Quaestio 2

⁋ Arguitur primo quod sit subiectum. Omne quod per se ingreditur entitatem per se geniti: et non accipit nec accepit esse per generationem illius vel fuit subiectum generationis illitis: sed diuina essentia per se est de constitutione et entitate filii qui est terminus per se genitus: et non accepit esse per generationem illam: igitur ipsa est subiectum generationis filii. Maior probatur: quoniam ad constitutionem termini qui per se generatur non videtur per se concurrere nisi subiectum ex quo generatur et formalis terminus ad quem generatio terminatur: formalis aut terminus accipit esse per generationem: cum ante non fuerit: igitur quod praexistit est subiectum geneationis.

⁋ 2o arguitur quod essentia divina sit formalis terminus generationis. Nam illud a quo primo denominatur productio est formalis terminus illius. Patet hoc. 5. phy. e in multis partibus: sed a subiecta dei primo denominatur generatio filii: igitur. minor probatur: quoniam in filio non est nisi subiecta et proprietas relatiua. generatio autem non potest primo denominari relatione: quia tunc non diceretur generatio: sed adaliquatio: cum terminus specificans generationem sit de genere substantie: vt patet. 5. phy. nec est a tota persona filii primo: quia persona includit duo scilicet subiectam et proprietatem: t duobus aut et maxime diuersarum rationum vna productio equae primo denomnina ri seu specificari non potest: reliquitur igitur quod primo specificetur a filii subiecta.

Oppositum vtriusque probatur sic. nullum imper fectionem habens necessario annexam est in deo. patet: sed omnis formalis terminus generationis et omne subiectum est huiusmodi igitur etc. minor declaratur: quoniam nec subiectum nec terminus formalis generationis est de se entitas integra et perfecta: sed vtrumque concurrit ad constitutionem vnius perfecte et integre entitatis. Et loquor de subiecto ea termino generationis simpliciter: cuius terminus totalis est per se vnus.

⁋ Item tam subiectum quam formalis terminus est alteri compossibile: constat aut quod he sunt imperfectiones quadam.

In. q. duo erunt articuli. In primo inquiretu an substantia vel essentia diuina seu natura divina sit subiectum divine generationis. In 2o an sit formalis terminus

Quantum ad primum pono per negatiuam conclusionem scilicet quod essentia di uina non est subiectum divine generationis. Probatur. sic. Smne subiectum generationis est realiter distinctum a generatione cuius est subus iectum: essentia divina non est realiter distincta a generatione divina: igitur non est eius subiectum. maior patet pro tanto: quoniam omne quod est realiter subiectum est aliqui rei subiectum: et non rei quae ipsum est: cum nihil substet aut subiiciatur sibi ipsi. igitur est subiectum rei ab eo distincte: quod igitur est realiter subiectum generationis: est realiter distinctum ab illa. minor patet: quia nulla res est in deo quae non sit ipsa dei substantia Alioquin ipsa non esset omne illud quod haberet. ac per hoc secundu Aug. non esset simplex.

⁋ Sed ad hanc rationem forte diceretur quod quamuis essentia et genertio non distinguantur realiter: distinguuntur tamen secundum rationem. et istud sufficit vt essentia possit dici subiectum generationis.

⁋ Contra. aut ista rationis distinctio est distinctio aliquarum plurium et diuersarum entitatum exra animam: aut est tantum distinctio plurium conceptuum anime. primum non potest dici: cum hoc repugnet divine simplicitati quacumque entitates sint ille. Si dicatur secundum: nihil ad propositum: quoniam nullus conceptus anime est subiectum generationis divine aut esentia divina.

⁋ 2o omne quod est subiectum generationis est perfectibile per formam seu per formalem terminum generationis: patet in omnibus discurrendo: sed essentia divina nullo modo est perfectibilis: cum ipsa sit purus et simplex actus et summa perfectio omni potentialitate: et per consequens perfectibilitate carens: igitur etc.

⁋ hic respondetur. quod sicut generatio ponitur in divinis absque omni iper fectione concomitante generationem creature: sic et subiectum generationis ponitur ibi sine imperfectione consequente subiectum generationis in creaturis. Imperfectionis aut est quod ipsum sit potentiale respectu alicuius: aut per aliquid aliud per ficiatur: ideo hoc non competit subiecto generationis divine: et ita est de multis aliis conditionibus subiecti generationis imperfectionem importantibus: quarum nlla con petit illi subiecto: et quia non omnes conditiones materiae vel subiecti generationis natural competunt essentae divine respecu generationis: vtpote ille quae imperfectionem important. Ion non est absolute dicendum quod essentia divina sit materia vel subiectum generationis sed quasi materia vel quaesi subiectum: nec filium esse ex essentia: sicut ex materia: sed ex quasi ma.

⁋ hec solulio non valet. quoniam aut essentia est vere subiectum generationis illius: aut non: si non: habter propositum si sic: igitur alteri subiecte et eo perficitur: cum hoc sit de ratione subiect inquantumsubiectum est. hoc aut indubitanter imperfectionis est: eo quod simplitusem summam et actualitatem tollat: et compossibilitatem ac potentialitatem adducat. Unde Augu. per hoc. 7. de tri. probat deum null subsistere. dicens de his enim rebus recte intelligitur in quibus subiectis sunt ea quae in aliquo subiecto esse dicuntur sicut color aut forma in corpore: et sequitur. res igitur mutabiles: net simplices proprie dicuntur subiecte: quia subiecta ( vt ibi vult) dicitur a sbiecsistendo id est sbestando. Et sbiectdit. deus at si sbiecsistit vt proprie subiecta dici possit: inest in eo aliquid tamquam in subiecto et non est sim¬ plex. Et in eodem capitulo frequenter dicit deum abusiue dici subiectam cum nephas sit dicere deum cuiquam sbiecsistere. Simili in proposito arguitur. si diuina essentia est subiectum alicuius inest in ea aliquod tamquam in subiecto et non est simplex. Ex quo patet quod friuolum est et includens incompossibilia dicere quod in deo est subiectum sine imperfectione. Quod vero addit quod ibi non est materia: sed quasi materia: nec subiectum: sed quasi subiectum: aut per hec verba intendit asserere esen tiam esse vere materiam: aut subiectum generationis: sed non ta lis est qualis est materia in istis inferioribus: et hoc est impossibile: vt patet per dicta: aut solum vult dicere aliquam similitudinem esse inter essentiam diuinam respectu generationis diuine: et materiam respectum generationis naturalis. Et si sic: non magis essentia diuina est dicenda generationis subiectum: quam terminus forma lis: immo minus: cum plus conueniat cum forma: quam cum materia: cum forma sit actus et essentia actus.

⁋ Item in forma genitum assimilatur gignenti in generatione vniuoca et in essentia filius patri et plures similitudies reperiuntur inter esentiam et formam re generationis: quam inter ipsam et materiam: et tamen ipsi non dicunt eam esse for malem terminum generationis: nec. q. ternm: sed proprietatem perso nalem.

⁋ Praeterea multo rationabilius posset dici quod deus est dyabolus vel quasi dyabolus: cum multo pius conueniat cum illo: cum ille sit incorporeus incorruptibilis intellectualis nature: et sic de pluribus in quibus deo assimilatur: non autem materia: et tamen nullus hoc diceret.

⁋ 3o nullius actus per se stantis est aliquod subiectum: patet ergo se: sed generatio diuina est actus per se stans: vt omnes concedunt: igitur Et si dicatur quod licet sed rem sit per se stans et non in alio: tamen secundum nostrm modum intelligendi est in ipsa essentia.

⁋ Contra. aliquid esse in aliquo secundum nostrm modum intelligendi nihil aliud est vt apparet: quam illud intelligi a nobiesis esse in illo. Si autem generatio a nobis intelligatur esse in essentia diuina tamquam in subiecto: vel ita est in re¬m sicut intelligis esse: et tunc sequitur quod in re ipsa sit disticta ab est sentia et perficit eam illique inhereret: qua omnino sunt falsa: aut non sic est: et tunc intellectio talis est falsa: immo non est intellectio proprie: sed falsa opinio vel estimatio: et ideo non secundum aliquem modum intelligendi verum essentia est generationis subiectum.

⁋ 4o sic. si essentia diuina esset subiectum generationis filii: filius esset genitus ex essentia diuina: et esset ex ea. patet: quia omne genitum cuius ge nerationis est aliquod subiectum est ex illo subiecto:

sed consequens est falsum tum quia ipse est essentia diuina: et essentia diuina est filius: vt patet per determinationem ecclesie in illo capitulo damnamus: igitur ipse no est ex essentia: quia nihil est illud ex quo ipsum est: nec econverso sic homo non est corpus ex quo est: nec est anima ex qua est: nec corp est homo: sed homnis: et anima similiter: vt notum est. Et Aug. dicit. 15. de tri.

Tum per rationem Ansel. monlogion. 7. qua probat quod creatura non est ex seipsa tamquam ex materia. Arguit enim sic. omne quod ex materia est ex aliquo est et eo posterius: quoniam igitur nihil est aliud a seipso vel potius se ipso: sequitur quod nihil sit materialiter ex seipso: igitur. Similiter si filius est ex esentia: est alius ab essentia et posterior ea: quae falsa sunt.

Tum quia nullum omnino simplex est ex aliquo: non enim dicimus materiam esse ex aliquo: aut formam: filius aut est omnino simplex.

Tum ex auctoritas Aug. 7. de tri. vbi ait. tamen tres per sonas vnam essentiam dicimus: tres autem personas ex eadem esen tia non dicimus. Et assignat rationem. quasi inquit aliud ibi sit quod essentia est aliud quod persona: quod suie oporteret si persona esset ex: essentia. vnde nullo interposito addit: sicut tres statuas ex eodem auro possumus dicere: aliud enim est illic esse aurum aliud sta tuas: per rationem quam assignat ser Augu. patet eque impossibile aliquam personam esse ex esentia: sicut tres.

⁋ 5o si essentia esset subiectum generatio nis filii: ac per hoc filius esset genitus ex essentia tamquam ex maeria: sequeretur quod filius intrinsece includeret essentiam: quasi materiam et quandam aliam entitatem quasi formam. consequens est impossibile: cum omnino simplicita ti divine repugnet. consequentia vero patet: quoniam omne quod est ex aliquo: neces sario est ex aliquo et aliquo alio: nec est intelligibile aliquid esse intrinsece ex vno solo: et si est ex vno vt materia: est ex alio vt for ma: si illud sit per se vnum: vnde et opinantes ibi subiectum imaginantur. in filio essentiam vt materiam et proprietatem personalem vt formam: ex quibus duabus dicunt constitui personam filii: quae tamen imaginatio penitus est abiicienda: vtpote divine simplicitati repugnans

⁋ Contra conclusionem hanc praeter rationem factam in principio. q. Arguitur. Si essentia divina non esset subiectum generationis filii: filius esset productus de nihilo: consequens est falsum: quia tunc esset creatura: quod impium est dicere: consequentia patet: quia de quocumque genitum produci tur: illud est subiectum generationis eius: si igitur nullum est subiectum generationis ipsum est de nihilo productum.

⁋ Confirmatur: quia tunc generatio filii non esset generatio: sed potius creatio: quoniam creatio non differt a generatione nisi penes habere subiectum.

⁋ 2o omne quod manet idem sub vtroque termino generationis est materia vel subiectum generationis: sed essentia divina est huiusmodi. Est enim eadem in patre et filio.

⁋ 3o in quocumque est subiectiue passiua genatio: siue generari filii: ipsum est subiectum generationis filii: sed in essentia est generari filii. Probo. Nam filiatio est prior origine ipso filio sicut forma in composito prior est composito: in illo igitur priori constat quod filiatio non est per se subsistens: sed est in essentia tamquam in fundamento: cum sit impossibile esse relationem absque omni absoluto in quo fundatur: vt potest haberi ab Aug. 7. de tri. Sed constat quod filiatio non fundat in essentia: nisi mediante passiua generatione quae est ratio fundandi: sicut nec paternitas fundatur in essentia: nisi mediante generatione actiua: igitur in illo priori passiua generatio est in essentia. Non est autem in ea tamquam in supposito genito: aut eo quod natum est esse genitum: igitur est in ea tamquam in generari: quod est generationis subiectum.

⁋ 4o si ignis alium generaret igne de parte sue substan e tie: subiecta illa se haberet in genito. q. materia. Et si de tota sua substantia generaret eum: eodem mo illa esset in eo q. materia: igitur cum piter generet filium de tota sua subiecta: substantia patris erit in filio quasi materia.

⁋ 5o idem probatur ex intentione sanctorum. ait enim Aug. contra 5o maxi. li. 3. Nullo enim modo verum dei filium cogitatis: si eum natum co esse de patris substantia negatis. ecce quod Aug. dicit filium natum esse de patris subiecta: igitur ipsa est eius materia: quod magis pater ex probatione quam ibi facit. Ait enim sic: aut de nihilo: aut de aliqua subiecta natus est. Sed ne crederemus vos putare de nihilo esse dei filium: affirmastis non vos dicere de nichilo esse di filium. De aliqua igitur subiecta est: et si non de patris: de qua sit dicite: et non inuenietis: igitur supple de patris subiecta natus est.

⁋ Et si dicatur sicut dicit magister in littera hoc debere sic exponi. filius est de subiecta patris. id est de patre qui est eadem cum eo subiecta. hoc non videtur ire ad mentem Aug. vt apparet ex argumentatione quam facit. dicens aut de nihilo: aut de aliqua substantia. Nam ly. de. in proposito non potest denotare circunstantiam principii productiui: quia si sic: tunc idem esset ac si diceretur aut est a nihilo: aut ab aliqua substantia: et constat quod max. concessisset quod ab aliqua subiecta: et quod a subiecta patris vel quae pater est. filius natus est. Sed ex hoc non habebat Aug. intentum scilicet quod filius esset homousion patri: et eiusdem cum ipso subiecte: sicut nec creatura quae tamen a dei subiecta producta est. Dportet igitur ly de. dicere circumstantiam materialis principii: et tunc peroptime procedit ratio. Nam aut filius est de nihilo id est non de aliquo materialiter: aut quasi materia liter: sicut de aliqua subiecta: sed non de nihilo: vt concedebat maxiigitur de aliqua subiecta: et non potest inueniri de qua alia: igitur est de subiecta pa tris.

⁋ Confirmatur ex verbis eius in eodem et habentur in litteravos inquit nec filium de patris subiecta esse genitum vultis: et tamen eum nec ex nichilo: nec ex aliqua materia: sed ex patre esse conceditis: nec videtis quam necesse sit: vt qui non est ex nihilo nec ex aliqua alia re: sed ex deo: nisi ex dei subiecta esse non possit. Si igitur Aug. cum concludit quod filius est de subiecta patris non intelligat: nisi quod est de ptre subiecta: non concludit intentum: nec aliquid contra illos: cum hoc ipsi concederent: vt patet in verbis allegatis.

⁋ Ad primum horum dico primo quod et consequentia non est necessaria. Nam possibile est quod aliquid producatur de aliquo: quod si tamen non sit subiectum sue productionis: sicut si forma poaest existeret et sub ipsa causaretur materia compositum producen retur de illa forma: et tamen illa non esset subiectum illius productionis. vnde propositio assumpta in probatione contrio vt patet est falsa:

⁋ 2o consequenter respono ad consequens distinguendo ipsum. Nam vno modo produci de nihilo idem est quod produci potest nihil id est postquam omnino non fuit: et sic filius non est productus de nihilo: cum eternus sit. Alio modo produci de nihilo idem est quod produci et non de aliqua praexistente vel existente: ita quod ly de. sit nota principii materialis: et hoc dupliciter contin git vno modo quod aliquid sic producatur et non de aliquo praeexistente vel existente: et cum hoc ipsum non fiat aliquid praexistens vel existens: quod illa productione non capiat esse: et isto modo creatura simplex etiam: si ab eterno fuisset producta: fuisset producta de nihilo. Alio quod sit productum non de aliquo in praedicto sensu: tamen ipsum sit produ ctum aliquid: seu aliqua entitas semper existens et per nullam productionem accipiens esse: et hoc non est proprie produci de nihilo ad intellectum quo communiter dicimus creaturam fieri ex nihilo vel creari: lice sit non de aliquo tamquam ex materia produci. quod si quod taliter producitur vel lemus dicere produci ex nihilo: quod tamen nec recte nec proprie dictum est: tunc dico quod de nihilo filius sit productus: nullatenus tamen in dicto primo sensu. Nam filius licet non sit productus in aliquo quod sit intrinsecem eius: cum ipse sit penitus simplex: nec de aliquo quod sit ipse: cum nihil sit illud de quo est: nec econverso vt patet supra. est tamen productus aliquid et si non praexistens: cum ipse sit eternus: tamen existens et non per productionem illam accipiens esse. Est enim ipse genitus et productus substantia illa quae est subiecta patris: quae per nullam productionem accipit esse: quoniam tota substantia eius erat in patre penitus improducta.

⁋ Unde Aug. 5. de tri. dicit quod filius non tantum vt sit fiius quod relatiue dicitur sed omnino vt sit ipsa subiecta nascendo habet: et iseo libo dicit quod a patre habet filius vt sit deus. et 3. lib. contra Max. dicit quod ipse filius natus est vita. sicut igitur ipse genitus filius est et nascende habet vt sit filius: sic ipse est genitus subiecta et deus id est habet nascendo vt sit deitas et subiecta: et constat quod non alia quam subiecta quae est piter que qui dem non accipit per filii productionem vt sit piter: neque vt sit: et ideo filius non est creatura. Et exemplo patet supposito quodam. si enim fieret nunc aliquid simplex quod esset aliqua res que praefuisset non est dubium quod illud non esset creatum: cum tota eius essentia actu prae fuisset: et tamen non esset factum de aliquo praexistente: sed esset factum aliquod praexistens. Utrum autem hoc sit possibile vel non: non est cu ra. quia de filio dei constat hoc esse verum modo qui dictus est. Patet per hoc quid sit dicendum confirmationem. Non enim verum est quod creatio distinguatur a generatione solum: quia non habet subiectum: generatio autem habet: cum sit generatio quaedam per se existens: aut subsistens sine subiecto: vtpote generatio filum dei: que tamen non est creatio: vt dictum est.

⁋ Ad secundum concessa maiore: si accipiantur termi ni generationis priuatio et forma qualiter debet intelligi. Dico quod minor est penitus falsa: cum essentia diuina numquam fuerit sub priuatione filii. Nec probatio cadit ad propositum vt patet. Si vero maior intelligatur de principio productiuo et producto: et illa vocentur termini: neganda est.

⁋ Ad 3m neganda est minor. Et cum probatur quod filiatio est prior filio origine. Dico quod omnino est sicultum cum sit penitus eadem filiatio: nec aliquo modo est simile quod inducitur forma respectum compositi. cum nulla sit ibi compositio: sed summa simplicitas. Quod est assumitur Aug. dicere quod nulla relatiest per se existens sietum est: sed dicit quod omnis essentia quae relatiue dicitur est etiam aliquid excepto relatiuo id est non solum est aliquid ad aliud sed est aliquid ad se. sed de hoc magis infra dicetur.

⁋ Ad 4m dico quod siue ignis generet alium ignem de parte sue substantie: siue de tota eius subiecta: dummodo nulla alia entitas esset in genito disticta a subiecta illa: sicut in filio nulla est entitas distincta ab essentia: illa subiecta non esset eius materia: sed ipse.

⁋ Ad 5m dico quod cum dicimus hoc est de hoc ly de. denotat consubstantialitatem principii alicuius. vnde simul importat consubsiectalitatem et distinctionem inter illud de quo est: et illud quod de eo est. hinc est quod non dicimus domum esse de efficiente: nec creaturam de deo: quia non est consubstantialitas domus ad edificatorem: nec econverso nec dei ad crea turam: nec econverso vbi enim nulla est dist. non dicimus proprie hoc de hoc. vnde non dicimus ferrum est de ferro: sed bene dicimus cultellus est de ferro: quia inter ferrum et cultellum est distinctio: sicut inter princi piatum et intrinsecum eius principium: et ferrum est de cultel li substantia seu esse. Ad propositum dico quod cum sancti dicunt: fi lium esse natum de patris subiecta denotatur consubstantialitas produ ctiui principii. vnde est sensus: quod est natus a patre: qui est eadem subiecta quod ipse subiecta et eius principium. Non autem dicimus quod filius est de esentia: quia essentia non est principium eius nec ab ipso distincta. Nec dicimus filius est de essentia spiritus sanctus: nec pater est de essentia filii: quia licet inter eos sit consubstantialitas et personalis distinctio: non tamen spiritus sanctus est principium filii nec filipatris principium: quamuis autem non absolute dicamus filius est de es¬t sentia: dicimus tamen filius est de esentia patris. quoniam in eo quod dicitur patris denotatur et principiatio et distinctio: in eo vero quod dicitur essentia. denotatur consubstantialitas: et debet exponi per hanc: est a patre cum quo est vna essentia et substantia: et hec est tota sanctorum intentio: et sic docet magister ex intentione Aug. exponere de. et in praesenti. dis. Quod vero contra inducitur ex argumentatione Aug. non tollit quod dictum est. Nam Aug. accipit ibi esse de nihilo eo modo quo supra dictum est. creatura esse de nihilo scilicet quia non est ex aliquo praexistente: nec tota est eius substantia aliquid praexistens. Et per oppositum accipit esse de aliquo communiter: tam prosubiecta de aliqua subiecta praexistente vel in alio: non per productionem illam existente: quam pro esse aliquam subiectam actualiter in alio existentem improductam. hoc autem modo filius non est de nihilo: sed de aliqua subiecta: et non est de alia subiecta quam patris. ergo est de eius substanti id estsubiecta quae est patris: et sic procedit argutio eius: et concludit propositum. Quamuis autem maxi. concederet filium esse ex patre: non tamen concedebat ipsum esse vnam substantiam cum patre: quod Aug. ex datis probat contra eum: qui ipse non est de nihilo vt creatura: et per consequens oportet quod de aliqua subiecta: aut sit aliqua subiecta: et non apparet nisi subiecta pa tris. ergo est subiecta patris: ac per hoc ex patre qui est subiecta: in qua vel quae est filius et econuerso. Et sic finitur articulus primus

Quantum ad 2m artic. Queritur an essentia diui na sit formalis terminus generationis

Est vna opinio. dicens quod non. Ad quod ostendendum probat duc per ordinem.

⁋ Primum quod ratio formalis termini gene rationis: et cuiuslibet productionis consistit in hoc quod capit quod sit: et sua realitas accipit vt sit realitas per produ ctionem illam: et non solum vt in alio sit: ratio autem subie cti consistit in hoc quod recipit illam.

Quia autem illa sit ratio formalis termini probant primo inducendo. Si enim vt dicunt albedo non accipiat esse per dealbationem: nequaquam esset terminus formalis dealbationis. Similiter nec forma ignis esset terminus formalis ignitionis: si non acciperet esse per ignitionem: et sic in ceteris productionibus.

⁋ Confirmatur: quia illud quod communicatur alteri in altero preexistens non est formalis terminus generationis: sicut patet quod caliditas que fuit in aere: et remanet in igne genito ex aere: non dicitur generari aut esse formalis terminus generationis. Et idem est de aliis formis symbolicis. Unde quantitas est ingenerabilis et incorruptibilis secundum Commentatorem in libro de substantia orbis pro eo quod manet eadem in genito et corrupto. Idem patet de anima: que vnitur partibus alimenti conuersi in carnem: que non dicitur formalis terminus nutritionis: quia per nutritionem non fit nec accipit esse in se: quamuis accipiat esse in alio.

⁋ Item constat quod in communi resurrectione anima reunietur corpori: nec tamen propter hoc anima dicetur formalis terminus illius actionis: nec resurrectio generatio debet dici pro eo quod anima prefuit: nec accipiet esse per resurrectionem.

⁋ 2o formale cuiuscumque productionis est illud quo formaliter totum compositum capit esse: et habet quod producitur. Nam sicut formale principium productionis est illud quo agens agit: sic formalis terminus est illud quo actum agitur: sed propter quod vnumquodque tale et illud magis. igitur formalis terminus productionis magis capit esse quam ipsum productum.

⁋ 3o dicens Commenta. 7. meta. quod quia subiectum forme non habet esse e nisi per formam. ideo actio agentis non dependet a subiecto: ni si secundum quod dependet a forma: et illud est quod generat formam Ex quo patet quod formalis terminus actionis capit esse per actio ne: quin immo subiectum aut totum compositum non accipit esse nisi ratio ne forme.

⁋ 4o P. 2o phyco. dicens quod generatio est via in formam: vbi dicens Commeta. quod generatio est via ad hoc quod forma fiat. forma autem est formalis terminus generationis igitur. hoc idem probat alius sic: sicut de ratione termini totalis alicuius produ c is: est non habere esse totale nisi per productionem: ita de ratione termini formalis est non habere esse formale: nisi per productio nem. hoc probatur. Nam propter hoc materia: nec est totalis terminus: nec formalis productionis cuiusquam: quia non habet esse per productio nem.

⁋ Confirmatur. quia si anima intellectiua esset primo creata: et postea crearetur materia sub ea: non diceretur quod anima esset termin illius productionis: et tamen caperet esse in materia per productionem. vnde dicit quod terminus formalis productionis est illud: quod capit esse simpliciter per illam productionem: et ideo quando terminus formalis est ali quid ipsius termini totalis capiens simpliciter esse per illam productione: quia terminus formalis sic capit esse: ideo totalis terminus simpliciter capit esse per illam productionem. Ex isto sequitur: vt dicens quod non dicitur aliquid formalis terminus: quia est forma. Nam si deus crearet materiam per se existentem: ipsa esset terminus formalis: cum tamen non esset forma. Similiter si deus crearet materiam sul forma praexistente: forma non esset aliquis terminus formalis sed materia: et ideo terminus formalis: vt hoc nomine vtimur communiter loquentes: non est concretum voce et significatione huius termini forma. Sed dicitur illud quod secundum se totum et per se habet esse tali produ ctione. hec opinio quantum ad illud quod. dicens de ratione formalis termini productionis: non videtur mihi vera. Unde arguo sic. aliquid potest esse formalis terminus productionis alicuius: per quam non capit simpliciter esse. ergo illud non est de ratione formalis terminiconsequentia patet. antecedens probo. possibile est enim aliquam materiam praexistentem forme substantiali praexistenti vniri et per illam informari. Ponatur igitur. sic esse. quo posito constat quod compositum aliquod substantiale et per se vnum erit actu postquam non fuit: et per consequens vere productum huius autem productionis totalis terminus erit compositum: vt patet ex. 7. meta. Tunc quero de termino formali: aut est materia: aut forma: aut compositum: aut nullus omnino est terminus formalis Si materia aut forma habter propositum: quia nulla tunc accipit esse simpliciter. licem accipiat forma vt sit in materia: et materia sub forma. Non potest autem dici quod compositum sit terminus formalis: quia ipsum est totalis: vbi autem totalis terminus est aliquod compositum: ibiformalis est aliquid ipsius compositi: sicut vbi agens est aliquod conpositum: ibi formale principium actionis est aliquid compositi

⁋ Item cuius productio est mutatio: idem secundum rem est terminus formalis productionis et mutationis: hoc vniversaliter patet in omnibus: sed in ca su posito istius compositi. productio est mutatio: vt patet: et terminus productionis formalis est forma: non autem compositum. ergo ille terminus productionis formalis est forma et non compositum. Assum ptum patet: quia ille est terminus formalis mutationis: ad quod subiectm per se transmutatur. hoc aut est forma.

⁋ Confirmatur. quia termin formalis transmutationis: qui est productio seper distiguitur a subie cto transmutationis: nec ipsum includit. non potest autem dici quod nullus omnino sit formalis terminus: tum quia oporteret dicere secundum stos quod vbi nullus est formalis: nullus est totalis: quod patet: qui volunt quod totali termino non competat esse terminum: nisi per for malem. ergo negato termino formali: negabitur totalis: tum quia si ibi nullus est formalis terminus: ibi subiectum transmutationis ad nihil transmutatur: ad quod enim subiectum transmutatur vocatur terminus totalis transmutationis: vbi autem subiectum non transmutatir non est transmutatio. Dinis enim mutatio ex aliquo in aliquid est

⁋ 2o quia anima rationalis informat materiam alimenti conuersi: certum est quod facit per se vnum cum illa: est illud compositum est vere ge nitum: quamuis non sit per seorsum genitum: et ideo aliqui dicunt debere ipsum magis dici adgenitum vel congenitum de quo non est curandum: cum certum sit illam transmutationem esse speciem generationis: cum non sit translatio nec augmentum nec decremen tum: nec alteratio: quia nullus horum motuum terminatur primo ad formam substectalem: vt patet. 5. physi. Illius autem generationis terminus formalis est ania intellectiua: quae tamen primo fuit nec per illam secundum se simpliciter esse. Sic ergo dicendum quod non est de ratione formalis termini: quod accipiat esse per illam productionem cuius dicitur terminus: quicumque sit verus sensus quo aliquid dicitur terminus productionis: quoniam non minus esset vera generatio: et productio alicuius totalis termini seu compositi: si ma transmutetur ad formam praexistentem quam non habuit: quam si transmutaretur ad formam non praexistentem: sed nouam.

⁋ Et hoc confirmatur per diffinitionem termini generationis et motus: quam ponit Commentator. 5. meta. Exponens enim verbum illud philosophi secundumlitteram suam: et eta dicitur terminus perfectio cu iuslibet rei: sic illud ad quod est motus. dicens Commenta. Et dicitur est finis siue terminus de illo de quo cum generatus peruenerit cessat motus generationis: quod proprie loquendo idem est quod dicere: ad quod cum generata peruenerunt persecte sunt genita. hec aut ratio eque bene competeret forme praexistenti sicut non praexistenti. Nam si ad talem generatum perueniat perfecte genitum est: et cessat generatio eius: eo modo quo recte intelligit generatio cessare.

⁋ Ad rationes in oppositum dicendum est ad primam quidem quod falsum assumit scilicet quod si albedo non acciperet esse per dealbationem: non esset terminus eius. Nam vt dictum est si subiectum transmutaretur de nouo ad albedinem praexistentem actu: alpedo illa esset terminus illius dealbationis: nec tunc per illam acciperet simpliciter esse. Similiter dicendum est ad illud de ignitione. Ad confirmationem dicendum quod maior non est simpliciter vera: et quod in eius probatione adducitur non est simile. Nam ad formam symbolam que fuerat in corrupto materia non transmutatur: cum illam praehaberet: nec compositum ex materia et forma illa etiam generatur: cum ante existeret: et ideo nec ad eam est per se transmutatio: nec sui compositi productio. Sed si aliqua materia ad illam formam: aut aliquam praexistentem de nouo transmutaretur: ipsa necessa: rio esset terminus transmutationis illius: et oppositum dicere implicat contradictionem. Ad aliam de anima nouiter vnita partibus alimenti: patet supra quod falsum assumit si nutritio acci piatur pro noua generatione: vel ad generationem illius compositi ex anima et materia nutrimenti: vt patet supra.

⁋ Ad illud de resurrectione dicendum quod anima vtique erit terminus illius actionis. vtrum autem illa actio debeat dici generatio vel resuscitatio: non est ad propositum: quia quicquid de hoc sit totalis terminus erit homo et formalis erit anima.

⁋ 2o dico quod si resuscitatio non proprie dicatur generatio: tamen non est illa ratio quam reddit scilicet quod anima praefuit. Nam si illa anima eadem vniretur fetui in vtero materno sufficienter disposito: cui numquam illa fuisset vnita: ita bene ille homo diceretur natus et genitus sicut ceteri qui quotidie nascuntur: et sic illa productio diceretur generatio a natiuitas: sed quod in resurrectione non dicitur generari homo proprie: nec nasci: ideo est quia alias ipse fuit. Et quia etia non accipit esse eo modo quo naturaliter fit homo qui nascitur.

⁋ 3o dico quod non video quin resuscitatio possit dici generatio: cum saluator Mathicourm de ea loquens nomine regenerationis consignificauit eam dicens in regeneratione cum sederit filius homnis in sede maiestatis sue etc. Constat autem quod regenerari: non aliud significat quam generari denuo siue iterum: ideo regeneratio vtique est generatio: et per consequens est resuscitatio: nisi forte quis velit quod nomen generationis connotet negationem prioris generationis eius dem suppositi: sed de hoc non curo: quia nominia sunt ad placitum.

⁋ Ad 2a concedo quod terminus formalis est quo totum compositum formaliter capit esse: seu quo actu est: vt proprius loquamur: vbi terminus productus est quid compositum. Et cum ariuro propter vnuquodque etc. Dicendum quod ad vitatem illius propositionis plura requiruntur: inter qua requiritur quod illud propter quod aliud dicitur esse tale: est ipsum sit tale. vbi gratia. si conclusio sit non per principium ad hoc vt concludatur. quod principium sit magis notum: necesse est vt principium sit notum: alioquin non concluderetur sicut patet. Nam quamuis conclusio sit scita propter principium: quia tamen principium non est scitum: licet sit notum non sequitur quod principium sit magis scitum: quia igitur formalis terminus aliquando non accipit esse per productionem non sequitur quod accipiat magis esse.

⁋ Ad 3m dicendum quod non est intentio Commentatoris quod generans generet formam: et non generet opositum: nisi per hoc quod generat formam. hoc enim expresse contradiceret aliis dictis eius quibus. dicens quod compositum fit per se: forma aut per accidens tantum: et quod non facit fomam in materia: sed formatum ex materia. 7. meta. et iterum quod forma apud Arum. non habet generationem et corruptionem: nisi accidentaliter. 12. meta. sed intentio eius ibi est dicere: quod idem agens est quod materiam transmutat et eam per formam actuat nec est possibile quod agens transmutet materiam transmutatione quae dicatur actio quod dico ad differentiam transmutationis localis: in qua aliquid sic est mouens quod non agens vt alibi dicit) quin simul eam actuet per formam: et per consequens formam attigat: et si forma non praexisteret quin simul eam actuet per formam: et per consequens faciat formam esse: et hoc vocat ibi generare formam. Similiter non est possibile quod faciat formam esse in ma: et eam actuare: quin simul transmutet materiam: et hoc proprie vocat generare subiectum ibidem: et istud facit ad propositum suu ibi. Nam ibidem reprobat eos qui ponebant datores formarum. dicens quod vnum agens generabat subiectam forme id est disponebat ad formam: et illud agens causabat formam in illo.

⁋ Ad 4m dicendum. quod ideo sic. dicens. Commentator: quia secundum eum non est aliqua genero quae non sit ad formam nouam: aut secundum totum vt in his quae per se seorsum generantur: aut secundum partem vt in his que adgenerantur: siue aliis coniuncta generantur: non enim posuit ipse animam intel lectiuam esse formam homnis dantem sibi esse: et totam in qualibet parte corporis esse vt ponunt catholici. Si tamen aliqua generatio esset ad formam praeexistentem: sicut possibile est: non minus esset generatio illa via in formam: sicut ea quae est ad formam nouam.

⁋ Ad rationem alterius doctores dicendum quod hoc non est verum quod sic sit de ratione termini formalis quod non habeat esse nisi per productionem: sicut est de ratione termini totalis: patet ex dictis. Nec valet probatio per exemplum de materia: quoniam illa non est ratio: quare materia non est totalis nec formalis terminus productionis. Sed quia non sibi competit ratio formalis aut totalis termini productionis quae assignabitur.

⁋ Ad confirmationem dicendum: quod si materia crearetur sub anima intellectiua praexistente anima non esset formalis terminus creationis materie: sed bene esset formalis terminus productionis conpositi ex illa materia e anima.

⁋ Respono igitur aliter ad articulum. vbi praemitto quod cum loquimur de termino formali generationis: aut alterius productionis distinguendo ipsum a totali seu a per se termino productionis generationis: tunc per terminum totalem seu per terminum per so intelligimus illud quod dicimus generari seu produci: siue de quo dicimus: quod ipsum generatur aut producitur: et hoc consueuit vocari termi nus quod vel qui: et terminum formalem consueuimus vocare termi num quao: hec autem dis. terminorum qui et quo: numquam habet locum nisi terminus qui generatur est aliquid compositum. vnde in productione rerum simplicium vt animarum et angelorum: nullus distinguit terminum per se vel totalem productionis a termino formali. Unde etiam et proprie loquendo non proprie ibi datur terminus totalis: cum totale respectum partialis dici videatur: vel saltem ad differentiam partialis vel formalis eiusdem productionis: quae dis. ibi non cadit: sed bene datur ibi terminus per se ad bonum intellectum qui quidem non est aliud quam quod producitur. secundum hoc dico: quod loquendo de termino per se generationis: illud est terminus quod prie se gnatur: et aliquid esse sic causatum tantum non est aliud quam ipsum generari vel esse genitum: et si illud sit compositum: tunc est proprie potest dici terminus totalis: et contra ipsum disticte sumitur terminus formalis siue quae: et de termino sic accepto dico quod est illud quo formaliter illud quod ge neratur vel alias producitur est tale quale dicitur produci. verbi gratia. ter minus generationis substantialis: quae dicitur ignitio scilicet terminus qui est quod producitur est ignis. terminus vero quo. est illud qua actualiter et complete ignis est ignis. Similiter generationis accidentalis. puta. verbi gratia. dealbationis terminus quod: est album scilicet ompositum ex subiecto et albedinie vt patet. 7. metaphy. terminus vero quo: est illud quo actualiter album illud est album. In prima terminus quo est forma subiectalis ignis: in 2a ipsa ali bedo. quod aut sic sumatur proprie terminus genertionis: patet primo ex di¬ cto Commentator. 5. meta. superius allegato scilicet quod finis motus generationis est illud ad quod cum generata peruenerint cessat motus generationis ipsorum. Nam cum generationem cessare non sit aliud quam rem quae generatur vel generabatur perfecte genitam esse et non amplius generari: nihil aliud est quam esse terminum generationis vel quam rem quae generatur: esse perfecte et actualiter genitam: et cuicumque hoc competit: illud est terminus generationis: terminus inquam quod: et econverso illud est terminus quo: quo illud est illud quod dicitur terminus quod generationis.

⁋ 2o quia secundum omnes id ipsum dicitur terminus formalis generationis: siue sit generatio simpliciter: siue secundum quid: ad uod per se subiectum generationis transmutatur. constat aut illud non esse illud nisi quo ipsum productum est tale: vt in praemissis exemplis et in ceteris patet. Et quia omne tale est dicitur formatum est talis terminus dicitur forma lis. Ex his et praecedentibus patet: quod non est de ratione formalis termini: quod accipiat esse per productionem illam: sed sufficit quod sit quo productum est formaliter tale: quod quidem potest sibi conuenire: esto quod per illam non capiat esse: vt patet ex dictis. Ex his ad illud quod quaeritur ponon duas conclusiones

⁋ Prima conclusio est quod ipsa persona filii seu ipse filius est per se terminus diuine geneationis. patet: quia ipse per se generatur.

⁋ 2a conclusio loquendo de termino formali condisticte ad terminum per se qui gneratur nullus est formalis terminus diuine generatio nis. Quod probo primo sic. vbicumque est terminus formalis: alius a termino per se: ibi formalis est pars per se termini et in illo inclusus. in simplicissimo autem nulla est pars. 2o quia vt videtur si res aliqua simplex causatur a deo non assignatur terminus formalis distinctus a termino per se creationis: siue ab eo quod creatur: hoc autem non ob aliud est: nisi ratione simplicitatis: multo ergo fortius dicendum est sic in proposito.

⁋ Confirmatur. quia illud est formalis terminus: vt patet ex supradictis: quo actu productum est tale. constat autem quod nullum simplex est aliquo tale: sed seipso: iam enim non esset simplex. Et si dicat. quod filius essentia et diuinitate est deus: et filiatione aut proprietate filius. Dudendum quod ex hoc non habetur: quod aliquo alio a se sit deus: aut filius vel persona: cum ipse sit sua diuinitas: et omne quod est in eo nec in eo distinguatur quod est: et quo est: et ideo seipso per seipsum est: et deus est: sicut expresse ponit Ansel mologion. 44. et idem potest haberi ab Aug. 15. de tri. quamuis vt sit hoc ipsum heat a patre vt ambo ibide dicunt: et similiter seipso: licet non a seipso: sed a patre est filius propter eandem rationem: et seipso est hypostasis et persona. quo modo intelligendum sit dictum Aug. dicens quod non eo verbum quo sapientia. 33 dist. patebit. Et si dicatur 2o quod generatio filii non erit vniuoca: cum per se terminus non sit eiusdem rationis cum producente: cum persona filii sit alterius rationis a persona patris: nec alius terminus ibi formalis datur. Dudenm quod ad hoc quod sit vniuoca: sufficit quod producens et productum sint eiusdem naturae secundum speciem: modo dicitur et filius non tantum sunt vnius naturae secundum speciem: sed etiam secundum numerum: ideo maxime vniuoca potest dici generatio ista.

⁋ Contra hoc potest contra argui. omne quod per gener erationem a patre datum est filio est terminus formalis generationis: et non totalis: essentia diuinaem huiusmodi igitur. minor probatur per illud Ioan 10e paiter quod dedit mihi maius est: illud autem non potest intelligi nisi de diuina essentia: quae sola maior est omnibus: et de illa exponit generale concilium verbum allegatum in illo cap. damnamus. maior autem patet pro tanto: quoniam totalis terminus generationis nulli datur a generante.

⁋ Ad hoc dicendum quod aliquid Ri pari per generationem alteri potest dupliciter intelligi. vno modo secundum proprietatem locutionis: et sic omne quod datur per generationem distinguitur ab eo cui datur nec est illud: siue detur ei vt subiecto: sicut forma potest dici dari materie a generante: et materia recipere illam: siue detur ei vt habenti: seu toti vt anima animali potest dici dari: quod non est aliud dictu: nisi quod animal per generationem habet animam: et eodem modo potest dici quod materia datur animali: quoniam per generationem: siue a generante habet materiam: et si aliquo duorum primorum modorum intelligeretur: maior potest concedi: et minor in eodem sensu est falsa: cum eam non admittat simplicitas filii: nec verbum allegatum est: accipiendo in sensu illo. Si vero acciperetur dari tertio modo: sic materia dari potest dici composito. maior est falsa et similiter minor in eodem sensu sumpta. Alio modo potest intelligi propositio vt illud dicatur dari per generationem filio a patre: quod nascendo est filius a patre: et in huiusmodi sensu ma ior idem valet ac si diceretur: omne quod filius est nascendo a pa tre: siue per hoc: quia nascitur a patre est etc. et patet: quod est falsa: qui filius non solum habet nascendo vt sit essentia: sed est vt sic filius et persona vel hypostasis: vt Aug. dicit. 5. de tri. et in hoc sensu intelligenda est minor cum probationibus suis. Non enim est intel ligendum quod filio detur esentia: vt sit aliquid quod sit in eo vt in subiecto vel eius vt pars intrinseca: sed vt aliquod quod ipse est: sicut nec aliter inielligendum est: filium habere esentiam: quam ipsum esse est sentiam: sicut patet per Ansel. monologion. 10 c. vbi ait. quod summa natura non proprie dicitur: quia habet iusticiam: sed quia sit iusticia. Et idem intelligendum esse. dicens de omnibus: quae dicuntur de ipsa. Et in eodem li.o dicens quod non est aliud patrem aut filium habere esentiam: quam esse essentiam. Et ideo sicut alter alterius habet essentiam: ita est alter essentia alterius: dedit ergo pater filio essentiam: non vt haberet essentiam: sed vt esset essentia: secundum quem modum intelligendum esse quod ei dedit vitam: docet Aug. li. 3o contra max. sic inquiens. ddit illi vitam: quia genuit vitam: accepit iste vitam: quia natus est vita. Similiter intelligendum est accepisse esentiam: quia natus est essentia.

⁋ ⁋ Ad primum arguens questionis dicendum: quod essentia diuina non est ingrediens personam filii: nec est aliquid sibi intrinsecum: ex quo sit filius iuxta imaginationem in qua procedit argumentum: sed est filius: et filius est ipsa.

⁋ Ad aliam dicendum quod in falso fundamento fundatur scilicet quod in per sona sint aliqua duo in re. hoc enim non permitteret summam simplicitatem persone.

⁋ Ad argumntum in oppositum dicendum quod oppe situm verum concludit: accipiendo terminum formalem: sed quod non est totalis: sed aliquid eius. Et sic finitur.