Quaestio 1

⁋ Distinctionis. XXXII. Questio. I SUper distinctionem. 38. in qua magister tractat de praescientia dei respectu rerum enunciabilium futurorum. Quero primo vtrum aliqua enunciatio singularis de inesse cathegorica de futuro in materia contingenti ad svtrulibet sit vera.

⁋ Et arguo: quod non. quia si ali qua talis esset vera sequeretur per naturam contradictorio rum quod sua contradictoria esset falsa. sed hoc non est verum. cum contingens ad vtrumlibet non sit plus determinatum ad esse quam ad non esse: alio quin non esset contingens ad vtrumlibet: nec est possibile vnam partem contradictio nis esse veram determinate: et aliam determinate falsam. cum non sit potior ratio quod vna sit vera quam quod reliqua.

⁋ 2o si aliqua talis propositio esset vera. ergo vel esset necessaria vel contingens. non necessaria: quia tunc illud futurum necessario eueniret. et sic non esset ad vtrumlibet. nec contingens. quia tunc posset esse non vera. et si sic vel posset esse non vera ante positionem illius futuri in esse. quod enunciat vel non ante: sed tamen post.

⁋ Si 2o modo sequitur sicut prius quod illud necessario ponetur in esse et non contingenter. primum aut non potest dici: quia eugo ratione in aliquo instanti vel tempore ante positionem illius in esse ipsa est vera: eadem ratione et in quolibet antequam illud ponatur et per consequens necesse est ipsam esse veram toto tempore praecedente esse illius. ac per hoc illud necessario eueniret.

⁋ Assumpta consequentia patet. quia sicut omne quod est quando est necesse est esse: vt dicit. P. sic omne quod est verum. quando est verum. necesse est esse verum. Unde ex eodem posset argui aliter sic. si talis propositio nunc est vera. ergo suum enunciabile nunc est futurum: et vltra. ergo nunc necessario est futurum pia consequentia est euidens. Et 2a sic pro¬ batur. quia sicut omne quod est quando est necesse est esse: ita omne quod est futurum quando est futurum. necesse est esse futurum. et si necesse est esse futurum necessario eueniet.

⁋ 3o idem probatur auctoritate philosophi primo pryarme. vbi expresse determinatur quod nulla talis propositio est vera.

Ad oppositum arguo sic. si nulla huiusmodi propositio est vera igitur quelibet est falsa. ergo cuiuslibet contradictoria est vera: ergo aliqua est vera. ergo de primo ad vltimum: si nulla est vera aliqua est vera. et sic contradictoria simul sunt vera. quod est impossibile pria consequentia probatur. quia omnis enunciatio est oratio in qua est verum vel falsum. vt patet ex eius diffinitione primo pryarmenias. et 2a consequentia patet per legem contradictoriarum. reliqua consequentie sunt ex se note.

In hac quaestione erunt articuli tres. Nam quia inter aliquos est controuersia: quid circa hoc quasi tum fuerit opinatus philosophus.

⁋ Primo ostendam quae fuit eius opinio quod etiam tangit tertium argumentum. 2o videbitur quid secundum veritatem tenendum sit de quasito.

⁋ 3o quia de contingenti principaliter inquiritur videbitur quando continges est contingens: an scilicet quando est aut quando non est. et simul cum hoc de veritate illius propositionis philosophi. assumpte in tertio argumento. Quantum ad primum sciendum: quod philosophus tractans in primo pyar. de enunciationibus contradictoriis: et ostedens qualiter se habent adinuicem secundum veritatem et falsitatem: determinat: quod cuiuslibet contradictionis siue sit propositionum quarum vna est vniversalis et alia particularis: siue propositionum singularium de praesenti vel de pre terito. vna pars est determinate vera et altera determinate falsa.

⁋ Sed non est sic de quibuslibet propositionibus contradictoriis de futuro singularibus. quia non de illis quae sunt circa futura contingen tia ad vtrumlibet. Unde quantum ad hoc poesit ipse duas conclusiones.

⁋ Qua rum. Prima est: quod non omnis propositio singularis de futuro ca thegorica et de inesse de simplici praedicato affirmatiua vel negatiua est vera vel falsa. ita quod non cuiuslibet contradictionis de futuro hec pars determinate est vera vel illa: et similiter nec ista determinate vel illa est falsa. quia non contradictionis de futuro con tingenti ad vtrumlibet. verbi gratia. huius contradictonis. antichristus erit. antichristus non erit. nec hec pars determinate antichristus erit est vera. vel falsa. nec hec pars determinate antichristus non erit est va vel falsa.

⁋ Et intelligendum est dictum philosophi de propositionibus singularibus quarum subiecta sunt simplius videlibet vel pronomia demonstratiua praecise: vt hoc. istud vel illud. vel nominia propria. vt Plato ea antichristus. Nam habentium subiecta composita mul te sunt false. et opposite sunt vere. vbi gratia. si demonstretur vnus ethiops. et dicatur hoc album disputabit cras: constat ipsam esse fal sam: et eius oppositam scilicet hanc. hoc album non disputabit cras. esse veram. eodem demonstrato. similiter si ethyops quidam vocetur Plato. hec determinate est falsa. plato albus disputabit cras. et eis oppositia est vera: sumpto hoc nomine Plato vtrobique pro ethiope illo.

⁋ 2a conclusio P. est: quod licet neutra talium determinate vera sit. non tamen positio singularis negatiua de copulato praedicato ex praedicatis illarum ambarum est vera. verbi gratia. quamuis nec hec sit vera ant christus erit. nec ista antichristus non erit. ista tamen non est vera antichristus ne que erit neque non erit. quod tamen posset aliquibus apparere sequi ex prim¬

⁋ Primam conclusionem sic intellectam probat. P. dupiter. Primo sic. si omnis it inquit ipse.) affirmatio vel negatio vera vel falsa est: et omne necesse est esse vel non esse. hanc consequentia probat dupliciter. Prima probatio in hoc fundatur quod semper veritatem propositiois concomitatur esse rei: ita quod seper sic est vel non est: sic propositio enunciat si est vera: quaecumque propositio sit illa. et econverso esse rei concomitatur veritas propositionis enunciantis sicut est non esse autem rei sequitur falsitas propositionis et econverso Unde ait: quoniam si verum est dicere. quoniam est album vel non est album: necesse est album vel non album esse. et si est album vel non est album. verum est affirmare vel negare. et si non est mentitur supple affirmans. et si mentitur: non est. Unde Boetius exponens ait sic. quod de futuro possit esse iudicium: a praesentibus trahit exemplum. ait enim hanc esse rerum consequentia: vt rem subsistentem propositionis veritas consequatur. veritatem propositionis rei de qua loquitur propositio essentia concomitatur.

⁋ Et infra. veritas quidem rei que est. et res que est veritati: falsitas vero rei que non est et res que non est falsitati conuerti tur. Si ergo affirmatio est vera ita erit. et si negatio est vera ita non erit Sic igitur nihil erit ad vtrumlibet. Nam ad vtrumlibet vt ait ibi philosophus nihil magis vel sic vel non sic: se habet aut habebit. Et Boetius. vtrulibet est cuius euentus dubius est vel indistinctus. id est quod equaliter esse vel non esse conuenit. si autem nihil ad vtrumlibet. ergo quodlibet necessario erit vel necessario non erit.

⁋ 2o probatur eadem consequentia. quia si omnis affirmatio vel negatio etc. tunc inquit. P. si aliquid est nunc album: verum erat dicere primo: quoniam erit album: et semper fuit verum dicere de quolibet eorum quae facta sunt: quoniam erit. quod si semper verum est dicere quoniam est vel erit: non potest hoc non esse vel non futurum esse. quod autem non potest non fieri: impossibile est non fieri. et quod impossibile est non fieri: necesse est fieri. omnia ergo que futura sunt necesse est fieri. Et probata ista consequentia probat philosophus illud consequens esse falsum quoniam alioquin non oporteret de futuris consiliari. neque negociari. quoniam si facimus hoc illud erit. si non facimus nihil minus erit. quoniam nihil prohibet in millesi mum annum hunc dicere quoniam illud erit: hunc vero negare. Et si nullus hoc diceret: nihilominus illud erit vel non erit. quia non propter nostrum affirmare vel negare illud erit vel non erit. Unde (vt ait ibi boetius) siue dicatur aliquid siue non. quicquid vere praedici potuisset illud etiam si non praedicatur: euenire necesse est. iccirco enim vere praedicatur. quia vere praedici potest. Et iccirco vere praedici potest: qui immutabiliter futurum etiam patet etiam falsitas consequentis vt ait. Philosophus. quia manifestum est nos esse principium futurorum: et dominos actuum nostrorum multa pos se esse. et non esse: et non omnia ex necessitate enunciare sicut declarat per exempla.

⁋ 2o probat philosophus eandem conclusionem iuxta finem dicti libri sic. sicut se habent res ad esse vel non esse: sic orationes enun tiantes illas esse vel non esse ad veritatem vel falsitatem. sed futura contingentia sunt indeterminata ad esse et non esse simpliciter. ergo et ipse orationes indeterminate sunt. et non plus hec que enunciat rem futuram esse. est vera. quam illa quae enunciat eam non esse futuram nec econverso et sic patet pia conclusio

⁋ Secundam conclusionem probat philosophus in illa parte. at vero quoniam neutrum etc. dupliciter. primo quia si haec esset vera antichristus neque erit neque non erit. sumatur gratia exempli haec sequitur quod non cuiuslibet contradictonis si vna pars est falsa: altera est vera. quinimmo continget quod alicuius contradictionis vna pars erit falsa: et relioqua erit non vera: quod est contra primum principium. consequentia vero patet: quia si hec est vera. antichristus neque erit neque non erit. ergo hec affirmatiua an tichristus erit est falsa: quia ipsa affirmat illud quod illa in sua prima parte negat vere. sed probatum est in prima conclusione quod illa non est vera. antichristus non erit. ergo harum duarum contradictoriarum affirmatiua est falsa. et negatiua non est vera. Et eodem modo probatur. quod negatiua est falsa. et affirmatiua non vera. quia si hec est vera. antichristus neque erit neque non erit. ergo propter hoc: quia dicitur neque non erit. sequitur quod hec sit falsa. antichristus non erit. Et probatum est in prima conclusione quod hec non est vera. antichristus erit. ergo huius contradictionis non est vera affirmatiua: cum tamen negatiua sit falsa. quod pariter repugnat primo principio cuius lex est. quod si vna pars est falsa: reliqua est vera: quaecumque sit illa. hanc rationem ponit philosophus. cum ait. principium enim cum sit affirmatio falsa: erit negatio non vera. et cum sit hec falsa scilicet negatio: contingit affirmationem non esse veram. amplius si illa sit vera: sequitur sicut dicit Boetius quod ambe erunt false. quia nec esset quod affirmatio dicit esse futurum. nec non esset quod negatio non esse praedixit. et sic vtraque est falsa: quod est impossibile.

⁋ 2o probat philosophus eandemconclusionem. quia si illa esset vera sequitur quod tale futurum ex necessitate erit et non ad vtrumlibet. Consequentiam probat per fundamentum prime rationis ad primam conclusionem quoniam sicut in praedicatis simplicibus dictum est. quia si verum est dicere quod hoc est album. oportet illud esse album. et eodem: si de futuro dicatur. sic etiam est in praedicatis compositis. et ideo ait quod si verum est dicere de aliquo quoniam est album et magnum oportet vtraque esse. et similiter si verum erit cras. oportet esse cras. id est si verum est dicere de aliquo quod erit album et magnum cras oportet ipsum esse album et magnum cras. ergo si verum erit dicere quod neque erit neque non erit. oportet ipsum neque fore neque non. et sic non ad vtrumlibet. id est contingens fore et non fore. Tunc philosophus concludit conclusionem primam que est principaliter intenta. quonaim 2a non principaliter. sed potius ad excludendum oppositam que videretur forsitan alicui sequi ex prima: introdu cta fuit dicens. Que ergo contingunt inconuenientia. hec sunt. et huiusmodi alia. si omnes affirmationes et negationes vel in his que in vniversalibus dicuntur vniversaliter: vel in his quae sunt singularia: necesse est op positarum hanc esse veram: illam vero falsam.

⁋ Ex his ergo patet. ipsum voluisse quod alicuius oppositionis contradictorie non est hec pars demonstrata vera: et illa falsa: aut econtra. Sed cum ipse in principio huius inquisitionis dicat. quod in his que sunt et qua facta sunt. id est praesentibus et praeteritis. necesse est affirmationem vel negationem veram esse vel falsam esse. in vniversalibus quidem vniversaliter semper hanc quidem veram: illam vero falsam. et in his etiam que sunt singularia. id est contradictoriis singularibus. Constat quod in oppositionibus contradictoriis de futuro saltem quae sunt singulares non hec determinate sit vera et illa falsa. quod et statim explicite ibidem ipse proposuit: et consequenter sicut ex recitatis patet prolixe probare conatus est. et eandem prorsus sententiam concludit in fine illius libri. Sed aduertendum quod quamquam. P. dicat quod non cuiuslibet contradictionis hec est vera: illa vero falsa: tamen cum hoc vult quod cuiusli bet contradictionis altera est vera et altera falsa nec vnquam ibi inuenitur dicere. quod non cuiuslibet contradictionis altera est vera. et altera falsa: sed semper cum signo singulari vel cum pronomine demonstrativo: nunquam autem cum particulari quale est alter vel altera. quinimmo cum tali signo dicit expresse oppositum. etiam in contradictionibus singularibus de futuro ad vtrumlibet. Unde de talibus loquens circa finem ait. horum enim necesse est quidem alteram partem contradictionis esse veram vel falsam: non tamen hoc vel illud: sed vtrumlibet. id est non tamen hanc designatam vel illam: sed vnam vel alteram indisticte. Ex quo manifeste patet. quod demonstratis quibuscumque duobus contradictoriis singularibus de futuro hec particularis secundum. P. est vera. altera harum duarum est vera. et tamen nulla eius singularis est vera. ita quod non contingit dicere hec est vera. siue hec siue illa demonstratur. Et similiter hec particularis est vera altera istarum est falsa. et tamen non habet aliquam singularem veram. quoniam non conuenit vere dici haec est falsa siue demonstretur affirmatiua siue negatiua. Ex istis autem patet. euidenter quod opinio fuit philosophi quod nulla propositio singularis de futuro contingenti est deter minate secundum se sumpta va vel falsa. Et miror multum quo aliquis intelligens putet. P. illud non sensisse praeserti saltem cum oppositum dicentes nullum textum vel sententiam P. ad probationem sui dicti adducant vel adducere possint quod autem dicunt quidam non esse verisimile ipsum sic errasse cum multa manifesta inconuenientia ex hoc sequantur ista apparenter: non est amicabilis excusatio: sed potius secundum veritatem accusatio: quoniam sequela inconuenientium non eum illud non sensisse: sed non debuisse sensisse conuincit. Praeterea stat quod etiam tulius tam magnus. P. que propter rationem suprafactam philosophi negauit omnem praescientiam futurorum: vt patebit in quaestione sequenti: hubuit est in primissa conclusione cum. P. conuenire. Item moderni magni doctores dixerunt conclusionem. P. non solum fuisse de intentione philosophi sed etiam esse verissimam et vtique demonstratiuam propter quod non sic excluditur ex toto ve risimile quod. P. illam fuerit opinatus quamquam ipsa sit falsa. Cui est accidit quod in pluribus aliis turpissime errauit. Et in aliquibus etiam sibi contradixit vt patet in conclusione praecedenti.

⁋ Supra dictam quoque conclusionem quam nullus debet dubitare fuisse: quidam doctor dicit esse verissimam et ad eius oppositam necessario sequi inconuenientia ad quae deducit P. Unde ad eius declarationem probat duas conclusiones.

⁋ Quarum prima est quod si talis proportio est vera illa immutabiliter et ineuitabiliter est vera.

⁋ 2a quod ex illa ineuitabiliter et necessario sequitur: quod tale futurum necessario ponatur in esse.

⁋ Prima probatur dupliciter pro quidem: quia si ipsa mutari posset ne sit vera. aut ergo in instanti quo est va. Aut in praecedenti. Aut in sequenti vsque ad instans in quo res fiet. Aut in instanti in quo res fiet. Nec potest dici principium quia tunc in eodem instanti esset vera et non esset vera. Nec 2m. tum quia in instanti dato est vera. ergo et in omni praecedenti fuit vera. Et ita si tunc mutari poterat in falsitatem poterat simul esse vera et non vera. tum quia si in instan ti praecedente mutaretur. sequitur quod ante amitteret veritatem quam haberet. quod nihil est dictu. Nec 3m dici potest. quia si in aliquo tali instanti. ( vtpote cras.) sit falsa: impossibile est quod fuerit heri vera. detur enim opposit scilicet quod fuerit heri vera: et hodie falsa. hoc erit propter aliquam mutationem factam in re. sed hoc est falsum: quia nondum res est. nec subest alicui potentie in actu. et per consequens cum nihil mutetur circa re) nihil mutabitur circa propositionem. Nec valet dici 4m scilicet quod in instanti in quo res fiet mutetur propositio a sua veritate. tum quia veritas illa transit in praeteritum. Nam vsque ad illud instans verum fuit quod illud erit. quod autem transit in praeteritum incommutabile est. vt patet 6o ethicorum. hoc solo priuatur deus etc. Tum etiam si tunc mutetur: aut hoc erit quia significatum eius poneretur in esse. et sic non mutabitur: sed potius con firmabitur in sua veritate. aut oppositum sui significati ponetur in esse et tunc est non mutabitur: quia sequitur: quod numquam fuit vera sed semper falsa. Cum ergo in nullo instanti talis propositio possit mutari a veritate in falsitatem: necessario est immutabiliter vera si ipsa est vera.

⁋ 2o sic. illud quo posito in esse pro aliquo instanti ponetur pro semper in esse: si pro aliquo instanti ponatur esse ponitur immutabiliter esse. patet quia illud quod sibi determinat sempiternitatem in essendo in nullo tempore mutari potest. sed si propositio de futuro pro aliquo instanti ponitur vera: ponit pro semper vera. Nam si pro aliquo instanti est vera: pro quolibet instanti praecedenti et subsequenti: quandiu suum significatum est futurum: est vera. Et tunc in instanti quo illud ponitur transit a futuritione in presentialitatem. et est verum quod illud est et postea in praeteritionem et erit verum deinceps in eternum quod illud fuit. et sic perpe tuabiliter illa veritas primanebit. si ergo propositio de futuro potitur pro aliquo instanti vera est immutabiliter vera. Secunda propositio probatur. quia sequitur consequentia necessaria: propositio de futuro est vera. ergo tale futurum ponetur in esse: hoc probatur 2a. Primo quia ex opposito consequentis sequitur oppositum antecedentis. sequitur enim. tale futurum: verbi gratia sortes erit) non ponetur in esse: ergo sortes non erit. et vltra ergo hec non est vera sortes erit. et ita vniversaliter sequitur. futurum quod propositio enunciat futurum: et non erit vel non ponitur in esse. ergo illa propositio de futuro non est vera. 2o idem probatur: quia idem penitus significant futurum et venturum. ergo si aliquid est futurum. sequitur quod illud eueniet. et si hec est vera: aliquid. vebi gratia. sortes erit de ne cessitate hec est vera. sortes eueniet. et ponetur in esse. et sic patet quod hec consequentia est est necessaria. propositio de futuro est vera. ergo tale futurum ponetur in esse: ergo si antecedens est immutabile et ineuitabile consequens est immutabile et ineuitabile. probatum est autem supra quod si propositio de fu turo est vera. ipsa est immutabiliter vera. igitur si propositio de futuro est vera. futurum ineuitabiliter ponetur in esse. et sic nihil contingenter eueniet: vt deducebat. P. Et hoc quantum ad primum articulum. Nunc secundo videndum quid secundum veritatem sentien dum est de quasito. Et circa hoc pono 8. conclusiones

⁋ Prima est quod omnis propositio singularis de futuro est vera vel falsa. ita quod cuiuslibet talis contradictionis contingit vere dici. hec pars determinate est vera et illa falsa: quamuis nos que sit determinate vera vel falsa nesciamus. Et hanc conclusionem probo prim ex eodem principio super quo principaliter. P. sustentatus est in probando conclusionem oppositam: videlibet quod veritatem propositionis sequitur esse rei et econverso Et non esse rei concomitatur falsitas propositionis et econverso quod quidem tatet in qualibet materia: et in cuiuslibet temporis propositionibus secundum. P. vt supra patet. Sumo ergo istam gratia. exempli. antichristus erit. Et arguo sic. hec est vera. aut non vera. si est vera habeo propositum. si non tunc sic: sequitur. hec. antichristus erit non est vera: ergo antichristus non erit. et antecedens est verum per responsionem. ergo et consequens erit verum. vltra. ergo hec est falsa antichristus erit: per legem contradictoriarum qua et. P supra in secunda conceusione vsus est: videlibet si vna est vera relioqua est fla et econverso et sic habetur propositum scilicet quod hec. antichristus erit est vera vel falsa. quia sequitur. hec est falsa. ergo est vera vel falsa. Similiter ex alio habetur intentum. quia opposita est vna singularis de futuro: et est vera vt conclusum est quod autem sequatur. hec non est vera antichristus erit. ergo antichristus non erit. sicut assumptum est primo patet quia ex opposito consequentis sequitur oppositum antecedentis. sequitur enim per principium assumptum de mutua consequentia rei ad vitatem propositionis. antichristus erit. ergo hec est vera antichristus erit. et per consequens contradicit illi antecedenti.

⁋ 2o ex eodem principio arguo sic. aut hec propositio antichristus erit: est vera. et habeo propositum. aut non: et tunc arguo. si hec non est vera ergo antichristus non erit. patet ex proxima probatione per illud assumptum et vltra per aliquod primium quia scilicet non esse rei concomitatur falsitas. in propositionibus sequitur. antichristus non erit. ergo hec est falsa antichristus erit. ergo quicquid sequitur ad consequens sequitur ad antecedens. sequitur hec anti christus erit non est vera. ergo hec antichristus erit est falsa: et si sic ergo eius opposita est vera. Et ex eode principio sequitur si non vtraque secundum se sit vera vel falsa. et sic contradictorie erunt simul vere et simul false: quod est simpliciter falsum et inconueniens. et. P. met. in hac materia repu tat eta impossibile: vt patet in probatione sue secunde conclusionis quod autem vtrumque sequatur probo. et vt breuius fiat sit a. ista propositio antichristus erit. et sit b. opposita scilicet antichristus non erit. et ita in sequentibus supponant a. et b. pro illis propositionibus. tunc sic. a. non est vera. ergo a. est falsa. patet ex praemissis rationibus. Item b. non est vera. ergo b. est falsa. patet eodem modo et sic ambe false. Et vlterius sic. a. est falsa. ergo per legem contradictoriarum b. est vera. et per idem sequitur. b. est falsa. ergo a. est vera. et sic ambe simul vere: et ambesimul false.

⁋ 2o ad idem ex alio principio verissimo et firmissimo: videlibet quod contradictionis non est dare medium per abnegationem quod idem. P. dicit esse verissimum 4o meta. iuxta finem: et negantes hoc ipse improbat ibidem. Unde postquam probauit contradictoria non contingere esse simul vera satis cito subdit. at vero nec contradictonis me dium nihil esse contingit: sed necessarium. aut dicere aut negare vnum de vno quodcumque sit illud. Item in proposita materia vult idem principium esse verum. Unde in 2a conclusione dicit et probat quod non vere diciter de aliquo contingenti neque erit neque non erit. Ex hoc arguitur sic. impossibile est esse medium hoc modo inter contradictoria aliqua. ergo impossibile est aliquam propositionem esse neque veram neque falsam. ergo a. non est neque vera neque falsa. et per consequens est vera vel falsa. et ita de b. et de qualibet singulari demonstrata potest inferri. Secunda consequentia patens est. et primam probo sicut ipse philosophus. vbi supra quarto meta. probat antecedens. sumit enim pro principio diffinitionem veri et falsi. dicens. dicere namque ens non esse: aut hoc c scilicet non ens) esse falsum. aut enim ens esse aut non ens non esse verum. Ex quo patet quod quaelibet propositio enuncians esse quod est: vel fuisse quod fuit: aut futu rum esse quod erit: vel non esse quod non est: vel non fuisse quod non fuit: aut non fore quod non erit: est vera. secus autem est falsa. Si ergo sit possibile aliquam propositionem esse neque veram neque flam: sit illa gratia exenpli a. tunc arguo. a. non est vera neque falsa. ergo neque antichristus erit. neque antichristus non erit. patet. quia si non sequitur stabit oppositum scilicet vel antichristus erit: vel antichristus non erit. Si igitur antichristus erit. ergo a. enunciat forte illud quod erit. et per consequens est vera. et repugnat antecedenti. Si vero antichristus non erit. ergo ipsa est falsa. quia enunciat fore quod non erit: quod est antecedenti repugnat. et per consequens primum consequens sequebatur scilicet neque antichristus erit neque antichristus non erit. Ex quo vltra sequitur. antichristus neque erit neque non erit. ergo habetur medium in contradictio ne.

⁋ Forsitan concedet quis istam consequentiam. a. non est vera neque falsa: ergo neque antichristus erit neque antichristus non erit: sed vlterio rem negabit in qua infertur ista cathegorica de praedicato copulato antichristus neque erit neque non erit.

⁋ Contra. primo quidem ex concesso habetur propositum: quia exquo ista est impossibilis. neque antichristus erit neque antichristus non erit. ergo ista ex qua sequitur est impossibilis: quod est propositum. quod autem hec sit impossibilis. patet: quia ex ipsa sequitur quod vtraque contradictoria sit falsa. sicut etiam patet per probationem philosophi. ac etm Boetii supra in prima ratione secunde conclusionis. illud autem repugnat primo principio ac etiam ipsi. P. quarto meta. ac etiam vbi supra qui reputat impossibile quod si vna contradictoriarum sit vera reli¬ qua non sit falsa. et econtra.

⁋ 2o quia secunda consequentia etiam est necessaria. ext eo quod semper ex copulatiua cuius partes sunt due singulares de inesse negatiue ad cathegoricam singularem etiam de inesst negatiuam de praedicato copulato ex praedicatis partium copula tiue et de eodem subiecto est necessaria consequentia vrbi gratia. sortes non scri bit neque sortes disputat. ergo sortes neque scribit neque disputats nec est possibile instantiam reperire in aliqua materia.

⁋ Praeterea oppositum consequentis. valet. hec antichristus erit vel non erit. nullo modo est compossibile cum ista: neque antichristus erit neque antichristus non erit sicut patet cuilibet intuenti. ergo ista consequentia est bona.

⁋ Praeterea probo istam principalem consequentiam ex eodem fundamento sic. si a. non est vera. cum ipsa enunciet antichristum fore. ergo antichristus non erit. et si ipsa non est falsa. ergo nec antichristus non erit. ergo si ipsa non est vera neque falsa. ergo antichristus quem enunciat fore neque erit neque non erit. Et due prime consequentie patent ex diffinitionibus veri et falsi. et tertia est euidens. quia vtrumque antecedens infert propositum consequens

⁋ Praetere P. per hoc praecise quod omnis affirmans vel negans necessario vet rum dicit vel mentitur. probat quod nullius contradictionis est medium ergo eum oportet vlterius concederequo omnis enunciatio sit vera vel falsa.

⁋ Praeterea ipse ibidem probans nullius contradictionis esse medium arguit. quod si alicuius ponatur. eadem ratione et cuiuslibet ponetur. nisi quis loquatur ad libitum. vnde ait. amplius praeter omnes oportet esse medium contradictionis nisi orationis causa dicatur. ita in proposito si alicuius contradictionis negatur hanc esse veram illam vero falsam: eodem modo dici poterit in qualibet siue sint propositiones de praesunti siue de praeterito. Et certum est: quod numquam magis illud poterit reprobari quam in illis de futuro. quoniam non poterit argui efficaci ter nisi virtute primi principii quod quidem equaliter valet vel non in omnibus. quapropter ista peroptime infringunt primum principium.

⁋ Praeterea sicut contradictionis singularium cathegoricarum de futu ro contingenti negatur hanc determinate esse veram illam vero falsam: pariter poterit negari quod contradictoriarum de futuro contin genti. quarum vna sit vniversalis reliqua particularis: simpliciter. ypotheticarum vt copulatiue et disiunctiue et universaliter quarumcumque contradictoriarum. cir ca futura contingentia. hec determinate sit vera illa vero falsa. et per consequens vniversaliter excludi poterit primum principium a materia futurorum. ac per nihil certum poterit affirmari vel negari de eis: quod est ipsi. P. repugnat.

⁋ 3o principaliter ex alio principio ab omnibus et a philosopho etiam in hac maria concesso scilicet quod impossibile est aliqua contradictoria esse simul vera in quacumque materia formentur. artcio principaliter ad conclusionem sic. sequitur. a. non est vera neque falsa. ergo antichristus erit: et anti christus non erit: ergo si antecedens est verum. cum consequens includat duas contradicto rias due contradictorie erunt simul vere. probo autem consequentiam primam. quia si a. non est vera cum sit propositio affirmatiua. ergo enunciat fore quod non erit. patet ex diffinitione veri: et non enunciat fore nisi anti christum. ergo antichristus non erit. si quoque ipsa non est falsa. ergo enunciat fore illud quod erit. patet quia exquo enunciat antichristum fore si antichristus non erit. est falsa. patet ex diffinitione falsi. ergo ex opposito consequentis scilicet non est falsa. sequitur oppositum antecedentis scilicet antichristus erit.

⁋ 4o ista positus repugnat aliis principiis in se veris et a philosopho alibiconcessis tamquam certissimis. primo quidem: quia sicut supra demonstratis quibuscumque singularibus de futuro contradictoriis hec particularis est vera. altera illarum est vera. si ergo vt dicit nec hec demonstrata est vera nec illa. sequitur quod est aliqua particularis vera cuius sunt alique singulares et nulla tamen est vera. patet. sed hoc expresse repugnat sibi primo priorum iuxta principium. vbi probans conuersionem propositionum. et prmo quidem vniuersalis negatiue tandem ad hoc virtualiter reducit quod si particularis est vera affirmatiua: oportet quod predicatum verificetur de subiecto pro aliquo singulari demonstrato: et per consequens quod aliqua singularis eius sit vera. verbi gratia. conuertatur ista. nullum b. est a. nullum a. est b. probat quia si non sequitur. oppositum detur. scilicet aliquod a. vt c. est b. tunc non erit verum vt ait quod nullum b. est a. quia cquod estb. est a. et per conse quens b. est a. quod est oppositum primi constat autem quod totum hoc sustentatur in eo: quod designatur aliquod singulare sub a. de quo vrificatur b. Unde et Auerroys ibidem sumpto opposito primi consequentis scilicet hoc quoddam a. est b. ponamus inquit illud aliquod sensibile sitque c. etc. Si autem dicatur quod non oportet dare aliquod singulare signatum sub a. probatio nulla erit. Nam ille due non formaliter contradicunt. nul lum b. est a. quoddam a. est b. quare non probabitur conuersio illa. et per consequens nec econverso alicuius alterius propositionis. cum quelibet probetur vltimate per conuersionem vniversalis negatiue. et vltra sequitur quod omnis perfectio sillogismorum qui per conuersionem perficiunt sit inualida et infirma. et sic tollitur magna pars logice et doctri ne. P. Unde in hac materia hec conuersio: et consequentia posset negari. nul la propositio singularis cathegorica de futuro contingenti est vera propositio ergo nulla propositio vera est propositio singularis cathegoricade futuro contingenti. sam oppositum consequentis non repugnat antecedenti formaliter. nec dabitur aliqua singularis ex qua posset inferri op positum antecedentis. nec potest dici quod per propriam conuersionem habetur op positum antecedentis. quia vt dictum est: quelibet alia propositio conuertitur virtute conuersionis vniversalis negatiue. sicut patet primo priorum. sed ne gare illam conuersionem certum est non esse bene logicum.

⁋ Praeterea sequitur vnum de duobus. videlibet quod erit aliqua propositio niversalis falsa cuius qualibet singularis est vera. vel due contradictorie simul vere: quod est absurdum. de secundo quidem patet ratione primi principii. de primo autem quia per propositionem vniversalem si est affirmatiua non denotatur nisi quod praedicatum affirmetur vere de quolibet singulari sui subiecti: aut quod vere negatur a quolibet singulari sui subiecti si sit negatiua: et ideo vniversalis et copulatiua ex omnibus eius singularibus semper conuertuntur. et impossibile est vnam esse veram quin reliqua sit vera et econuerso: propter quod et commune dictum est. quod ad ver tatem vniversalis sufficit quamlibet singularem eius esse veram. Sed consequentia probo. Nam demonstratis gratia exempli a. et b. secundum philosophum. hec est vera. altera illarum est natura aut igitur hoc etiam est nam neutia istarum est natura que est contradictoria prime: et sequitur 2a pars consequentis. aut ipsa est falsa. quod dicere oportet cum eius contradictoria ponatur vera. et tunc sequitur prima pars consequentis. quia vtraque singularis eius est vera Nam hec est vera. hec demonstrata a. non est vera. Et simi liter hec est vera. hec demonstrata propositioe b. non est vera. et iste sunt singulares istius vniversalis. neutra istarum est vera demonstratis a. et b.

⁋ Item sequitur ex hac opinione. P. quod aliqua disiunctiua erit vera cuius nulla pars erit vera. quod est videtur inconueniens logico. consequentia patet. Nam hec copulatiua est falsa. antichristus non erit neque antichristus non erit. Nam ex ipsa sequitur quod due contradictorie sint simul vere. sicut supra per philosophum in sua 2a conclusione et Boetium declarabatur quod ex ista de copulato praedicato antichristus neque erit neque non erit sequitur: quod due contradictorie sunt simul false. et eque patenter nihil plus sequitur ex ipsa copulatiua. cum ergo ipsa sit falsa sequitur per legem condictoriarum quod eius contradictoria est vera. ea autem est ista disiunctiua. vel antichristus erit vel antichristus non erit. cuius neutra pars est vera secundum philosophum.

⁋ Ultimo specialiter contra doctorem illum consentientem in opposita conclusione. P. arguo thect. quia si vera sit ista positius. sequitur quod nul la prinum modo singularis de futuro contingenti contenta in sacra scri ptura esset vera. patet consequentia. sed probo consequens esse falsum. sumo enim hanc scripturam actu. primo. hic iesus qui assumptus est a vobis in celum sic veniet. aut hec est vera. et habeo propositum: aut non est vera. et tunc sequitur quod hic iesus non veniet. quod est expresse hereticum. et consequentia patet ex principio primo assumpto.

⁋ Praeterea in sacra scriptura non solum tales praenunciationes ponuntur: sed etiam habetur ex presse quod ipse sunt vere. ergo dicere illas non esse veras est hereti cum. Assumptum patet ex apoc. Ioan. ibi enim dicitur Et absterget omnem lachrymam ab oculis eorum. que est prienumo singularis de fu¬ turo contingenti. Et immediate dicitur Ioanni scribe quia hec verba fidelissima sunt et vera.

⁋ Praeterea aug. in libro de praedestinatio ne gratie qui etiam intitulatur de voluntate dei. Cum in sacrarum inquit voluminibus litterarum: seu futurorum quid prophetico spiritu praenunciationibus: seu preteritorum hystorica verita te narrantibus: seu vite monita apostolica auctoritate tre dentibus: aliqua veluti diuersum sonante sententia. vel monetur lector. vel sollicitatur auditor: sequitur hic lucidius apparere: ibi altius latere: nusquam tamen deesse nouerit verita tem. Ecce quod numquam deest veritas in his que spiritu prophetico futura praenunciantur. plurime autem auctoritates tam canonis quam sanctorum ad id possent adduci. sed iste nunc satis sint.

⁋ Secundo si nulla enunciatio singularis etc. sequitur quod deus non certe et determinate praesciret que pars contingentis sit futura vel non. patet quia cuiuscumque sciti enuciatio si forme tur est vera. sed consequens est hereticum expresse vt patebit in sequenti quaestione.

⁋ 2a conclusio est quod omnis talis propositio vera de eor quod est vere futurum. quandocumque fuit si fuit. fuit vera. Et si sempe fuisset: semper fuisset vera. probo sic et sumatur a gratia exempli. quia sicut de vna probatur. ita de qualibet potest probari. Et arguo sic. a. est vera. ergo antichristus erit si antichristus erit quandocumque fuit. si fuit. fuit vera. et si semper fuisset: semper fuisset vera. maior patet ex primo principio assum pto ex prime conclusionis probatione. minor probatur. quia si a. semper fuit set: semper enunciasset antichristum fore. et per consequens enunciasset futurum quod vere futurum erat. et per consequens per diffinitionem veri sequitur quod semper fuisset vera: et suppono quod sicut nunc a significat ita semper significet. quia si non fuisset significatiua. aut fuisset instituta ad aliquid significandum probatio non procederet. Eodem modo modo potest probari quod si aliqua talis est falsa si semper fuisset: seper fuisset falsa. sic arguendo. si b. est falsa ergo antichristus non erit. Patet quia si antichristus erit ipsa non est falsa. ergo si b. semper fuisset: semper fuisset falsa. quia enunciasset non fore quod vere erat fu turum.

⁋ 3a conclusio quod nulla propositio singularis de inesse affirmatiua vel negatiua de futuro cuius enunciabile sit vere futurum contingens ad vtrumlibet est necessario vel ineuitabiliter vera. probo sic. Cuiuslibet talis singularis contradictoria est possibilis. ergo nulla est necessaria vel ineuitabiliter vera. Consequen tia patet. quia alioquin contingeret aliqua contradictoria simul esse vera. Antecedens probatur ex eo: quod tale contingens potest fore potest et non fore. et si ponatur inesse sicut est possibile. tunc affirmatiua erit vera. et per consequens contradictoria negatiue est possibilis. Si vero non poneretur inesse tunc negatiua erit vera. et per consequens contradictoria affirma tiua est possibilis.

⁋ 4a conclusio quod nulla propositio de inesse particularis vel vniversalis affirmatiua enuncians aliquam entitatem contin gentem futuram esse futuram est necessaria. Probatur quia hec est possibilis. nulla entitas contingens futura erit. ergo nulla talis vniuersalis vel particularis est necessaria. consequentia patet: quia illud antecedens est incompossibile cuilibet tali vniversali vel particulari. Antecedens autem patet. qui possibile est quod nulla huiusmodi vnquam fiet. et per consequens quod nulla sit futura. quo posito hec erit vera. nulla entitas contingens fu tura erit.

⁋ Ex hoc infero quod falsum dicunt aliqui docto res ponentes has esse necessarias. omne contingens futurum erit. si futurum in vtraque sumatur pro aliqua entitate contingen te futura. et patet quia hec est possibilis. nullum futurum continges erit: quae est contradictoria particularis et contraria vniversalis. Dico tamen quod vtra que harum est necessaria. si subiecta stent pro enunciabilibus comple xis enunciationum de futuro tam affirmatiuarum quam negatiuarum probo. quia impossibile est quin cuiuslibet contradictionis de futu ris contingentibus alterum contradictoriorum enunciabilium sit fu turum. hoc patet. quia ex opposito sequitur quod esset possibile esse aliquas duas enunciationes de talibus futuris inuicem contradicto riis: quarum neutra esset vera: quod est falsum. patet quia illud enum ciabile dico futurum quod contingit enunciari per enunciationem de futuro veram affirmatiuam vel negatiuam. sicut si hec est vera. ego legam cras. dicimus quod futurum est. quod ego legam cras. Et si ista sit vera. ego non legam cras dicimus quod futurum est quod ego non legam cras. hoc modo loquitur Augu. de vno martire cum ait. futurum erat vt reges terre qui propter ydola persequebantur christianos quod propter christum ydola delerent. dicens. futurum non quidem hanc enunciatione. sed quod per ipsam significatur. Et eodem modo dici potest de enunciabili enucia tionis negatiue. futurum erat vt reges propter christum ydola non adorarent: et sicut talia enunciabilia dicuntur futura sic potest dici quod erunt. quo modo loquendi frequenter vtitur scriptura diuina. Unde oportetee. 3o. Et erit in die illo dicit dominus voca bit me vir meus et non vocabit me baalim. Et loquitur de sinagoga. vbi patet quod de vtroque enunciabili scilicet affirmatiue et negatiue dicit: et erit et hoc sepissime in scripturis propheti cis inuenitur: quae locutio vtrum sit propria vel impropria non curo. ergo necesse est aliqua esse futura. ex quo sequitur quod hec non potest esse falsa. aut non esse vera. omne futurum erit. ac per hoc est necessaria. et per consequens est sua particularis: quamuis autem ipsa sit necessaria: nulla tamen eius singularis est necessaria. quia nullum tale futurum est de necessitate futurum. cum cuiuslibet oppositum sit possibile. et ideo nulla talis est necessaria. hoc futurum erit. quia quaelibet huiusmodi implicat quod illud sit necessario futurum: quod tamen contingit non esse futurum. et per consequens quaelibet huiusmodi est contingens et non necessaria.

⁋ 5a conclusio est: quod quelibet talis singularis potest numquam fuisse vera. probo. qui quodcumque per huiusmo propositionem enunciatur fore potest non esse futurum. et quodcumque enunciat non esse futurum: potest esse futurum. ergo quelibet ta lis potest numquam fuisse vera. Antecedens est notum ex eo: quod illud est contingens ad vtrumlibet. Consequentia probatur: quia de quolibet sequitur hoc non est futurum. ergo numquam fuit vera propositio enstencians ipsum esse futurum quinymo si aliqui enunciauit ipsum esse futurum: ipsa fuit falsa. et intelligo semper: quod pro eo tempore et illo modo enuciauerit ipsum esse futurum: quo ponitur non esse futurum.

⁋ 5a conclusio quod que libet talis singularis de futuro enuncians pro aliquo deter minato tempore vel instanti futuro. potest esse successiue vera et falsa. sic tamen quod affirmartiua potest esse falsa postquam fuit vera. non autem vera postquam fuit falsa. et negatiua potest esse vera postquam fuit falsa. non autem falsa postquam fuit vera. Prima pars probat scilicet de affirmatiua sic. possibile est quod eius contradictoria sit vera. postquam ipsa fuit vera. ergo possibile est quod ipsa sit fal sa postquam fuit vera. consequentia patet: quia quandocumque sua contradictoria est vera ipsa si est: est falsa. Antecedens probat: quia si ponatur inesse illud quod enunciat futurum: postea sua contradictoria est vera. verbi gratia. ista antichristus erit in c. sit c. nomen proprium alicuius determinate futuri. Si antichristus erit in c. sic ponitur si ista sit vera. post c. hec eius opposita erit vera. antichristus non erit in c. quia numquam c. erit postea et tunc illa affirmatiua erit falsa: et erit verum dicere de ipsa quod ipsa est falsa postquam fuit vera.

⁋ Quia autem ipsa non possit esse vera postquam fuit falsa. probatur: quia ipsa non potest esse vera nisi ante c. supposito quod nullum instans praeteritum possit esse futurum. et sequitur si in aliquo instanti ante c. sit vera: quod semper quandocumque prius fuit si fuit. fuit vera. vt patet ex secundacoclusione si vero semper fuit vera quandocumque fuit postquam fuerit. ergo nunquam ante fuit falsa. et per consequens impossibile est quod ipsa sit vera postquam fuit fal sa.

⁋ 2a pars consequenis scilicet de negatiua probatur sic. affirmatiua potest esse falsa postquam fuit vera. ergo negatiua eius opposita potest esse vera postquam fuit falsa. antecedens probatum est. consequentia vero patet. quia sem per quando affirmatiua est vera: negatiua (si est) est falsa: et quando affirmatiua est falsa negatiua est vera. Quia autem ipsa non possit esse falsa postquam fuit vera. probo. quia ista. antichristus non erit in c. non potest esset falsa in c. nec in aliquo alio instanti post c. patet: ergo si debeat esse falsa hoc erit in aliquo instanti ante c. quod si ponatur: sequitur: vt patet ex 2a conclusione quod semper quandocumque prius fuit si fuit. fuit falsa. et per consequens numquam fuit vera. Ex quo sequitur quod impossibile est ipsam esse falsam postquam fuit vera.

⁋ Conclusio 7a est quod nulla talis propositio affirmatiua vel negatiua potest esse successiue vera aut falsa. et vera pro instanti illo pro quo enunciat aliquid fore vel non fore. hoc patet quia si proquocumque instanti ante illud pro quo enunciat aliqua talis pro positio sit vera: sequitur quod numque prius fuit falsa: sed si fuit quando cumque fuit: fuit vera. et si pro aliquo instanti ante illud ponitur esse falsa. consequens est quod numquam antea fuit vera: sed si fuit quaesdocumque fuit: fuit falsa. et ista patent ex secunda conclusione.

⁋ Dctaua propositio est quod si illa propositio dicatur mutabiliter vera que potest mutari de veritate in falsitatem seu magis proprie loquendo que potest esse vera et falsa successiue: sic quod aliquando verum sit dicere de ipsa. hec est falsa: et prius fuit vera. illa vero dicatur immutabiliter vera que non sic mutari potest. et simpliciter falsa dicatur immutabiliter falsa in eo dem sensu: quelibet propositio talium affirmatiua vera est simpliciter loquendo mutabiliter vera: et quelibet negatiua falsa: est mutabiliter falsa: affirmatiua vero falsa est immutabiliter falsa. et negatiua vera est immutabiliter vera. Et patet ex sexta conclusione. Non simpliciter autem loquendo: sed cum determinatione scilicet quod sit vera vel falsa mutabiliter ante illud instans pro quo enuciat. idest quod possit esse successiue vera et falsa. aut falsa et vera ante instans illud. Sic enim dico quod nulla est mutabiliter vera: vel falsa sed quelibet vera est immutabiliter vera. et quelibet falsa immu tabiliter falsa. et totum patet ex septima conclusione.

⁋ Ex praedictis etiam patet. quo tales propositiones possunt incipere esse vere vel false: et quo non possunt. Nam sic aliqua propositio potest vel non potest esse vera postquam fuit non vera. aut falsa. postquam fuit non falsa. sic potest incipere esse vera vel falsa. affirmatiua autem potest esse falsa postquam fuit non falsa. quia potest esse falsa postquam fuit vera. vt patet ex sexta conclusione. ergo potest incipere esse falsa. et quia non potest esse vera. postquam fuit non vera: vt ibidem patet. ideo non potest incipere esse vera. Et simili modo probatur. quod negatiua potest incipere esse vera. et non potest incipere esse falsa. Et aduerte. quod proprie non dicitur propositio incipere esse vera ex hoc praecise quod ipsa est vera: et non fuit prius vera. quia si nunquam ipsa fuit prius. et modo sit: et sit vera. verum est quod ipsa est vera. et nunquam prius fuit vera. nec tamen quaelibet talis proprie dicitur incipere esse vera: sed illa tantum quae prius fuit non vera: aut si fuisset: fuisset non vera. alioquin quae li et propositio vera nouiter formata diceretur incipere esse vera. et sic vna propositio geometrica inciperet esse vera. quod tamen in communi vsu loquendi absurdum diceretur. Quia vero ante instans vel tempus fu turum pro quo enunciat propositio nulla talis potest esse falsa. postquam fu it non falsa. aut vera. postquam fuit non vera. vt patet ex 7a conclusione: patet quod nulla potest ante illud instans vel tempus incipere esse vera vel incipere esse falsa.

⁋ Sed contra potest argui. sumendo aliquamt ale propositionem et sit gratia exempli b. sic. b. non est vera: et potest tante instans pro quo enunciat esse vera. ergo b. potest ante llud instans incipere esse vera. Antecedens patet ex 3a conclusione. et consequentia taet: ex eo quod in aestete includitur vtraque exponens consequentis.

⁋ Et posset sic confirmari consequentia. nam sequitur. b. non est vera. et erit ante illud instans vera. ergo b. ante illud instans incipit vel incipiet esse vera. ergo eodem modo sequitur. b. non est vera etc. ergo potest incipere etc.

⁋ Respono ad primum concedo antecedens posito quod b. sit propositio falsa. et nego consequentia. et est ratio quia esto quod iste essent exponentes consequentis qui tamen illud verbum potest non praecedit in antecedente nisi alteram earum: et in consequente praecedit illum infinitiuum incipere. et per consequens equiualet vtramque e xponentem consequentis: ideo per antecedens non denotatur quod copulati ua de inesse composita ex illis exponentibus possit esse vera ante illi instans: sed solum denotatur quod vna illarum scilicet hec. b. est vera. sit possibilis ante illud instans. sed in consequente denotatur quod tota copulatiua possit esse vera ante illud instans. et ideo consequentia non valet.

⁋ Et per idem patet ad secundum quod prima consequentia cuius antecedens et consequens sunt mere de inesse est bona. quamuis antecedens includat incompossibilia. Unde secunda consequentia non valet nec sequitur ex prima propter causam dictam sed bene sequitur: possibile est quod b. non sit vera: et erit ante illud instans vera. ergo b. potest incipere etc. sic tamen quod antecedens sumeretur in sensu composito et denotaretur totam copulatiuam sequentem esse possibilem: sed tunc tale antecedens est falsum. Quantum ad tertium articulum in quo videndum est an contingens est contingens quando est. vel quando non est: premitto quid intelligoper hoc nomen contingens. Et dico iuxta sententiam philosophi. primo priorum. quod idem quod per hanc orationem. possibile non necessarium. Nam impossibile non dicimus contingere: neque etia necessarium nisi equiuoce vt ibi dicit. P. Et ideo diffiniens contingens ait. Dico autem contingere vel contingens quod cum non sit necessium posito inesse nihil erit per hoc impossibile. Et quia possibile dicitur quo posito non sequitur impossibile. idem est hoc totum dictu quod contingens est quod cum non sit necessium est possibile. Est ergo diffiniti potingentis non necessirum possibile vel econverso possibile non necessium. sicut ergo aliquid dicitur posse esse et non necesse esse aut posse non esse et non necesse non esse: sic dicitur contingens esse vel contingens non esse. et non solum quando est praedicatur secundum adiacens: sed etiam quando 3m qualecumque sit praedicatum Et quia non necesse esse: et possibile non esse se consequuntur. ideo contingens quod est possibile esse et non necesse esse: est possibile esse et possibile non esse.

⁋ Et hinc est: quod frequenter dicitur quod contingens est indeterminatum ad esse et non esse. quod non debet intelligi de indeterminatione de inesse: videlibet quod contingens non sit nec non sit. quia hoc est impossibile respectu cuiuscumque praedicati: alias esset possibile quod duo contradictoria essent simul falsa. Sed intelligendum est de indeterminatione de necessario negatiue. valet quod non est necesse esse nec necesse non esse. vel de indeterminatione de possibili affirmatiue. valet quod potest esse et potest non esse: qui duo sensus sententialiter equipollent.

⁋ hoc praemisso patet quod tunc contingens est contingens quando potest esse et potest non esse.

⁋ Ad videndum ergo vtrum quando res est sit contingens esse: aut quando non est. viden dum est vtrum quando res est possit non esse: an quando non est. hoc autem potest du intelligi. Uno modo quod quando res est tunc sit in potentia vt in futuro non sit. Alio modo quod tunc sit in potentia vt non sit tunc. et hoc adhuc dubiur. Uno modo sic quod propositio enuncians ipsum non esse tunc potest esse vera in futuro. Alio modo quod tunc sit possibile ipsam esse veram. vbi gratia. sit a. aliquod singu lare actu existens nunc siue in instanti praesente: quod vocetur b. quod nunc a. possit non esse potest intelligi 3. vno modo quod nunc a. potest in futuro non esse. ita quod possibile est post nunc seu post instans b. hanc esse veram. a. non est. Secundus sensus est quod nunc a. potest in futuro non esse in isto instanti quod est b. ita quod possibile est quod post b. hec sit ve ra. a. non est in b. Tertius sensus est quod nunc a. potest non esse nunc: aut quod possibile sit hanc a. non esse: vel a. non est in b. esse nunc veram. et eodem modo potest etiam 3a intelligi quod res que nunc non est potest esse.

⁋ Secundum sensum primum articulus iste non habet difficultatem. Nam certum est. quod potest sic probari breuiter. aliquid nunc est. quod non impossibile est non esse. ergo aliquid nunc est quod nunc potest non esse. et vltra. ergo aliquid quando est potest non esse. Et eodem modo potest argui quod aliquid quando non est) potest esse. quia aliquid nunc non est: quod non est impossibile esse etc. Antecedens primum patet. quia multa sunt singularia et corruptibilia et annihilabilia. et per consequens non impossibilia non esse. que tamen nunc actu sunt in rerum natura. et consequentie sunt satis euidentes.

⁋ Praetere si hoc non sit verum sequitur quod nihil sit possibile non esse nisi quando non est. nec aliquid possibile esse nisi quando est. sicut opinati sunt megarici: quorum opiniones. P. reprobat. 9. meta. sic enim. vt dicit ibi. P. sequitur quod habens visum non potest videre nisi quando actu videt. nec edificator potest edificare nisi quando actu edifi cat: nec aliquid quod non fit potest fieri: aut quod non mouetur moueri. et generaliter tollitur omnis possibilitas generationis vel corruptionis vel noue mutatonis in entibus qua omnia sunt absurda.

⁋ Sed contra hoc potest argui. quia si aliquid quando est potest non esse. ergo quando aliquid potest esse: potest non esse: et vltra. ergo aliquid simul et semel potest esse et non esse. consequentis prima patet: quia quando aliquid est potest esse. 2a patet: quia idem est dictu. quando potest esse potest non esse et simul et se mel potest esse et non esse.

⁋ Ad hoc dicunt aliqui argumentationem esse necessariam: et concedunt consequens quod dicunt esse verum. licet non in sensu composito quia impossibile est quod idem simul sit et non sit.

⁋ Sed. illud non est bene dictum. Nam sequitur: aliquid simu et semel potest esse et non esse. ergo aliquid potest esse et non esse. signetur aliquid tale: et illo demonstrato arguo. hoc potest esse et non esse. ergo ista est possibilis hoc est et non est: quod tamen est falsum: et consequentia patet qui quelibet cathegorica singularis de possibili cuius subiectum est nomen proprium: aut pronomen demonstratiuum praecise: si est vera habet aliquam de inesse possibilem: ita quod quaelibet talis si est vera: est vera tam in sensu composito quam in sensu diuiso.

⁋ Respono ergo aliter. et nego consequentia secundam: non enim sequitur: aliquid quando potest esse potest non esse. ergo aliquid simul et semel potest esse et non esse: sed sequitur. ergo aliquid simul potest esse: et potest non esse: ita quod consequens sit vna copulatiua composita ex duabus de possibili: ista tamen non inferi primam: sicut etiam non sequitur. hoc demonstrato petro: potest por tare hunc lapidem: et sit lapis pondus adequatum virtuti petri: et potest portare hunc lapidem demonstrato alio eiusden ponderis. ergo ptes vel habet eo demonstrato: potest portare hunc lapidem: et hunc vtroque demonstrato. Similiter ista copulatiua de possibili non requirit ad eius veritatem vnam de inesse copulatiuam possibilem: sed sufficit quod vtraque eius pars diuisim sit possibilis: sicut patet: i exemplo addito. Tunc ad probationem consequentie. Dico quod non est idem dictu etc. sed est idem dictu quando potest esse potest non esse: et simul et semel potest esse et potest non esse.

⁋ Secundum aut sensum secundum adhuc minus habet difficultatem articulus iste. Nam per solam praeteritionem instantis b. (sit b. instans in quo petrus est siue petrus corri patur siue maneat) hec erit vera: petrus non est in a. et ideo hec est vera in secundo sensu. petrus qui est in b. potest non esse in b Sed in tertio sensu arti. est difficilis. Et circa ipsum sunt opi niones contrarie: mihi tamen apparet vera esse que dicit quod aliquid quod est nunc: potest non esse nunc: sic quod propositio enuncians ipsum non esse. sit nunc vera.

⁋ hanc conclusionem probo primo et suppono communiter cum aliis quod est aliqua causa libera. Et quod causa libera in hoc differt a naturali: quia positis omnibus requisitis ad agendum potest agere et poens non agere. Naamlis aut non potest non agere: sed necessario agit: sicut patet. 6o meta. et vtrasque partes doctores concedunt.

⁋ Tunc sumo aliquam vnam causam liberam: et sit voluntas petrus que vocatur. a. que positis omnibus requisitis ad volendum c. potest elicere volitionem circa c. et potest non elicere. Et suppono aliud satis commun ter concessum quod voluntas potest volitionem producere in instanti: quod suo loco probabitur. Sit ergo instans in quo omnia requisita ad volendum c. concurrunt b. Arguo sic a. potest elicere volitionem circa c. in instanti b. et potest non elicere illam volitionem in istanti b. et a. vel elicit talem volitionem in b. vel non elicit talem volitionem in b. ergo vel a. potest elicere volitionem circa c. et in instanti b et tamen tunc non elicit: vel potest non elicere huiusmodi volitionem in instanti b. et tamen tunc elicit: et vocetur volitio illa dicens et tunc vlteriinfero. ergo vel hec propositio dicens non est: potest esse vera in instanti b. et tamen tunc hec est vera dicens est vel hec propositio dicens est: potest esse vera in instan ti b. et tamen tunc hec est vera. dicens non est: et siue hoc detur: siue illud habetur propositum. Antecedens primum quantum ad primam partem eiusdem ex suppositione prima patet: quo ad secundam vero ex virtute primi principi consequentia est prima clara e: quia si a. elicit huiusmodi volitionem in instanti b. et potest elicere eam in b. et potest etiam non elicere in b. ergo elicit in b. et potest non elicere in b. Eodem modo modo patet: quod si ipsa non elicit quod ipsa non elicit: et tamen ipsa potest elicere: consequentia est secunda euidens est: quia si a. potest non elicere dicens in instanti b. hec potest esse vera. in instanti b a. non elicit dicens et per consequens hec est potest esse vera. dicens non est: et similiter s a. potest elicere dicens etc. potest esse vera in instanti b. et per consequens est hec dices st: potest tunc esse vera.

⁋ Ex quo patet: quod vtraque istarum dicens est dicens non est: diuisim potest esse vera in instanti b. et constat quod altera tantum est vera. Si ergo hec sit vera. dicens est ergo tunc ipsa est vera in instanti b. et tamen hec. dicens non est. potest tunc esse vera: quamuis non sit possibile quod vtraque coniunctim et simul sit vera: sed si affirmatiua est vera: negatiua est falsa: et econtra: si negatiua est vera: affirmatiua est falsa. Si quis autem secundam suppositionem praemis sam scilicet quod voluntas potest elicere volitionem in instanti non admita teret: formetur ratio de deo: et aliqua creatura quam potest deus in instanti producere libere: et pariter concluditur propositum

⁋ Praeterea s t b. instans praesens et arguo sic: hec consequentia. deus potest producere in b. vnum angelum. ergo deus producit in b. vnum angelum. non est bona in b. et antecedens est verum: vt patet: ex supposinnibus: et non implicat contra dictionem. ergo oppositum consequentis potest esse verum simul cum antecedente in instanti b. alias contingeret quod et consequens et eius oppositum essent simufalsa in b. et sic hec. deus non producit vnum angelum in b. et hec. deus potest producere vnum angelum in b. possunt simul esse vere in b. ponatur ergo inesse: et habetur propositum: quia tunc simul dum ista est vera: deus non producit vnum angelum in b. hec est possibilis deus producit vnum angelum in b. licet ipsa sit falsa: nec possit esse simul vera cum prima.

⁋ Quia autem prima consequentia sic simpliciter sumpta primo non sit bona in b. vt primo assumpsi. probo primo: quia si illa esset tunc bona: eadem ratione ista esset tunc bona: deus potest producere duos angelos in b. ergo producit duos angelos in b. et similiter hec. deus potest producere tres in b. ergo producit tres in b. Et vltra. ergo quotquot potest producere in b. tot producit in b. quod tamen est falsum: quia in nullo instanti deus potest tot producere: quin pos sit tunc plures producere

⁋ 2o quia si tunc ista esset bona consequentia eadem ratione hec esset bona: deus non potest producere vnum angelum in b. ergo deus non producit vnum angelum in b. et per consequens hec etiam esset bona. deus potest non producere vnum angelum in b. et potest producere vnum angelum in b. ergo producit vnum angelum in b. et non producit vnum angelum in b. sed constat quod ista non est bona: quia antecedens est verum et consequens implicat contradictionem.

⁋ 3o quod consequentia non sit bona: patet ex differentia agentis liberi et agentis naturalis supra premissa.

⁋ hanc conclusionem tenere habent quicumque tenent deum potuisse producere creaturam aliquam ab eterno: et quicumque etiam tenent quod possibile fuit angelum mereri in primo in stanti sui esse: de quibus suis locis videbitur.

⁋ Sed contra eam arguit quidam doctor tenens partem oppositam: et supponit vnum quod dicit esse communiter tam a theologis quam a. P. concessum scilicet quod per nullam potentiam etiam diuinam potest fieri de preterito non preteritum: quin semper sit post verum dicere quod fuit preteritum: quo supposito arguitur sic. hec modo est vera. voluntas vult c. in instanti b. ponatur quod ita sit. ergo post b. semper hec erit vera. voluntas voluit c. in instanti b. immo et necessaria: quia omnis propositio vera mere de presenti habet aliquam de preterito necessariam: et per consequens sua op posita erit impossibilis. Ex quo sequitur. quod si ista modo sit vera in instanti b. per nullam potentiam potest vnquam fieri quod ipsa sit falsa in instanti b. et per consequens: nec quod ista sit vera in b. voluntas non vult c. in b.

⁋ 2o ad idem potest argui ex intentione magistri secundo sententiarum. dis. 26. vbi ait: sciendum est quod li. ar. ad presens vel ad preteritum non refertur: sed ad futura contingentia: quod enim est in presenti: determinatum est: nec enim in potestate nostra est: vt tunc sit vel non sit quando est: potest enim non esse vel aliud esse postea: sed non potest non esse: dum est vel aliud esse dum illud est quod est: sed in futuro an hoc sit vel illud ad potestatem li. ar. spectat. Eandem sententiam ponit venerabilissimus hugo lib. primo de sacra.

⁋ 3o si in instanti b. est volitio vel aliquid aliud: et possibile est: quod in eo instanti ipsa non sit: ponatur in esse: et tunc sequitur quod in eodem instanti sit a non sit: quod est impossibile.

⁋ 4o potest argui per istam propositionem. P. omne quod est quando est: necesse est esse.

⁋ Pro solutione praedictorum praemitto quod aliquid quod est in aliquo instanti possit non esse in illo instanti: sic quod propositio enuncians illud non esse possit esse vera in illo instanti potest intelligi tripliciter. Uno modo quod hic sit possibile in sensu composito sic quod in illo instanti ista res simul cum hoc quod ipsa est non sit in illo instanti: et quod tam propositio enuncians ipsam esse quam propositio enuncians ipsam non esse coniunctim: et simul in illo instanti sint vere: et iste sensus est vere impossibilis perper implicationem contradictionis

⁋ Alio modo potest concipi vel intelligi hoc esse possibile in sensu diuiso: et hoc adhuc dupliciter. Uno modo quod aliqua res euot est in aliquo instanti dato possit iam posita inesse desinere esse et de esse transmutari in non esse in eodem dato instanti: et quod propo sitio enuncians ipsam esse desinat esse vera: et de vera fiat falsa: sic quod in illo instanti ipsa sit falsa: et econverso sua opposita desi nat esse falsa: et fiat vera: et ille sensus est est impossibilis: quoniam talis transmutatio et successio non est possibilis in instanti.

⁋ Alio modo: quod absolute et simpliciter quod possibile est istam rem non tunc esse et non poni per suam causam in esse et propositionem enunciantem istam non esse esse in illo instanti veram. Et ille sensus verus est: et nihil inconuenientis includit.

⁋ Tunc ad rationes. Ad primam con cessa pro nunc ista suppositione quamuis oppositum aliqui et magni doctores tenuerunt est theologi.

⁋ Dico quod si voluntas vult aliquid in instanti b. postea seper erit hec vera: voluntas voluit hoc in instanti b. ita quod ista consequentia nunc est necessaria. voluntas vult hoc in b. ergo post b. semper hec erit vera si formetur voluntas voluit hoc in b. Sed dico: quod antecedens est contingens: et potest non esse verum etiam in instanti b. vt probatum est: et si ponatur ipsum non esse verum in b. sicut est possibile iuxta tertium sensum praemissum ista vo luntas voluit hoc in b. non erit vera post b. et per consequens nec necessaria nec eius opposita impossibilis. Si tamen ponatur antecedens verum in b. quia non est possibile quod cum hac suppositione eius oppositum sit verum in b. nec in primo nec in 2o sensu: ideo nec post b. ista erit possibilis: vo luntas non voluit hoc in b. Et vt dicit arguens per nullam potentia poterit vnquam fieri quod ista sit falsa in b. voluntas vult hoc in b sic enim sequeretur quod ipsa fuisset vera in b. et adhuc fuisset falsa in b. et per consequens eius opposita est fuisset vera in b. quod est impossibile. Et ita patet: quod hec ratio procedit contra primum sensum et 2o m: non autem contra 3m. Et re vera si dictus arguens velit loqui consequenter hoc ipsum haberet tenere. Nam in 2 scilicet quodli. q. 6. tenet quod angelus potuit mereriet demereri in primo instanti. Et ad hoc probandum in quadam ratione assu mit quod angelus potuit in primo instanti se libere conformare recte rationi et non conformare. Et infra in soluendo quandam obiectio nem quae est quod actus non est imputabilis ad meritum vel demeri. tum. nisi fiat scienter et contingenter: ita quod possit oppositum elicere concedit vtramque conditionale esse necessariam ad actum merito rium: et dicit quod vtraque potest esse in instanti. Ex quibus euidenter patet: quod in illa. q. vult expresse quod angelus in illo instanti quo se conformauit recte rationi et habuit actum meritorium (si ita fuitu potuit se non conformare tunc: et habere tunc actum demeritorium et non habere demeritorium.

⁋ Praeterea ibidem dicit. quod deliberatio: vel perfecta cognitio: aut syllus practicus requisitus ad actum meritorium potest esse non solum in tempore et respectum actus futuri: sed est in instanti: et respectum actus qui elicitur in illo instanti: ex quo est patet: quod dictum est.

⁋ Ad 2m dicendum. quod intentio venerabilissimi hugo et magistri directe vadit contra secundum sensum. Nam potesta: nostri liberi arbitrii non est respectu eius: quod fuit (vt scilicet per nos fieri possit quod non fuerit) nec est respectum eius quod ia actu est: vt possimus facere ipsum quod actu est non esse in hoc instanti in quo est: quaeuis possemus facere ipsum in futuro non esse: sed non vadit contr tertium sensum: nec procedit eorum intentio: sicut statim patet consideranti.

⁋ Ad 3m dicendum: quod simpliciter et absolute loquendo potest po ni in esse quod ista volitio non sit in illo instanti: quia possibile est quod eim causa non producat eam in illo instanti: et si ponatur tunc oppositum nec ponitur nec positum est: nec ipsa est in isto instanti: sicut nec ipsam producit sua causa: et sic non sequitur contradictio: sequitur aut si ips ponatur inesse et simul cum hoc esset possibile istam non tunc esse: ita quod hec propositio enuncians istam non esse: potest esse tunc vera: quod ego non dico.

⁋ Ad 4m dico: quod ista dictio quando potest stare in dicta propositio ne aduerbialiter vel coniunctionaliter: ita quod equivalet huic communiun ctioni si. Nam vt dicit Bome. primo liro de sniluialis ypoteticis: ita potest fieri conditionalis cum hac conditione cum: sicut cum hac conditione si. Unde ita est conditionalis ista: cum homo est. animalis est: sicut ista: si homo est. animal est. et sunt eiusdem potestatis vt dicit: et idem iudicium potest esse de. quando sicut de cum. Si vero ly. quando. stet ibi aduerbialiter vel ista propositio sumetur in sensu coposito: et sic est vera. Nam per ipsam denotatur quod hec sit neces saria. Smne quod est quando est est: et hoc est verum: licet non habeat aliquam singularem necessariam praeter hanc deus vel homo cdmmonstrato eo quod est deus) est quando est. Nam quolibet alio demonstrato singularis quaecumque est contingens. vebi gratia. ista hoc demonstrato: petrus est quando est: est contingens. Nam petro non existente ipsa est falsa: et ita quaelibet alia. Uel ista propositio sumitur in sensu diuiso. Et hoc adhuc dupliciter contingit: quia vel ipsa est temporalis: et tunc equivalet huic copulatiue: omne quod est aliquando est: et omne tale tunc est necesse esse: et sic ipsa est falsa: sicut et secunda pars huius copulatiue: quia nulla res praeter deum aliquando est necesse esse. Uel potest esse de temporali extremo: et tunc vel de temporali subiecto: et sic tomo hoc: omne quod est quando est erit subiectum: et reliquum erit praedicatum: quod denotatur verificari de illo subiecto cum modo necessitatis: et sic etiam est falsa: quod patet arguendo sic: omne quod est quando est: necesse est esse: sed petrus e quando est: ergo petrum necesse est esse: minor est vera. ponatur quod petrus sit aliquis homo actu existens: et tamen conclusio est falsa: vel potest esse de temporali praedicato: et tunc hoc tantum: quod est erit subiectum et reliquum praedicatu: et sic adhuc dico quod est falsa: quamuis aliqui dicant oppositum: sic arguendo. Sdene quod est necesse vel de ne ¬ cessitate est quando est: sed petrus est. ergo petrus de necessitate e est quando est. que conclusio est falsa: et idem iudicium est si dicatur. mne quod est de necessitate est quando est: quia tunc sequeretur. quod petrus de necessitate esset quando est: et pariter erit falsa. Cuius ratio est: quia cum ista sit singularis habens pro subiecto nomen proprium precise si ipsa est vera in sensu diuiso: est etiam vera in sensu composito: et per consequens hec erit necessaria. petrus est quando est: sed constat quod hoc est falsum. Nam posito quod peties non sit: sicut est possibile: tunc ipsa erit falsa. Nam sequitur. petrus est quando est. ergo petrus est aliquando. et vltra. ergo petrus est. et constat. quod tunc consequens est falsum. ergo et antecedens. Et ideo dico: quod si ista propositio: omne quod est etc. sumatur in sensu diuiso: et lyquando. stet aduerbialiter quocumque accipiatur ipsa est falsa. Si vero ly. quando. stet coniunctionaliter modo praemisso: sic dico quod ista propositio potest esse conditionalis vel de conditionato extremo: si sit con ditionalis. tunc ly. necesse potest denotare consequentiam esse necessariam: et tunc propositio est vera. Nam hec est necessaria: omne quod est si est est: vel sic. Si omne quod est est: ipsum est. Et potest denotare necessitatem consequentis: et tunc denotatur. quod si aliquid est quodcumque sit illud) quod ipsum de necessitate est. Et patet: quod hoc sit falsum. Si vero sit de conditionali subiecto: tunc est est falsa: quia denotatur per eam quod de quocumque dicitur hoc subiectum conditionatum est si est. dicitur hoc predicatum est: cum modo necessitatis: quod est falsum. Nam vere dicitur quod petrus est: si est. et tamen hec est falsa. petrus de neces sitate est. Sed si predicatum sit conditionale tunc propositio est vera: quoniam tunc eius subiectum est tantum hoc quod est. Et denotatur quod de quocumque dicitur est: dicatur mediante modo ne cessitatis est si est: et hoc est verum. Unde quocumque quod est demonstrato: hec est vera: hoc demonstrato aliquo de necessitate est si est. Ex qua non sequitur. ergo hoc de necessitate est: sed est fallacia secundum quid ad simpliciter. Et hoc est quod. P. dicit. Non enim idem est inquit: omne esse necessario quando est: et simpliciter esse ex necessitate: et accipit quando est pro si est: tunc applicando ad propositum dico: quod quauis volitiovel aliqua res contingens que est in aliquo instanti de necessitate sit in illo instanti: si est in illo instanti: non tamen de necessitate est in illo instanti.

⁋ Nunc respondeo ad rationes. P. pro prima sua conclusione. Et cum primo arguit quod si ert omnis affirmatio vel negatio est vera vel falsa: omne necesse est esse. vel necesse est non esse. nego consequentia. Et ad probationem cum dicitur quod si est verum dicere: quoniam aliquid est album: necesse est illud esse album. Et eodem si verum est dicere: quoniam aliquid erit album necesse est illud fore album. Dico quod si ly necesse. notet necessitatem consequentis vtraque proportio est falsa. Unde posito quod petrus sit albus: verum est dicere. petrus est ali bus: et tamen non est necesse petrum esse album. Si vero notet necessitatem consequentie concedo vtramque: sed tunc non probatur propositum: quia licem consequentia ista sit necessaria: verum est dicere quod petrus est albus. ergo petrus est albus. tamen tam antecedens quam consequens simpliciter est contingens. Et ideo esto quod ista sit vera petrus erit albus. adhuc petrus poterit non fore albus: sicut est ipsa poterit non esse vera: et potest numquam fuisse vera: cum etiam dicitur si affirmatio est vera ita etc. concedo a nego aliam qua infertur. ergo nihil erit ad vtrumlibet nec valet probatio: quia non dicitur aliquid ad vtrumlibet: quia non magis erit quam non erit: aut econtra: sed quia non magis potest esse quam non esse aut econtra: seu quia et potest esse et potest non esse: cum quo bene stat quod ipsum determinate erit: aut determinate non erit.

⁋ Ad 2am probationem concedo quoniam de quolibet eorum quae facta sunt semper fuit verum dicere: quoniam erit: et quandocumque propositio fuisset formata fuisset vera: et simpliciter de quolibet eorum quae futura sunt: verum est dicere quoniam erit: et sic semper fuit est verum dicere: cum hoc tamen stat etiam quod que facta sunt contingenter fuerunt facta: et propositiones enunciantes quoniam erunt contingenter fuerunt vere: et poterunt numquam fuisse vere: et ea quae erut contingenter erunt et possunt non fore. et ipse propositiones possunt numquam fuisse vere: vnde vt patet: vtraque probatio. que tamen est vnica invirtute vertitur super hoc quod si propositio de futuro sit vera: et fuerit vera: sit de necessitate vera: et non possit non esse aut non fuisse vera: quod si verum esset vtique probatio esset efficax: sed illud (vt supra probatum est) prorsus est falsum: et ideo probatio qui exinde procedit nullius momenti existit.

⁋ Ad 2am rationem concedo quod sicut res se habent ad esse vel non esse: sic orationes ad veritatem vel falsitatem: sic scilicet intelligendo quod sicut res se habent ad esse vel non esse in presenti: sic orationes de praesenti enunciantes eas esse vel non esse ad veritatem vel falsitatem: et sicut se habent ad fuisse in praeterito vel non fuisse: sic orationes de praeterito ad veritatem vel falsitatem. Et sicut se habent ad futurum esse vel non: sic est orationes de futuro ad veritatem vel falsitatem: et patet. quod sic debet intelligi propositio et aliter non habet veritatem. Et tunc ad minorem dico quod sunt determinata ad futurum esse vel non esse hoc est determinate erunt vel determinate non erunt: quamuis contingenter et non necessario. Et ideo simpliciter orationes tales de futuro sunt determinate ad veritatem et falsitatem quamuis contingenter. Unde talis determinatio de inesse tantum: non tollit contingentiam futuri quae consistit in indetermina tione de possibili: quia scilicet potest fore et potest non fore: et non in indete minatione de inesse: qua scilicet dicitur quod neque erit neque non erit. quia hoc est impossibile: et oportet alterum tantum determinate fore: contingenter tamen: quamuis vtrumque eorum sit nobis ignotum: et ideo patet: quod ista ratio est potius ad propositum.

⁋ Ad rationes secunde conclusionis non oportet respondere: ua conclusio vera est et illam concedo.

⁋ Nunc ad rationes illius doctoris quod prima sua conclusione respondeo a praemitto quod propositionem esse immu tabiliter veram: potest intelligi dupliciter. Uno modo immutabiliter id est ne cessario ea ineuitabiliter et non contingenter: in qua significatione ille aliquando videtur vti hoc vocabulo immutabiliter. Alio modo immutabiliter id est quod non possit esse falsa vel non vera postquam fuit vera: sic quod sit aliquando verum dicere hec nunc est falsa: et prius fuit vera: et sic non est aliud propositionem esse immutabiliter veram quam non posse mutari de veritate in falsitatem vel magis proprie loquende non posse esse prius veram et postea falsam.

⁋ hoc praemisso dico: quod illa sua prima propositio in vtroque sensu est falsa. Nam vt patet ex secundo arti. quelibet talis propositio vera de futuro est contin genter vera: et potest fore et esse et fuisse non vera: et ideo nulla talis est immutabiliter vera in primo sensu. Item propositio talis vera potest esse falsa postquam fuit vera: et per consequens non est immutabilie vera in secundo sensu.

⁋ Tunc ad primam rationem cum dicit: si potes mutari ne sit vera: aut in instanti in qua est vera aut in praecedenti etc. dico quod aut intelligitur quod possit mutari ne sit vera. id est quod simpliciter possit non esse vera: aut quod possit non esse vera postquam fuit vera: si primo modo dico quod et in instanti in quo est vera: et in praecedenti et in sequenti.

⁋ Et cum arguitur contra primum quod non: quia tunc simul esset vera et non vera. nego consequentia. Nam quamuis illa sit nunc vera antichristus erit: quia tamen possibile est antichristum non fore: possibile est istam non esse veram nec vnquam fuisse: et si poneretur in esse ista non esset tantum non vera: sed nec tunc nec antea vnquam fuisset vera.

⁋ Et per idem patet ad primam probationem qua probatur quod non in instanti praecedenti. 2a vero probatio et ea simpliciter qui sequitur ptra non vadunt secundum primum sensum: sed secundum 2m de mutari. in quo sensu 2o dico quod talis propositio potest mutari de veritate in instanti in quo res fiet: non autem in aliquo praecedenti. Et ad primam probationem contra hocc cum dicitur quod ista veritas transit in praeteritum) dico quod probatio est ad propositum. Nam quia transit in praeteritum ideo non remanet vera: sed ex tunc illa de praeterito est vera: et ipsa: quia enunciat futurum quod non est futurum est falsa. Unde nunc ista est falsa: et heretica. christus crucifigetur: et tamen fuit vera antequam crucifigeretur.

⁋ Ad 2am probationem dico: quod ideo mutatur: quia suum significutum ponitur in esse et fit praesens: nec amplius est futurum: nec ex hoc pofirmatur in sua veritate: vt dictum est: et sic patet: quod prima eius ratio non valet. Dico vlterius quod si valeret probaretur quod nulla propositio de praesenti est contingens: sed quaelibet necessaria: quod tamen est euidenter falsum: etiam secundum omnes probatio. sumo istam. sedet petrus quam quilibet concederet non esse necessariam: et ponatur quod nunc primo sit vera. probo hoc posito quod sit immutabiliter vera: quia si posset mutari: aut in instanti in quo est vera: et tunc simul esset vera et non vera: quod est impossibile: aut in instanti alio praecedente et hoc non: quia ante non fuit vera: et non potest perdere veritatem antequam habeat illam: nec in instanti sequente: quia tunc illa veritas transit in praeteritum etc. ergo cum non inue niatur instans in quo possit mutari: ipsa est immutabiliter vera. propationes omnes sunt sue: et tamen conclusio est falsa.

⁋ Ad aliam rationem sidistributio illa sit communis pro omnibus instantibus preteritis et futuris: patet ex dictis quod minor est falsa. Si vero sit restricta ad instantia precedentia instans factionis rei: et intelligatur quod sit immutabiliter id est necessario vera: tunc maior est falsa: et patet ex dictis: et ex secunda et tertia conclusione secundi articuli. secunda eius propositio est vera: nec contra predicta: ideo ad eius rationes non oportet respondere.

⁋ Ad primam rationem principalem: patet ex dictis. Nam licem contingens non sit determinatum determinatione de necessario: quia scilicet de necessitate sit futurum: vel de necessitate sit non futurum. quin immo sit indeterminatum indeterminatione de necessario negatiue vel de possibili affirmatitue: vt supra dictum est: est tamen determinatum determinatione de inesse: quia scilicet vel determinate erit: vel determi nate non erit. Et ideo vna propositio de futuro est determinate vera: et altera determinate falsa: contingenter tamen.

⁋ Ad rationem secundam dico: quod talis propositio est contingens: nec est idem apud me propositionem hanc vel istam esse determinate veram vel falsam: et eam esse necessariam.

⁋ Et quid sit respondendum ad vlteriorem processum: patet ex dictis. Unde sicut dicebatur: quod ista omne quod est quado est etc. est tantum vera si sit conditionalis: et denotetur necessitas consequentie: aut si sit de conditionali predicato: qui forte modi mutuo conuertumtur: sic dico simpliciter quod in altero tantum duorum sensuum: vel in vtroque est vera. omne quod est verum quando est verum de necessitate est verum: cum hoc tamen stat quod simpliciter sit contingenter verum et hoc quo ad primam formam.

⁋ Ad secundam etiam dico eodem modo: quod omne quod est futurum quando est futurum de necessitate est futurum: et cum hoc stat quod simpliciter loquendo sit contingenter futurum.

⁋ Ad tertiam dico: quod in hac parte P. deceptus est et turpiter et logyce et physice errauit: vt natet ex dictis. Et virtualiter alibi suis dictis contradicit: sicut quarto metha. vt patet articu. secundo: et in libelo de fortuna bona: vbi dicit deum videre futura: sicut patet in precedenti questione: et ideo non solum a nobis: sed a seipso in hac parte negandus est.