Quaestio 2

⁋ Distinctionis octaue. Questio. II SEcundo circa hanc distinctionem. quero vtrum perfectiones attributales distinguantur.

⁋ Arguo quod non auctoritate Anselmi. monologion. dicetis: "quemadmodum itaque vnum est quicquid essentialiter de summa substantia dicitur ita ipsa vno modo vna consideratione est quicquid est essentialiter". non ergo secundum aliam et aliam rationem est iusticia et sapientia: sed secundum eandem.

In oppositum arguitur: quia si non distinguerentur ratione: tunc non possent immediate duo attri buta iungi: aut aliquid immediate iungi nomini dei sine nuga tione. consequens est falsum: nulla enim nugatio est si dicatur. deus fortis. deus sapiens: aut aliquid simile. Similiter nec si dicatur iu sta voluntate dei hoc vel illud factum est: et tamen duo attributa

Respondeo. immediate iunguntur. rcapremittendo quid nominis aliquorum terminorum sclicet attributi. rationis attribuibilis perfectionis attributalis.

⁋ Attributum voco nomen de deo ea de omninpus personis simul: et de qualibet sigillatim predicabile denotans quodlibet de quo dicit esse tale quale vnicuique melius est esse: quam non tale esse iuxta intellectum in precedenti. d. arti: primo. quaestionis in solutione rationis 3o opi. ibi recitate. Per primam particulam excluduntur nomina notionalia de deo dicta. per 2am excluduntur talia. creator premiator summum: et mul ta similia.

⁋ Per rationem attribuibilem intelligo rationem seu con¬ ceptum anime explicantem quid per attributum significatur¬.

⁋ Perfectionem vero attributalem voco entitatem quam signifi cat principaliter et pro qua supponit abstractum attributum de deo dictum.

⁋ Secundum hoc erunt 4o arti. In primo videbitur de quesito. In 2o videbitur vtrum attributa distinguantur ratione In 3o vtrum quodlibet attributum predicetur in quod dne deo et de alio attributo. In 4o vtrum attributum abstractum et eius concretum dicta de deo sint synonima. Quantum ad primum premitto vnam distinctionem de distingui ratione. Aliqua enim possunt distingui ratione: quia ipsa sunt rationes seu conceptus distincti. Et isto modo non intelligitur questio: quia perfectio attributalis non est ratio nec conceptus anime: sed vna et summa res eternaliter existens. Alio modo possunt aliqua dici distingui ratione: quia eorum sunt proprie rationes distincte: ita quod ratio vnius non est ratio alterius nec econverso et isto modo etiam questio non est dubia. suppositis his quae in praecedenti quaestione dicta sunt. valet quod non sit aliqua distinctio ex animam inter perfectiones attributas seu attributales: et quod non sit ni si vnica et indiuisa aut simplex perfectio omnibus attributis signata. sic enim non sunt aliqua: quorum vnius ratio non sit ratio alterius: sed vnicum est: cuius sunt omnes huiusmodi rationes si plures sint. 3o aliquid potest dici distingui ab aliquo ratione: quia eius sunt plures rationes: et ipsum secundum vnam differt a seipso secundum aliam: sic quod extrema talis distinctionis non intelligantur esse ipse rationes: nec ali qua aggregata ex rationibus illis: sed ipsamet res ex praecise diuersis huiusmodi rationibus importata differat a seipsa: quemadmodum multorum verba doctorum sonare videntur in ista materia et in aliis.

⁋ Et in hoc sensu intelligo quaestionem. Ad quam respondendo pono con clusionem negatiuam. et probo generaliter quod impossibile est aliquam rem sic a se ratione distingui.

⁋ Primo sic. si aliqua res primo distingueretur ratione a seipsa: aliqua ratio esset eius quae non esset eius: consequens est impossibile. consequentia declaratur: quia omne quo aliquid distinguitur ab aliquo est proprium illi quod distinguitur: et non est commune sibi et illi a quo distinguitur: hoc est euidens ex se. si ergo aliquid distiguitur ratione: aliqua ratio erit sibi propria vel eius: qui non erit illius a quo distinguitur: et si distinguatur a seipso illa ratio erit eius et non erit eius. vnde signata il la ratione per quam distinguitur a seipso: verum erit dicere. hoc ratio est huius: et haec etit erit vera: hoc ratio non est huius. eodem penitus demonstrato per subiectum est praedicatum vtriusque. iste autem sunt contradictorie: et per consequens patet impossibilitas consequentis.

⁋ 2o sic. quod distinguitur et a quo distinguitur sunt distincta: et hoc vniversaliter verum est in omnibus: quia omne distinctum a distincto est distinctum. Si ergo aliqua res distinguatur a seipsa: qualitercumque distinguatur. ipsa est aliqua distincta: cum ipsa tunc sit quod distinguitur: et a quo distiguitur. Si autem est aliqua disticta ipsa est aliqua plura: et non praecius vnum. Alioquin aliqua distincta esent praeciuse vnum: et per consequens non essent distincta: quia de ratione vnius est esse indiuisum in se. ergo si aliqua res distinguitur ratione a seipsa: ipsa est aliqua plura: sed hoc est impossibile: quia aut esset plures res aut plura entia rationis: non plures res: cum supponatur esse vna: et vt tollatur omnis calumnia supponatur quod sit simpliciter.

⁋ Item qui tunc distingueretur a seipsa re et non rationem tantum: vt supponitur: nec plcura entia rationis: quia ens reale non est aliquod ens: nec aliqua entia rationis: nec est per intellectum ens reale transmutari potest in ens rationis nec fieri ens rationis.

⁋ Item cum illa sola distinguantur que sunt plura: et sola entia rationis sint plura per responsionem sola entia rationis erunt distincta: et per consequens non res.

⁋ Et si dicatur quod non est plura entia rationis: nec plures res realiter: sed plures res secundum rationem.

⁋ Contra: aut intellecter quod est plures res secundum rationem et non realiter: quia scilicet ante operationem anime non sunt plures res: sed per animam vel anime operationem fiunt plurens: aut quia non sunt plures: sed iudicantur esse plures. Primum non potest esse: quia intellectus vnam rem non potest multiplicare in plures res. Si secundum dicatur: nihil palet: quoniam si iudicat pluralitatem vbi non est: iudicium falsum est: et per consequens false ponitur talis distinctio rationis vnius rei a seipsa.

⁋ Sed forsan dicetur aliter scilicet quod est plura entia rationis: non quid dem formamliter: sed obiectiue id est non plures rationes: ita quod ipsa res sit ratio hec et illa: nec est plures res in esse reali: sed tantum in esse obiectivo: quia scilicet est obiectum plurium rationum vel conceptionum Et secundum quod est obiectum vnius est aliud a seipsa: secundum quod est obiectum alterius.

⁋ Contra: aut intelligis quod est plura obiectiue id est plu ra obiecta: sic quod obiectum vnius conceptus non est obiectum alterius: aut est plura obiectiue id est est obiectum plurium conceptuum: non tamen est aliud obiectum vnius conceptus ab obiecto alterius: sed idem. Si primo modo: aut ipsa res praecise est obiectum conceptus: et tunc cum res sit vna tantum: non erunt plura obiecta: aut non ipsa res praecise est obiectum conceptus: et tunc cum res sit vna tantum: non erunt plura obiecta: aut non ipsa res praecise est obiectum: sed aliquid aliud factum in ipsa ab intellectu: quicquid sit illud simul cum ipsa re est obiectum: vel illud aliud solum est obiectum: et quodcumque horum duorum detur cum solum sit plu ra in esse obiectivo: per responsionem sequitur quod ipsa res praecise: non distinguitur a seipsa: sed tantum illa entia facta per intellectum circa rem: vel aggregata ex illis distinguuntur. Si 2o modo tunc non est aliqua pluralitas: nisi in conceptibus vel rationibus: et per consequens ipsi sol distinguuntur et non res a seipsa.

⁋ Praeterea nullis rationibus res ipsa fit non ipsa. ergo nullis rationibus res ipsa fit alia a seipsa. Et vltra. ergo nullis rationibus ipsa res fit distincta a seipsa. cum ergo sine rationibus non sit distincta a seipsa per rationes: est non est distincta per rationes a seipa cum rationibus. Antecedens patet et vtraque et consequentia probat: quoniam sequitur: hec res est distincta a seipa. ergo est alia a seipsa: et vltra ergo illa non est ipsa.

⁋ Sed dices ad antecedens quod verum est ipsum intelligendo sic. quod nullis rationibus res ipsa fit non ipsa secundum rem: vt sortes non fit per rationem non sortes realiter. Sed quod per rationem res aliqua fiat non ipsa secundum rationem: non est inconueniens. vnide vna res secundum vnam rationem est non ipsa secundum aliam rationem.

⁋ Con tra. cum dicis res secundum rationem: aut sumis rem et rationem simul: et hoc tantum dicis non esse ipsam secundum aliam rationem id est aliud totum congregatum ex i la et alia ratione qualitercumque intelligi possit congregatio illa. Et in hoc sensu verum est quod dicitur propter alietatem rationum implicatarum: sed sic non est responsio ad argumentum: nec contra hoc inducitur. Aut sumis rem ipsam praecise secundum se: quae illis rationibus consideratur: et tunc est sensus quod res considerata vna ratione: est non ipsamet considerata alia ratione: qui sensus est falsus ex toto: cum eadem res pluribus considerationibus et rationibus possit concipi: et sic supponit in proposito.

⁋ Praeterea cum dicitur quod vna res distiguitur ratione a seipsa: aut intelligi tur distingui ratione id est a ratione tanquam ab agente distinguente: sicut dicimus quod intellectus distinguit aliqua abinuicem: et hoc modo impossibile est aliquam rem per intellectum vel ab intellectu non solum realiter: sed etiam obiectiue distingui a seipsa: quamuis intellectus rem vnam possit distinguere ab alia: et vnam in seipsa distinguere scilicet vnam eius partem ab alia vt vnam medietatem continui ab alia: et ma teriam a forma: et omnis res quae sic in se vere per intellectum distinguitur: vere in se est composita. nulla tamen per intellectum a seipsam distinguitur: siue simplex: siue composita: sic quod ipsa tota sit quod distin guitur: et ipsa tota sit a quo distinguitur: aut intelligitur quod distinguitur ratione id est per rationem: tanquam per formale distinctiuum. Et hoc potest intelligi dupliciter. Uno modo tanquam distinctiuum intrinum: sicut vna res per suam formam substectalem distinguitur ab alia: vel per aliquam eius partem intrinsecam: et hoc modo etiam est impossibile rem aliquam secundum se distingui ratione a seipsa. cum ratio non sit intrinseca rei. Alio modo: potest in telligi distingui ratione tanquam distinctiuo extrinseco: sic dicimus subiectam distigui ab accidente: vel qualitatem a subiecta. Et hoc eta modo impossibile est rem vnam distingui a seipsa ratione: quia quaecumque distin guuntur sic per extrinseca distinctiua: necesse est distinguessentialiter: siue seipsis primo: siue aliquo sui: sic quod non praecise prm illa extrinseca distinguuntur. hoc patet: quoniam si in vna subiecta sint plu res qualitates: vt supra dicebat: non ex hoc ipsa distinguitur quali tate vel qualitatibus a seipsa: quoniam qualitas distinctiua: non est con munis illi quod distiguitu: et illi a quo distinguitur: sed alteri tantum propria: sed vtique vna subiecta distinguitur per suam qualitatem ab alia subiecta quadam: et hec quae distinguitur est essentialiter alia substantia ab ea a qua distinguitur. Si ergo res aliqua distinguatur ratione ab aliqua re hoc modo: necesse est sic distincta ratione esse nter se distinctas res: et per consequens impossibile est vnam rem a seipa ratione distingui.

⁋ Ex his vt videtur sufficienter patet: quod nulla vna res extra animam ratione distiguitur a seipsa: et quod perfectio at tributalis non distinguitur a perfectione attributali ratione: cum perfectio attributalis sit vna res ex animam: et non ratio nec rationem includens: et non sunt plures aliqua entitates ex animam: quae sunt perfectiones attributales: vt patet ex praecedenti. q. Quelibet etiam rationum adductarum ad probandum generaliter nullam rem distingui ratione a seipsa potest per speciales terminos ad hoc probandum de perfectione attributali specialiter fieri.

⁋ 5o sic. nulla res distin guitur a seipsa modo aliquo propter causationem: quarumcumque rerum in ipsa vel circa ipsam. ergo nulla res distinguitu modo aliquo a se: propter quascumque conceptiones vel rationes per intellectum forma tas de ipsa. consequentia tbet per locum a maiori. magis enim videretur quod res diuerse facte in aliqua vna re: et diuerse actiones reales deberent rem facere illam modo aliquo differre a se: quam considerationes anime. tum quia tales res facte in illa: sunt subiectiue in illa: rationes autem non sunt in illa re subiectiue: sed in anima: tum quia realis actio magis est apta et transmutare et diuidere rem quam consi deratio nostra: vnde propter nostrm affirmare vel negare res non mutatur: antecedens patet: quia si sit aliqua subiecta habens in se duas qualitates distinctas: quamuis ille qualitates distinguantur abinuicem et aggre gata similiter: ipsa tamen secundum se precia a qualitatibus non distinguitur a se: qui nec realiter cum sit vna res numero indiuisa quae est vtriusque subiectum: nec rationem tantum: tum quia ille qualitates non sunt rationes sed res: et per consequens distingui per illas non est distingui per rationes. Insuper quia sicut nihil per rationem distinguitur ab aliqua realiter: sic nihil per rem distiguitur ab aliqua ratione: tum quia distinctio rationis non est praeter operationem anime: sed tales qualitates sunt in illa subiecta preter operationem anime: esto quod nunquam consideretur. ergo per illas ipsa non distinguitur ratione: et per consequens nullo modo:

⁋ Item quia esto quod vna res videat pluribus visionibus: licet visiones ille abinuicem sint di stincte: ipsa tamen non distinguitur visione a seipa: ita est dato quod vna res concipiatur pluribus rationibus ipsa non distinguitur ratione a seipsa. Sed ille rationes tantum mutuo distinguuntur.

⁋ Praeterea nullum est ens rationis distinguitur re vel secundum rem: vel per rem a seipso. ergo nulla res distinguitur ente rationis vel ratione seu per rationem a seipsa. consequentia satis est apparens: quoniam non minus res est ipsa: quam ens rationis est ipsum. nec illud sibi est magis idem quam illa sibi: et sicut esse idem vel diuersum re: est proprium rei et entis realis: sic esse idem vel diuer sum ratione proprium est entis rationis: quare sicut se habet disting. re ad ens rationis: sic disting. ratione ad rem et ens reale.

⁋ Cotra ista aut potest dubitari: primo quidem ex intentione philosophi 4o meta. qui dicit: quod ens et vnum sunt idem et vna nam: sed non vt vna ratione ostensa: vbi vult quod sunt vnum re: sed non ratione: sed diuersa.

⁋ Item. dicens ibidem de causa et principio idemque de igne et elemnto in 10 vt. s. inductum est.

⁋ 2o P. 3o phy. vult expresse quod idem actus numero secundum rem sed distinctus secundum rationem est actio et passio: et per consequens eadem res a seipsa distin guitur ratione. vnde ait. quod agere et pati idem est: non tamen tamquam rationem esse vnam: quod quid erat esse dicentem. Et satis cito post declarans quod non vna ratione idem. ait. quod enim huius: vt in hoc et quod huius ab hoc actum esse: ratione alterum est: agere ergo et pati idem actus est secundum rem: sed alter et diuersum secundum rationem.

⁋ Item Commentatoris. 12. meta. dicens quod in his quae sunt forma non in materia: dispositio et dispositum reducumntur ad vnum in esse: et duo in consideratione sunt. ergo vna res est duo distincta ratione vel consideratione.

⁋ Item subdit. intellectus enim natus est diuidere adunata in esse: in ea ex quobus componuntur aliqua. ergo sunt vnum in re: et tamen intellectus diuidit illa: et constat quod non diuisione reali. ergo rationis.

⁋ Item iuxta finem commenti. dicens quod est magna differentia interea quae differunt in intellectum et in esse: que differunt in intellectum tantum. vbi innuit quod aliqua et re et ratione dstunt: et quaedam ratione tantum: et ta lia necessario sunt vna res que tantum ratione drtnt: et talem differentiam et multitudine scilicet secundum rationem tantum dicens in deo esse. vnde ait. multiplicitas ergo in deo non est: nisi in intellectum differentia non in esse.

⁋ Ex qubus patet quod aliqua res habens plures rationes considerata secunu vnam rationem differt a seipsa considerata sub alia ratione: et non dif fert realiter: vt constat. ergo ratione.

⁋ Item patet quod talis distinctio et multitudo rationum est in deo sine distinctione aliqua ex natura reiAlia possent induci ad eandem probandam: sed ex solutione praedictio rum patebit responsio ad cetera quae possent adduci. ideo etc.

⁋ Ad primum dicendum quod iste dictiones. ens et vnum possunt dupliciter accipi. Uno modo secundum quod supponunt personaliter et significatiue: et sic verum est quod sunt vna na. eadem enim nauam est ens et vna: sed sic non dtunt ratione plus quam ens: et ens: vnum et vnum: veruntamen illius naturae possunt esse plures rationes. quarum vna non est alia. Et secundum vnam illarum ratio num natuam illa dicitur vna. Sed secundum aliam ens hoc vel illud: sic quod distinctio est inter rationem et rationem: non autem naturae ipsius a seipsa. Alio modo possunt accipi: vt scilicet supponant materialiter pro seipsis: et tunc est sensus quod sunt vna na id est significant vnam naturam: secundum tamen diuersas rationes exprimentes quid nomins vtriusque: et per hoc non sunt svnonima: et hoc modo videtur. P. intelligere: quod patet. tum quia statim ad probationem dicti sui superius allegati. subdit. Idem enim vnus homo et homo et non diuersum aliquid ostendit: secundum dictionem repetitam. tum quia Commentatoris. ibidem. secundum huc intellectum semper exponit. vnde ait. exponendo verba. P. allegata. id est consideratio aut de eo quod signi ficat vnum est istius scientie: etiam quoniam vnum et ens: aut significat idem omnibus modis scilicet diffinitione et subiecto: aut vtrumque conuertitur super alterum et consequitur illud: quia significat eandem naturam subiecto a duas diffinitiones sicut primum et causa.

⁋ Item infra et necesse est vt vnum et ens significent eandem naturam non duas naturas diuersas. Et infra. Nos dicimus quod significant eandem esentiam: sed modis diuersis. Et sic semper de his terminis secundum quod sunt significantes loquitur: et non de re significata: et hos terminos. dicens differre ratione: quod vtique ve rum est: non autem rem ipsam significatam per eos eodem modo dicendum de principio et causa de igne et elemento.

⁋ Ad aliud de agere et patipatet per idem: quoniam vel agere et pati supponunt personaliter: et tunc con cedendum est. quod idem actus est agere et pati: siue actio et passior nec ipse a seipso decbter ratione: sed eius sunt plures rationes abinuicem distincte: vna secundum quod est actus agentis: alia secundum quod est actus patientis: ita quod distinctio tantum est vnius rationis ab altera: non autem rei cuius sunt siue quam significant a seipsa: vel supponunt materialiter: et tunc non sunt idem actus: sed significant eundem actu: secundum tamen rationes diuersas: et hoc modo potest concedi quod drtunt ratione: quoniam ratio secundum nomen vnum non est illa ratio quae est secundum aliud nomen: sic tamen semper remanet quod illa res: nec re nec ratione differat a seipsa: sed rationes abinuice: et nomina similiter seipsis et rationibus differant secundum sensum datum superius: et hec est intentio. P. sicut patet per Commentatoris. ibidem. qui. dicen super illo verbo prius allegato. intelligimus cum dicimus hoc: quod actio et passio sunt idem secundum subiectum: et duo secundum diffinitionem. Et in con mento sequenti. vbi P. dicens quod. supra allegatum est scilicet quod esse actum huius ab hoc etc. est ratione alterum: exponit Commentatoris. quod diffinitio eorum est diuersa. Ex quibus patet quod pluralitas et distinctio est solum inter ipsas rationes.

⁋ Eodem modo modo dicendum est ad illud de 2o phy. si induce retur. Similiter ad illud de. 4. quod est patet ibi per Commentatoris. in hoc sen su exponentem. vnde ait. et diuisio a adunatio sunt vnius essentie: et drtunt secundum diffinitionem: quia diffinitiones eorum sunt contrarie.

⁋ Ad auctoritas. Commentatoris. ex 12. meta. dicendum: quod hec nomina dispositio et dispositum sunt equiuoca. Nam aliquando dispositio significat aliquam rem extra animam perficientem aliam rem formaliter: et res perfecta per illam vocatur dispo situm: et sic non accipit in proposito Commentatoris. quod patet: tum quia dispositio et dispositum hoc mo non sunt in deo secundum ipsum et secundum veritatem cum nulla talis distinctio ex animam sit in deo: vt ibidem. dicens et tamen in deo ponitur dispositio et dispositum. vnde dicentis cum fuerit dispositio considerata et dispositum in eis: quae non sunt in materia etc. et constat quod loquitur de deo: tum quia ante in praedicto commento negat in hoc sensu dispositiones a deo: reprobans maurorum opinionem: vt ibi patet.

⁋ Alio modo dispositio significat praedicatum: et dispositum significat subie ctu alicuius propositionis: et hoc modo vtitur frequinter Commentatoris. his ve¬ cabulis dispositio et dispositum: sicut patet in commento eius super libro priorum. l patet etiam in eodem conseuentorem. allegato. vnde ait. cum intellectus componit aliquam propositionem ex dispositione et disposito: in talibus rebus scilicet que non sunt in materia etc. Constat autem quod intellectus non componit propo sitionem nisi ex terminis: non autem ex rebus ex.

⁋ Item antecedenta dici. ibi quando fuerit dispositio considerata et dispositum in eis quae non sunt in materia: tunc reducuntur ad vnam intentionem omnibus modis: et nullus modus erit quo distinguatur praedicatum a subiecto ea diposito. Ecce quod pro eodem ponit subiectum et dispositum. sic ergo Commenta. in proposito accipit dispositionem et dispositum pro praedicato et subiecto propositionis: et in speciali loquitur de propositione: in qua de deo praedicatur terminus concretus. vbi gratia. deus est viuus deus est sapiens et est intentio eius: quod in huiusmodi propositionibus subiectum et predicatum supponunt pro omnino eode ex parte rei: subalia tamen et alia ratione: ita quod praedicatum et subiectum dunt ratione: et non sunt nomina synonima: et quia supponunt pro eodem ex parte rei. dicens quod reducuntur ad vnum in esse.

⁋ Et similiter cum subdit. ista enim essentia scilicet que non est in materia cum fuerit accepta secundum quod est posita: et fuerit disposita aliqua dispositione scilicet sicut dicitur subiectum disponi per predicatum: tunc dispositio et dispositum vnum erit in predicatione id est vnum de alio predicatur: et supponent pro eodem ex parte rei: et duo in intentione: qua praedicatum differt a subiecto id est in ratione praedicati et subiecti que sunt diuersa: cum subiectum et predicatum non sint synonima: vt dictum est. Unde non dicens quod res importata seu pro qua supponunt subiectum et predicatum dif ferat ratione: aut sint duo ratione: sed quod predicatum et subiectum: et hoc quantum ad primam partem auc. inductam est dicendum.

⁋ Sed pro alia parte que sequitur est sciendum quod in rebus existentibus in materia quando predicatum cocretum alicuius abstracti et maxime in propositionibus cathegoricis subiectalibus vbi videtur maior similitudo reseruari ad praedicationes huiusmodi factas de rebus immaterialibus dissimi liter dispositio et dispositum reducuntur ad vnum in esse. Nam in abstractis a materia secundum Commentatoris. dispositio et dispositum supponunt pro aliqua vna re simplici: nec vnum significat principaliter aliquid illius pro quo supponit distinctum ex intellectum ab eo quod principaliter significat aliud: sed praecise idem in deo significat viuus et deus: in rebus autem compositis subsiectalibus non sic: quamuis enim supponunt proaliqua re per se vna: praedicatum tamen principaliter significat aliquid illius vel aliquam partem realiter ab eo distinctam quod significat subiectum: ita quod illud pro quo supponunt dispositio et dispositum: licet sit vnum per compositionem vel adunationem. iuxta modum loquendi Commentaeni tatoris. nihilominus tamen in eo sunt aliqua distincta: quorum vnum est in alio sicut forma in subiecto: vel delatum in deferente. vbi gratia in hac propositione. homo est rationalis: praedicatum significat principaliter rationabilitatem siue animam rationalem: quamuis supponat pro toto homine et intellectus intelligit esse in homine duo distincta scilicet animam rationalem et eius: materiam siue corpus: quamuis ista faciant vnum per se nec sint abiuicem segregata sed adunata: seu coniuncta inesse: et hoc modo intellectit consequenom. quod intellectus est natus diuidere ea quae sunt adunata in esse id est diuisim intellectere vel diuisa esse cognoscere et diuisim significare quae sunt coniuncta et adunata in re: sicut materia et forma non autem. d. quod rem omnino simplicem intellectus sit natus diuidere: sicut plures imaginantur.

⁋ Et quod hic sit eius intentio quae ad omnia praedictam. patet ex verbis eius. vnde volens pone re differentiam inter homo praedicationes in rebus materialibus et abstractis a materia: statim post verba allegata: dispositio et dispositum vnum erit in praedi cato: et duo in intentione: qua praedicatum differt a subiecto. addit: sed tamen non sicut praedicatum dicitere a subiecto in propositionibus cathego. subiectalibus. dispositio enim idem est et dispositum: sicut in abstractis: sed in potentia duor quando intellectus diuiserit alterum ab altero patedt ea scilicet qua important. intellectus eni. natus est diuidere adunata in esse in ea ex quibus componitur: quamuis non diuidatur in esse sic diuidit materiam a forma: et formam a conposito ex materia et forma. hoc ergo est dispositio intellectus in rebus compositis ex materia et forma cum disponit habentem formam per formam. in telligit enim vtraque adunata aliquo modo: et differentia aliqui modo. vbi gratia. quia cum disponit hominem per rationabilitatem. valet enun¬ ciando homo est rationalis: intelligit quod subiectum rationalitatis et rationalitas idem sunt in adunatione id est adunantur in vnum: et intelligit quod deferens ex eis aliud est a delato. id est materia subiecta a forma. Et per hoc patet ad aliud: quod ex eodem inducitur. Nam in propositionibus de rebus compositis dispositio et dispositum ditunt in intellectu propter diuersas rationes: vt. supra declaratum est. Drtnt etiam in essentia propter diuersas res quas important. dispositio autem et dispositum in deo non drcnt hoc modo in esse: sed in intellectum tantum: et hoc est quod subdit. quod mul tiplicitas in deo non est nisi in intellectum tantum id est dispositio et dispositum in deo non significant aliqua diuersa in esse: sed tantum est diuersitas in rationibus praedicati et subiecti: quain scilicet non sunt synonima: vt dictum est. Ex istis autem patet quod licet vna ratio differat ab alia: et praedicatum differat ratione a subiecto: res tamen ipsa non deciter ratione a seipsa nec in deo nec in creaturis: et ideo illud dictum vsitatum: quod res considerata secundum vnam rationem differt a seipsa considerata secundum aliam rationem: de virtute sermonis non est verum: sicut non est verum illud quod infertur ex eo scilicet quod res considerata secundum vnam rationem non est ipsamet considerata secundum aliam rationem: sed debet intelligi quod ratio vna secundum quam consideratur non est ratio alia: vel dicitere ab alia: vel quod no men importans rem illam secundum vnam rationem: decitur ratione a nomine importan te eandem secundum aliam rationem: modo supra frequenter dicto: et sic puto intellexisse doctores qui vtuntur tali locutione dicentes aliqua esse idem re et differre ratione: quamuis pluries videantur loqui in alio sensu: et in hoc sensu etiam ego aliquando idem dixi: verunmtmn ea quae in hac quaestione 2a dicta sunt ideo posui: non vt eos reprobarem tanquam aliter ipsi sensissent: sed vt pateret in quo sensu debeat accipi tale dictum: et in quo sensu debeat reprobari.

⁋ Ex dictis colligitur quod perfectio attributalis: nec re nec ratione distin guitur a perfectione attributali: et quod nulla est multitudo nec ex natura rei nec secundum rationem talium perfectionum in deo Quantum ad 2m articum dico quod attributa distinguun tur ratione: immo verius rationibus: quoniam alia est ratio vnius a ratione alterius et econuerso. Alietas tamen suarum rationum non attenditur penes illud quod principaliter significant: aut pro quo supponunt dum praedicant de deo: quoniam tunc oporteret perfectiones attributales esse distinctas abinuicem. Cuius oppositum probatum est in praecedenti. q. Sed atteditur praecise penes extrinseca connota ta: siue illa sint aliqua significabilia incomplexe siue significabilia complexem tantum: quod autem attributa distinguantur talibus rationibus probo.

⁋ Primo quidem: quoniam alias negatio esset cum vnum iun geretur immediate huic nomini deus. verbi gratia dicendo. deus fortis. deus iustus. vel alteri attributo: vt si diceretur. iusta potentia dei: vel magna clementia: quod tamen nullus diceret.

⁋ 2o et fortius: quia sequeretur: quod due proposiones vere contradictorie ad intel lectum: queauis non ad vocem essent simul vere: quod est impossibile. patet consequentia quoniam he sunt simul vere. deus cognoscit petrum peccare. et deus non vult petrum peccare: qua vtique contradictorie forent ad intellictum: si voli tio ea cogni: non differrent ratione ad sensum praemissum: sicut et hame. des cognoscit petrum peccare: et deus non nouit petrum peccare. Si militer iste. deus est scientia vel noticia lapidis scilicet obiectiue. deus non est essentia lapidis. seu deus non est vita lapidis: quae vere sunt: essent contradictorio.

⁋ Sed ergo talia attributa differre rationibus vel ergo diuersa in deo principaliter significantibus: quod est improbatum: vel extrinsecus diuersa connotantibus: et hoc est propositum.

⁋ hec est intentio Magrati. 4. libro ditint 4. 46. c. Sed quo iusticia dei etc. vbi magister mouens quaestionem: quare scriptura. dicens quedam opera dei pertinere ad eius iusticiam: quedam vero ad misericoridam. Si misericorida dei est iusticia dei. videtur enim quod vel misericorida dei non est iusticia eius vel que sunt opera misericoria sunt opera iusticie et econverso

⁋ Respondet ma gister. dicins his responderi potest sic: illis locutionibus quibus huiusmodi operum fiunt distinctiones: vt alia misericoria alia iusticie alia bonitatur tribuant: non diuersitas sbiectiacentis. id est rei his vocabulis signi ficate exprimitur: sed varietas sensuum scilicet ipsarum locutionum et effectuum in creaturis monstratur. Cum enim dicitur deus iustus vel iu sticia: essentia diuina praedicatur: et etiam quod ipse sit distributor et iudex meritorum intelligi datur. Similiter eum dicitur misericors: essentia diuina predicatur: et insuper quod ipse sit miserorum libera tor intelligi datur. Ecce quod iusticia et misericorida nullo modo res vel entitates distinctas in deo significant: sed tantum modo eandem essentiam dei: vtrumque tamen illorum aliquid praeter essentiam connotat seu dat intelligere: sicut iusticia connotat merita creaturarum: et dei effectum circa ipsas: qui est distributio premiorum et pe narum. Similiter misericorida dat intelligere creaturas miseras: et dei liberationem: qua ipsas liberat a miseria. Et ex hoc magister. statim soluit propositam quaestionem dicens. Inde ergo quedam opera misericordie: quaedam iusticie dicuntur: non quin essentia divina hec et illa operetur: et quin hec et illa sint opera diuine essentie quae dicitur isericorida et iusticia. Sed quia quaedam sunt quibus ostenditur iudex: et equus distributor: quadam quibus ostenditur miserator.

⁋ Ex his etiam patet quod ista distinctio est tantum nominum connotantium non rei hec vel illa habentis subiecta: vt quidam intelligunt et dicunt magnscunmdum intellexisse. Nsam omnis res subiecta misericoriae dei est subiecta iusticie: et econverso et opus omne misericordia est opus iusticie: et econverso cum misericorida et iusti cia sint precise vna dei esentia: et ideo nulla res est subiecta misericordie que non sit subiecta iusticie et econverso sed talis distinctio vtique secundum magiscunum et secundum veritatem est huiusmodi nominum. Nam vni aliquid est subiectum quod non alteri: sicut illud quod significatur quoquo modo: vel datur intelligi per nomen: dicitur illi nomini subiicere vel esse subiectum: aliquid enim determinate datur intelligi et consignificatur per hoc nomen misericorida: quod non significatur per hoc nomen iusticia et econra: vt supra patet. Item subdit. ibidem magister aliud dubium di. Sed secundum hoc occurrit quaestio quo ex aliis ostendatur iustus: et ex aliis misericors cum sit ei idem esse iustum et misericordem. Si enim sed eandem rationem dicitur iustus et misericors: ex eo tempore quo intelligitur iustus intelligitur misericors et econuerso. Et respondet. Sed dixi supra: quod cum diciter deus misericors: ita eadem essentia diuina significatur: et secundum eam idem praedicatur: vt etiam quaedam diuersa intelligantur: intelligimus enim per hoc miseratorem et iustum iudicem. innuens per hec verba quod non eadem ratione dicitur iustus et misericors: sed alia et alia: non quia aliud per vnam in dei essentia importetur quam per aliam: sed qui aliud extra deum connotatur.

⁋ hoc et confirmatur statim auc. Qrigenis. vnde ait. quod euidenter Grigenes ostendit. dicens omnias que dei sunt christus est: ipse sapientia eius ipse fortitudo iusticia sanctitas: ipse prudentia: sed cum vnum sint in subiacenti: pro va rietate sensuum diuersis nuncupatur vocabulis. alid enim significat sapientia aliud iusticia: quando enim sapientia dicitur discipulos de diuinarum humanarumque rerum instruere dicitur UIndo iusticia. distributor et iudex meritorum insinuatur: ita et prudentia: cum dicitur doctor et demonstrator bonarum et malarum rerum vel neutrarum intelligitur: ecce quod prius.

⁋ Sed contra hoc videtur esse quod Aug. frequeter: dci. valet quod hoc est deo esse quod sapientem esse: quod fortem esse: et sic de aliis complexe significabilibus: per propositiones in quibus de deo pre dicantur attributa. Similiter ait quod non aliud est deo esse sapientem: quam esse iustum aut fortem: et sic de ceteris: hec si quidem vera non essent si alia ratione diceretur iustus alia sapiens.

⁋ Contra hoc e est: vt apparet auctoritas Ansr. allegata in principali argumentuom q.

⁋ Ad primum dicendum quod ista locutione esse hoc: est esse illud. vbi gratia. deo esse bonum: est esse magnum et similibus: vel esse hoc: non est esse illud: in diuersis locis diuersa fit intelligentia. Nam quandoque solum deno tatur quod eodem praecise a parte rei res est hoc vel illud: vel econtra quando dicitur esse hoc: non est esse illud: denotatur quod non eodem praecise ex parte rei est hoc et illud. Aliquando denotatur non solum talis identitas rei: vt dictum est: sed etiam identitas rationis. id est quod eodem ex parte rei est hoc et illud: et eadem ratione etiam dicitur vtrumque: hoc patet per philosophum 10 metaph. vbi dicit. quod vni esse est illud quod vnicuique esse id est vnicuique idem est esse quod esse vnum. Constat autem quod non intelligit secundo modo: sed primo tantum: cum in 4o dicat: quod ens et vnum sunt idem et vna nam: non tamen vna ratione ostensa: vt. supra et in hac quaestione habitum est. Aliquando vero accipit 2o modo: vt 3o phy. dicens quod idem actus est agentis et patientis: non tamen sicut esse idem: quod postea aliter exprimit dicens non tanquam rationem esse vnam: sicut tunice et indumenti. vnde tunice et in dumenti idem est esse: siue tunicam esse est indumentum esse hoc secundo modo.

⁋ Nunc ad propositum dico quod Aug. quando dicens quod deo idem est esse quod bonum et sapientem esse et similia: non intendit aliud significare nisi quod eode precise a parte rei est: et est bonus: et sapiens etc. et quod eius magnitudo est sapientia eius: et eius sapientia essen tia et bonitas. Et quod ita intelligat manifeste patet per eundem7y. de tri. vbi quo sensu huiusmodi locutione vtitur exponens ait. Quid enim aliud dicimus: cum dicimus hoc illi est esse quod sape re: nisi eo est quo sapiens est. Et ante in eodem capitulo dixit: quod anime nostre non est hoc esse quod sapere quod de deo non potest intelligi: vt ipse non sit hoc quo ipse est sapiens: sicut intelligimus de anima nostra que quidem seipsa est: non aut sapiens seipsa: sed qualitate: que ipsa non est.

⁋ Item statim ante praedictam expositionem. dicens quod corpori non est hoc esse quod candidum esse: aliud enim ibi forma sup. qua est corpus: et aliud color scilicet quo est candidum Et sic patet quod non intendit significare nisi oimmodam identitatem dei qua est et est sapiens et bonus etc. cum hoc autem stat diuersitas rationum: vt supra patefcantum est.

⁋ Ad 2m dicendum quod rationes esse diuersas et alias adinuicem contingit dupliciter. aliquando enim hoc est propter diuersitatem rerum principaliter importatarum: aliquando precise propter diuersitatem aliquorum extrinsecus connotatorum: vt supra patet. Cum igitur dicitur quod tunc dicerentur secundum diuersas rationes attributa de deo: si intelligatur hoc de ratioibus aliqua quoquo modo ex natura rei in deo diuersa significantibus. nego consequentiam. Si autem de rationibus diuersa tantum modo connotantibus. concedo consequens. Anspun. autem non est contra hoc: sed contra primum intellectum: quod patet per verba que immediate sequuntur ad declarationem sui dicti. Sequitur enim cum enim aliquis homo dicatur et corpus. animal et rationalis: homo non vno modo vel consideratione hec tria dicitur et probat: secundum aliud enim est corpus et secundum aliud rationalis: et singulum horum non est totum hoc quod est homo: illa vero summa essentia nullo sic est aliquid: vt illud idem aut secundum alium modum: aut secundum aliam considerationem non sit: quia quicquid aliquo modo essentialiter est: hoc est totum quod ipsa est.

⁋ Ex hoc patet quod dictum est. Nam rationalis non significat principaliter totam essentiam homnis. sed partem scilicet animam: quamuis supponat pro toto. Similiter corpus significat partem homnis et non totum vt sumit Ansel. siue illud sit sola materia: siue alia forma ab anima rationali: neutrum autem horum est hoc totum quod homo: et ideo alia et alia consideratione dicuntur nomina ista: quae alietas est secundum alietates eorum quae principaliter significantur: et in hoc sensu omnia illa dici de summa essentia vna consideratione: quia quicquid significatur per illa: aut aliquid illorum est tota essentia ipsa: et ideo rationes attributales non hoc modo sunt diuerse: vt est sibi probatum: sed solum quia diuersa extrinsecus significant secundum tales diuersas rationes dicuntur attributa deo. pro articulo 3o distinguo de praedicari in quid. potest enim accipi tripliciter. Uno modo communiter pro predicari in recto ea non denominatiue denominatione extrintia vel intrinseca loquendo proprie de denominatiua praedicatione: qua scilicet non attenditur praecise secundum transfigurationem et cadentiam vocis a no mine principali: sed etiam secundum significationem: quando valet. principale nomen seu abstractum significat rem distinctam ab eo pro quo supponit subiectum. vbi gratia sortes est musicus quantum ad intrinsecam denominationem: et similiter homo est animatus: et quantum ad extrinsecam lapre est visus seu cognitus: et secundum hunc modum omnis praedicatio in recto affir matiua: in qua praedicatur terminus abstractus aut etiam concrentus: qui cum abstracto vere de eodem praedicatur est in quid.

⁋ 2o accipitur praedicari in quid strictius pro praedicari in recto a non deno minatiue: vt dictum est: et cum hoc et praedicari non accidentaliter seu contingenter: sic quod possit non praedicari: etiam posita subiecti constan tia: et per hoc multe praedicationes in abstracto excluduntur. vbi gratia albedo est similitudo. linea est rectitudo. et alie similes: quarum praedicata possunt successiue vere affirmari et negari de subie ctis.

⁋ 3o accipitur praedicari in quid strictissime pro praedicari in primo modo dicendi per se et non denominatiue: et isto modo mul te praedicationes non sunt in quid: quae tamen sunt in quid duobus modis praemissis: vt habe. humanitas est vnitas: homo est vnus: passio est actio. angelus est dependens aut etiam dependentia: et multe similes: quarum predicata aliqua connotant: quae nec aliqua eorum connotant earum subiecta: et tales praedicationes quae sunt in quid duo bus modis prmissis: et non hoc 3o modo: aliqui etiam doctores antiqui dicebant esse veras per identitatem tantum: siue eas esse identicas non formales.

⁋ hoc praemisso dico primo quod attributa praedicantur de deo in quid per et 2o modo. probatur: quoniam quodlibet de ipso in abstracto praedicat ea nullum accidentaliter vel contingenter. praedicantur est de seinuicem: vnde he sunt vere et necessarie. bonitas dei est sapientia dei: et sic de aliis: immo si non addatur dei: si simpliciter dicatur. bonitas est sapientia: quamuis eius vniversalis non sic sit in quid sicut nec est necessaria: immo nec vera. Non enim omnis bonitas sapientia est.

⁋ Sed contra hoc dices: quia prescientia et predestinatio predicantur de deo contingenter. Nam si nihil esset futurum: deus non esset prescientia nec praedestinatio: et alias est possibile loquendo proprie de futuro: vt distinguitur contra praesens.

⁋ Respositio deo quod nec praedestinatio nec prescientia est attributum: quod probari potest per rationem: qua probat Ansel. monologion. quod summum non est ex his quae omnino melius sunt ipsa quam non ipsa: quia si deus nullius esset aut etiam fuisset praedestinatio vel praescientia: non ideo minus bonus esset: alias necesse fuisset esse aliqua futura et a deo fienda quod est falsum. non ergo esse prescium vel prescientiam cuilibet melius est quam non ipsum: et similiter nec esse praedestinantem aut esse praedestinationem ac per hoc nec attributum.

⁋ 2o dico quod attributa nec de deo nec de seinuicem praedicant in quid 3o modo. probatur primum: quia quodlibet aliquid con notat affirmatiue vel negatiue quod non connotat hoc nomen deus: supposito quod ipsum sit mere absonum et proprium illius summe essen tie: sicut ipsum accipimus in vsu communi ergo nullum tale de ipso praedicatur in quid isto modo: patet consequentia quia nullum connotatiuum praedicatur in primo modo de aliquo mere absoluto.

⁋ 2m probatur ex eo quod vnum connotat aliquid cui nihil simile aliud connotat: et econverso nulla autem talium mutua praedicatio est in primo modo dicendi per se: et per consequens nec in quid isto modo:

⁋ Nec contra hoc est quod. dicens Anp. monologion. cum ait. Si quaeratur quid sit ipsa summa nam: quid verius respondetur quam iusticia: et simile. dicens de ceteris attributis: per quod videtur velle quod quodlibet praedicetur in quod dne deo. Nam ibi ipse non vult dicere nini quod summa natura non dicitur iusta aut sapiens: aut aliquid eiusmo di participatione alicuius qualitatis quae sit in ea: queadmodum homo dicitur iustus iusticia: quae ipse non est: sed ipsa per seipsam est iusta. Et ideo non dicitur habens iusticiam: sed existens iusticia. Et praeterea: cum dicitur quod est iusta non dicitur proprie qualis est: sed quid est: quia scilicet per predicatum importatur ipsamet et non aliquid aliud ab ipsa quod sit in ea: econtra autem cum homo dicitur iustus non quid est: sed qualis est dicitur. Et ad hoc insinuandum. dicens quod allegatu est: sicut patet intuenti. vnde hec declaratio concludit. quicquid ergo eorum de illa dicitur non qualis vel quanta sed magis quid sit monstratum: et ideo talia in quid primo et secundo modo praedictis secundum eius intentionem de ipsa praedicantur. Quantum ad 4m articulum dicendum quod abstractum et concretum attributa possunt accipi dupliciter. Uno modo in communitate sua. id est secundum quod sunt communia deo et creaturis. Alio modo specialiter secundum quod dicuntur de deo. Si primo modo sumantur non sunt synonima: quia quamuis concretum secundum quod de deo dicitur ni hil significet aliud vel consignificet: aut alio modo quam abstractum: in creaturis tamen aliud consignificat concretum quam abstractum. Et loquor de concretis et abstractis significantibus accidentia in creaturis: quamuis etiam hoc sit verum in multis etiam significantibus subiectas. Unde concretum de quo est sermo significat secundum Commenta. 12. meta. in rebus materialibus id quod significat abstractum id est formam: et vltra eam consignificat seu importat subiectum. vnde dicens quod sumptum significat illud quod significat principium et magis. vita enim significat aliquid non in subiecto: viuum autem significat aliquid in subiecto. sit formam in materia et habitu in subiecto: non intendit autem quod vita significat aliquid non in subiecto id est aliquid non existens in subiecto: qui hoc esset falsum secundum eum: sed intendit quod significat aliquid puta formam: quae et si existit in subiecto: non tamen illud nomen significat illam in subiecto id est connotando subiectum: concretum autem significat eandem formam connotando subiectum: vnde eiusdem libro 5. dicens quod terminus denominatiuus accidentalis siue concretus primo significat accidens et 2o subiectam. Si vero talia sumantur specialiter vt dicunt de deo sic distinguendum est de hoc nomine synonimum: quoniam vno modo: omne quod idem penitus significat et consignificat si est consignificatiuum quod significat aliud: et eodem modo et econverso dicitur illi esse svnonimum. Et hoc modo talia viuus: et vita: iustus: et iusticia sunt synonima: secundum quod dicuntur de deo: quia nihil significat vnum eorum aut consignificat. quod non significet: aut consigni ricet aliud eode modo et econverso Et hoc attendens Ans. monologio. dicens quod de suprima essentia idem est dicere quod est iusta et quod est iusticia: quod non est sic de homine vt praemisit. Nam cum dicitur homo iustus non intelligitur quod sit iusticia: sed habens iusticiam. Alio modo: adhuc strictius sumi tur hoc nomen synonimum. valet secundum quod illa dicuntur synonima: quae nec diuersa significant nec consignificant: vt praedictum est: nec est sunt acce pta vel imposita secundum similitudinem ad illa nomina: quae diuersa significant aut consignificant: siue quibus similia in aliis non diuersa si gnificant vel consignificant. Et hoc modo talia non sunt svnonima secundum quod dicuntur de deo: quoniam sunt accepta ad similitudinem concreti et abstracti quae dicuntur in creaturis: et similia concreta et abstracta in creaturis non sunt synonima. et in hoc sensu loquitur Commentatori. 12. meta. quando dicit quod viuum et vita non significant in deo idem omninbus modis: sicut significant nomina synonima. conclusio primo argumen ti ad q. concedenda est: si tamen per ipsum quis vellet probare non differre ratione: patet responsio argumento secundo. Argumentum etiam in oppositum verum concludit de attributis: non autem de perfectionibus attributalibus: vt apparere potest satis intuenti.