Liber IV, Quaestio 1

1. Primo quia ibi remanet forma elementaris ergo accidencia remanencia sunt subiectiue in illa. Assertum probatur, quia ibi remanet grauitas per quam hostia consecrata naturaliter descendit, sicud patet ad sensum; set grauitas est forma substancialis elementi, sicud patet quarto De celo et tertio; ergo in sacramento accidencia habent subiectum. Et hoc dicit Magister, dist. 11, in principio, scilicet quod ibi manet pondus; idem dicitur in glossa prima Ad Corinthos 11 super illo [P. f. 188ra] "quociens sumetis in meam commemoracionem".

2. Preterea, in hostia consecrata sunt accidencia actiua et passiua naturaliter sicud patet ad sensum; ergo ibi est materia. Consequencia patet per Philosophum, primo De generacione et tertio Phisicorum, ubi dicit quod agens et passum necessario communicant in materia.

3. Preterea, primo De generacione, dicit Philosophus quod si calor esset extra materiam ageret set non pateretur; ergo cum in hostia consecrata caliditas et alia accidencia patiantur [V. f. 172va], sequitur quod illa accidencia sunt in materia et in subiecto, et per consequens accidencia sacramenti non sunt sine subiecto.

4. Preterea, ex hostia consecrata potest per putrefaccionem generari aliquod conpositum naturale sicud vermis; ergo in hostia est aliqua materia prima, saltem que potest remanere in generato; et per consequens accidencia sacramenti sunt in illa materia.

5. Preterea, ponatur quod ignis agat in aliquam hostiam consecratam, et sic ille ignis purus undique circumstans hostie; tunc ignis causabit calorem in situ illius hostie, - manifestum est -, et similiter suam formam; ergo ille forme causate recipientur tunc in aliqua materia, quia aliter agens materiale posset generare formam abstractam, quod est inpossible. Ergo in situ hostie est aliqua materia recipiens accionem agentis, et per consequens accidencia sacramenti sunt in aliqua materia.

6. Preterea, hostia recepta ab uno communicato tandem digeritur et non semper manet in illo remanente. Accepto ergo in primo instanti in quo hostia est corrupta, tunc in illo instanti est aliquod corpus naturale in loco illo in quo hostia prius fuit, quia ibi in illo instanti non est aliquod sacramentum; ergo tunc in illo situ est aliquod corpus naturale, uel locus ille est uacuus, quod est inpossibile. Et si in illo instanti sit in illo toto situ aliquod corpus naturale, aut ergo est ibi corpus de nouo generatum, quod esse non potest ubi prefuisset materia et tunc fuerunt accidencia in illa materia, aut in illo situ in illo instanti est corpus sicud prius fuit circumstans. Et si hoc, cum in illo instanti corrumpitur, et alia pars hostie sequitur secundum se totam, [W. f. 130v] quia est aliqua minima quantitas istius naturaliter sicud aliarum rerum naturalium, sequitur quod corpus circumstans illam partem mouetur ad centrum illius partis, et per consequens motus localis sit in instanti a corpore naturali, quod est inpossibile. Relinquitur ergo quod quando hostia degeritur in homine communicato quod generatur tunc in situ illius unum corpus naturale ex materia preexistente in illo situ et non ex materia Christi; ergo ibi est alia materia cum materia Christi; et per consequens accidencia sunt in illa materia.

7. Preterea, homo potest nutriri ex hostiis consecratis sicud multi sunt experti, ergo hostia potest conuerti in materia membri animalis. Et per consequens in hostia consecrata est aliqua materia; [P. f. 188rb] aliter enim per hostias consecratas non posset aliquod deperditum de corpore animali restaurari.

8. Preterea, hostia consecrata, sicud patet ad sensum, frangitur ab agente naturali, et condensatur, et incuruuatur, et calefiat, ergo est ibi aliqua materia; vel si non sit ibi materia, sequitur quod in accione naturali primum subiectum accionis sit forma accidentalis et per consequens illa forma est vere substancia, quia est vere substancia accidentibus contrariis successive quod propositum est substancie, sicud patet in Predicamentis, capitulo de substancia.

9. Preterea, hostia consecrata potest rarefieri per agens naturale sicud patet ad sensum; set raritas et densitas diffiniuntur per hoc quod densum habet multam materiam, et rarum modicam; ergo ubicunque potest esse magis rerum et minus, ibi est materiam.

OPPOSITUM [V. f. 172vb] tenet fides ecclesie, sicut patet in legenda novi testamenti de hoc sacramento. Et Magister declarat dist. 12, quarti libri, quod accidencia panis et uini, scilicet sapor, pondus, et odor et alia accidencia, sunt sine subiecto quia non sunt in corpore Christi; nec est ibi aliud subiectum; et ideo non sunt in alico subiecto.

Oportet multa argumentare contra istam posicionem quia satis inprobatam est a venerabilibus doctoribus modernis. Quo tamen ad aliud quod iste doctor dicit in isto articulo uidetur michi dicendum esse cum illo, scilicet quod in sacramento altaris accidencia manent sine subiecto proprie dicto, scilicet substancia, licet aliqua accidencia ibi extranea attributantur aliis tanquam subiectis sicud qualitates secundarie attribuantur primis et omnes qualitates sic attribuuntur quantitati. Set quantitas est aliud a substancia et a qualitate de quo nichil dico ad presens; non tamen dico quod quantitas si ponatur ibi habet esse per se sicud substancia ut sic subiectum proprie dictum qualitatum, sicud ponit Doctor Communis, ymmo si ponatur ibi quantitas alia a qualibet qualitate, illa non est subiectum alicuius qualitatis nisi inproprie quomodo qualitas est subiectum alterius.

In isto articulo ergo ut uidetur est duplex opinio. Vna opinio est opinio Thomae scilicet quod quantitas est alia res a substancia et a qualitatibus et est communiter omnium doctorum. Et secundum hoc ponunt quod omnia accidencia sacramenti preter quantitatem sunt subiectiue in quantitate, et quod ipsa est sine subiecto, et habet uirtutem per potenciam Dei simili modo recipiendum accidencia sicud habuit quando fuit in substancia. Et secundum istam opinionem euacunatur argumenta multa et plures difficultates que non ita soluuntur ponendo quod quantitas non est aliud a substancia et a qualitate. Et hanc opinionem dicit Doctor Communis, 4 libro, dist. 12, art. 1, q. 1.

Alia est opinio modernorum ponencium qualitatem est quantam per se, et similiter quamlibet rem materialem, nec ponit aliquam quantitatem preter substanciam et qualitatem. Et secundum istam opinionem oportet dicere accidencia omnia in sacramento altaris manere sine subiecto proprie dicto, sicud dicit Doctor Subtilis. Vtrumque tamen opinio concordat in hoc quod in sacramento eukaristie non est aliqua substancia subiecta accidentibus sacramenti. Set utrum quantitas alia sit ponenda quam substancia uel qualitas non uidetur michi nunc esse insistendum, quia hoc magis pertinet ad alias scolas.

1. Primum argumentum fuit "in sacramento altaris remanet forma substancialis elementaris [O. f. 112va] ergo accidencia", et cetera, osque in finem argumenti Thomas dicit, prima parte Scripti, dist. 3, art. 3, q. 2, quod potencia naturalis in omni citra Deum est aliud a substancia illius cuius est, probans per hoc quod potencie mentis humane distinguuntur realiter. Hoc sustinendo, dicendum esset quod grauitas, que est principium inmediatum motus elementi, non est substancialis forma elementi, set qualitas; unde Philosophus aliquando uocat grauitatem et leuitatem substancias elementorum, et aliquando accidencia. Vnde opinio Thomae fuit reprobata in questionibus de partibus ymaginis per multa media quorum unum est sufficiens, ut michi uidetur, quia posita terra in aere et ita potencia naturali que ipse ponit principium motus adnichilata per potenciam Dei, staret illa terra ibi uel discenderet; si discenderet superfluebat prius illa potencia accidentalis; si staret, hoc esset uiolente pure; et per consequens si moueretur ibi uersus contrarium sui loci naturalis, resisteret mouenti; ipsum ergo inclinaret ad contrarium [V. f. 173va] moueretur ad contrarium nisi inpediretur.

Ideo, supposito sicud uerum est quod grauitas est forma substancialis, dico ad argumentum quod grauitas non manet in sacramento altaris; nec uideo aliter posse dici, nisi quod motus hostie est inmediate a Deo, ita quod Deus sua propria potencia suplet uicem grauitatis que erat in pane quoad quemlibet eius motum [P. f. 189rb] localem naturalem.

Set contra hoc potest dici quia secundum hoc, si hostia consecrata moueretur uersus sursum, non resisteret motori suo, quia si resisteret, hoc erit per aliam formam in ipsa; set Deus etsi potest in hostia supplere uicem grauitatis in quantum est agens, non tamen potest supplere uicem grauitatis in quantum grauitas est causa formalis in hostia. Ergo cum hostia resistat necessario per aliam causam formalem intrinsecam, sequitur quod in hostia sit aliud principium per quod resistat quam Deus; et ita uidetur quod remanet necessario grauitas.

Respondeo hic, et dico quod argumentum bene probat quod in hostia consecrata est aliquod principium formale per quod hostia resistit motui ascensus quam Deus, et hoc est uerum. Et dico quod illud principium est eius duricies et similter eius continuatiua uirtus quicquid illud sit. Vnde per illa principia formalia resistendi et per potenciam Dei supplentem uicem grauitatis quoad inclinacionem uersus sursum sufficienter resistit hostia consecrata mouenti ipsam uersus deorsum, sicud si angelus aliquis esset hostie consecrate unitus ad supplendum uicem grauitatis que prefuit quoad omnem inclinacionem eius ad motum, non tamen ut esset unitus per modum cause formalis, certe iste angelus cum duricie et uirtutibus continuatiuis hostie resistentibus diuisioni sufficienter resisterent mouenti hostiam consecratam et uersus sursum. Et estimo magis quod Deus omnia talia que pertinent alico modo ad misterium incarnacionis per angelos efficiat quay per seipsum; utroque modo tamen potest res fieri, sicud apparet. [W. f. 132r]

2. Secundum argumentum "fuit in hostia consecrata sunt accidencia actiua et passiua", et cetera, usque in fine. Respondeo et concedo quod in hostia consecrata sunt accidencia actiua et passiua; et tamen concluditur ex hoc quod ibi sit materia, ponendo quod ibi sit qualitas, sicud ponit Doctor Communis, et quod ipsa sit subiectum omnium aliorum accidencium. Concedendum est quod ibi est materia, set non est ibi materia de qua Philosophus loquebatur; nec est eius auctoritas ad propositum nostrum, quia ipse non loquebatur nisi de accioni naturali cum qua non coniugitur aliquis effectus supernaturalis, quia ipse talem effectum non percipit. Vnde ipse intellexit quod agens naturale, existens precise in aliqua disposicione communis cursus nature, et passum tale necessario communicant in materia; et hoc est uerum. Set non est ad propositum, quia accidencia in hostia non sunt agencia naturalia nec passa naturalia secundum hunc modum. Set quamuis ista positio de quantitate euacuet istam difficultatem acutam, adhuc stat alia difficultas, quia ponatur quod ignis corrumpat [P. f. 189va] hostiam consecratam, tunc certum est quia illa quantitas [V. f. 173vb] recipit aliam formam substancialem, quia postquam in situ hostie non est corpus Christi amplius, tunc est ibi aliquod corpus generatum ab igne illo agente; et ita erit ibi una substancia cuius materia est accidens; et sic iterum illa potest corrumpi et quantitas eius erit materia alterius forme et sic in eternum. Et ita uidetur quod superfluit nunc ponere aliquam materiam preter quantitatem, quia quantitas ita perfecte recipit formas substanciales sicud materia prima. Et in eodem conposito nutrito ex hostiis, secundum hanc posicionem est alia pars cuius materia est quantitas hostiarum, et alia cuius materia est prima forma substancialis; que non sunt uera [O. f. 112vb], quia sic nunquam sciremus ubi esset materia prima et ubi quantitas in rebus naturalibus; quod stultum est dicere.

Hic respondeo quantum michi uidetur. Et dico quod hoc quod quantitas hostie consecrate supplet uicem materie substancialis quoad quamcunque transmutacionem non est nisi dum sub ipsa quantitate est corpus Christi sacramentaliter; et in primo instanti in quo accidencia hostie consecrate sic transmutantur quod corpus Christi non sit cum illis sacramentaliter in illo instanti. Dico quod creat Deus illam materiam que prius fuit in hostia antequam consecracionem, ut res naturales habeant suas acciones naturales; ymmo uerisimile est quod quantitas hostie consecrate habet uirtutem supplendi uicem materie prime ex hoc quod corpus Christi integrum est sub ipsa tali modo essendi, scilicet sacramentaliter; et ideo ammitit illam uirtutem in primo instanti in quo corpus Christi desinit ibi esse. Vnde secundum hunc modum oportet dicere quod si Deus non crearet materiam in illo instanti, non posset aliquid relictum in situ hostie pati ab alico, set esset ibi quantitas abstracta et qualitates similiter.

Si secondo debet responderi ad argumentum, tenendo quod quantitas est alia res a materia et a quacunque forma substanciali et a qualitate, set tenendo quod quelibet forma materialis est quanta per se ipsam, tunc est difficilius soluere argumentum. "Doctor Subtilis, 4 libro, dist. 12, a. 3, q. 1", dicit quod sustinedo quantitatem non distingui ab aliis formis, set quod qualitates in sacramento altaris sunt quante per se, dicendum est quod non potest alico modo qualitas sacramenti transmutari ab agente naturali, set hoc quod apparet apud sensum de alteracione qualitatum hostie consecrate per accionem agencium naturalium est per accionem Dei, et non per accionem agentis naturalis; ymmo Deus suplet loco agentis naturalis alteracionem successiuam qualitatum absque subiecto alico, ne fidei meritum euacuaretur, si nos uideremus species ibi esse intransmutabilis.

Et uidetur michi quod iste Doctor recte dicit, sustinendo quod non sit ibi quantitas subiecta qualitatibus. Et sic negandum est illud quod assumitur [P. f. 189vb] in argumento, scilicet quod in sacramento eukaristie remanent accidencia actiua et passiua naturaliter, quia illa non sunt passiua nisi supernaturaliter in sacramento existencia, set possunt agere naturaliter, etsi sint sine materia. Non tamen sunt in disposicione communis cursus nature; et ideo non oportet quod communicent in materia cum passo, quia auctoritas Philosophi, primo De generacione et tercio Phisicorum quod agens et passum contradicant in materia intelligitur sicud si utrumque [V. f. 174ra] illorum sit existens in disposicionibus communis cursus sue speciei; non enim sciuit Philosophus alium cursum esse possibilem.

Audistis duas responsiones, eligatis quem uolueritis.

3. Tercium argumentum fuit hoc: "primo De generacione dicit Philosophus", et cetera. Respondeo sicud ad precedens argumentum: sustinendo quantitatem esse subiectam qualitatibus; concedendum est qualitates hostie esse actiuis et passiuis; et non sequitur quod sunt in materia substanciali; set hoc sequeretur si agerent et paterentur secundum disposiciones communis cursus nature uel sue speciei; sic enim loquebatur Philosophus. Si autem non ponatur quantitas subiecta qualitatibus eukaristie sacramenti, tunc concedendum est quod iste qualitates sunt actiue, set non passiue ab agente naturali, sicud intendit Philosophus, cum dicit quod, si calor sit separatus, ageret et non pateretur, scilicet ab agente naturali; cum hoc tamen stat quod posset pati ab agente supernaturali.

Set contra istud secundum istam responsionem, quando accidencia hostie consecrate corrumpentur illa non corrumpentur nisi a Deo; set hoc est inpossibile, quia Deus nunquam est causa non esse, neque tenendi ad non esse, sicud declarat Augustinus, 83 Questionum, q. 21.

Respondeo. Et dico quod illa accidencia hostie consecrate, quando sic corrumpuntur successiue per generacionem qualitatum contrariarum, corrumpuntur mediate; et non corrumpuntur inmediate a Deo, set per hoc quod Deus creat continue in situ hostie consecrate qualitates contrarias naturalibus qualitatibus hostie; ergo corrumpuntur qualitates hostie mediantibus qualitatibus de nouo creatis mediate a Deo, et inmediate a qualitatibus nouiter creatis. Set Augustinus intendit quod Deus non sit causa inmediata deficiendi uel tendendi ad non esse.

Set secundum istud adhuc uidetur quod qualitates hostie naturaliter paciantur, et tamen sunt separate a materia, cum corrumpantur per accionem naturalem qualitatum creatarum de nouo.

Respondeo. Et dico quod illa corrupcio est supernaturalis, quamuis agens inmediatum agat naturaliter, quia accio agentis inmediati, scilicet qualitatis de nouo create a Deo, pendet ab accione supernaturali sibi inmediate coniuncta per quam creatur; et ideo corrupcio qualitatum hostie est supernaturalis. Et ita auctoritas Philosophi intelligenda est sic quod calor separata ageret [P. f. 190ra], et non pateretur passione [O. f. 113ra] mere naturali, scilicet que non dependeret ab accione supernaturali coniuncta ei. Verius tamen dicendum est quod Deus corrumpit inmediate illas qualitates; set hoc est, quia suplet uicem generantis qualitates contrarias; nec in tali casu uult Augustinus uel Anselmus hoc negare, set solum in cursu communi hoc negant.

4. Quartum argumentum fuit hoc: "ex hostia consecrata per putrefaccionem", et cetera usque in finem.

Respondeo sicud ad secundum argumentum. Et dico quod non potest uermis generari ex hostia consecrata per accionem agentis naturalis precise; ymmo hostia esset incorruptibile et intransmutabilis ab agente naturali, nisi Deus crearet qualitates contrarias qualitatibus eius. Et sic per accionem Dei concedo quod ex hostia consecrata potest generari uermis [V. f. 174rb], sic scilicet quod per creacionem talium qualitatum quales agens putrefaciens [W. f. 132v] causaret in hostia, si haberet materiam, unde corrumpuntur qualitates hostie, quousque corpus Christi desinat ibi esse. Et in illo instanti creat Deus materiam, uel pocius recreat materiam que prefuit in hostia; et inducitur tunc in istam materiam forma uermis. Nec uideo quomodo aliter potest ex hostia consecrata generari uermis per putrefaccionem, siue ponatur quantitas subiecta uel non.

5. Quintum argumentum fuit hoc: "ponatur quod ignis agat in aliquam hostiam consecratam", et cetera usque in finem. Respondeo sicud ad precedens, sustinendo quod quantitas maneat alia a qualitatibus, concedo quod ille ignis generat calorem in situ illius hostie, et similter suam formam substancialem; et concedo quod ille forme recipiuntur in aliqua materia, communiter loquendo de materia, scilicet in quantitate. Set non oportet quod recipiantur in aliqua materia substanciali nisi in illo instanti in quo corpus Christi desinit esse ibi; tunc enim, sicud dixi, Deus recreat materiam que prius fuit sub forma panis, et illa tunc fit subiectum quantitatis et forme substancialis ignis et omnium qualitatum ibi existencium. Set sustinendo ibi non esse quantitatem aliquam distinctam a qualitatibus, dico tunc, sicud dixi in aliis argumentis, quod ignis non agit in hostiam nec potest agere in hostiam consecratam, set Deus, in creando qualitates et formam ignis, supplet integre totam accionem quam ignis ageret, si illic esset materia, et propter causam quam dixi, quia si hostia consecrata appararet inpassibilis, tunc fides de isto sacramento esset euidens et minoris meriti quam nunc est. Et ideo ne meritum fidei minuatur Deus supplet [P. f. 190rb] ibi accionem agentis naturalis; quam accionem agens naturale non potest agere tunc, cum non habeat ibi materiam in qua agat; que materia necessario requiritur in omni accione agentis naturalis, ponendo quantitatem non distingui ab aliis predicamentis.

Set hic uidetur maior dubitacio, quia siue ponatur ibi quantitas siue non, ibi causantur qualitates ignis et eius forma substancialis; et ita in hostia consecrata esset alia substancia preter Christum et eius partes. Et confirmatur istud per hoc quod forma ignis potest intendi et remitti sicud eius calor, et generatur partiter sicud calor et secundum sentenciam Commentatoris, 3 De celo, comm. 67: ergo cum per accionem ignis in hostiam, ponendo ibi esse quantitatem subiectam; causatur calor partiter, sequitur quod pari modo ibi generetur in quantitate hostie tanquam in subiecto forma substancialis ignis partiter, et eodem modo uidetur quod forma ignis generetur partibiliter sicud calor, si Deus creet successiue calorem, quia tunc Deus supplet totam accionem agentis naturalis quam ageret si ibi esset materia; set ignis iste si in hostia consecrata esset materia, ageret suam formam substancialem sicud calorem; ergo sequitur quod nunc continue generetur substancialis forma ignis simul cum calore; set hoc consequens est inpossibile. Probatur: quia tunc esset continua intensio forme ignis ergo ibi in forma ignis est uera successio; et per consequens ibi est remissio forme contrarie substancialis. Consequens est falsum, cum nulla alia forma substancialis ibi sit que sit passibilis ab igne. Et consequencia patet per hoc quod semper in intensione forme substancialis et accidentalis (consequentis) illam, oportet quod generacio forme substancialis sit prior, saltem secundum causam, quia forma substancialis est subiectum sui proprii accidentis; ergo presupponitur illi et similiter quiscunque gradus eius presupponitur gradui sibi naturali qualitatis (consequentis) illum. Et ita sequitur ponendo quantitatem ibi abstractam, quod generacio forme ignis est prior causaurate quam generacio caloris; et per consequens, cum generacio utriusque sit uere successiua, sequitur quod illa generacio que prior est, sit per se successiua; et per consequens forma secundum quam fit illa successio per se habeat istam formam contrariam sibi per se secundum quam sit remissio proporcionis sue intensionis.

Set patet quid hic responderetur, quia, ponendo ibi non esse quantitatem subiectam, tunc causantur ibi qualitates ignis approximati, et similiter sua forma substancialis, et successiue; set successio tunc in forma substanciali non est per remissionem forme sibi contrarie, cum nulla sibi [O. f. 112rb] contraria sit illic; set est ex sola potencia Dei sine materia, et similiter sine contrario quod remittitur. Set per intensionem [P. f. 190va] qualitatum ignis fit remissio in qualitatibus hostie; que qualitates sunt quodammodo contrarie qualitatibus ignis. Set sustinendo quantitatem ibi esse subiectam accioni ignis, dicitur quod non generatur ibi forma ignis substancialis, quia quantitas non habet ibi uirtutem recipiendi formam aliquam substancialem, set solum accidentalem; et ideo dicitur quod non generatur forma ignis ibi antequam corpus Christi desinit ibi esse, et sit ibi materia que prefuit recreata a Deo; tunc enim causatur forma ignis per accionem ignis in ista materia. Set hec responsio uidetur non posse stare. Primo, quia secundum primam partem huius responsionis sequitur quod semper in quacunque hostia consecrata post primum instans consecraccionis sit alia substancia preter Christum et eius partes; quod tamen negat uniueraliter tota ecclesia. Et probatur per hoc quod hostia est contraria secundum suas qualitates aeri continuanti ipsam; ergo Deus agit in ipsam inmediate post instans consecracionis, causando ibi aeris qualitates; et per consequens Deus tunc causat formam substancialem, quia Deus supplet, ut ponit ista responsio, totam accionem quam agens naturale ageret, si in hostia esset materia; set certum est quod aer ageret in hostiam, si haberet materiam, causando suas qualitates, et similiter suam formam, quia non potest naturaliter causare qualitates sine sua forma nec econtrario; ergo nunc Deus semper in quacunque hostia consecrata causat continue alias substancias preter corpus Christi et eius partes; quod est falsum.

Contra: secundum quod dicitur in ista responsione, scilicet quod, sustinendo ibi esse quantitatem, non causatur forma ignis agentis in hostiam ante illud instans in quo forma hostie sic corrumpitur quod Christus non amplius existat sub illa, et quod tunc in materia quam Deus creat causatur primo forma ignis previo agentis, quia quero de forma ignis tunc causata: aut creatur in illo instanti, aut in tempore postea. Si in illo instanti: ergo forma ignis ab agenti naturali et in passo naturali generetur subito; quod non uidetur esse possibile. Et preterea si subito generetur in illo instanti forma ignis, tunc generatur in alico certo gradu; et per consequens generatur subito in summo gradu, quia non est ibi tunc forma contraria; ergo si ignis causet suam formam tunc subito in alico gradu, sequitur quod causaret illam in gradu summo, cum nichil ibi magis inpediat gradum summum quam gradum remissum,.nisi aliquis diceret quod ibi sunt qualitates contrarie qualitatibus ignis in summo et ignis in illo instanti producit gradum proporcionatum suis qualitatibus tunc ibi existentibus et compacientibus [P. f. 190vb] secum alias qualitates contrarias forme ignis in summo [V. f. 174vb]; set non potest producere gradum summum sue forme, quia qualitates contrarie illi forme non possunt subito totaliter corrumpi. [W. f. 133r]

Contra istud, sicud prius fuit tactum: generacio forme ignis est prior caliditate quam suarum qualitatum; ergo contrarietas qualitatum ibi existencium ad formam ignis in summo est contrarietas per accidens tantum, scilicet propter qualitates ignis in summo que contrariantur illis qualitatibus ibi; ergo ignis in agendo suam formam in gradu summo non habet ibi aliquam resistenciam sibi presuppositam per se, set tamen per accidens; ergo producit per se suam formam in fine, et solum inpeditur a produccione qualitatum suarum in summo.

Confirmatur istud sic: si in igne agente Deus adnichilaret in illo instanti omnes qualitates, sola substancia sua remanente, tunc ignis ageret subito suam formam in summo, quia non haberet inpediens, quia in illo nichil esset contrarium alicui existenti in passo. Ergo pari modo ignis tunc agit, cum non sit aliquid per se sibi resistentes a parte passi, set tantum per accidens; et illa resistencia per se; et per consequens non est resistencia per accidens; non reducitur hic ad aliquam resistenciam per se; et per consequens non est resistencia per accidens, cum omne per accidens reducatur ad aliquod per se sicud, patet a Commentatore, 8 Phisicorum et 3 De anima.

Ideo uidetur michi esse aliter dicendum ad argumentum sic, scilicet, quod si ignis approximetur hostie consecrate, non causat nisi qualitates suas, etsi sit ibi quantitas subiecta accioni; nec eciam Deus causat similiter nisi qualitates ignis, ponendo ibi non est quantitatem subiectam, ita quod nullo modo est ibi alia substancia preter Christum et eius partes ante illud instans in quo corpus Christi desinit esse ibi. Set tunc creatur materia a Deo que recipit formam ignis; set illa forma in illo instanti causatur a Deo in illo gradu in quo fuisset per accionem ignis precedentem, si ibi fuisset materia; et non causatur tunc ab igne, set ignis ulterius tunc inmediate post illud instans causat successiue suam formam et suas qualitates. Vnde in illo instanti, sicud Deus creat materiam ita creat in illam substanciam, ymmo omnes formas substanciales que prius, fuissent ibi, posito quod hostia non fuisset consecrata. Et ita dat ibi alias formas substanciales que prius fuerunt ante consecracionem et in gradibus proporcionatis qualitatibus in illo instanti ibbi existentibus. Et eciam si alia forma mixta foret proporcionata illis qualitatibus in illo instanti in quo corpus Christi desinit in esse, dico quod illam formam Deus in illo instanti similiter causaret quia Deus in illo instanti supplet [P. f. 191ra] totum quod fuisset in illo instanti, si non fuisset [O. f. 112va] consecracio facta. Sic patet ad istud argumentum.

6. Sextum argumentum fuit hoc: "hostia recepta ab uno communicato digeretur tandem",: et cetera usque in finem. Respondeo et dico quod hostia consecrata digeritur; intelligendo per hostiam aggregatum ex accidentibus que fuerunt in pane. Et concedo quod in primo instanti in quo hostia est corrupta est aliquod corpus naturale in situ illius hostie; et concedo quod illud corpus naturale in illo instanti est generatum, set non ab agente naturali, dico scilicet a membro corporis quod a solo Deo tunc simul creante materiam et formam illius corporis. Et ideo non sequitur quod illa materia prefuit, scilicet inmediate ante, quia de nouo creatur a Deo.

Set secundum istam responsionem sequitur quod naturaliter non posset homo nutiri ex hostiis, quia naturali accione non potest aliqua hostia consecrata conuerti in naturam corporis alendi.

Respondeo hic sicud respondet Doctor Subtilis; et dico quod nutiricio est duplex; una que est restauracio partis deperdite, et sic [V. f. 174ra] accipiendo nutricionem concedo quod ex hostiis consecratis non potest naturaliter aliquis homo nutriri. Et istud uidetur Magister dicere, 4 libro, dist. 13, uersus finem, ubi dicit quod ab animalibus brutis corpus Christi non sumitur. Si tamen in homine per accionem naturalem posset hostia consecrata conuerti in hominis corporis, pari modo posset esse sic in animalibus brutis, et posset corpus Christi sic sumi a brutis; quod negat Magister. Et ideo uidetur quod Magister negat hoc, quia hostia consecrata non posset conuerti in naturam animalis bruti; nec de facto conueritur in homine per accionem Dei, quia Deus non uult istam conuertere in brutis sicut uult sicud conuertitur in homine. Alio modo uocatur nutricio quecunque reductio membrorum animalis ad statum priorem secundum qualitates; et sic potest homo nutriri ex hostiis consecratis; et similter animal brutum, quia hostia consecrata habet accionem naturalem in membra hominis et animalis bruti qualem accionem habet hostiam non consecratam. Et ideo simili modo potest hostia consecrata reducere complexionem lapsam ad statum naturalem, saltem secundum qualitates, sicud potest hostia non consecrata, licet non possit conuerti per accionem naturalem in naturam membri animalis.

Set adhuc redit reliqua pars argumenti, scilicet quod, digesta hostia consecrata per hunc modum, scilicet per accionem hominis uel bruti, sequitur quod situs in quo fuit hostia illa, postea sit uacuus, uel quod corpus circumstans moueatur subito usque ad medium [P. f. 191rb] illius situs. Et preterea, si talis hostia potest nutrire isto secundo modo animal brutum, et hoc naturaliter, ergo animal brutum potest naturaliter corrumpere hostiam illam, scilicet illas qualitates. Et per consequens post corrupcionem illarum qualitatum erit corpus circumstans subito motum, sicud fuit argumentum, uel iste situs remanebit uacuus, quod similiter falsum est. Hic respondeo et dico quod talis hostia consecrata potest nutrire animal brutum et hominem secundo modo nutricionis, scilicet reducendo conplexionem membrorum ad statum priorem, saltem aliqualiter. Set dico quod nec in homine nec in animali bruto potest hostia digeri naturaliter, set solum per accionem diuinam; nec ponendo dico quantitatem subiectam qualitatibus in hostia; set de facto digeritur in homine per accionem Dei, et in animali bruto non, quia Deus non uult. Et si homo uoluerit dicere quod hostia consecrata digeritur in animali bruto, ipse potest dicere quod hoc fit precise per accionem Dei sicud in homine. Set tunc in fine quando corpus Christi desinit ibi esse, in homine creat Deus formas substanciales conuenientes qualitatibus ibi existentes, et similiter materiam; set in brutis non. Set mutat aliquod corpus circumstans subito in illum situm ubi fuit prius hostia et ideo animal brutum non sumit proprie corpus Christi. Set ponendo quantitatem subiectam qualitatibus, dico quod in homine, et similiter in animali bruto, potest hostia digeri naturaliter quousque corpus Christi desinat ibi esse; et tunc causabuntur per accionem naturalem quousque ad illud instans accidencia naturali membri animalis agentis in hostia. Et in illo instanti si Deus non uoluerit aliquod creare, cessabit accio cuiuscumque agentis naturalis in perpetuum, et remanebunt in perpetuum accidencia replencia situm sine subiecto substanciali; set uerisimilius est quod de facto [V. f. 174rb] in homine et eciam in brutis Deus creet materiam et formas conuenientes illis accidentibus in illo instanti in quo [W. f. 133v] corpus Christi desinit ibi esse, et quod sic animal brutum sicud homo nutritur ex hostiis consecratis. Et quod Magister negat animal brutum corpus Christi sumere propter hoc quod nec ibi prodest nec obest supernaturaliter. Set secundum utramque responsionem oportet concedere quod per accionem naturalem precise non potest homo uel animal brutum nutriri proprie, scilicet ut per accionem naturalem in hostias consecratas fiat in eis restauracio substancie deperdite.

7. Et per hoc patet ad septimum argumentum quod fuit: "homo potest nutriri ex hostiis consecratis", et cetera usque in finem. Dictum est quod homo non potest nutriri ex hostiis consecratis primo modo nutricionis nisi coniuncta accione Dei; set secundo modo potest [P. f. 191 va] homo nutriri, et similiter animal brutum nutriri ex hostiis consecratis, ponendo quantitatem subiectam qualitatibus. Nec sequitur ex hoc quod in hostia consecrata sit alia materia passibilis, quia illa nutricio [O. f. 112vb] secundo modo dicta non sit propter hoc quod hostia patitur, set propter hoc quod agit in membrum cui approximatur.

8. Octauum argumentum fuit: "hostia consecrata sicud patet ad sensum", et cetera usque in finem. Respondeo sustinendo quod ibi non sit quantitas subiectiua qualitatibus, concendendum est quod hostia consecrata frangitur ab agente naturali, et condensatur, per conpressionem scilicet, et incuruatur.