Quaestio 1

mediate. omnia autem que deus fecit: voluntate vtique fecit: vt dicit Aug. ad Orosium contra Priscilianistas. Item quia deus est sua voluntas omni modo quo est deus cuius ipse est causa et voluntas est est causa.

⁋ Confirmatur: quia quod fit: vel fiu immediate a deo: vel ab aliquo quod immediate vel mediate est factum a deo: alioquin aliquid esset quod nec esset deus nec a deo factum: quod est contra Aug. primo de tri. vbi sententialiter per talem consequentia probat filium dei esse deum: filius dei non est factus: quia omnia quae fcausa sunt: per ipsum facta sunt. Si autem non est factus: non est creatura. si autem non est creatura est eiusdem substantie cum patre.

⁋ Item format aliam ex opposito consequentis prime consequentie. si filius inquit non est eiusdem substantie cuius est pater. ergo facta substantia est: neutra autem consequentia vllius esset momenti contra eum qui opinaretur filium non esse factum: et tamen in substantia a deo patre diuersum: si aliqua alia res a deo esset non facta. nam pariter de filio sicut de il la dici posset: et ideo ibi Aug. dicit vniversaliter quod omnis substantia quae deus non est: creatura est: et quae creatura non est: deus est.

⁋ Pro hac conclusione sunt auctoritates Aug. plures allegate in hac di stinctione a Magistro.

⁋ 2am conclusionem probo expressa determinatione Aug. 7. super Gen. ad litteram. vbi opinionem opi positam recitat. Et ex auctoritate scripture reprobat sic. di. Sunt enim qui arbitrantur tantummodo mundum ipsum factum a deo: cetera iam fieri ab ipso mundo: sicut ille ordinauit et iussit. deum autem ipsum nihil operari. hec est opinio quae vt patet non negat: sed affirmat deum esse mediate causam eorum qua nunc fiunt in mundo. iuxta vnum sensum praemissum de causa mediata: sed so lum negat ipsum immediate talia nunc operari seu facere: hanc autem mox reprobans subdit. Contra quos profertur illa sententia domini. pater vsque nunc operatur. Et ne quis putaret apud se illum operari: sed operari non in hoc mundo. pater in me manens inquit ipse facit opora sua: et sicut paiter suscitat mortuos et viuificat: sic et filius quos vult viuificat. Denique quia non solum magna atque praecipua: verum etiam ista terrena et extrema ipse operatur. Ita dicit apostolus. stulte tum quod seminas non viuificatur: nisi pus moriatur: et quod seminas non corpus quod futurum est seminas: sed nudum granum forte tritici aut alicuius cen terorum: deus autem dat illi corpus quomodo voluerit et vnituique seminum proprium corpus. Et scribuntur hoc verba ad Cortuis. prime.

⁋ Item eodem libro Non solum inquit tunc deus plantauit paradisum: sed etiam nunc omnia qui nascuntur. quis enim alius etiam nunc ista creat: nisi qui vsque nunc operatur: sed creat hoc modo ex his quae iam sunt: tunc autem ab illo cum omnino nulla essent creata sunt.

⁋ Item. Quid enim quod post pluuiam exoritur ab aliquo fit nisi ab eodem deo. Et infra dicit quod in principio fecit hec deus po tentia verbi sui sine pluuia sine humano opere. nam eta nunc ipse facit: sed iam per pluuiam et hominum manus: quamuis neque qui plantat sit aliquid neque qui rigat: sed qui incrementum dat deus. Ex quibus patet secundum sententiam Aug. expresse quod ad productionem cuiuslibet talium deus immediate simul cum aliis causis secundis et principalius quam ille concurrit: propter quam principalitatem dicit aliquando ista non nisi a deo creari et fieri.

⁋ Item ad conscer tium. Quod queris inquit verum signum sigillatim a creatore deo corporum liniamenta formentur non te mouebit si quantum potest huana mens potentiam divine operationis intelligas: quo enim negare poterimus deum etiam nunc operari cuncta quae creantur. cum consequens dicat. Pater meus vsque nunc operatur. Et subdit mu ta ad propositum directe ad intentionem istam. Item in libro de cathetiçandis rudibus non longe ante finem. expresse dicit deum immediate operari ad formationem humani corporis in vtero matris et eius consequenter incrementum. Et idem iudicium est de ceteri quae naturaliter fiunt. Ait enim sic. Ubi erat ista moles corporis tui et ista forma membrorumque compago ante paucos annos prius quam natus: vel etiam prius: quam in matris vtero conceptus esses: vbi erat hoc moles et hoc statura corporis tui: non ne de occultis huius creature secretis domino deo inuisi biliter formante processit in lucem. certisque etatum incrementis in istam magnitudinem formamque surrexit:

⁋ Item 6o super Gen et 3o libro contra Iulianum. Quis autem inquit christianus ignoret quod ille qui primum hominem fecit ex puluere: omnes febricet ex semine. Et eandem sententiam ponit libro 3o contra Maxi. circa fineEtiam 2o Machabeorum. dicebat illa scam mater filiis suis: nescio qualiter in vtero meo apparuistis. et sequitur. singulorum membra non ego ipsa compegi: sed enim mundi creator qui formauit homnis natiuitatem. Et similiter Aug. contra Iulianum post iam allegata verba mox subdit. Nec ipsi parentes possunt hominem facere: licet ex parentibus deus. Ex his patet manifeste quod istorum omnium effectuum naturalium dei voluntas est causa: concausantibus tamen simul ipsis virtutibus naturalibus rebus a deo in ipsa institutione mundi tributis. Quia autem etiam omnium effectuum voluntarie ipse sit causa idem expresse. dicens 83d. q. vbi ex. hoc quod omne quidem fit in mundo est opus divine prouidentie: concludit quod quicquid in mundo gignitur sup. operum humanorum partim diuinitus gignitur partim nostra voluntate. Et quia prima pars huius dicti conclusa est ex prioribus continuo in sequen tibus probat 2m. Et nec dubium quod non minus eorum qua ab angelis fiunt ipse est causa partialis immediate: cum non minus eorum actiones et opoera ad prouidentiam diuinam pertineant. Ex his autem potest sic ratio ad conclusionem formari. quaecumque fiunt voluntarie: vel naturaliter immediate a deo fiunt. hoc patet ex dictis: sed quaecumque fiunt: fiunt voluntarie vel naturaliter: vt patet. ergo etc. hec tota ratio potest haberi ab eodem Aug. super Gen. libro 8o vbi sententia eius est quod omnis est operatio que est in mundo est naturalis vel voluntaria: et quaelibet earum est operatio diuine prouidentie.

⁋ 2o sic. omne quod est fa ctum: deus immediate conseruat. ergo omne quod est factum: deus immediate de non esse ad esse produxit: et omne quod fit immediate facit: antecedens patebit ex 3a conclusione probatur tamen ipsum: et etiam consequentia aucto. etiam Sapientiae. dicente deo: quo posset aliquid permanere: nisi est tu voluisses: aut quod a te vocatum non esset conseruaretur. Ex cuius auctoritas prima parte si attente inspiciatur patet probari antecedens et consequentia ex secunda.

⁋ 3o probatur hec conclusio expresse ex dictis Ansel. de casu hyaboli. vide ibi.

⁋ 4o probatur ratione: quia omne quod fit ab aliqua creatura plura alia similia in eade specie sunt periter possibilia ab illa fieri: patet. ergo omne quod fit a creatura: fit etiam a deo immediate concreante. patet consequentia supra distinctio 26. in secunda ratione conclusionis articuli primi. Et vltra. ergo omnium quae fiunt deus est immediate causa efficiens. Et consequentia patet: quia quaecumque fiunt: vel a deo fiunt vel a creatu ra non distingo nunc vtrum vna vel pluribus.

⁋ 3a conclusio probatur. primo auctoritas Aug. 4. super Gen. ad litteram. vbi ait sic. Creatoris namque potentia et omnipotentis atque omnitenentis virtus est causa subsistendi omni creature: que virtus ab eis que creata sunt regendi: si aliquando cessaret: simul et illorum cessaret species: omnisque natura concideret. non enim sicut structor edium cum fabricauit abscedit: atque illo cessante et abscedente stat opus eius: ita mundus vel ictu oculi stare poterit. Si enim deus regnum sui subtraxerit per vim: et quod dominus ait. pa ter meus vsque nunc operatur continuationem quandam operis eius: que vniuersam creaturam continet admini strat ostendit. Et consequenter ad huius probationem adducit auctoritas scripture que de sapientia increata ait. quod attingit a fine vsque ad finem fortiter et disponit omnia suauiter. Item aliam apostoli. actuum. 17. In illo viuimus mouemur et sumus: quod verbum vt ait Aug. liquide cogitatum quantum humana mens valet: adiuuat hanc sententiam que credimus et dicimus deum in his que creauit indesinenter operari: neque enim tanquam substantia eius sic in illo sumus: quemadmodum dictum est quod habeat vitam in sementipso: sed vtique cum aliud sumus quam ipse non ob aliud in illo sumus: nisi quia id operatur: et hoc est opus quo omnia continet. Et postea subdit. quod si tale opus a rebus subtraxerit esse aliquid omnino desineret

⁋ Item libro modo secundo dicit. quod si vere subtrabat deus inti mam operationem qua eam substituit et facit continuo: tanquam extincta nulla remanebit. Et sequenti capitulo. ait. quod deus id quod fecit: ita continuatum operatur: vt nec vlla aliarum rerum: nec illorum angelorum natura subsistat si non opi retur. Item contra Iulianum libro 6o bonitas inquit operationis diuine si subtrahatur formandis promouendisque seminibus et viuifi andis quibuscumque viuentibus: non so lum gignenda non aguntur: sed ad nihilum penitus etiam genita rediguntur. Et per hanc auctoritatem probatur etiam precedens conclusio. Plures etiam auctoritas sanctorum possent ad duci: sed iste sufficiant. ex qubus manifeste patet quod omnem rem quecumque sit illa deus conseruat et continuat in esse: quam cont nuationem vel conseruationem scriptura vocat intimam operatio nem et factionem. Et ideo deus secundum hunc sensum dicitur quamcumque rem quandiu est operari et facere.

⁋ 2o idem euidenter probatur auct dapiem. inducta in ratione 2a pro conclusione praecedenti: et similiter per apostolum dicentem de christo ad Comli. omnia per ipsum et in ipso creata sunt. Et sequitur quod omnia in ipso constant: glosa. qui in omnibus secundum diuinitatem infusus omnia sustinet.

⁋ Item ad hebre. de eodem scribitur. portans omnia verbo virtutis sue (vbi glo sa) sicut ab eo creata sunt omnia ita per eum immutabile con seruantur.

⁋ Probatur 3o ratione: quia si aliqua res esset que non inmediate conseruaret a deo: vel illa a nullo dependeret in esse: et per hoc a deo annihilari non posset: quod est erroneum. vel dependeret a sola creatura et ab ea sola conmsnuaretur: et tunc illa vel consuaret naturaliter vel libere: si naturaliter non posset i la res quam confuat per aliquam potentiam annihilari vel desine re esse: remanente ea quae sola hanc naturaliter confuat: quod etm es roneum est: et satis declaratur ex eo quod inter omnes res creatas limen in aere a sole diffusum maxime videtur a sole dependere in esse et ab eo conseuari: et tamen in hora mortis christi remanente sole tenebre facte sunt super vniuersam terram: quod non fuiset possibile si lumen a sole tantum et non a deo immediate pri us fuisset conseuatum. Si vero dicatur quod illa creatura coneseuans libere conseruet: sequitur quod deus non poterit illam annihilare remanente creatura confuante et consruare volente: quod est erro neum est. sic enim potentior in aliquo esset creatura quam deus: et voluntate creature omnipotentis voluntatis impediretur effi ctus: quod est erro neum secundum Augu. in ench.

⁋ 4a conclusio. valet quod quorumcunque deus est causa: est prima causa simpliciter: satis patet: quia deus a nullo effici aut moueri aliquo modo potest: quorum alterum sequeretur: si modo aliquo haberet causam efficientem.

⁋ Ao hoc etiam est auctoritas Augu. primo libro de generatione. contra Mggstr nicheos. iuxta principium. vbi ait. quod voluntas dei omnium eugt sunt causa est. Si autem habet causam voluntas dei. est aliquid quod antecedit voluntatem dei: quod nephas est credere. Et ponitur hoc auctoritas in praesenti distinctione prolixe a magistro.

⁋ 5a conclum sio. valet. quod non omnium que fiunt deus solus est causa immediat est producens: nec est omnium quae facta sunt solus est causa inmediate conseruans. Prima pars huius conclusionis probatur. qui si solus immediate produceret omnia que fiunt: nulla creatura immediate aliquid produceret: et si sic. ergo nullo modo: pri ma consequentia patet. Et secunda probatur: quia si aliquo modo a non immediate. ergo mediate: aut grgo mediante creatura: et tunc nihil immediate ageret: quod repugnat antecedenti: vel mediate: et tunc vel mediante alia creatura: vel immediate: et sic in in finitum: aut mediante deo: et tunc deus erit instrumentum creature in agendo a non prima causa: quod est impossibile et reprobatum in praecedeti conclusione. sequitur ergo quod creatura nihil omnins produceret: sed hoc contra experientiam est: nam videmus quod ad multarum rerum praesentiam multe res in aliis generantur: sicut ad praesentiam solis lumen in aere: et ad praesentiam ignis calor in susceptibili proximo: et hoc semper contingit nisi esset impe dimetum: quod non esset nisi talia huiusmodi res causarent.

⁋ Ad hoetiam est auctoritas scripture in Gen. ex qua patet deum rebus creatis virtutes productiuas et vires causales indidisse: quin bus in tempore congruos effectus producuntur: et idem patet per Aug. expo nentem: qui inter cetera propositum affirmantia. ait. super Gen. libro 8o quod in prima creatione terra producendi virtutem latenter acceparat: qua virtute fit vt etiam nunc talia terra progignat. Item Salua. in Euange. Luc. dicit quod arbores producunt ex se fructum quae oinia vera non essent: si omnium quae fiunt solus deus esset causa efficiens. 2o probatur auctoritate Aug. 7. de ci. dei. dicentis sic. "Itaque deus administrat omnia quae creauit: vt etiam ipsa proprios exercere et agere motus sinat". Ex quibus patet quod nec solus deus nec sola creatura agat ista quae fiunt. Secunda quoque pars conclusionis patet ad sensum. videmus enim quod lumen causatum a sole vel alio corpore luminoso confuatur ab illo: vnde illo deficiente vel absente de ficit esse lumen: ita est est de pluribus aliis rebus.

⁋ Contra istam conclusionem potest argui. Et primo contra primam partem. primo quidem: quia sequitur quod idem effcus esset a duobus agentibus: quod Commentator. 7. meta. dicens esse impossibile.

⁋ 2o quia tunc deus et creatura: non haberent aliquem ordinem in productione creature: et per consequens casualiter ad producendum concurrerent.

⁋ 3o quia si tam deus quam creatura producerent aliquam qualitatem. vbi grati calorem: illa alteratio est velocior quam si firet ab altero illorum tantum: et ita sequitur quod si agens naturale duplum ad primum produceret talem calorem: proportio motus ad motum in velocitate non esset secundum proportionem illorum agentium naturalium: quia neutrum est totale ratione cuius est velocitas in alteratione. consequens aut est contra. P. in multis locis.

⁋ Deinde potest argui contra secundam partem: quia si sic vtrumque immediate consnuaret: et per consequens actio vninon dependeret ab actione alterius tamquam a causa: et ita sequitur quod posito: quod actio dei consseuantis maneret agente naturali non conseuan te: adhuc res talis maneret: quia consnnuaretur a deo: consequens est impossibile: quia si maneret absque consuante naturali: per illam solam actionem dei consqeuatiuam qua prius conseuabatur: sequitur quod agens naturale ni hil agebat prius ad eius conqeuationem: quia eo amoto ceteris vt prius vniformiter ominquaque manentibus: nihil minus res illa con seruatur. Et eadem virtute argui potest contra primam conclusionis partem. valet. quod posita sola productione dei: naturali agente non producente: adhuc ille effectus produceretur: et per consequens nihil agit ad ipsum agens naturale.

⁋ Ad primum concedo quod idem effectus potest esse a diuersis agentibus: maxime si sint diuersarum rationum agentia atque partialia sicut in proposito patet in aliis: quoniam eadem species caloris in medio vel organo sensus causatur immediate ab obiecto a a luce: similiter et eadem visio ab obiecto a a luce causatur et multa alia exenpla possent tam philosophice quam theologice dari: propter quod dictum Commentatoris. in hoc nullius debet esse auctoritas nec certe est in proposito de quo loquitur si bene attendetur.

⁋ Ad 2m dico quod si intelligat de ordine causalitatis mutue: ita quod vna agat mediante alia per modum supra dictum sine ordine concurrunt: nec tamen a casu sicut vlterius infertur: quin immo secundum ordinem diuine prouidentie quae ab eterno statuit: vt approximatis rebus: quibus inditurus erat causales virtutes aliis quas facturus erat horum effectuum susceptiuas ipse ad coagendum concurreret.

⁋ Ad 3m cum dicitur quod alteratio facta a deo et creatura: est ve locior quam si fieret ab altero tantum: dico quod vel intelligitur ab ali tero id est creatura tantum: et sic propositio implicat impossibile: quoniam impossibile est solam creaturam aliquid agere: vel intelligitur ab altero id est a deo: et tunc dico quod hoc potest intelligi dupliciter. Uno supposito quod non aliter ageret quam agit simul cum creatura: et sic etiam implicat impossibile. Nam eo modo agendi quo partialiter simul agit cum creatura: non est impossibile eum agere sine ea. Et per hoc etiam patet solutio ad illud quod vltimo tangebatur in sequenti articulo. si autem non sic intelligatur sed absolute: sicut deo placeret agere: cum posset equae velociter et velocius et minus velociter patet quod consequentia non est necessaria: quia tamen sine assumptionem illius consequentie argumentum sequens retinet suam difficultatem: dico quod licem aliud agens naturale duplum ad illud naturale praecise: non sit duplum ad totale agens date alterationis: adhuc stabit proporme velo¬ citatis motuum secundum proportionem agentium naturalium: quoniam sicut nec primum agens naturale est totale: sed tantum partiale agens alterationis sue: sic nec duplum erit totale: sed etiam partiale: et cum eo deus qui libere communicat: coaget sic proportionaliter quod in duplo velocior fiet alteratio.

⁋ Ad argumentum contra 2am partem conclusionis. dico quod quamuis deus possit absque naturali agente comsnuare: non tamen illo modo conseuandi quo partialiter cum illo conseuat. est enim alius modus conseruandi ab eo qui se solo coneuat: et similiter a modo conseruationis creature secum partialiter conseuantis. Et ideo aliquo modo potest dici quod actio vtriusque pendet ab altero: ita scilicet intelligen do quod neutra sine altera consseuaret. Et propterea cum dicitur posito quod actio dei conseruantis maneret agete non conseruante implicat impossibile. Nam neutra illarum ab altera potest separari: et similiter dico de productione vtriusque: quod neutra ab altera separari potest: et vtralibet remota remouetur reliqua: hoc est si creatura non ageret: non ageret deus: et si deus non ageret: non age ret creatura: quapropter non sequitur quod creatura non agit: nec quod non conseruat sicut vlterius inferebatur.

⁋ 5a conclusio etiam certa est: et patet manifeste ex auctoritate praeallegata scripture Sapientie. xiso: quatem in psalis omnia quecumque voluit fecit. Et apostolus ad Eph. dicit quod deus omnia operat secundum consilium voluntatis sue. Et Aug. in ench. dicit. quod deus non nisi volens quicquam facit. ergo libere et con tingenter. Ratione potest argui: quia si aliquid necessario faceret vel con seruaret: aliud quam deus esset necesse esse et non posset non esse: quod est erroneum: consequentia patet: quia deus est necesse esse: et non potest non esse. ergo et omne cui necessario dat esse et hec sufficiant pro ista conclusionem qui ipsa communiter ab omnibus catholicis conceditur.

⁋ 5a conclusio probatur sic. ipossibile est deum velle aliquid facere et non facere illud: et quicquid deus facit contingeter facit: seu potest non facere. rgo quaecumque deus facit contingenter vult facere. antecedens quo ad secundam partem patet ex praecedenti conclusione: quo ad primam partem probatur: quia alioquin voluntas dei non esset omimpotens et inuincibilis et inexple bilis: quod est erroneum: consequentia vero probatur: quia ex opposito consequentis scilicet quod aliqua que deus facit non contingenter vult i la facere: sequitur ergo non potest non velle illa facere: et tunc quero: an sit possibile ipsum non facere illa aut non: Si non est possibile deum non facere illa. ergo non quicquid deus facit contingen ter facit: quod repugnat secunde parti antecedentis. Si autem est possibile deum non facere illa. ergo aliqua que impossibile est deum non velle facere est possibile deum non facere. Et per consequens possibile est deum velle aliquid facere: et non facere illud: quod est oppositum prime partis antecedentis.

⁋ Sed contra istam conclusionem potest argui ex rationibus cuiusdam doctores sic: si deus quaecumque facit: contingenter vult facere. aut velle suum quo vult ipsa facere que facit: est in sesimpliciter contingens: aut habitudo illius velle ad illa qua vult fa cere est contingens: hec videtur nota: quia si et ipsum velle esset ne cessarium et cum hoc etiam heret habitudinem necessariam ad volita: non contingenter: sed necessario vellet illa. primum non potest dici cum velle diuinum sit deus: et per consequens absolute in se et simpliciter necesse esse: nec 2m quia vel talis habitudo est relato rationis: vel realis addita ipsi velle. Non rationis: quia talis non habet esse nisi in intellectu obiectiue: et per consequens nullo intellectum apprehendente deus non vellet illa producibilia: quod est erroneum: nec realis: quia dei ad creaturam nulla est relatio realis: et iterum nihil potest esse realein deo quod non sit deus. Relinquitur ergo quod illa sit ipsummet velle diuinum: et per consequens sicut velle diuinum est simpliciter necessium. sic et ipsa habitudo.

⁋ 2o si deus quaecumque facit contingenter vult facere. ergo quaecumque vult facere potest non velle facere: et quaecumque voluit facere: potuit non velle facere: sed hoc est falsum. probo et loquamur igitur gratia exempli de mundo quem deus fecit et voluit facere secundum praedicta: si deus voluit contingenter facere mundum. ergo potuit nolle illud facere: et si sic. ergo illud nolle potuit esse in deo: et per consequens potuit esse deus. constat autem quod quicquid potuit esse deus de necessitate est deus. ergo deus habuit et hodie habet illud nolle. Sed hoc est falsum cum iam creauerit. ergo non po tuit nolle creare vel facere mundum: et per consequens de necessitate: voluit creare et non contingenter. Et ex hoc concludit doctor ille: quod impossibile est velle diuinum here aliquam habitudinem secundum quam sit verum dicere quod noluerit aut voluerit mundum creare.

⁋ Propter has rationes: que tamen in virtute non sunt nisi vna: idem consequentur dicit quod deus per nullum velle intrinum participans formalem rationem volitionis determinatur ad aliquid produ cendum: quoniam vt dicit alias sequeretur quod deus necessitate abso luta produce: et extra se: quod est erroneum. consequentia patet: quia velle diuinum est in se simpliciter et absolute necessirum: cum sit deus: et certum est quod deo volente pro aliquo instanti productionem alicuius: de necessitate sequitur productio illius in illo instanti: alioquin stam te voluntate posset non sequi productio: et per consequens voluntas dei esset inefficax et posset frustrari: quod deo repugnat. ergo productio illa nesario sequitur aliquid simpliciter et absolute necessium. ergo ipsa est absolute necessaria: et deus de necessitate producit quicquid producit.

⁋ Praeterea velle includit imperfectionem: cum sit in quadam tendentia et respectum non habiti: et expecctans pro fine ipsam productionem: qua habita iam cessat: quod omnino deo repugnat: Quasdam alias rationes adducit: sed quia ille procedunt ac si poneretur. quod velle dei esset res distincta a deo quod nullus dicit: ideo illas non recito. Concludit ergo consequentur quod deus producit quicquid producit absque hoc quod determinetur per aliquod velle intrinum ad producendum quod producit: nihilominus tamen dicitur voluntarie producere: et quod producit quia vult producere: propterea quia in sua potestate habet producere et non producere: sicut si verbi gratia. ignis in sua potestate et ominio haberet praesentem stipulam ignire et non ignire: dum igniet diceretur voluntarie ignitum. Et quaerenti cur igniret responde tur: quia vult: non quia velle exprimeret aliquem actu determinantem sed tantum plenitudinem potestatis.

⁋ Ista opinio quantum mihi apparet: nec in conclusionibus nec in probationibus continet veritatem: vnde considerandum est quod vel ista opinio intendit solum modo negare deum determinari ad producendum per aliquod velle a se distinctum: et quasi adueniens deo penitus ex se indeterminato ea indrespnti: et ipsum determinans ad producendum: et tunc in hoc frustra la borat: cum nunquam aliquis catholicus vel. P. hoc dixerit: sed omnes pariter consentiant: quod sicut deus est sua scientia et noticia qua no uit quicquid nouit: sic est suum velle quo vult quicquid vult.

⁋ Praeterea ue rationes si valent non solum illud probant: sed etiam: quod nec per aliquod velle a se distinctum determinate vult producere quando producit: nec antequam producat: determinate vult producere in aliquo instanti vel tempore futuro: et universaliter nihil vult se facere vel se facturum: neque etiam non vult: et pono nonuult vt est vna dictio a non oratio: et hunc intellectum vtique eum havere sue rationes compellunt: sicut patet inspicienti: et aliqua verba exprimunt: sicut supra patet. cum ait. quod impossibile est velle diui num habere aliquam habitudinem secundum quam sit verum dicere quod voluerit aut noluerit creare mundum.

⁋ Item aliter non procederet contra alios doctores: sicut tamen idem intendit: sic aut intellecta eius conclusio vtique falsa est: quod patet: primo quidem: quia secundum eam sequitur: quod deus non ab eterno determinate aliquos voluit creare: et finaliter eis dare vitam eternam: aliquibus non voluit dare: sed voluit pro suis peccatis dare eternam penam: et per consequens nec ab eterno quosdam praedestinauit: et quosdam reprobauit: quod est erroneum. Et patet consequentia quia praedestinare est velle seu propositum dandi vitam eternam: reprobare vero propositum non dandi: vt supra patuit.

⁋ Praeterea propheta dicit quod quecumque voluit deus fecit: aut ergo per ly voluit significatur velle diuinum determinate faciendi: vt sit sensus quod quecumque deus determinate voluit facere fecit: et habetur propositum: aut significatur solum modo potestatis dominium faciendi et non faciendi vt isti dicunt: et tunc est sensus: quod quaecumque deus po tuit facere et non facere fecit: sed constat hoc esse falsum et contra sacram scripturam et sanctos dicentes: deum multa po tuisse fecisse que non fecit: et facere que non facit: vt patet per magistrum supra. distinctione. 43.

⁋ Praeterea secundum ipsam positionem: aut deus precise quia potest facere et non facere dicitur velle facere: aut quia facit: et tamen quod facit potest non facere: non potest dici primum. quia tunc sequitur quod omne quod deus potest facere et potest non facere ipse vult facere: quod ex presse est contra Augustinum in ench. dicentem: quod voluntas dei multa potest que non vult: nec 2m quia sequitur quod nullam rem antequam fieret a deo deus vellet illam facere. Cuius oppositum dicit apostolus ad Ephe. cum ait. elegit nos ante mundi constitutionem vt essemus sancti: et plura subdit ad propositum de eterna dei praedestinatione et voluntate qua vo luit apostolos sanctificare: et finaliter beatificare.

⁋ Sed forte dicetur quod secundum opinionem praemissam: deus dicitur velle facere que facit: quia facit: et potest non facere: et eodem modo dici tur velle se facturum: quia potest facere in futuro et non face re: et tamen faciet: et ideo quia ante mundi constitutionem habuit plenam potestatem faciendi apostolos sanctos et non faciendi: et cum hoc ipse facturus erat eos sanctos: ideo dicitur elegisse eos vt essent sancti.

⁋ Sed istud non sufficit: quia pari ratione de quolibet hominie: qui de aliquo fiendo ab ipso vsque ad annum nunquam habuit propositum: immo nec vnquam cogitauit: posset dici quod ipse vult illud facere: quod nul lus sane mentis diceret. Sic enim sequeretur quod beatus Petrus ante passionem christi: dum erat in gratia et habebat spiritum sanctum volebat negare christum. Et similiter quilibet iustus et existens in charitate qui aliquando facturus est aliquod pec catum mortale nunc vult facere illud: et per consequens existens in gratia est in peccato mortali: et consequentia patet: quia quilibet talis habet potestatem faciendi et non faciendi: et cum hoc etiam est facturus: patet ergo quod conclusio non est vera. Probationes quoque nihil valent: quoniam pari modo probaretur quod deus non determinate prescit aliquod futurum: quod est erroneum. assumptum patet. qui ita praescientia dei est deus: et necesse esse: sicut velle diuinum. quatem non minus est impossibile quod deus presciat aliquid et illud sit futurum: quam quod vellet aliquid facere: et illud non fiat: et ita omnis argumentatio facta de volitione poterit suo modo formari de praescientia.

⁋ Respondeo ergo ad rationes ad primam: quamuis vtatur multa improprietate sermonis: ad bonum tamen intellectum secundum illum modum loquendi: dico quod nec velle diuinum: quo vult hec vel illa facere: nec eius habitudo ad ea que vult facere est contingens: sed simpliciter necesse esse: ipsum tamen velle quo vult hoc vel illud facere est contingen ter velle vel volitio faciendi illa et illa habitudo est con tingenter habitudo ad illa: sicut praescientia de a. futuro continge ti est simpliciter et absolute necesse esse: cum ipsa sit deus: et similiter eius habitudo ad prescitum: que habitudo non est nisi ipsamet praescientia: est etiam simpliciter necesse esse: et tamen praescientia de a. futuro est contingenter praescientia de ipso: et illa habitudo est contingenter habitudo ad illud: et ideo non obstam te quod prescientia sit necesse esse: deus non necessario: sed contingenter prescit: ita in proposito non obstante quod velle diuinum et habitudo eius ad volita quae non est nisi ipsum secundum rem est simpliciter necesse esse: contingenter tamen et non necessario deus vult facere que vult facere.

⁋ Ad 2am con cedo consequens et vlterius dico: quod deus potuit nolle facere mumdum. Et cum infertur. ergo illud nolle potuit esse in deo: et per consequens deus. Respondeo quod ly nolle. quod est subiectum huius consequentis: vel supponit pro eo quod potuit esse nolle facere mumdum: vel pro eo quod fuit nolle facere mundum. si secundo modonego consequentiam: quia nullum tale nolle fuit. Si primo modo: con cedo etiam illatum. Et cum infertur. ergo illud nolle fuit in deo et deus: nego consequentiam: et tunc cum arguitur quicquid potuit deus esse de necessitate fuit: et est deus: sed nolle producere mundum potuit esse deus. igitur de necessitate fuit et est deus. vel sic quicquid potuit esse in deo de necessitate fuit in deo et est in deo: nolle producere mundum potuit esse in deo. ergo etc. concedo maiorem vtriusque syllogismi. minorem autem distinguo: quia vel subiectum supponit pro eo quod fuit: et sic nego ipsam: vel pro eo quod potuit esse: et sic concedo: et tunc conclnsio non sequitur. ex praemissis: non enim sequitur. quicquid potuit esse deus fuit deus: sed quod potuit esse nolle producere mundum: potuit esse deus. ergo nolle producere mundum fuit deus: sed sequitur. ergo quod potuit esse nolle producere mundum fuit deus: et istam concedo. Nam ipsa eadem essen tia divina quae fuit deus et volitio producendi mundu potuit esse vo litio producendi mundum: sicut eadem esentia ipsa fuit praescientia.

⁋ Ad aliam qua probatur quod nullo velle intrinseco sit determi natus ad producendum: quia tunc sequitur: quod deus necessitate ab soluta produceret: patet responsio ex solutione prime ratiois.

⁋ Ad aliam rationem qua dicitur quod illud velle importat imperfectionem. negoEt ad probatione cum dicitur quod est intendentia et respectu non habiti. dico quod si intelligat quod sit intendentia respectu non habiti quasi desiderium habendi aliquid sibi commodum vel vtile aut quomodo sibi bonum quod non habet falsum est. Si autem dicat ipsum esse intendentia praecise: quia est respectu alicuius futuri et non existentis quod deus vult fore. dico quod istud nullam imperfectionem importat Sed quod addit quod expectat pro fine ipsam productionem: qui babita cessat. Dico falsum esse. Nam eodem velle quo vult aliquid fore antequam sit vult postquam est ipsum esse: ita quod non cessat primum vel le et aliud succedit: vt iste imaginatur: quamuis illo velle quo deus antequam res est vult ipsam creare postquam creata est non velit ipsam creare: sed potius conseruare. Et est simile de praescientia alicuius. Nam illo facto praesente non amplius prescitur a deo: et tamen non cessat praescientia dei: sed remanet: licet ipsa non remanet praescien tia eius: sicut nec illud remanet futurum. Et satis simile huic dicit Aug. 12. de ciui. dei. vbi vult quod eodem velle quo deus vult rem non esse dum non est: vult etiam esse postquam est: ita quod non cessat primum velle: quamuis non sit amplius velle vt non sit. vnde hec sunt verba eius. "In deo non alteram praecedentem altera subsequens mutauit aut sustulit voluntatem: sed vna eademque sempiterna et immutabili voluntate res quas condi dit: vt et prius non essent egit: quandiu non fuerunt: et vt posterius essent quando esse ceperunt". Exemplum dictum de igne: quod fintunt: non etiam valet ad propositum. Nam posito quod ignis haveret talem potestatem precise: ita quod non haberet volitionem de igniendo: seu non vellet ignire: non puto quod aliquis sane meni tis diceret quod quando igniret vellet ignire aut igniret volunta rie. vtrumque autem de deo dicit scriptura scilicet quod vult producere et quod voluntarie producit.

⁋ Ad primum argumentum principale concedo consequens et cum probatur esse falsum. Dico ad probationem primam quod sicut mala inquantum sunt: sunt a deo: vt patebit in secundo. sic etiam inquantum sunt: sunt volita ab eo: non autem inquantum mala sunt a deo: et ita intelligenda est auctoritas prophete: et in secundo hoc plenius declarabitur.

⁋ Ad 2am probationem falsitatis eiusdem consequentis cum dicitur quod sequitur quod deus sit omne quod fit: quia eius voluntas est eius essentia. dico quod nec consequentia nec probatio valet: sicut nec sequitur quod deus sit omne quod prescit: non obstante quod eius praescientia est eius essentia.

⁋ Ad 2am rationem dico quod causam esse necessariam potest intelligi dupliciter. vno modo quod ipsa sit et non possit non esse. Alio modo quod ipsa sit causa et non possit non esse causa seu non possit non causare. In primo sensu voluntas dei est causa necessaria: non autem in secundo: ideo non sequitur quod ea que fiunt non possunt non fieri.

⁋ Ad 3am dico quod aliquid fieri a casu potest intelligi dupliciter. Uno modo quod ipsum a quacumque causa fit partiali vel totali fiat casualiter siue quod sit effectus casualis respectu cuiuscumque sue cause. Alio modo quod non sit casualis respectu cuiuslibet cause: sed respectu alicuius tantum. Primo modo dico nullum effectum in mundo esse casualem: quia cuiuslibet divina voluntas est causa totalis vel partialis: et quilibet est effectus diuine prouidentie quae nihil casualiter agere potest: et per consequens nullus effectus est in mundo simpliciter casualis: quod etiam Aug. propter tactam rationem ex intentione determinauit. 83 q. et 5 super Gen. cui etiam sententialiter concordat Boetius lib. 5. de consolatione prosa prima. 2o autem modo dico esse effectum aliquem causalem scilicet respectu cause particularis causate a qua propter concursum alterius cause potest effectus non intentus prouenire: qui si vterque fuerit non opinatus nec intentus dicetur respectu vtriusque casualis Si vero ab vna intentus: ab altera autem non: respectu vnius tantum iu dicabitur casualis. Exemplum primi. si tam debitor quam creditor pergen tes ad forum mutuo se inueniant: cum tamen neuter perrexerit vt alterum inueniret. Exemplum secundi. si creditor pergat vt debitorem inueniat quem scit illuc iturum: debitor autem non ideo vadat vt inue niatur vel inueniat creditorem. Inueniat autem hunc creditor: non dicetur creditor debitorem casualiter inuenisse: sed econverso debitor casualiter inuenisse perhibetur creditorem: et sic talis concursus respectum vnius est casualis: respectum autem alterius nequequam: ita est quamuis effe ctus aliquis sit casualis respectum vnius vel omnium causarum suarum causatarum si plures concurrant: non tamen respectu vniversalis cause que est diuina voluntas et prouidentia potest esse casualis. Ad hoc etiam faciunt plures auctoritates Aug. 3. de trini. que a magistro recitantur in distinctione presenti.