Quaestio 1

Distinctionis. XXVIII. Questio. I quam Irca distinctionem. 28. et quatuor sequentes in quibus magister multa loquitur quae de relactionibus. et in generali et in speciali de aliquibus speciebus relationum: vt completius hec materia perstractetur queram aliquas quaestiones: et est prima. Utrum quaen aliqua relatio sit vna res existens non per operationem anime:

⁋ Et arguitur primo quod non. quia omnis relatio est habitudo quedam media inter duo extrema que adinuicem comniungit: et connectit etiam quantumcumque sint in re seperata vel remota: sed nulla res existens in natura est sic media vt notum est. ergo nulla res existens in natura est relatio¬

Ad oppositum arguitur ex intentione philosophi 6. metapqui ens reale diuidit in 10 praedicamenta: quod non esset verum nisi praedicamentum relationis significaret rem aliquam extra animam.

Respondeo primo praemit tam vnam distinctionem de acceptione huius nominis relatio. Deinde iuxta mebra distinctionis ponam aliquas conclusiones.

Quantum ad primum sciendum quod hoc nomen relatio quantum ad propositum sufficit accipitur tripliciter. Nam vno modo sumitur in eadem significatione cum his nominibus relatiuum et ad aliquid secundum quod ad aliquid est dictio non oratio. Et secundum hoc idem est relatiuum et ad aliquid et relatio: isto modo vtitur hoc nomine relatus in praedicamentis philosophus. sicut patet diligenter intuenti. et maxime illam partem. inest autem contrarietas in relatione secundum expositionem Auerroys. ibidem enim dicit Auer. quod virtus et vicium sunt relationes. et philosophus. ait quod sunt ad aliquid. et hoc quoquemodo albertus. Commentator super praedicamentis. capitulo de ad aliquid. et multi etia doctores moderni: sic isto modo accipiendo illud est relatio quod est relatiuum vel ad aliquid. Alio modo accipitur relatio non pro relatiuo vel ad aliquid: sed pro eo quo ipsum relatiuum est relatiuum et ad aliquid. et istud adhuc dupliciter secundum quod id quo relatiuum est relatiuum dupliciter accipitur. Uno modo accipitur pro aliquo significabili complexem tantum vel equiualenter: sicut superius. distinctio 26. dicebatur de proprietate vnos sumpta. et hoc modo accipit relationem Ansel. de processione spiritus sci. et aliquando magister sicut patet libro primo. dictinet o 7. hoc modo relatio pa tris ad filium est: quia genuit. ideo enim piter: quia genuit: et relato agentis ad patiens est: quia aliquid causat in illud: eo enim agens qua causat vel efficit aliquid in aliquo: et sicim aliis relatiuis possent assignari relationes quibus ipsa dicuntur relatiua. Alio mod accipitur illud quo aliquid est relatiuum pro aliquo incomplexe significabili et de quo abstractum relatiui verificat: siue est hoc abstractum relatio sicut similitudo est illud quo simile est simile et illud est relatio: et similiter id quo formaliter sciens est sciens dicitur scientia et relatio. et hoc modo etiam multi doctores vtuntur hoc vocabulo relatio his premissig pono tres conclusiones prima est quod aliqua relatio (accipiendo relationem pri mo modo) est vna res. existens actualiter extra animam nec ab opera tione anime dependens. 2a quod nulla relatio 2o modo dicta est aliqua res vel entitas existens extra animam. pro eodem autem nunc accipio rem et entitatem. 3a conclusio quod aliqua relatio 3o modo dicta est vna res actualiter extra animam existens et ab operatione anime independens. Primam conclusionem probo primo sic. si nullum ad aliquid vel relaoo esset actualiter extra animam et absque eius operatione. sequitur quod nulle res essent actualiter tales et absque operatione anime quales denotantur esse vel denotari possunt per terminos relatiuos: consequens est falsum: quoniam sequitur quod nulle res essent actualiter distincte absque operatione anime: et per consequens nulla rerum pluralitas esset extra animam sed omnia essent vnum indistinctum: quod manifeste falsum est: consequentia patet: quoniam si aliqua sunt plura ipsa sunt distincta et diuisa: sicut sialiquid est vnum ipsum est indiuisum. vt patet per rationes vnius et mul ti 10 meta. Unde Boetius in li. de tri. dicit quod vbi nulla diuersitas ibi nulla pluralitas: sed vnitas tantum. Item nulla essent similia. et per consequens nullum esset tale quale est aliud. Nam cum esse aliquid alteri simile: non aliud intelligimus quam si diceremus quod ipsum est tale quale est aliud: accipiendo tale et quale stricte secundum qualita tem: et sic nulla essent alba nulla nigra: et sic de similibus. Item nulla essent equalia: et per consequens nullum quantum esset tantum quantum est aliudm: cum idem vtrobique significatur. Ex quo vltra sequitur: quod non essent duo bicubita vel tricubita. Eodem modo probaretur quod nulla essent pater et filius: causa et causatum: agens et patiens: que omnia sunt falsa manifeste. consequentia vero principalis probatur ex hoc: quod sicut ideo dicitur esse absolutum extra animam actualiter: quia aliquid est actualiter tale absque operatione anime quale denotatur esse per terminum absolutum. Uel dicitur esse absolutum pro quo potest supponere terminus absolutus. sic suo modo est in proposito de relatiuis. Unde irrationabile apparet dictum illorum qui dicunt quod soli termini sunt ad aliquid vel relatiui seu relatio: ita quod tria n omnia predicta non sunt nomina prime intentionis: sed secunde tantum que non verifi¬ cantur nisi de terminis primarum intentionum: et tamen ex alia parte dicunt quod multe res: immo omnes que nec termini sunt nec signa sunt absolute: quoniam nulla rto apparet propter quam debet concedi quod alique res sint absolute potius que concedi debeat quod alique res sint relatiue. Et propter quam non eque posset dici quod soli termini sunt absoluti: et quod absolutum est nomen 2oa intentionis tantum: sicut et relatiuum: quod si quis etiam vellet dicere quod nulla res est absoluta: sed termini tantum modo: non est contra ipsum disputandum: eo quod institutiones vocabulorum et vsus ad placitum sunt. quapropter ad placitum potest quilibet vocare vel res vel terminos absoluta vel relatiua. Mihi autem sufficit quod sicut actualiter extra animam aliquid est tale quale denotatur vel deno tari potest esse per praedicationem absolutam seu per terminum absolutum: sic aliquid actualiter extra animam: hoc est non per operationem anime est tale quale denotari potest per praedicationem relatiuam: siue in qua praedicaretur terminus relatiuus. Et sicut aliquid extra animam est aliquid non ad aliud. verbi gratia. homo vel equus: sic aliquid extra animam est aliquid ad aliud. puta paiter vel tiliusl. illud autem quod estaliquid ad se seu non ad aliud inquam tum huiusmodi absolutum dico: et illud quod est aliquid ad aliud: inquantum huiusmodi dico esse relatiuum et ad aliquid seu relatio. Istud dictum est secundum intentionem Aug. 5o de tri. vbi de s scilicet ait illes. scilicet qui non est trinitas: sed in trinitate inten in eo quod proprie dicitur scilicet scuns: relatiue dicitur: cum et ad patrem et ad filium refertur. vbi patet quod non de nomine: sed de persona que per nomen intelligitur in illa trini tate dicit quod refertur: et in sequenti capitulo immediate mouet dubium qumo dicatur relatiue spiritus patris. cum econverso piter non dicatur pater spiritus scint. Et eodem modo de filio qui non dicitur filius spiritus sancti. Et respondet. in multis enim relatiuis hoc contingit vt non inuenia tur vocabulum quo sibi vicissim respondeant que ad se referun tur. Et subdit. sed vt hec vicissim respondeant dicimus donum donatores et donatorem doni: quia hic potuit inueniri vsitatum vocabulum: illic non potuit: ex quibus apparet quodccum voca bula relatiua imponantur relatiuis et his que referuntur: vt dicit Aug.) non solum vocabula: sed res ipse vocabulis significate sunt relatiue.

⁋ huic concordat Auerroys super pdi tamentis in capitulo de ad aliquid in principio dicens quod vnumquodque relatiuum redit per conuersionem: cum accipiuntur per nomia sua signa super psa ambo ex eo id est secundum quod sunt relatiua si est eis nomen: aut cum ponitur eis nomen si non est eis ambobus nomen. Et infra.cum non fuerit inquit relationi recte nomen significans super eam ex eo quod est recta et illud quidem ambobus relatiuis aut vni psorum: iam necesse est referenti vt ponat vtrique aut vni ipsorum nomen: ex eo id est inquantum comparantur ambo relatiua: et multa subdit ad propositum. ecce quod relationi et relatiuis imponuntur nomina significantia ipsa inquantum sunt relatiua. Constat autem quod talia nomina non imponuntur nominibus: sed rebus quae non sunt nomina. ergo relationes et relatiua vere sunt res ad extra que non sunt signa.

⁋ 2o sic. aliqua res extra animam et non per operationem anime est vere et actualiter pater. ergo aliqua res actualiter extra animam et non per eius operationem est ad aliquid seu relatio. Antecedens patet. Nam deus vere actualiter extra animam est paiter: et sic eternaliter fuit nec ad hoc plus facit anima quam ad hoc quod ipse fuerit deus. et simili modo etiam sortes est pater platonis quem genuit si plato sit: et plato est filius. consequentia patet: quia esse patrem est ad aliud quodammo se habere. hoc autem est esse relatiuum: vt patet per philosophum in praedicamentis et omnis pater inquantum pater est pater ad aliud: et ideo in omnibus inquantum ipsum est ipsum est ad aliud: et talia sunt vere relatiua secundum philosophum ibi dicentem: quod ad aliquid sunt quecumque hoc ipsum quod sunt aliorum sunt.

⁋ Et aduertendum quod non dicit quecumque aliorum sunt: sed quecumque hec ipsa que sunt: sunt aliorum. Unde non ideo dominus relatiuum est: quia est alterius: sed quia est ipsum. id est dominus alterius: et pater ideo est relatiuum: quia est ipsum id est pater alterius: et sic de aliis relatiuis: ita quod semper idem terminus relatiuus poni posset vere ex parte praedicati¬

⁋ Contra istam conclusionem et eius probationes potest argui duplici via. vna siquidem probando quod nulla res est absque operatione anime talis qualis denotatur per praedicationem relatiuam. vbi gratia. quod nulla res est actualiter distincta vel similis aut causa aut piaiter: et sict de aliis. nisi per operationem anime.

⁋ hac autem via procedit ergo dam doctor sumens pro fundamento. quod quodlibet quod dicitur talis relatiue est formaliter tale per quandam habitudinem mediam inter ipsum et illud: respectu cuius dicitur esse tale. vbi gratia. simile est simile actualiter et formaliter per similitudinem que est quedam habitudo media connectens et commniungens vnum simile alteri: et eodem modo distinctio et patrnitas aut alie relationes sunt quedam habitudines medie duorum vnius vt fundamenti alterius vt termini: quibus fundamenta ipsa sunt. et dicuntur formaliter talia. tales autem habitudines non possunt esse extra animam actualiter nec sunt res facte a nam: sed solum ab anima apprehendente et in ea obiectiue tantum modo existentes.

⁋ Et confirmatur ista imaginatio per verbum Commentatoris qui 3o physi. dicit quod relatio est vna dispositio ex stens inter duo que adinuicem referuntur: et quod est quoddam inter uallum inter illa.

⁋ 2o ad idem arguitur. quia formalis effectur relationis non est aliud quam vnam rem ad aliam ferri. hoc autem non fa cit nam: sed intellectus tantum.

⁋ 3o relatio aduenit et acquiritur alicui et sine mutatione illius: vt dicitur 5o physic. nulla autem res aduenit alicui sine illius mutatione.

⁋ 4o nullum quod non esset si anima non esset est res ex animam. sed relatio est huiusmodi dicit enim philosophus 6 metap. quod est quoddam ens quod cum alio copulatur. et cogitatio diuidit illud. et Commentator exponit. dicens et intendit praedicamenta que communiter habent comparationem. estimatur enim quod illa non essent si anima non esset.

⁋ 5o idem Commentator. 12. meta. dicit quod rela tio inter omnia praedicamenta est esse debiliorum: sed secundum eundem 4o physi. entium quedam sunt completa in quorum esse nihil facit anima. Quedam vero sunt quorum actus completur per animam: et de talibus secundum eum est tempus. ergo etiam de talibus est relatio cuius esse est inter omnia debilissimum.

⁋ Deinde hoc specialiter probat de quolibet mod relatiorum: quantum ad primum arguit sic. identitas equalitas et simi litudo nihil aliud sunt quam quidam indistictiones et indisiones. indiuisio autem non est pura negatio. quia omne indiuisum est in aliquo indiuisum: et per consequens in aliquo fundatur. Indiuisio ergo quae est similitudo duarum albedinum aut fundatur in natura communi: et hoc non: qui tunc similitudo esset identio in communi nauram quiditatiua et essentia i: in qua non includitur aliquod relatiuum. aut in ipsis albedini bus simul prout sunt in re extra. quod etiam non potest dici cum ille sint diuise et distinctissime: tum etiam: quia tunc vna negatio fundaretur in duobus subiectis distantissimis: quod est impossibile relinquitur ergo quod fundetur super obiectiua apphensione seu obiectiuo iudicio ambarum: et per consequens ad eius esse requiritur opera tio anime.

⁋ Quantum ad 2m modum relatiuorum arguitur sic. nulla res dependet a non re: vt fundatur. super non rem: sed relationes secundi modi (verbi gratia patrnitas et filiatio) fundantur. super egisse quod transit in praeteritum: ipse autem manent transeunte genratione. ergo non sunt res. et ideo dicunt quod tales relationes non sumaliud quam producere et produci concepta per modum habitus et quietis: que vt sic sunt habitudines medie connectentes producens et productum.

⁋ Eodem modo modo probatur de 3o modo relatiuorum quoniam tales relationes vt scientie ad scibile et intelligibile: et vniversaliter mensurati ad mensuram dependent ab ipsis mensuris contingit autem quod mensure: tunc non sint: quoniam non oportet scibile esse in actu scientia existente in actu nec intelligibile dum intellec gitur.

⁋ Ex his ad rationes factas pro concleusione respondet quod absque operatione anime non est aliquis dominus vel pater relatiue propter actualem habitudinem dominii vel paternitatis que sit in rebus dicitur: tamen realiter dominus propter fundamentu dominii: pert quod est in propinqua potentia: vt intellectus statim cogatur redu cere in actu dominum habitudinem. et ideo non est nisi funda mentaliter dominus et in potentia absque operatione anime. Iden dicit de simili et distincto et aliis relatiuis. et satis conue nit cum responsione aliquorum dicentium quod duo alba absque operatione anime sunt similia fundamentaliter non formaliter Alios audiui dicentes quod sunt similia substantiue id est entitati ue vel essentialiter: non autem relatiue. Addit quoque quod sic arguentes circunscripta omni operatione anime aliquis est realiter dominus vel pater. decipiuntur: quoniam non circunscribitur omnis operatio anime: sed iam aliqua relinquitur vtpote illa qua hoc enunciatur: et illa est que huiusmodi habitudinem reducit ad actum.

⁋ Secunda via potest argui contra conclusionem similiter probando quod nulla res extra animam est relatio: esto quod aliqua sint talia qualia deno tantur per terminos relatiuos: et hoc modo quidam alius do ctor procedit: concedens quidem et bene: quod vere absque operatio ne anime aliquid est simile et aliquid pater et causa: et sic de aliis nihilominus tamen nulla res extra que non est signum est ad aliquid vel relatio.

⁋ hoc autem probatur dupliciter. primo sic. omnis res realiter distincta ab alia re quarum neutra est pars alterius potest intelligi alia non intellecta: sed impossibile est aliquam relationem intelligi non intellecta alia relatio nem opposita: que tamen non est pars eius nec econuerso. ergo nulla relatio est res. maior patet. quia non magis dependet intellectio vnius rei totaliter disperate ab intellectione alterius reidisperate quam intellectio effectus ab intellectione sue cause essentialis: sed illud quod est effectus potest intelligi non intelle cta sua causa. ergo etc. minor probatur. quia si aliquis posset intelligere sortem et similitudinem eius: non intellecta alia cor respondente similitudine: tunc posses scire sortem esse simi lem: et tamen dubitare et ignorare an sit alicui alteri similis: et scire aliquem esse patrem et ignorare an habeat filium.

⁋ 2o 2 sicut contradictio dicta de aliquibus est via concludendi distinctionem. ita impossibilitas recipiendi praedicationem contradictoriorum pertinentium ad esse est via concludendi identitatem: sed similitudo sortis ad platonem non potest esse sine simili tudine platonis ad sortem nec econuerso sine contradictione. ergo ista similitudo est realiter illa. sed similitudo sortis ad pla tonem non est subiectiue in platone. ergo nec similitudo platonis ad sortem est subiectiue in platone. et constat quod non est in sorte. ergo nullibi est subiectiue: et non est subiecta ( vt dicunt hi contra quos arguit) et per consequens nec substamia nec acci dens. ergo nulla res. potest tamen etiam simpliciter idem probari. quia similitudo sortis ad platonem non est in platione nec est plato. ergo nec similitudo platonis ad sortem est in platone nec est plato: et per consequens nulla res extra animam. Istud dicunt fuisse de intentione philosophi in praedicamentis qui dicit quod ea sunt relatiua que dicuntur aliorum. aut quolibet aliter ad aliud. id est vt exponitur communiter sub aliqua alia habitudine casuali. Item infra dicit quod omnia relatiua dicuntur ad conuertentiam: sed casu aliquotiens dicent secundum locutionem. Item infra dicit quod aliquotiens et nomina fingere necesse erit si non fuerit nomen positum ad quod conuenienter assignetur. Constat autem quod dici non competit rebus: sed terminis et signis rerum. Item habitudo casualis non conuenit rebus. Item nec res ipsas fingere possumus sed nomina rerum: et ad illa que fingimus dicit. P. aliam dici. vnde ait. si non fuerit nomen positum ad quod supple nomen conuenienter assignetur relatiuum. multa quoque alia dicit de relatiuis que tantum nominibus conueniuntm. Ex quo patet quod eius intentio fuit quod relati ua non sunt res extra animam: sed nomina rerum.

⁋ Ad ista facile est respondere. Primo quidem fundamentum primi doctoris falsum est: quoniam non est ponenda aliqua talis habitudo media que coniungat extrema relatiua. verbi gratia de similitudine. Nam ad hoc quod aliquid sit alteri simile sufficit quod ipsum sit tale quale est aliud secundum qualitatem eiusdem speciei nec aliqua alia res media inter ipsa est necessaria. vt magis patebit in sequenti. q. verbum autem Commentatoris metaphoricum est: nec aliud intendit Commentator: nisi quod id quod refertur: refertur ad alterum. ita quod ad hoc quod ipsum referatur siue sit relatiuum requi¬ ritur quoddam aliud saltem in multis manerinebus relatiuorum. sicut ad hoc quod aliquid sit simile requiritur quod sit quoddam aliud cui sit simile. et ad hoc quod aliquid sit dominus requiritur quod aliquis alius sit seruus: et sic de aliis multis. Unde duo rec runtur scilicet ipsum quod refertur: et id ad quod refertur: nec semper tamen talia duo sunt due res existentes actu: sicut patebit in sequentibus. et hoc vult significare Commenta. per illa verba interuallum et dispositio inter duo: nec aliam rem mediam vult significare.

⁋ Ad 2a dicendum quod loquendo in vero sensu de effectu formali (quamuis improprius nimis sit talis modus loquendi) effectus formalis relationis est esse relatiuum (vt similitudinis esse simile: et paternitatis esse patrem:) et hoc vtique non ab intellectu est: sed absque eius operatione aliquid est simile et aliquid vere pater: et ita de multis aliis. nec ad hoc necesse est rem aliquam ad aliam alio modo ferri vel portari.

⁋ Ad 3m nego antecedens si proprie sumatur nec ipsum ponit P. sed ait. contingit enim altero mutante id est mutato verum esse alterum nihil mutas: et. xi. meta. eandem sententiam: et ad idem propositua ponit in his verbis. est enim altero permutato verificari alterum nihil permutatum. et est intemo eius. id est contingit aliquid ad aliud de nouo relatiue dici vel esse relatiuum secundum determinatam scicet speciem relationis. verbi gratia simile vel duplum: aut aliquid tale absque sui mutatione. sed ad hoc non est necessrum aliquid reivel rationis acquiri vel sibi aduenire: vt patebit in. q. sequenti.

⁋ Ad 4m neganda est minor si sumatur vniversaliter. Ad probatio nem dicendum quod ibi. P. et Commenta. sunt ad oppositum: quod patet: quia excludendo a sua consideratione ens per accidens et ens in anima. di cunt se velle perscrutari de ente vero quod est extra animam. Ex rebus autem inquit. P. secundum illam translationem que sunt in rei veritate est illud quod significat aut quid aut quale aut quam aut quod copulatur cum alio. vbi dicit Commeta. quod per illud quod copulatur etc. intelligit cetera praedicamenta. Uolunt ergo quod cete ra praedicamenta significent veras res extra animam. Et quia aliqui estimauerunt oppositum: vt ibi dicit Commment. ideo ad eorum opinionem excludendam: specialem de illis sepatem fecit mentione simul cu aliis. dicens quod illa sigfict ex rebus quae sunt in rei veritate.

⁋ Praetere hec probatio contradicit arguenti cum ipse velit quod actio et passio sint res extra animam: et tamen actio et pactio sunt de illis septem de quibus. dicens. Commenta. quod estimatur quod non essent nisi anima esset. Dico ergo quod nec a philosopho nec a Commentatore estimantur talia non esse nisi anima esset: sed a quibusdam aliis hoc false opinantibus: sicut et quidem false opinati sunt relationes esse de secundis intentionibus vt dicit Commentator 12. metaph.

⁋ Ad 5m dicendum quod Commnen tator non dicit illud quin sit aliqua relatio potentis esse: immo et potentissimi esse. cum aliqua relatio sit deus. sed quia esse ad aliquid non est esse aliquid secundum se seu aliquam entitatem: vt in sequenti. q. declarabitur. quamuis illud quod est ad aliquid sit etiam aliquid: non sic autem est de absolutis. Nam esse hominem est esse aliquam entitatem: et similiter esse albedinem. et sic de aliis. et hec soluo magis patebit ex his que in sequenti quaestione dicentur.

⁋ Ad ratione quae specialiter arguitur de relationibus primi modi respondeo quod cum dicitur quod identitas et equalitas et similitudo sunt indistinctiones et indiuisiones in vero sensu non aliud significatur quam si diceretur idem inquantum huiusmodi est indistinctum. et simile inquantum huiusmodi: et equale inquantum equale est indistinctum ab eo cui est idem simile vel equale: et intelligit de indist ctione specifica secundum entitatem qualitatem quantitatem reddendo singula singularis. Et ad hoc significandum vtuntur qui recte sentiunt talibus abstractis. Et ad hunc sensum loquendo non oportet imagina ri aliquas negationes vel priuationes et eis procurare aliqua fur damenta in quibus sustententur: sed ipsemet res singulares ex existentes sunt indisticte specifice: licet numeraliter sint diuerse. Si vero non in dato sensu intelligatur antecedens assumptum: sed concipiantur alique negationes medie: et quaeratur de fundamentis vel subiectis ipsarum: nego totum illud. et alia quae sequuntur eidem imaginationi conformia.

⁋ Ad rationem de 2o modo relatiuorum concedo maiorem in sua propria significatione acceptam: et nego minorem. dico enim quo nec paiter nec paternitas fundantur super genuisse: quamuis nullus sit piter aut patrnitas que non genuerit. Eodem m o dico de filiatione quod non fundatur super genitum esse: sed omnis filius vel filiatiso quod pro eodem nunc accipio genitus est.

⁋ Ad rationem de 3o modo dico quod non omnis relatio dependet in esse a suo termino quamuis aliqua dependeant vt relationes creaturarum ad deum et causatorum a suis causis a quibus ipsa causata: que vtique sunt ipse relationes dependent.

⁋ Contra istud arguit iste doctor primo sic. non magis dependet res in intelligi quam in esse. quod patet. quia intellectus praescindit rem a mul tis dependentiis que ipsam consequuntur in esse. Unde lapidem potest concipere absque dependentia ad deum: quamuis in essendo a tali dependentia lapis absolui non possit: sed intellectus non potest praescindere relationem a termino: cum relatiua sint simul naturali intelligentia. ergo etc.

⁋ 2o nulla res potest esse sine eo quod est de quidita te et diffinitione ipsius: sed terminus est de quiditatiua ratione seu diffinitione relationis. ergo nulla relatio potest esse in rerum naturam quin etiam simul existat terminus eius.

⁋ Ad primum dicenduquod minor accepta in isto sensu: quod intellectus non potest intelligere relactionem non intellecto termino: sicut accipi oportet ad propo situm: ipsa vtique est falsa. et similiter propositio que assumit ad eius probationem: et licet aliquando allegetur tanquam dicta a philosopho in praedicamentis: ipsam tamen non ponit philosophus: nec aliquam sibi equivalentem: sed bene dicit quod videntur quadam relatiua esse simul nam: et postea dicitur: quaedam etiam non esse simul nam quod autem naturali intelligentia sint simul: non dicit. Et si illud verbum sic exponeretur na id est naturali intelligentia exportio esset ad placitum exponentis et non ad mentem philosophi vt ibi patet. et tamen hoc esset contra arguentem. cum. P. dicat non omnia relatiua esse simul nam: et per consequens nec naturali intelligentia secundum il lum modum exponendi. Dico ergo quod vnum relatiuum et vna relapotest intelligi tam de intellectione simplici: quam etiam aliqua com plexa: non intellecto correlatiuo: sed non potest intelligi esse relatiuum secundum aliquam speciem relatiuorum distincte et determinate non intellecto correlatiuo. verbi gratia simile vtique potest cogno sci non cognito eo cui est simile. sed simile non potest cognosci esse simile nisi cognoscatur cui est simile: et hec est intentio philosophi. cum ait: quod qui diffinite cognoscit vnum relatiuorum diffinite cognoscit reliquum: sicut patet. ait enim palam itaque ex hoc est. Si ni nouit hoc quidem aliquid: quia ad aliquid est et illud nouit ad quod quodammo se habet. et post exemplificat. dicens vt hic. Siquis noue rit diffinite: quia est duplum: et cuius est duplum mox diffinite nouerit etc. et sic de singulis exemplificat semper dicendo quod si quis nouerit hoc. verbi gratia. lapidem hunc vel lignum: quia est duplum etc. quamuis nec istud sit verum in omnibus. Nam quis posset cognoscere quod iste calor qui nunc est et prius non erat est causatus: et tamen ignorare a qua causa est causatus: et sic de multis effecti bus aliorum quorum causas ignoramus: et tamen scimus quod sunt effe ctus.

⁋ Ad 2m accipiendo quiditatem pro ratione dicente quid est siue pro diffinitione sicut ipsi videntur intelligere in sua minore. primo dico quod maior non est vera nisi de diffinitione dicente quid est res: siue qua respondetur ad quaestionem factam de re per no men demonstratiuum: dicendo quid est hoc: et in qua non ponitur aliquis terminus importans aliquid extrinsecum ipsi rei. Et istud patet: quoniam si diffiniatur ignitiuum diffinitione dicente quid nomins. Dicet quod est aliquid potens ignem producere. Et constat quod ignitiuum est et nullus ignis adhuc est: cuius est productiuus: et sic de multis posset exemplum poni. Rursum si in diffinitione aliqua ponatur extrinsecum idem patet. cum nihil prohibeat sine eo quod non est intrinsecum sibi rem esse. quamuis non sine quolibet: quia non sine deo. ipse autem non ponitur in huiusmodi difinitionibus. sic ergo patet quod illa maior non est vera nisi in sensu dato: sed in eodem sensu minor est falsa. quod de aliquo relatiuo si interrogetur dicendo quid est hoc demonstrata re ipsa relatiua. non respondetur diffinitio in qua potesitur terminus ad quem dicitur. Unde siquis quarat quid est hoc demonstrato aliquo homine patre: non respondet aliqua diffinitio in qua ponitur filius: quamuis si de ipso nomine relatiuo significatiue stante quaeratur. dicendo quid est pater. Respondeatur diffinitio in qua ponitur filius: et ex hoc patet quod il la non est diffinitio dicens quid rei de qua dictum est.

⁋ Solustiones quas dantur ad rationes probantes istam conclusionem non valent. Prima quidem non quando cum dicitur circunscripta operatione anime aliquis est pater vel do minus fundamentaliter vel substantiue et in potentia propinquam. aut intelligitur quod sit actualiter dominus: ita quod contingat vere enunciare de inesse: quod est dominus. Et tunc sequitur quod etiam relatiue est dominus. cum impossibile sit aliquem esse dominundum aut patrem nisi sit pater filii aut dominus serui. Unde manifesta contradictio implicatur cum dicitur aliquem esst actualiter dominunum et non relatiue dominundum. Utrum autem cum hoc ipse sit in potentia vt intelligatur et intellectus circa ipsum aliquid fabricet vel non: nihil ad propositum: aut 2o intelligitur quod sit fundamen taliter pliter id est habens fundamentum quo potest fundare paternitatem: et quod ita est in potentia propinquam paiter: quod tamen non est actu paiter: ita quod de inesse contingat vere dicere ipsum esse patrem. et tunc sequitur quod hec de inesse et de praeterito est falsa. deus fuit ab eterno paiter: et deus fuit ab eterno personaliter distictus a filio. Ex quo sequitur quod deus non fuit ab eterno paiter: sed potuit esse pater. nec ab eterno fuit personaliter distinctus a filio: sed potuit esse distinctus: quorum vtrumque est hereticum manifeste. Item quod res antequam apphendantur ab anima non sunt nec fuerunt distincte: quamuis potuerunt esse distincte: et per consequens non fuit nec esse potuit sine oporitione anime aliqua multitudo rerum: vt supra arguebatur: quod est constat esse falsissimum.

⁋ 2a quoque solutio statim refellit: quia esto quod intellectus ille enuncians: tunc reduceret habitudinem domi nii vel patrnitatis ad actum: causando scilicet illud iudicium obiectiuum: quod tamen falsum est: nullo tamen modo apparet esse possibile: quod tunc per actum anime fiat quod ab eterno vel antequam omnia consideraret: fuerit tale iudicium obiectiuum: et per consequens relatio: nunc autem proba tum est quod antequam anima consideraret: deus fuit pater: et pater fuit distinctus a filio. et multa alia a deo a inter se. quare nullum est illius solutionis refugium.

⁋ Ad dicta alterius doctoris. Ad primam respondeo conformiter ad dicta statim in vna solutione quod illa minor est falsa. Ad probationem cum dicitur: quod tunc quis posset scire sortem esse similem. et tamen dubitare et ignorare: an sit alicui similis: nego consequentiam: quia non sequitur aliquis cognoscit sortem et similitudine eius. ergo cognoscit sortem esse similem. exemplum constat quod quicumque videt intuitiue vel cognoscit a. albedi nem: videt etiam accidens quod est a. et tamen non quicumque videt et con gnoscit a. albedinem et a. accidens cognoscit albedinem esse acci dens. patet in rusticis et idiotis. Item si corpus duorum cubitorum videatur a longe constat quod quicumque videt vel cognoscit illam magnitudinem. cognoscit est bicubitum: et tamen non quilibet talis cognoscit illam magnitudinem esse bicubitam: immo potest imagi nari eam esse cubitum tantum.

⁋ Ad 2m dico quod qualitercunque debeat esse sensus maioris minor est falsa. Dico enim quod simi tudo sortis ad platonem potest esse sine similitudine platonis ad sortem. quamuis similitudo sortis ad platonem non possit esse similitudo sortis ad platonem sine similitudine platonis ad sortem: sicut creans potest esse sine creatura: et conseruans sine conseruato: quameuis nec creans possit esse creans sine creatura: et conseruans possit esse conseruans sine conseruato. Similiter pater potest esse sine filio in creaturis: non tamen potest esse paiter sine filio. sicut autem ex hoc non potest argui quod creans et conseruans non sit res distin cta a creatura et conseruato: nec pater a filio: sic in proposito non potest argui quod vna similitudo non sit ab alia distincta. Quia autem dicunt hoc esse de intentione philosophi patet falsum esse ex dictis sui Commentatoris ibidem superius allegatum. Unde sciendum quod vna et eadem res est aliquid ad se et aliquid ad aliud: immo quali res sicut probabitur in sequenti. q. et ideo eadem res est aliquo modo absoluta et aliqua modo relatiua: ad quod distincte significandum imponuntur nomina et absoluta et relatiua. Absoluta quidem vocantur illa que ipsam significant secundum quod est ad se. Relatius vero quae secundum quod est ad aliud. Et quia res ipse diuersimode sunt ad aliud: ideo diuersis habitudinibus casualibus nominum re¬ latiuorum significantur esse ad aliud. Item quia sicut pater est paiter ad filium: ita filius est filius ad patrem: et ita est in omnibus quae sunt ad se inuicem. Idcirco a vocabula relatiua talia oportet imponi que significatiue sumpta conuersim dicantur ad seinuicem. et ista intendit ibi philosophus. ex quibus non potest haberi quod eius intentio sit res ipsas non esse ad seinuicem et relatiuas: sed potius oppositum

⁋ Quod est confirmatur per Auer. ibidem exponentem verbum philosophi allega. post longam enim expositionem qua tota fauet proposito conclu dendo ait. hec igitur est via discenti necessaria vt per eam ambu let in eo quod non habet nomen ex relatione. valet. vt ponatur ei nomen significans super relatia ex parte qua fit relatio vtique equalis id est inquantum sunt conuersim relatiua. et cum hoc sit ita. omnia ergo relatiua cum accipiuntur secundum rectitudinem. id est ex via qua sunt relatiua: non ex via quae sunt sub alio praedicamento: inueniuntur habentia hanc proprietatem: et est quod vnumquodque redit per conuersionem ad compar suum. Ex his apparet quid dicendum cum arguitur quod fingimus relatiua: non fingimus autem res. Nam et si non fingamus res: sed nomina relatiua: fingimus tamen il a et imponimus rebus relatiuis. Unde et res et nomina dicuntur re latiua. Res quidem: quia sunt ad aliquid. nomina vero: quia significant illas: et de eis vel aliquibus stantibus pro eis praedicantur ad aliquid. Quod vero arguitur quod dici non competit rebus: sed terminis et signis. Duendum quod verum est sicut his que de aliis enunciantur seu praedicantur: sed vtique competit eis dici: hoc vel illud: sicut his de quibus pro eis stantibus aliquid enunciatur. hoc modo ait Aug. 8. de tri. quod pater dicitur deus ad se: et vnus et magnus et finaliter filius et. scilicet quod non potest intelligi primo modo. cum iste terminus pater numquam praedicetur ad se. Et similiter pluries loquitur in libris illis de tri. Isto modo loquitur philosophus quando ait. quod ad aliquid dicuntur quecumque hoc ipsum quod sunt aliorum dicuntur. quod maxime denotatur propter illud additum aliorum. Si enim absolute proferatur de aliquo quod dicitur: videtur magis intelligi secundum primum modum: sed cum profertur: quod dicitur tale vel tale vel huius aut illius: aut cum aliqua tali additione videtur insinuari magis in sen su 2o quamuis et vtroque modo probatum non inconuenienter vtroque modo possit intelligi. Unde nec nego quod illa diffinitio de terminis ipsis relatiuis posset intelligi satis conuenienter.

⁋ 2a conclusio est quod nulla relatio 2o modo dicta scilicet vt est aliquid tantum conplexe significabile est aliqua res vel entitas. hanc probo pr mo sic. Dmnis entitas est subiecta vel quantitas vel qualitas vel aliquid aliud significabile per aliquod praedicamentum. nullum tamen con plexe significabile est subiecta vel quantitas etc. ergo nullum tale est entitas. maior patet secundum omnes. minor etiam patet: quia omnis subiecta vel quanti tas etc. est significabilis per aliquod praedicametum vel per terminum praedicamenti. nullum autem tale est coplexum. accipiendo comple xum quod significat esse vel non esse: seu quod est affirmatio vel negoioUnde philosophus in praedicamentis. Eorums inquit. que secundum nullam comple xionem dicuntur: singulum aut significat subiectam aut quantitatem etc. et enumeratis omnibus praedicametis et propriis datis exemplis con cludit: singula autem eorum que dicta sunt ipsa quidem secundum se in nulla affirmatione dicunt etc.

⁋ Confirmatur per philosophum 6 meta. vbi de ente quod est verum et non est nisi compositio vel diuisio id est propositio affirmatiua vel negatiua: dicit quod est paetio mentis et non extra ens quod est extra animam quod est vel quid est id est subiecta vel quantum vel quale etc. ostendit entem aliquam naturam. vbi Commen. ait. quod illud quod est in cognitione ex hoc ente est aut compositio aut diuisio: absque eo quod sit extra animam ens quod differt ab isto quod est in re: et est illud quod significat aut quid aut quale aut quantum aut aliquid continuum cum alio. et hec sunt cetera predicamenta. Si ergo complexum non significat aliquam entitatem ab his que significant per praedicamenta. et omnis entitas significabilis per praedicamenta est incomplexe significabilis. ergo nullum tantum comple xe significabile est entitas.

⁋ 2o sumatur relo sortes ad plat. isto modo dicta quae sort. est pater platonis. valet quod sortes genuit platonem qui superest: si sortes genuit platonem: significatiue sumendo totum istud. est aliqua entitas: aut illa est deitas aut creatura: aut deitas et creatura: aut aliqua entitas quae nec est deitas nec creatura: nec vtraque simul. Ultimum dici non potest vtpote hereticum: iuxta illud quod in symbolo profitemur: factorem visibilium omnium et inuisibilium. omne ergo visibile et inuisibile quod non est deus est factum a deo. Nec primum potest dici: constat: quia cum deitas: et omne quod est deitas semper fuerit. ergo sortes genuit platone semper fuit. et per consequens antequam sort. vel plao fuerit: et si sic: tunc ista fuisset vera si fuisset sortes genuit platonem. Nec 2m vel 3m potest dici: quia posito quod postquam sortes go nuit platonem vterque et omnis creatura que nunc est desinat esse: adhuc si formaretur ista propositio: sortes genuit platonem esset vera.

⁋ Praeterea cum multe propositiones sint vere necesse: sicut multe ypothetice. ac etiam cathegorice negatiue formate de creaturis: si sua significata totalia essent entitates alique sequeretur quod essent multe entitates alie a deo que essent necesse esse: quod est falsum. Demum quod solum sufficere debet: cuilibet apparet quod illa propositio qua dicitur aliqua entitas est sortis genuit platonem est penitus inintelligibilis si hoc totum praedicatum. sortes genuit platonem suppionat personaliter et significatiue sicut oportet in proposito. Ex hac conclusione patet quod sortes genuisse platonem vel fuisse genitorem platonis: aut etiam sortem esse patrem platonis: non est aliqua entitas: nisi huiusmodi dicta sumerentur materialiter vel simpliciter: et eodem modo. nec sortem esse animal: nec deum esse deum: nec aliquid eiusmodi significabile complexem tantum: est entitas aliqua: vt per praedicta probatur.

⁋ Contra istam conclusionem potest argui. primo sic. omne verum est aliqua entitas. sortem genuisse platonem est verum. ponatur sic esse. ergo sortem genuisse platonem est aliqua entitas.

⁋ 2o Aug. de fide ad petrus dicit quod aliud est genuisse quam natum esse: aliudque procedere quam genuisse: et con stat quod isti infiniti sumuntur verbaliter: et per consequens complexe: ac si diceretur: aliud est aliquem genuisse quam natum esse etc. sed omne quod est aliud ab alio est aliqua entitas secundum se. nam purum nihinon est aliud ab ente: nec etiam a non ente.

⁋ Ad primum neganda est maior capiendo verum pro enunciabili per propositionem veram: sicut accipitur in proposito. Si vero accipiatur verum secundum quod con sueuit dici quod veritas est rei entitas: vt cum dicimus etiam hoc est verum aurum vel verum argentum. sic maior potest concedised minor est neganda.

⁋ Ad 2m sicut fuit tactum in prima. quod plogi. hec nomina ens res. et similiter aliquid aliquando accipiuntur communissime vt quodlibet significabile complexe vel incomplexe dicitur res vel aliquid: et sic etiam quod non est aliqua entitas aliquando dicitur res et aliquid. Unde 2o de generatione in io capitulo quia vero sunt quedam generabilia vbi nostra translatio habet: hec quedam enim ex necessitate sunt vt eterna. Alia translatio habet: quedam res existentes sunt necessario: et quedam non existentes necessario. et de istis statim subditur. has vero impossibile est esse existentes. et Commentatoris. ibidem res inquit inueniuntur tribus modis. Quedam enim sunt semper: et quedam numquam: et quedam in aliquo tempore sunt et in aliquo non. Simile enim dicit primo celi. Constat autem quod res non existentes et impossibiles esse non sunt aliqua entitates. Similiter est de hoc nomine aliquid. Nam 5o physi. dicitur quod omnis mutatio est ex quodam in quoddam. Et translatio commenti habet de aliquo in aliquid. et Greg. 2o mora. mutari inquit ex alio in aliud re est. et tamen 5o physi. dicitur quod aliquid mutatur ex non esse in esse: et aliquid econtra. ergo etiam non esse significatur per has dictiones aliquid et aliud et quoddam: et ideo Commenta. ibi dicit quod hoc nomen aliquid dicitur ibi simpliciter de esse et non esse: aut de affirmatione et negatione. id est de eo quod significatur per affirmationem et negationem. Item aug. in de gen. ad litteram. imperfectio ait. quod aliud est lux aliud tenebre: et tamen in pluribus aliis locis: et ibidem etiam contra manicheos dicit: quod tenebre non sunt alique entitates: et ita frequenter auctoritas sancti et philosophi vtuntur his vocabulis res aliquid aliud: etiam pro his que non sunt alique entitates: et ideo di¬ cit Ansel. de casu dyaboli. quod multa dicuntur aliquid secundum formam loquendi que non sunt aliquid: quoniam sic loquimur de eis sicut de rebus existentibus. Et idem sententialiter ponit Aug. ypontonim. responsione prima in fine. sic in proposito dico quod Aug. dicit aliud esse genuisse etc. non quia sit alia entitas: sed quia aliud significabile. aliud enim significatur cum dicimus aliquem genuisse quam cum dicimus aliquem natum esse. Sic est ono de trini. dicit quod "aliud est deo esse aliud patrem vel deum esse." Et constat quod non est alia entitas deum esse: et alia dominum esse vel patrem esse.

⁋ 3a conclusio scilicet quod aliqua relatio 3o modo sumpta relatione. est vna res extra animam. hoc faciliter probatur. Nam quocumque aliquod est formaliter tale quale est aliud ipsum est similitudo et relatio. sed aliqua res extra animam actualiter existens: et ab eius operatione independens. est illud quo aliquid formaliter est tale quale est aliud. ergo etc. maior patet. Nam hoc est esse simile quod est esse tale quale est aliud. ergo quocumque est tale ipsum est similitudo. et per consequens relatio. Minor probatur. ex eo quod aliquid per qualitatem. verbi gratia albedinem extra animam existentem actualiter et ab eius operatione penitus independentem est tale quale est aliud. Nam est album sicut et aliud est album. Aduertendum est autem quod sicut quamuis quorumdam relatiuo rum sint relationes hoc modo sumpte quae sunt res distincte ab eis: illisque inherentes. sicut simili similitudo: et scienti scientia: et amor amanti. et sic de pluribus: ita quod abstractum relatiui et concretum supponunt pro rebus diuersis. vt patet in praemissis exemplis. Non omnium tamen talium relatiuorum sunt relationes isto modo: sicut patet de eodem et distin cto contrario creatore et creatura: patre et filio a multis aliis. Qoniam abstracta talium non supponunt pro aliquibus rebus inherentibus his pro quibus concreta ipsa supponunt: sicut probabitur in sequenti q. et ideo cum dicitur quod pater est plaiter paternitate: vel filius est filius filiatione: aut causatiuum est causatiuum causabilitate: et contrarium est contrarium perietate. et similiter in aliis sumenda sunt talia abstracta vt equis ualent complexis significantibus relationes 2o modo sumptas. vt sit sensus talium. prater est pater. quia genuit: filius est filius: quia est genitus: causatiuum est causatiuum: quia potest ex nihilo aliquod producere. contrarium est contrarium: quia maxime distat: et non potest eidem inesse etc. aut abstractum sumendum est sic quod per ipsum denotetur in tali propositione quod ex nullo alio relatiuum sit tale: vt sit sensus. pater est pater paternitate id est seipso. sicut dicitur quod deus est deus deitate id est seipso.

⁋ Ad argumentum principale questionis responsum est supra.