiani intelligunt scilicet ens optimum quo nichilnihil magis vel melius cogitari potest sic haec propositio deus est est articulus fidei qui non potest sciri ex naturalibus et ideo concedo conclusione huius argumenti scilicet quod haec facultas non est scientia primo modo vel secundo sed 3o modo et eandem conlusione porbat 7m principale et non plus

ad 2 dico quod aliquam scientiam constitui intelligitur dupliciter uno modo quod illa falsa fuit asserta ab auctore veltraditore illius scientiae alio modo tamquam alia quae asserimus ab auctore esse dicta vel facta aliorum sicut genesi 18 dicitur ego non risi de sarra cum tamen ipsa risit unde auctor scripturae tantum asserit quod ipsa dixit se non risisse non quia ipsa non risit unde assertio scripturae vera est similiter dicitur genesis 27 ego sum primogenitus tuus esau quod est falsum nec hoc asserit scriptura sed scriptura sive auctor illius verum asserit Iacob dixisse ego sum primogenitus tuus esau et similiter non asserit auctor scripturae Iudicum 10 quod "lingua ierunt ut unguerent super se regem" etc quae ibi dupliciter solum asserit ionatam filium iezoboal istam parabolam ad duos vi?bis sichem et vib? mello acclamasse quando stetit in vertice montis garizini contra sichem et ita est e inn?rabilibus talibus

Si aut loquimur de hiis quae continentur in alia facultate tamquam asserta ab eius auctore dico tunc quod auctorem alicuius scientiae aliquid assere intelligitur dupliciter uno modo sensum ha?lem alio modo quod ad sensum spiritualem hoc loquendo de 4or sensibus scripturae unde dico quod sacra scriptura nihilnichil asserit nisi illud quod est verum secundum alterum sensum sed de hoc quod arguitur de uxore loth genesis 19 dico quo haec asserit scriptura et dico quod ipsa fit versa secundum hoc corpus non secundum animam nec procedit argumentum contra hoc

ad 3 dico quia auctor per sammelem intelligit dyabolum habentem corpus s?i assensum simili corpori samuleis sicut dicit augustinus

ad 4m scilicet quod lingua fecerunt consilium etc dictum in ratione ad secundum argumentum quoniam auctor scripturae non asserit hic sed hoc esset dictum a ionatam filio ieroboal et verum est quod ipse dixit hoc

Ad 5 dico quod ionas clamavit adhuc tres dies et ninive subvertetur et dico quod alia translatio quae habet quadraginta dies simul vera est secundum suum intellectum nec intelligitur ad litteram unde augustinus 18 de civitate dei capitulo 43 dicit de isto dicto quod duabus translationibus spiritus sanctus per hos scribentis loquebatur et potuit alia dicere et idem significare et ita utraque translati verum secundum omnium intellectum unde augustinus ibi potuit unam expositionem moralem de hoc ad excludendum illam contrarietatem

Ad 6 patet sicut dicit augustinus 8 libro super genesem capitulo 6 quia illud dictum salvatoris est parabola tantum et non debet intelligi ad litteram nec evangelista asserit istam parabolam sed tantum asserit illam deum dixisse et verum est quo deus dixit illam

Utrum vita contemplativa sit nobilior quam activa

arguitur primo quod activa sit nobilior quia nullus alicoaliquo praecepto tenetur magis bonum sive melius dimittere propter minus bonum sed homo tenetur dimittere contemplationem propter actionem ergo actio meliorem contemplatine et per consequens vita activa est melior quam contemplativa maior patet quia a?ter praeceptum obligaret aliquem ad diminutionem sui meriti quod non videtur vera minor patet posito quod aliquis qui contemplatur percipiat aliquem hominem moriturum nisi ipse sibi subveniat et quod ipse possit ei subvenire tunc ipse tenetur ei subvenire et dimittere contemplationem ergo etc

2o per activam vitam potest homo magis bonum facere et pluribus proficere quam per contemplationem ergo activa est melior consequentia probatur per philosophum primo ethicorum capitulo 1 ubi dicit sic "animale quidem uni soli viro melius a et divinius genti et civitati" haec illi ubi patet quod bonum illud quod communicatur pluribus melius est quam bonum partitive assumptum probatur quia per praedicationem et informationem et elemeosinarum largitionem quae sunt actiones vitae activae potest homo prodesse pluribus sed s?o?a Iusticras sibi soli prodest sicut dicit Ieromus in prologo bibliae capitulo 4 intelligit per scam? rusticitatem vitam contemplationem ergo activa est melior

3o una operatio vitae activae melior est quam una actio vitae ergo contemplativae omnibus conditionibus existentibus paribus ergo tota vita melior consequentia probatur quia eadem est proportio vitae ad vitam et actionis ad actionem assumptum probatur quia in una actione vitae activae additur operatio extrinseca omnia in do?dae sunt paria ut ponatur in operatione et in contemplatione in actione ergo est magis meritum vel aliter operatio extrinseca nichilnihil prodesset

4to homo magis tenetur ad activam saltem si sit dives et maxime si sit dispensator bonorum ecclesiae quam ad contemplationem ergo faciens secundum illam magis meretur vel aliter homo qui operatur ex noto non plus meretur in operando quam operans consilia sine voto quod est contra anselmum in libro de similitudinibus capitulo 83 assumptum patet quia rector non tenetur ad contemplativam ut videtur et tenetur ad activam quia tenetur informare subditos et pascere sicut patet ezechielis 34 ubi dicitur sic "vae pastoribus israel qui pascebant semet ipsos nomine greges pascuntur a pastoribus" et additur post "gregem meum non pascebatis quod infirmum fuit non consolidastis" etc et post pauca "ecce ego super pastores dicit dominus et requiram regem meum de manu earum" haec illi Ecce quam plane patet quod tenentur ad vitam activam

5to vita apostolorum fuit optima sicudsicut tenet ecclesia cum secuti fuerunt vestigia christi in praeceptis et in consiliis sed vita eorum fuit partim practica quia paulus laboravit manibus sicut ipse dicit prima ad corinthios 4 et idem ad Romanos 15 "nunc igitur proficiscar ierusalem ministrare sanctis" et certum est quod vita apostolorum non fuit melior quam vita contemplativa ratione suae partis contemplativae quia tunc ipsa foret melior se ergo vita eorum fuit optima ratione partis activae ergo activa melior est quam contemplativa

6 ducens vitam mere contemplativam sicut religiosus debet secundum rectam rationem eligere vitam praelatorum quae pro magna parte est activa ergo iuxta vita est melior sed non est ratione contemplationis ergo ratione partis activae quod est oppositum

7mo per totum evangelium christus reprobat non bene operantes erga proximos magis quam non contemplantes consequentia probatur quia si unum oppositorum sit magis malum sicut philosophus dicit topicis 1

8 merces aeterna fidelium magis debet communsurare operi quam contemplationi ergo opus melius est assumptum patet in primo apocalypsis "reddit unicuique secundum opera sua" idem Romanos 2 et unusquisque secundum ?prium laborem mercedem recipiet ergo vita est melior quam contemplativa

Oppositum lucas 10 maria optimam elegit quae non auferetur ab ea super quod dicit augustinus alloquens martham sic non tu malam sed illa meliorem

praeterea beda in omeliahomelia super eodem non pars marthae reprehenditur sed pars mariae praeponitur

praeterea gregorius super 6 moralium magna sunt activae vitae merita sed contemplativae potiora

praeterea gregorius super eodem non haec mala est sed illa melior est

praeterea observantia primi mandati est melior observatione aliorum mandatorum secundum quod huiusmodi sunt sed observantia primi mandati pertinet ad contemplationem manifestum est diligens deum tuum ex toto corde tuo et observantia aliorum mandatorum pertinet ad vitam activam manifestum est inducendo non furabis non metabis et sic de ceteris ergo etc

praeterea philosophus 10 ethicorum capitulo 8 optima operatio hominis est operatio intellectus intrinseca scilicet fe?tas speculativa

praeterea ib?m? vita quae consistit in speculatione est melior quam vita quae secundum homine scilicet activa

praeterea capitulo 10 14 est amantissimus deo qui maxime curat intellectum et eius actionem et talis est sapies scilicet qui contemplatur aeterna ut ibidem declarat ergo etc

ad istum articulum supposita significatione terminorum quam ponit augustinus 13 de trinitate in principio scilicet quod vita contemplativa quam ipse vocat effectum portionis superioris intellectus sit contemplatio aeternorum et vita activa quam ipse vocat effectum portionis inferioris mentis humanae sit cognitio ordinandi temporalia et per quam illa actu rectae ordinantur sic dico quod contemplativa vita est quae deum informis cuius finis est speculatio tantum q?us erat philosophorum vita et alia est vita contemplativa formata causatae cuius finis est contemplatio cum amore contemplati et haec est vita christianorum

Simili modo dico quod duplex est activa vita formis et formata loquendo secundo modo de vita contemplativa christianorum dico quod aliquam sic esse contemplativam est dicentis vel quia semper intendit contemplationem pro posse nisi quando pro posse nisi quando excusatur ab actionibus naturalibus neccessariisnecessariis scilicet sompno et refectione et talis vita est religiosorum perfectorum alio modo quia ipsa principaliter intendit contemplationem et finaliter admiscendo aliquas actiones rerum temporalium aliquando propter recreationem quam neccessarionecessario exigit humana fragilitas ut posse uberius et feruentius vacet contemplationem sicut fecerunt apostoli et prophetae et nunc faciunt boni praelati in ecclesia sequentes vestigia prophetarum et apostolorum et aliquando admiscendo actiones temporalium propter aliquod aliquod praeceptum sicut allegatum fuit in 4o arguit de libro ezechielis quod pastores tenentur vestiare infirmes et pascere esurientes etc Isto modo sicut fecerunt prophetae et apostoli et nunc boni pastores in ecclesia faciunt et certe ista vita est optima in homine viatore propter contemplationem suae nullae corruptae quia enim non potest continue contemplari indiget ideo tempore recreationis et certe in tempore recreationis magis meretur quam religiosus in tempore recreationis quia occupationem in melioribus actionibus habet et forte propter eamdem causam magis meretur contemplando quia magis potest perservare et feruentius propter meliorem dispositionem corporis quam habet ex meliori recreatione unde patet quod ista vita non est melior quam illa vita in viatore quae est totaliter contemplativa per posse et vita religiosorum propter hoc quod eius pars activa est melior quam contemplativa sed quia est melior quam vita quasi otiosa scilicet vita religiosorum quo ad tempus suae recreationis quia in illo tempore sunt fere otiosi per hoc dico ad articulum quaestionis loquendo de vita contemplativa formata et hoc sive primo modo sive secundo modo sic dico quod contemplativa est melior et hoc pro tempore contemplationis et etiam comparando illas secundum totum tempus ipsarum sic adhuc dico quod contemplativa melior est et magis meritoria aliis conditionibus existentibus proportionibus in una vita et in altera qualiter aut circumstantiae debent proportionari in actionibus istarum vitarum dicetur in responsione ad 3m argumentum

Ad primum argumentum dico quod numquam propter activam vitam tenetur homo dimittere contemplationem sed concedo quod aliquando tenetur homo amittere contemplationem sed dico quod illa actio pertineat tunc ad contemplationem si ille agens rectissime intendat non operatur nisi intendendo contemplari actione contemplata sicudsicut facit boetius praelatus pluriens et habendo illam intentionem in agendo tantum meretur Dico in tempore actionis talis sicut prius meruit in contemplatione quia non convertit se ad actionem nisi obediat praecepto pro tempore pro quo obligat vel ad quod obligat et ut post convertatur ad contemplationem suam nisi enim posset sic obediendo tantum mereri sicut contemplando prius certe praeceptum esset per se causa diminutionis sui meriti quod non credo sanum dicere Et si tu dicas si ista actio talis dimittentis contemplationem ex praecepto pertineret ad vitam contemplativam ergo posito quod illa actione completa concurrere casus consimilis ubi ex praecepto teneretur operari et post illum statim alius consimilis casus et sic per totam vitam suam Quaeritur dicis tu quod haec vita foret contemplativa etiam esset vita alia tunc contemplativa cuius nulla pars in tempore esset contemplatio consequens inpossibileimpossibile

Ad id dico quod non sequitur quod ista non dicetur contemplativa nisi ante aliquam actionem intendat finaliter reverti ad contemplationem et nisi tunc contempletur deum per cuius saltem dirigendo actionem eius ad ipsum propter eius amorem unde argumentum non probat plus nisi quod possibile est aliquam vitam esse contemplativa et tamen quod pro maiori parte temporis vitae suae in ??em et concedo conclusionem et certe addo unum quod homo confirmat quod quilibet perfectus faciens talem actionem absque interruptione actionis potest habere interruptionem cogitationis quasi momentaneam ut per talia momenta in agendo saltem deum contempletur et fortassis simul potest deum contemplari et actionem cogitare licet non ita distincta sicut oim hoc quod ipse agat pluries non facit vitam contemplativam non esse si ipse velit bonam intentionem habere.

Ad 2m dico quod homo non potest tantum proficere per activam sicut per contemplationem ymmoimmo magis potest per contemplationem proficere scilicet praedicando quae sunt actiones non viles vitae contemplative sicut planus est ex vita christi Et Iohannis baptistae unde per talem vitam contemplativam potest homo magis mereri quam per contemplativam tantum scilicet quae solum est contemplativa quae vocat Ieromus scientiam rusticitatem ubi allegatur et sic verum dicit dicit Ieromus si quod scientia rusticitas sibi soli prodest scilicet immediate quia non prodest aliis per operationem intrinsicam.

Ad 3 cum dicitur etc Dico quod una actio vitae activae est magis mutatio quam una actio vitae contemplative tantum omnibus circumstantiis existentibus aequalibus sed non eset ita omnibus circumstantiis proportionalibus eis in suis generibus quia circumstantiae debent ita proportionati quod ambae actiones procedant ab aequali conatu et tunc erit actus dilectionis in agente remissior quam in contemplante quia magis impeditur propter cogitationem de actione et tunc erit tota operatio acti minus mutatio si alia causa non impediat et per consequens totat vita si non aliquid aliud inpediatimpediat unde non esse condi?bus existentibus aequaibus in actio et contemplante est actio magis meritorie ergo vita activa est melior quam contemplativa sed deberet accipi in antecedente proportionatas circumstantiarum et tunc esset antecedens falsum et omnia bona

Ad 4 cum arguitur etc dico quod homo non tenetur ad operationem de genere unius vitae contemplativae vel active non est habere talem vitam quod una yrundo non facit verum una dies estatem sicut dicit philosophus ethicorum capitulo 9 oportet tales actus per magnum cuius exercere sed posito antecedente scilicet quod homo magis teneretur ad activam quam ad contemplativam ex hoc non sequitur quod illa sit magis meritoria quia magis tenetur homo ad praecepta quam ad consimilia et tunc observare consimilia este magis meritorium quam observare praecepta nec sequitur quod homo quod operans non ex voto quia meritum operantis ex voto augmentatur propter meritum emeise in vovendo quomodo non est in proposito

Ad 5 concedo quod vita apostolorum fuit optima et dico quod fuit contemplativa ratione finis sicut etiam iuxta ratione actioneum quae est melior Dico quam contemplativa pure quas est in homine viatore sunt in positione patuit

Ad 6 patet per idem quod religiosus habens vitam pure contemplativam sicut homo potest in via eligendo praelati vita eligit vita meliorem nec ex hoc sequitur quod activa sit melior sed quod vita iuxta sit melior in hominibus non tamen similiter quia non in beatis nec umquam melior sicut dictum est in positione propter hoc quod activa pars est eius melior quod contemplativa si alia pars eius debeat dici activa sed quia eius pars in qua vacat a contemplatione est melior parte in qua vacant religiosi seu pure contemplati quia tunc sunt quasi in otio ut dictum est in positione

Ad 7 cum dicitur etc concedo quod christus et sicut apostoli magis reprobarunt non operantes quam non contemplantes et potest concedi ulterius quam operantes sunt magis approbandi quam contemplantes tantum Si tamen ibi operantes operentur intendendo post operationem contemplari et per vices contemplentur ut dictum quod possunt absque diminutione vel interruptione operis

Ad 8 cum dicitur scripturam asserere quod merces redditur operi Dico quod opus intelligitur quodcumque meritum non solum actio vitae activae

Utrum scientia sit practica a suo fine scilicet proxima henricus in summa 8 quaestione 2 dicit sic sed contra arguo quod non quia philosophus 3o de anima et commentator commento 49 et 6 ethicorum capitulo 2 dis?t peccatum intellectum quem ibi vocat rationatvum a speculativo per obiecta ex hoc 6 quod speculativus sit circa neccessarianecessaria et peccatus circa contingentia puta circa actionis humanas et res consiliabiles ergo distinctio est penes obiecta

2o arguo sicut arguit doctor subtilis contra solempnem primo sententiarum quaestione 7 si scientia sit practica a fine scilicet actione aut ergo quia activitas ordiatur ad actionem et tunc scientia non esset practica nisi artifex activitatis intenderet proximam quod est manifeste falsum aut ideo scientia est practica ratione finis quia habet aptitudinem ad finem et si hoc tunc alia est causa intrinseca sibi qua re ipsa habet aptitudinem ad finem talem scilicet actionem et scientia speculativa non et alia causa dicit ipse non est finis manifestum est quia finis est naturaliter posterior ergo scientia non est practica primo a fine suo

Praeterea dicit ipse aliquis intellectus practicus est respectu actionis in sensitiva potentia sicut ratio ne et voluntas ergo si a fine dicatur practicus erit actio potentiae sensitivae finis intellectus practici et tunc actio vilioris potentiae est finis potentiae nobilioris quod non videtur

ad oppositum arguitur sic philosophus 1 metaphysicae probat quod scientia speculativa est quam practica quia ipsa est gratia sui sed practica est gratia actionis ergo ut videtur utraque scientia denominatur a suo fine

praeterea commentator 6 metaphysicae commento primo versus finem sic dicit omnes cogitationes operantes et arguentes sunt arguentes secundum aliquid non simpliciter quia scientia in eis non est nisi propter opus et videtur in hac dare deum inter scientias speculativas et operativas haec commentator ergo ex intentione sua est quod prima causa diversitatis scientiarum sit a finibus

praeterea 2o metaphysicae philosophus et commentator commento 3o distinguunt speculativa et practica per hoc quod finis speculativae est veritas et finis practicae est operatio

Iohannes dicit primo libro quaestione 7 quod scientia non dicitur primo practica a fine sed a causa intrinseca priore scilicet ab eius conformante aptitudinali ad voluntatem rectam quae aptitudo prior est ipso fine et ideo commentator dicit quod scientia dei in beatorum est practica scilicet qud est apta conformari volitioni rectae ipsius dei sane alterius beatiet ista commentator dicit ipse et aptitudo inquantum talis prior est voliitionevolitione recta in deo et contra diligit se inquantum talis est et in hoc verum dicit

Sed contra istum arguitur sit si scientia dei esset practica tunc scientia maxime speculativa quae est maxime speculativa esset practica in scientia dei sit maxime speculativa quia est maxime gratia sui consequens falsum

praeterea VI metaphysicae in principio et ideo est ethicorum capitulo 2 scientia practica non est nisi de rebus factis a nobis scilicet vel a voluntate vel ab intellectu ergo manifestum est quod scientia die respectu sui non est practica

praeterea 6 ethicorum et 3 de a scientia practica est circa contingenter et scientia dei non ergo scientia dei non est practica nisi ipse vocet practica alter quam philosophus vocat

ad istum articulum dico quod scientia immediate dicitur practica a fine et quem probat scilicet quia probat in actum moralem ut artificialem tamquam regula directiva illius actionis immediate sed probo est scientia practica ex sua forma sicut dicit ioannes scotus scilicet quia habet conformitatem ad acitonem ex qua conformitate intrinseca immediate sequitur ipsa posse regulare actionem immediate non dico quacumque quia secundum hoc sicut ioannes dicit locuta esset practica cum sit regulativa omnium sillig??orum cuiuscumque scientiae sed actionem moralem vel artificialem ita quod scientia practica semper est respectu actionis contingentis sicut dicit philosophus 6 ethicorum et solum respectu illorum quae fiunt ab intellectu nostro cuius sunt artificia vel a voluntate nostra cuius sunt moralia sicut dicit philosophus 6 metaphysica et commentator commento id est unde patet quod non recte dicit scientiam dei esse practica nisi loquatur magis communiter quam philosophus

Ad primum argumentum concedo quod practicus intellectus distinguitur a speculativo per obiecta sed non sufficienter quia manifestum est quod me?tina speculativa et practica sunt circa idem obiectum sed speculativa est ex propositionibus necessariis et practica ex contingentibus et ideo dico quod philosophus intelligit quod distantia penes obiecta vel certe penes modum scientiae illorum obiectorum sed tamen immediate ex fine

ad 2m dico quod scientia est practica propter aptitudinem ad actionem practicam immediate producendam et illa aptitudo est ex forma intrinseca illi scientiae scilicet quia includit in sua forma conformitatem potentialem respectu actionis quae est quasi una relatio cuius relationis finis vel actio est alterum extremum et ideo causa immediate quare scientia est practica est eius finis in quem probat

ad 3m concedo quod aliquis habitus practicus in intellectu est respectu actionis potentiae sensitivae et concedo quod illa actio est finis illius habitus ut practicus est nec est hoc aliquid inconveniens scilicet quod actio potentiae vilioris non secundum se sed secundum quod potentia vilior regulatur a superiori sit finis alicuius habitus potentiae superioris vel ipsius potentiae quatenus practicus est quoniam sic est de pluribus habitibus moralibus scilicet virtutibus

Ad quaestionem ergo principalem dico quod ista scientia est principaliter speculativa sicut dicit Henricus in summa articulo 8 quaestione 2 licet secundum aliquas eius partes principales sit practica

pro quo dico sicut pro parte tactum est in respondendo ad ultimum articulum quod cognitio alia dicitur practica ex hoc quod ipsa potest in aliquem alium actum extrinsecum ab intellectu vel etiam in ipsa voluntate existente tamquam regula directiva illius volitionis vel extrinsecorum actionis dico ista duo propter artem et prudentiam in quibus sufficienter dividitur cognitio practica sicut patet 6 ethicorum diffuse quia ars est respectu actionis extrinsece et prudentia aliquando similiter et aliquando respectu volitionis tantum sicut est prudentia directiva amicitiae actus enim amicitiae est in voluntate nec habet alium principalem actum et certe per privationem istius conditionis cognoscitur quae scientia sit speculativa est ut manifestius appareat illud quod ego dico pono exemplum aliquis cognoscit amicum suum amorem et cognoscit in quo gradu et quare et qualiter ipse debet amare amicum suum certe prima cognitio est speculativa quia non est directiva alicuius dilectionis erga amicum licet amore coniungatur cum illa cognitione sed secunda cognitio est practica quia ipsa est directiva amoris secundum suas circumstantias et similiter dico quod amore procedens a prima cognitione non tamquam a sua regula sed tamquam a causa alicoaliquo modo prior est amore speculativus et non est praxis sine actio practica eeo quod talis sed eas dilectio sine alia procedens a secunda cognitione est praxis sive actio practica pro eo quod procedit ab illa tamquam a regulante istam unde dico quod cognitio principaliter in thema viatoris est cognitio divina absoluta si non sicut directiva et similiter amore coniuntus eo quod talis est speculativus licet aliae cognitiones praecedentes sint directive amoris dei et proximi et ideo haec scientia est principaliter speculativa ut dixi

ad primum argumentum principalem cum arguitur sic ista scientia ordinantur ad aliquem finem quam ad speculationem ergo etc dico quod non sequitur ordinatur ad aliquem finem quam ad speculationem ergo non est speculativa

Et ad dictum philosophi 2 metaphysicae dico quod intelligit quod finis ultimus in genere cognitionis scientiae speculativae est veritas talis scilicet quae non est directiva volutionis vel actionis extrinsece imperatae a voluntate nec hinc repugnat quin finis eius ultimus sic dilectio et hoc dico proprius in via quia talis finis non facit scientiam esse practicam sicut in positione patuit

ad 2m argumentum cum arguitur quod finis ultimus huius scientiae est beatitudo et beatitudo non est contemplatio sed fruitio ergo etc dico quod finis ultimus est duplex propinquus et remotus finis remotus est beatitudo et non habet scientiam denominari a tali fine ymmoimmo si haberet adhuc talis finis non faceret ipsam esse practicam sicut prius dixi in alio argumento quia ista scientia non est directiva illius beatitudinis

ad 3m argumentum concedo quod ista scientia principaliter intendit ut per istam boni fiamus et dico quod non sequitur ex hoc quod ipsa sit practica sed intenderet ut per illam efficeremur bona per cognitionem finalem practicam et amorem practicum sicut efficimur boni per scientiam moralem tunc sequeretur sicut patet ex positione quod ipsa esset practica sed sicut patuit in positione non est sic quia cognitio finalis huius scientiae est speculativa ut dixi

Ad 4 dico quod finis huiusmodi scientiae et finis legis est dilectio et concedo quod speculatio non est eius finis ultimus sed cognitio speculativa est finis eius ultimus in genere cognitionis et ideo non sequitur quod non sit speculativa sed oporteret accipere quod eius finis ultimus in genere cognitionis non esset cognitio speculativa cuius oppositum dictum est

ad 5 argumentum concedo quod tota theologia est lex nova et antiqua Dico quod non omnis lex est scientia moralis sed solum illa quae principaliter docet moraliter vivere non illa cuius pars principalis est speculatio sequens doctrinam morum

ad 6 de dicto apostoli ad Romanos 15 "quaecumque scripta sunt ad nostram aedificationem" etc dico quod vera littera habet ad doctrinam nostram etc unde si alia littera habeat ad aedificationem debet intelligi doctrina et doctrina pertinet principaliter ad speculationem

vel potest dici quod prima littera vera est unde quod accipitur ulterius quod aedificatio principaliter pertinet ad corectionemcorrectionem morum et finaliter ad speculationem et amorem die unde augustinus de sermone de iacob et esau dicit "ad haec sacro?sca misteria celebrantur ex hortationes ecclesiae fiunt ad haec sermo dei praedicatur ad corigendoscorrigendos mores ut oculus mentis nostrae sanetur ab ea rem quae non inpedit ab aspectu die" haec ille unde sequitur quod sepculatio dei cum amore sit finis ultimus

ad 7m de dicto iacobi apostoli "estote factores" etc Dico quod ipse intendit quod audientes praedicationem ad corectionescorrectiones morum non debent esse auditores tantum sed factores nec intendit quod illa factio vel inpletioimpletio sit finis ultimus huius scientiae sed dispositio ad ultimi in finem

ad ultimum dico quod evangelum non est ordinatum principaliter ad mores corigendoscorrigendos sed immediate ordinatur ad hoc et aliquam ad dispositionem praeviam contemplationem et ideo fuit maxime iu?tum de hoc multum praedicare quia sine hac dispositione praevia ultimus finis non attingitur