⁋ Et arguo quod non. primo. quia si sic sequitur quod omn ss futurum necessario est futurum. consequens est in toto falnsum secundum veritatem: quia nihil est futurum non effi ciente vel coefficiente deo vt sit: deus autem nihil necessario efficit vel coefficit. In speciali quoque patet esse falsum in actibus futuris voluntariis hominum: qui si necessario forent nec peccarent nec mererentur: nullus dign esset laude vel vituperio praemio vel supplicio: quod omni legicontradicit: et totam humanam conuersationem perimit: nullus enim pr mium mereretur: aut penam: ex eo quod non libere agere et non agere potest. consequentia probatur. primo auctoritate Aug. 3. li.o de lir ar. vbi ait. quod aliter fieri non potest quam deus praesciuit. Et lib. 6o super gen. ait quod illud quod deus praesciebat necessario futurum erat. Et similiter Ansel. de concorus dicit. quod illud quod deus praescit necesse est esse futurum.

⁋ 2o probatur ratione. quia si aliquod prescitum posset non esse futurum: tunc deus non cuncta presciret: quia praescientia que certa non est vtique nulla est: vt dicit Aug. 3o de lir ari.

⁋ 3o probatur eadem consequentia. Nam sequitur. deus praescit. petrus peccaturum in a. sit a. dies crastina. ergo petrus peccabit in a. et huius consequentie antecedens est necessarium. ergo et consequens. et sic hec est necessaria. petrus peccabit in a. ergo ptrs necessa rio peccabit in a. Prima aut consequentia patet. sed quod eius antecedens sit ne cessarium patet: tum quia praescientia dei si qua est: est deus: qui est simpliciter necesse esse: tum quia sequitur deus praescit petrum peccaturum in a. ergo deus presciuit petrum peccaturum in a. et econuerso: sed de presciuit etc. ergo deus prescit petrus peccaturum in a. supposito quod a. sit dies futura. vbi gratia. crastina. Et vtraque consequentia patet: quia cum quandiu res est praecise futura nulla mutatio facta sit circa illam: et ideo nulla est possit esse facta mutatio impossibile est quin quandiu est futura: si semel deus prescit semper praesciat: sed hec est simpliciter necessaria: si est vera. deus praesciuit petrum peccaturum in a. cum sit affirmatiua de praeterito. ergo et ista consequens ad eam. du prescit etc. est simpliciter necessaria.

⁋ Et ex hoc potest forma ri argumentum quod videtur multis quasi insolubile: quandocumque ad aliquod antecedens sequitur in consequentia simpliciter necessaria aliquod consequens: in cuius potestate non est impedire antecedens in eius potestate non est impedire consequens. hoc patet: quia alioquin posset impedire consequens non impediendo antecedens et sic esset possibile quod antecedens esset verum consequente existente falso. quod non contingit: cum illud dicatur antecedens ad aliud: quod non potest esse verum: nisi illud aliud sit simul verum: sed ad illud antecedens deus praesciuit petrum peccaturum in a. sequitur illud consequens petrus peccabit in a. vt probatum est: et non est in potestate petrus impedire antecedens. tum: quia est necessarium: vt probatum est: tum quia ab eterno fuit ve rum: et omne eternum est immutabile. ergo in potestate petrus non est impedire consequens et per consequens non libere: sed necessario peccabit.

⁋ 4o probatur eadem consequentia quia sequitur deus prescit b. ergo b. erit. Et vltra sequitur. b. erit. ergo necessario erit: et per consequens sequitur. deus prescit b. ergo b. necessario erit. vltima consequentia tenet per illam regulam. quicquid sequitur ad consequens sequitur ad antecedens. Et prima consequentia clara est et probata prius: sed secunda probatur: quia si non sequitur. ergo cum antecedente poterit stare oppositum consequentis: et sic iste erunt compossibiles. b. erit. b. potest non fore: et ponatur quod sint simul vere: et quia omne possibile potest poni in esse: ponatur quod. b. non erit: sed hoc contradicit prime quae dicit. b erit. rgo oppositum consequentis repugnat antecedenti. Et per consequens prima consequentia fuit bona.

⁋ 2o principaliter ad. q. arguo sic. si deus est prescius futurorum aut hoc est: quia futura immediate repraesentantur in eius essentia tanmquam in specie. vel medio cognoscendi: aut dei noticia: aut quia determinate nouit determinationem causarum a quibus dependent ipsa fu tura: primum non potest dici: quia quicquid dei essentia repraesentat: vel vt species vel vt noticia naturaliter representat non minus quam fpecies vel noticia creata: et per consequens sicut impossibile est quod aliquis habeat visionem albedi nis: et non videat albedinem: aut intueatur: speciem albedinis: quam habet in anima: inquantum species est et ymago: et non cognoscat albedinem: sic erit impossibile quod deus habeat noticiam suam et cognoscat suam essentiam omni modo quae est cognoscibilis: quin cognoscat omne futurum esse futurum: sed impossibile est cognoscere deum aliquid esse futurum: quin illud erit: ergo impossibile est aliquod futurum non fore: quod est falsum. Nec potest dici 2m: quia quaedam futura dependent a contingenti determinatione veluntatis create: sed non minus apparet impossibile praecognoscere determinationem futuram voluntatis create quam ipsum futurum. ergo etc

⁋ 3o quia aut deus praescit futura: quia illa futura sunt: aut ideo illa sunt futura: quia deus praescit illa: primum non potest dici: quia tunc ipse res future essent causae praescientie dei: quod est impossibile: nec 2m quia tunc praescientia dei esset causa rerum vt essent future: et per consequens: ideo quis bonam vel malam voluntatem habebit: quia deus prescit eum bonam vel malam voluntatem habiturum. hoc aut est falsum: quia tunc non sibi esset imputandum

Ad oppositum cquod bene vel male vellet. arguitur per Augu. 5o de ci. dei. vbi iuxta principium ait contra Ciceronem quod confiteri esse deum et negare esse praescium fu turorum aportissima insania est. Et iuxta finem dicti capitu. ait. qui enim non est praescius omnium futurorum non est vtique deus.

In hac. q. erunt arti. tres. Nam primo videbitur de quasito. 2o de modo quae deus cognoscit futura. 3o vtrum cum praescientia dei stet quod futura sint contingenter futura.

Quantum ad primum praemito quod futurorum quadam sunt incomplexe significabilia: et talia sunt omnes enti tates possibiles esse: quae aliquando actu erunt: quadam vero sunt significabilia complexe tantum id est per enunciationes: vel aliqua equivalentia enunciationibus.

⁋ Primo modo dicimus quod antichristus est futurus: et quod volitio mea quam cras habebo est futura. Nam ista entitas possibilis que significatur per hoc nomen antichristus aliquando erit. Et eodem modo volitio mea crastina. 2o modo dicimus quod futurum est. quod christus ap parebit in nubibus: et quod ipse iudicet mudum: quod celum non moueatur: et similia quae significantur per veras enunciationes de futuro affir matiuas vel negatiuas: vt in praecedenti quaestione dictum est: et vt in sequentibus paucioribus terminis vtar: et quod dicetur intelligatur. primo futura vocentur res future: et alia enunciabilia futura¬

⁋ hoc praemisso pono duas conclusiones ad istum arti. prima est quod de est praescius omnium rerum futurarum. 2a. quod est praescius omnium enunciab lium futurorum.

⁋ Primam conclusionem probo primo ratione sic. deus distincte ergo cognoscit omnes res possibiles. ergo prescit omnes res futuras. consequentia patet: qui omnis res futura est possibilis distinguendo futurum contra praesens vt nunc loquimur de futuris: et praescire non est aliud quam euidenter cognoscere futura. Antecedens probat ex eo. quod dictine 2 probatum est nihil posse in mundo produci non producente vel comproducente deo libere et contingenter: et per consequens eo non cognoscente illud. dum est possibile. immo certe et quodlibet eiusdem rationis: alioquin non plus vnum determinate produceret quam aliud: et hanc ratione satis innuit Aug. 5o super gen. ad literam. volens probare deum precognouisse cuncta creatain ductis quibusdam auctoritatibus scripture ait.

⁋ his itaque huiusmodi testimoniis. probatur. quod hec omnia priusquam fierent erant in noticia facientis et sequitur. quamquam sufficere debeat: vt quisque nouerit vel credat quod deus hoc omnia fecerit: non enim opinor eum tam excordem: vt deum quae non nouerat fecisse arbitretur. Et infra quomo inquit ea faceret quae sibi nota non erant: non enim quicquam fecit ignorans: vbi patet: quod ex hoc quod deus fecit omnia probat quod omnia facta praecognouit Et certe pari ratione omnia factibilia praecognoscit: hoc ide probatur. auctoritate eiusdem de fi. ad petrus 5 irmissime tene et nullatenus dubites deo incommutabili non solum praesentia et praeterita: sed etiam futura omnia incommutabiliter esse notissima. Cui dicitur deus qui occltorum es cognitor: qui scis omnia antequam fiant. Et. 15. de tri. dicit quod sa pientie dei praeterita et futura: cum praesentibus sunt cuncta praesentia et vno conceptu simul presto sunt vniuersa.

⁋ Ad hoc etiam est e auctoritas Ecclesia. vbi legitur. domino enim antequam crearentum omnia sunt cognita: sicut et post perfectum respicit omnia.

⁋ 2am conclusionem probo etiam ratione sic: deus prescit multa enumciabilia futura contingenter. ergo prescit omnia enunciabilia fu¬ tura. consequentia patet: quia si estipossibile aliqua talium esse praescita possibile est etiam quelibet: supposito quod deus possit simul infinita scire: sicut necessario conuincitur. ex eo quod omnes res possibiles distincte cognouit: vt probatum est: et ille sunt infinite. Antecedens probatur: quia cum deus perfecte se cognoscit quicquid vult se facturum cognoscit se velle illud facturum. Et per consequens cumlipse bene sciat quod eivoluntas impediri non potest sequitur quod cognoscat quod ipse faciet quicquid vult se facturum.

⁋ hoc etiam probatur per Augu. 15 de tri. vbi allegans verbum saluatoris Mathr. 6o "Nouit verbum dei pater vester quid vobis necessarium sit antequam petatis ab eo nec ista ex aliquo tempore cognouit: vt nosset: sed futura omnia temporalia atque in eis etiam quid: et quando ab illo petituri fueramus: et quos et de quibus rebus vel exauditurus vel non exauditurus esset siue initio ante praesciuit". Et 5o de ci. dei in fine dicit quod "preces valent ad ea impetranda que se petentibus concessurum esse presciuit". Item de fi. ad petrus firmissime tene etc. trinitatem deum ante omnia secula scire quibus esset per fidem gratiam largiturus etc. In quibus omnibus patet: quod omnia quot deus dicitur prescire sunt futura enunciabilia. Item Boe. in li. 5o de conso. omnia alia deum asserit cognoscere. dicens "que sint quae fuerint: veniantque vno mentis cernit in ictu". Et iuxta finem libri. "omne namque futurum diuinus praecurrit intuitus". Et paulo post. "manet spectator cunctorum prescius deus".

⁋ Ad hoc etiam est aucto. scripture Ioan. 6o vbi scribitur. "Sciebat enim ab initio iesus erg essent credentes et quis traditurus esset eum". Et eiusdem infra. quod ipse erat "sciens omnia quae ventura erant super eum".

⁋ Praeterea hoc neger sequitur. quod nulla que deus per seipsum: vel per angelos aut prophetas in nouo vel veteri testamento futura praedixit: ipse praesciuit: vel non vera praenunciauit: vel si vera: non ex scientia quam de eis haberet: sed casualiter tantum: quod impium est opinari. Et propter hoc beatus Aug. 5o de ciui. dei. dicit quod "nephas est negare deum esse praescium futurorum". Et libro primo contra Maximum. none de onium est praescius futurorum quis hoc negabit insanus. Ex praedi ctis patet: manifeste quod nec vera nec consona dictis sanctorum et scripture est illa opinio illius doctoris qui dicit quod ista est falsa: deus scit quod aliquid est futurum vel quod aliquid erit: et ista. deus scit quod antichristus erit: et similes omnes quibus significatur deum determinate scire aliqua futura. Cuius ratio est: quia nulla talis propositio de futuro est determinate vera: et per consequens nec ab aliquo scita: cum scientia sit tantum verorum.

⁋ Et dicit iterum. quod ista est impropria deus scit quid est futurum vel venturum: qui nihil determinate est futurum vel venturum: sed tantum: subdisiunctione hoc vel illud. Et hoc vtique deus scit scilicet hoc vel illud affirmatio vel negatio est ventura: sed determinate nescit quod affirmatio sit ventura: quia nec est ventura deter minate: deus autem scire non potest quod non est: alias sciret falsum. hec ipse. Constat autem. quod hoc quod dicit primo scilicet hanc esse fal sam. deus scit quid est futurum: aut deus scit quod hoc puta anti christus vel iudicium generale est futurum. expresse contradicit aucto ritatibus iam adductis: nec indiget declaratione. Motiuum autem suum nullum est: et super falso fundatur: vt patet in quaestione precedenti. Secudeunmm etiam dictum scilicet quod nihil est determinate fu turum: sed tantum sub disiunctione: nullum est: quia non minus est aliquid eorum que non sunt) futurum: quam aliquid quod nunc est: prius que esset: fuit futurum: sed constat quod omne quod nunc est factum priusquam fieret aut esset fuit futurum. Unde Boe. 5o de con so. nullum inquit arbitror esse dicturum quod que nunc fiunt: antequam fierent euentura non fuerint. ergo etc.

⁋ Praeterea nihil est determinate futurum: ergo omnis fingularis propositio enuncians aliquid esse determinate futurum est falsa: quod est contra eum.

⁋ Praeterea contra eum sunt rationes facte in praecedenti quaestione prgo prima conclusione secundi arti. Quod vero tertio dicit. quod deus scit sub disiunctione hoc vel illud esse futurum: et si verum sit: tamen non sufficit: quoniam et ego etiam certissime scio et sic deus non pius sciret quid esset futurum quam ego: aut alius quilibet: quod nephas et impium est dicere vel sentire.

⁋ Unde contra dictum hoc directe arguit Boe. 5o de consir prosa tertia: que est inquit: hec praescientia aut nihil certum: nihil stabile comprehendit: aut quid hoc refert. id est differt vaticinio illo ridiculo tyresie: quicquid dicam aut erit aut non erit: quid etiam diuina prouidentia: humana opinione prestiterit si vti homines incerta iu dicat: quorum est incertus euentus. Dpinio ergo ista tenenda non est propter quam tantummodo predictarum conclusionum probationibus aliquantulum volui insistere. Nam apud alios catholicos nullatenus vertuntur in dubium. et hec de primo articu. Quantum ad 2m arti. valet quomo contingentia futura vera certitudinaliter cognoscuntur a deo. Est sciendum quod difficultas in hoc maxime est de enunciationibus contingentibus futuris. Nam esto quod deus cognoscat petrum possibilem et albedinem possibilem: adhuc cum possibie sit petrum fore album: et possibile sit etiam ipsum non fore album: difficile est videre quo modo deus certitudinaliter nouit: quod determinate petrus erit albus: vel quod non erit.

⁋ Et quantum ad hoc dixerunt aliqui quod deus habet penes se ydeas: que quidem non solum representant simplices terminos: sed etiam complexiones terminorum cum omnibus circunstantiis temporis et loci. Unde deus habens penes se ydeas antichristi et instantis futuri: et tenpli et sessionis nouit per eas determinate quod antichristus in tali instanti sedebit in templo tamquam ipse sit deus.

⁋ Contra istam opinionem arguit doctor vnus primo quidem: quia rationes cognoscendi terminos alicuius complexi non sufficienter causant noticiam illius: nisi illud sit natum cognosci ex terminis: sed complexum contingens non est natum cognosci ex terminis: quia tunc non solum esset necessarium: sed etiam immediatum: ergo tales rationes vel ydee non sufficiunt ad cognoscendum huiusmodi complexa.

⁋ 2o quia eodem modo sunt ydee possibilium non futurorum: sicut futurorum: ergo ydea futuri non repraesentat ipsum determinate futurum magis: quam ydea possibilis non futuri.

⁋ 3o quia non magis ydea futuri repraesentat ponendo ipsum esse in hoc nunc quam in illo.

⁋ Alius autem dicit has rationes non esse efficaces contra istam opinionem: quamuis ipsa in se falsa sit

⁋ Unde dicit quod ad primam rationem illi dicerent quod comple xio terminorum futura est aliquid aliud a terminis propter quod habet propriam ydeam in deo vltra ydeas simplicium terminorum: et sic per ydeam huiusmodi illa futura complexio certitudinaliter cognoscit.

⁋ Ad 2am dicerent. quod quia fienda futura sunt: iccirco est in deo ydea repraesentans complexionem pro illo tunc quafierent. Et similiter diceret ad tertium.

⁋ Sed ista defensio nulla est. Nam cum dicitur quod complexio est aliquid aliud a terminis: habens propriam ydeam in deo: si ad propositum debeat sumi: cum non solum ipsorum terminorum vocalium vel mentalium aut aliorum que sunt signa rerum ponantur ydee: sed ipsarum rerum per huiusmodi terminos signifi catiuarum secundum opinionem istam: oportet quod intelligat quod ista complexio ter minorum sit aliquid in re exra significatum per copulam verbalem distinctum a rebus per terminos simplices propositionis significantis: habens propriam ydeam in deo: sic aut intelligendo hoc dictum est penitus falsum: quod patet: tam auctoritate philosophi primo pryarmenias. Ubi ait. quod ipsum est si purum dixeris nihil est id est nihil secundum se significat: sed est purum sincathegoreuma. Item 6o meta. dicit. quod ens quod est in affirmatione et negatione est passio mentis: et nullam naturam extra significat praeter ens quod est quid aut quantum aut quale etc. quod tamen falsum esset cum quodlibet quid aut quantum etc. significetur per simplices terminos praedicamentales. Et ibi dicit ex quibus componitur affirmatio a negatio.¬

⁋ Praeterea hoc improbatur per rationem. Nam sumo istam deus est creator. si lye. significet aliquam entitatem aliam a significatis per terminos. puta per subiectum et praedicatum huius propositionis: cum subiectum significet deitatem: et praedicatum quamlibet creaturam: licet non semper supponat pro qualibet: oportebit quod ly. est. significet aliquam entitatem: quae nec est deus nec creatura: quod est impossibile.

⁋ Praeterea qua ratione complurio vnius propositiois significat huiusmodi entitatem. eadem ratione et cuiuslibet: et sic complexio huius. deus est deus significabit vnam entitatem que non est deus.

⁋ Item complexio huius. deus non est lapis. et huius. chyme ra non est ens: et cuiuslibet alterius negatiue habebit suam talem aliquam entitatem: quod est nimis mirabile.

⁋ Praeterea c quelibet entitas possit significari aliquo termino qui possit pro illa etia supponere in aliqua propositione cuius sit subiectum: sit a. nomen entitatis significate per copulam huius propositionis sortes sedet. et formetur ista propositio. a. est ens. vel a. est productum. aut aliqua alia: pari ratione copula istius propositionis cuius est subiectum a. sic significabit aliam entitatem: et tunc de illa po terit aliquid enunciari: et copula etiam istius enunciationis signi ficabit aliam. Et sic vel oportebit concedere quod ad cuiuslibet propositionis formationem fiat vna noua entitas extra animam distincta a propositione: et aliis praexistentibus rebus: vel quod in qualib sunt actu infinite tales: quorum vtrumque nimis est patenter absurdum.

⁋ Praeterea secundum istam viam respondendi: ad nullius con plexi notitiam sufficeret noscere res importatas per termi nos: et sic nullus (quantumcumque intuitiue et clare vides petrum. et eius albedinem) posset cognoscere quod petrus est albus: nisi cognosceret entitatem quandam aliam importatam per est. ego auti experior quod nullam talem cognosco: et puto quod multi tam intel ligentes quam est rustici non cognoscunt tales entitates: qui tamen co gnoscunt quod petrus est albus: et similia enunciabilia contingen tia.

⁋ Praeterea deus cognoscat quod antichristus sedebit in templotempore a. ex eo quod habet ydeas et terminorum et complexionis huius enunciabilis: cum sit possibile quod antichristus curret pro tempore a. per vnicum instans: et non sedebit tunc in templo: et per consequens hic sit precognoscibile a deo. sequitur quod si antichristus tunc curreret: vel aliqua ydea esset in deo que nunc non est in deo: quod est sacrilegum dicere: vel deus simul habet ydeam vtriusque complexionis et terminorum eorumdem: ac per hoc secundum istam viam simul cognoscit quod ipse tunc curret et sedebit: quod est falsum. Et pr idem patet: quod solutio ad secundam non potest stare: quia quodlibet possibile non futurum potest esse futurum. Nam quodlibet tale deus posst facere quando sibi placeret: et per consequens quodlibet tale potest habere ydeam representantem ipsum: pro aliquo tempore futurum: et si sic. ergo habet eam: vel noua ydea esset possibilis in deo: et sic patet: quod tales solutiones non sufficiunt contra rationes istas. Siue tamen ra tiones iste simpliciter sint efficaces contra opinionem siue non ipsum opinio in se stare non potest pro eo quod ponit ydeas esse intelle ctui diuino media: vel rationes cognoscendi creaturas: cum tamen nullum tale medium sit ponendum: vt patet: supra distin ctione tricesimaquinta.

⁋ Primus ergo doctor iuxta propriam sententiam respondet ad articu. istum dicens hoc posse poni dupliciter. Uno modo quod intellectus diuinus videndo determ nationem voluntatis diuine videt illud fore pro a. quia illa vo luntas determinat illud fore pro a. scit enim illam voluntatem esse immutabilem et non impedibilem: vel aliter (quia ista via v ponere quendam discursum in intellectu diuino: quasi ex in tuitione determinationis voluntatis et immutabilitatis ei concludat hoc fore) potest poni quod intellectus diuinus aut offert simplicia: quorum vnio est contingens in re: aut si complexio: nem offert: offert eam sicut neutram: et voluntas eligens vnam partem silicet coniunctionem istorum pro aliquo nunc in re: facit illud est determinate verum: hoc erit pro a. hoc autem existente determina te verum: essentia est ratio cognoscendi diuino intellectui illi verum: ita quod vt subdit in primo instanti quo talia complexa contingentia offeruntur per intellectum: non sunt vera: quia nihil est tunc per quod habeant veritatem determinatam: posita autem determinatione voluntatis diuine iam sunt vera in illo secundo instanti: et tunc sunt cognita: et fuissent est cognita in primo instanti: si tunc fuissent vera.

⁋ Sed iste modus dicendi: sicut et primus deficit in hoc: quod ponit aliquid esse medium: et ratio cognoscendi intellectu diuino.

⁋ Praeterea vltra hoc defi cit: quia talia instantia et prioritatem et posterioritatem ponit in deo: que secundum veritatem nullo modo possunt poni: vt supra distinctione nona probatum est.

⁋ Praeterea impossibile est quod pro aliquo instanti talis complexio de futuro sit neutra. alias pro tunc daretur medium in contradictione.

⁋ Praeterea cesso tali processu intellectus et voluntatis dei circa futura quamuis ex hoc forte pateret: qualiter deus determinate cognoscit futura fienda ab eo solo: aut ab eo et causa creata naturaliter causante: non tamen sic potest haberi quod certe co gnoscat futura dependentia a contingenti libertate voluntatis create: quia sicut arguit vnus alius contra istum: aut determinationem voluntatis diuine circa futuram existentiam contingentis dependentis a libertate voluntatis create necessario sequitur deter minatio voluntatis create circa idem aut non: si sic. ergo ita naturaliter agit voluntas creata: sicut quaecumque causa naturalis: quia sicut voluntate diuina existente determiata ad vnum oppositorum non est in potestate rei naturalis non coagere: et ipsa non determinata non coagit causa naturalis: ita voluntate divina existente determinata respe ctu alicuius actus producibilis a voluntate creata: voluntas non potest libere non coagere: hoc aut est falsum: quia tunc nullus eius act esset sibi imputandus. Si vero determinationem voluntatis divine non necessario sequitur determinatio voluntatis create: tunc ad sciendum: vtrum effectus ponetur vel non ponetur: non sufficit nosse determinationem voluntatis divine: sed oportet nosse cum hoc determinationem voluntatis create: quae vt patet: ex dictis non cognoscitur per determinationem voluntatis divine: et per consequens per talem determinationem non apparet quod deus habeat certam noticiam omnium futurorum.

⁋ Aliam rationem facit ibidem Dcham contra Scotum: quae est aliquo modo est contra fundamentum probationis conclusionis secunde praecedentis articuli. Arguit enim sic. quando aliquid determinatur contingenter ita quod possibile est ipsum numquam fuisse determinatum per talem determinationem: non potest haberi euidentia. certa et infallibilis: sed voluntas divina ita determinatur quod adhuc possibile est ipsam numquam fuisse determinatam. ergo per eius determinationem non potest haberi certa noticia.

⁋ hec ratio non valet: quoniam ma ior est falsa: quia ista possibilitas ad numquam fuisse determinatum: non tollit certitudine praescientie. dummodo ponatur actualiter determinatio et necessaria consequentia effcuns in futuro ad dictam determinationem et noticia perfecta talis consequentie qua omnia concurrunt in proposito: sed solum arguit quod possibile est illud tale non fuisse praescitum fore: sicut possibile est voluntatem non fuisse determiatam ad illud: et ideo ex hoc quod deus perfectissime nouit quicquid se solo aut cum creatura vult se pro aliqua tempore facturum vel non facturum. Et quicquid vult se facturum faciet: et non facturum non faciet conformiter ad suam voluntatem. concluditur quod certissime ipse nouit quicquid est facturum vel non. Contingenter tamen sicut et futurum contingenter est futurum. Nihilominus tamen non io deus nouit sic futura: quia nouit se sic velle: aut determinationem sue voluntatis: vt imaginatur praecedens opinio: quin immo si per impossibile de non esset volens: esset aut intelligens sicut est: et futura essent futura: adhuc deus propter excellentiam sue intelligentie nosset quaecumque futura.

⁋ Dico gra.i quantum ad istum arti. conformiter intentioni Augu. Damen atque Boe. necnaon est plurium doctorum magnorum modernorum: quod modus iste quae dei sapientia cuncta futura certe praenoscit incomprehensibilis et inexplicabilis nobis est: aliqualiter tamen ex his quae videmus in nobis ad ea quae ipsius sunt assurgentes possu mus et debemus concipere. quod sicut ea quae nostris oculis sunt praesentia intuiti ue videmus: ac per huiusmodi intuitionem certe iudicamus: vbi et qualiter res visa existat: ac plures alias contingentes veritates de praesenti: sic intellectualis eternusque oculus dei: intuitiuam omnium rerum habet visionem: immo vt proprius loquaer ipse est incomprehensibilis quadam intui tio: quae immediate super quamlibet rem actualiter vel possibiliter existentem simul fertur: quapropter tam circa futura quam circa praesentia et praeterita omnium contingetium veritatum certum et distinctum ac veacissimum habet iudicium: immo quia in eo non distiguitur iudicium et intuitio: sicut in nobis: ipsa divina intuitio est tale immensum iudicium. Istud est conforme Damen. e li. primo vbi de deo loquens. Increabile inquit sine principio immortale et incircunscriptibile etc. et sequitur: hec omnia et similia na tura habet non aliunde suscipiens. Et infra. amprn. autem supiter natura vel naturaliter habet et simplici cognitione cognoscere omnia diuino et dium consideratiuo et immateriali suo oculo: et simpliciter intueri et praesentia et praeterita et futura ante generationem eorum.

⁋ Bea tus quoque Aug. 15. de tri. Quis hominum ergo inquit potest conprehendere istam sapientiam qua nouit deus omnia: ita vt nec ea que dicuntur praeterita ibi praetereant: nec ea que dicuntur futura quasi desint expectentur vt veniant: sed esse praeterita et futura cum praesentibus sint cuncta praesentia: nec singula cogitentur: et ab aliis ad alia cogitando transeatur: sed in vno conspectu simul presto sunt vniuersa. Ecce vterque dicit vno simplici conspectu deo cuncta esse praesentia. id est simul et actualiter cognita. Et ideo dicit Aug. quod que praetereunt: non ibi pretereunt: quia quamuis secundum suum esse reale praeterierint et non actu sint: a notitia tamen dei non preterierunt. is non destiterunt cognosci: sicut accidit in nobis. Et eodem modo futura sint illi praesentia non quidem quod actualiter coexistant deo in suo esse realiter: quia sic non essent futura: sed quia actuliter ista intuetur eque clare sicut si actualiter existerent: nec vt ista cognoscat: oportet eum expectare vt fiant: sicut nos oportet. Et eadem penitus est imaginatio Boe 5o de consoi prosa. 6. et vltima. vbi ex eo quod subiecta dei eterna est et tota simul nullam sui esse habens successionem: concludit quod simpliciter sua cognitio eterna est: et simul tota: nullam omnino successionem patiens: quasi aliqua prius et aliqua posterius comprehendat. Et ex hoc simul omnium presens certum et verax iudicium habet. vnde ait: quoniam omne iudicium secundum sui naturam qua sunt subiecta sibi comprehendit. Est autem deo semper eternus ac praesentarius status: scientia queque eius omnem temporis supergressa motionem in sua manet simplicitate praesentie: infinitaque preteriti et futuri spatia complectens omnia: quasi iam gerantur in sua cognitione comphendit. Itaque si prescientiam pensare velis qua cuncta dinoscit non esse prescientiam quasi futuri: sed scientiam numquam deficientis instantie rectius estimabis. Unde non praeuidentia sed prouidentia potius dicitur quod porro a rebus infimis constituta: quisi ab excelso rerum cacumine cuncta prospiciat. Et subdit. Si enim diui ni humanique digna collatio vti id est sicut vos vestro temporario visu praesenti quadam videtis: ita ille omnia suo cernit eternon. quare hec diuina prenotio naturam rerum proprietatemque non mutat: taliaque apud se praesentia spectat qualia in tempore olim futura prouenient: et sunt verba philosophi ad Boe. Et paulo post ita inquit. Cuncta despiciens diuinus intuitus qualitatem rerum minime perturbat: apud se quidem presentium ad conditionem vero temporis futurarum. In his patet: similitudo et sententia superius posita: et quod non intendit Boe. quod futura sint actualiter presentia eternitati secundum suum esse vere nature quod nondum est. aliter naturam et proprietatem rerum mutaret: sed solum secundum suum cognosci: idest quod sunt actu si mul et presentialiter deo cognitaQuantum ad 3m arti scilicet Udtrum simul stent quod deus presciat futura: et quod futura sint contingenter futura: Dico quod sic. Ad cuius declarationem praemitto aliqua.

⁋ Primum est. quod futura non ideo dicunt contingen ter futura: quia erunt et non erunt: nec quia non erunt nec non erut. Nam vtrumque predictorum est impossibile: nec quia illa erunt vel non erunt: quia tunc quodlibet impossibile esset futurum com tingens: quodlibet enim erit vel non erit: nec quia possunt fore vel possunt non fore propter eandem rationem: sed precise quia possunt fore et possunt non fore: et illud patet: etiam ex diffinitione contingentis posita primo priorum: et in precedenti questione.

⁋ Secundum est. quod eorum que dicuntur futura: quedam sunt incomplexe significabilia. verbi gratia antichristus: et universaliter omnis entitas que non est et aliquando erit: quaedam vero sunt complexe tantum significabilia: sicut quod antichristus erit: et universaliter omne quod per veram propositionem de inesse de futuro contingit enuntiatur: sicut in praecedenti questione dictum est.

⁋ Tertium. quod pre¬ scientia dei de futuris potest dupliciter accipi: vno modo prout est simplex intuitio futurorum incomplexe significabilium siue entium. Alio modo vt est noticia iudicialis siue iudicatiua seu quod idem est: vt est euidens et certum iudicium futurorum enunciabilium siue complexe significabilium. dicimus enim quod et deus intuetur et cognoscit persona antichristi quae non est: est tamen futura: et quod pse certitudinaliter scit et vere et euidenter iudicat quod antichristus erit.

⁋ 4m est: quod impossibile est diuinum iudicium esse falsum: et universaliter est impossibile praescientiam esse falsam: et hoc etiam est verum et communiter concessum.

⁋ 5m est. vnum quod est probatum in precedenti. pus scilicet quod omne futurum deus prescit.

⁋ Ex his aut infero vnam conclusionem scilicet quod nullius enunciabilis contingentis futuri deus est necessario iudicium: siue quod idem est. Nullum enunciabile fu turum contingens deus necessario praescit: aut iudicat esse futurum: cuiuslibet autem entitatis future seu contingentis incomplexe significabilis deus necessario est intuitio a noticia: seu quamlibet entitatem futuram deus necessario clare praecognoscit.

⁋ Primam partem huius conclusionis probo sic. Impossibile est diuinum iudicium esse falsum. ergo nullum enunciabile contingens futurum deus necessario praescit aut iudicat esse futurum. Antecedens est sumptum. consequentia declaratur: quia si detur oppositum consequentis scilicet quod aliquod futurum enunciabile contingens deus necessario iudicat fore. sit verbi gratia. illud antichristus sedebit in templo: tunc sic. sequitur: deus iudicat quod antichristus sedebit in templo: et antichristus non sedebit in templo. ergo diuinum iudicium est falsum. Patet consequentia et antecedens est possibile per datum: quia est vna copulatiua cuius vna pars est necessaria per ypotesim: et secunda est possibilis: ex eo quod eius oppositum est mere contingens. ergo eius partes sunt compossibiles: et per consequens tota ista copulatiua est possibilis. ergo consequens est possibile est scilicet diuinum iudicium esse falsum: sed hoc contradicit primo antecedenti. quare prima consequentia fuit bona: et sic patet prima pars conclusionis. Ex qua etiam sequitur. quod quodcumque contingens futurum enunciabile deus prescit ipse potest non prescire: et numquam presciuisse. Nam sequitur. hoc (quocumque futuro tali demonstrato) deus non prescit: ergo hoc numquam deus presciuit: et antecedens est possibile. ergo et consequens consequentia vero patet: quia sequitur. hoc deus non praescit. ergo hoc non est verum vel vere enunciabile. Nam omne verum enunciabile futurum deus prescit: et sequitur. hoc non est verum: ergo numquam fuit verum. patet ex praecedenti quaestione: et vltra sequitur. ergo deus hoc numquam praesciuit. 2am partem conclusionis probo sic. quorumlibet contradictoriorum enunciabilium necesse est alterum esse verum. ergo quamlibet entitatem futuram deus necessario cognoscit. Antecedens patet ex praecedenti quaestione. consequentia pro batur. quia de qualibet entitate contingit contradictoria enunciari. cum ergo inpossibile sit quod aliquod enunciabile sit verum et non sit deo notum: necessario cuiuslibet entitatis alterum contradictoriorum enunciabilium est deo notum. ergo et ipsa entitas. Nam impossibile est aliquod enunciabile conplexum esse cognitum quin illud de quo est sit notum.

⁋ his premissis probo conclusionem principalem huius articu. valet quod simul stent quod deus presciat futura. et quod illa sint contingenter futura: et quia hoc declarato in vno faciliter patet declaratio in ceteris: sumatur gratia exempli hoc futurum contingens. petrus peccabit in tempore a. sit a. nomen singulare alicuius diei future: tunc arguo sic. he sunt compossibiles. petrus peccabit in a. et petrus at non esse peccaturus in a. ergo he sunt compossibiles. deus praescit petrum peccaturum in a. et petrus potest non esse peccaturus in a. et ergo simul stant quod deus praesciat petrum peccaturum in a. et quod petrus contingenter et non necessario peccabit in a. et hoc vltima consequentia patet: quia si petrus peccabit in a. et potest non esse peccaturus in a. ergo non necessario peccabit in a. sed contingenter. Primum antecedens probo. dicitur primo quidem. quia vtraque istarum est vera. petrus potest esse peccaturus in a. petrus potest non esse peccaturus in a. Patet ex ratione contingentis: et altera istarum est vera. per eccabit in a. petrus non peccabit in a. patet ex quaestione praecedente. ergo vel ille due sunt simul vere. petrus peccabit in a. petrus potest non esse peccaturus in a. vel iste. petrus non peccabit in a. petrus potest esse peccaturus in a. quodlibet horum detur tantum valet ad propositum: quia per illud simili modo probatur intentum. Detur ergo primum gratia exempli. 2o idem probo. quia iste sunt compossibiles. deus iudicabit mundum: deus potest non esse iudicaturus mundum. patet: quia prima est p: ssibilis: et secunda est necessaria: ergo pariter iste sunt compossibiles petrus etc. tunc probo primam consequentiam.

⁋ Et primo: quia sequitur. petrus peccabit in a. ergo deus prescit petrum esse peccaturum in a. patet: quia omne verum futurum deus prescit: cuicumque autem antecedes est compossibile: eidem est compossibile et consequens.

⁋ 2o quia cuicumque aliquid est absolute secundum se compossibile: si sciatur esse tale non minus est illi compossibile quam si penitus ignoraretur. Nam scientia nihil veritatis vel necessitatis aut contingentie addit scito. sicut ergo non est incompossibile quod petrus sit peccaturus in a. et tamen possit esse non peccaturus: ita non est incompossibile: quod deus sciat petrum esse peccaturum in a. et tamen ipse possit non esse peccaturus. Nam non magis ex hoc necessario peccabit: quia deus scit eum esse peccaturum: quam si hoc ipsum deus penitus ignoraret.

⁋ Et hanc rationem ponit Boe. 5o de conso. prosa sexta. Quid ergo inquit postulas vt necessaria fiant que diuino lumisinie lustrant cum ne homines quidem necessaria faciant: esse que vident: num enim que praesentia cernis aliquam eis necessitatem tuus addit intuitus. Unde subdit. sicuti vos cum pariter ambulare videtis hominem in terra: et solem oriri in celo quamquam vtrumque sit simul conspectum: tamen decernitis et hoc voluntarium: illud esse necessarium iudicatis: ita ergo cuncta despiciens diuinus intuitus qualitatem rerum minime perturbat et cetera. vult dicere quod dei noticia non facit quod illud quod contingenter fit fiat necessario nec econtra. Et potest hoc aliter declarari iuxta intentionem eiusdem in precedenti parte: quia posito per impossibile quod nec deus nec alius sciret petrum peccaturum in a. constat quod contingenter est peccaturus. Demum ponatur quod accedat praescientia dei: et sciat deus ipsum esse peccaturum. constat quod non aliter erit peccaturus quam ante erat: aliter scientia adueniens mutaret conditiones rerum: mutaret et veritates: et prius contingentes redderet necessarias: quod est falsum: et ideo sicut est in precedenti questione tacta non pius certa prescientia futurorum repugnat eorum contingentie quam veritas propositionum de futuro: nec econtra si ergo non sibi aduersantur: quod verum sit petrum esse peccaturum: et tamen possit non esse peccaturum: nec etiam aduersa sunt quod deus sciat petrum peccaturum et ipse possit non esse peccaturus.

⁋ 2o retenta eadem ypotesi gratia exempli. arguo principaliter ad conclusionem sic: ista duo. deus prescit petrum peccaturum in a. et deus potest prescire petrum non esse peccaturum in a. non sunt adinuicem repugnantia. ergo nec ista. deus prescit petrum etc. et petrus potest non esse peccaturus in a. consequentia est clara: quia sequitur. deus potest prescire petrum non esse peccaturum in a. ergo potest petrus non esse peccaturus in a. et quicquid stat cum antecedente stat cum consequente. Antecedens autem probatur: quia hec est possibilis: deus prescit petrum peccaturum: sicut et ista. petrus peccabit: immo de facto vel ipsa est vera vel opposita eius: vt vero tantumdem sit ad propositum. valet. vt supra dicebatur supponatur quod ista sit vera vt prius: rursus ista est necessaria. deus potest praescire petrum non esse peccaturum in a. quamuis sua de inesse sit contingens. Nam ista est necessaria. petrus potest non esse peccaturus in a. et ipsa antecedit ad illam. deus potest prescire petrum non esse peccaturum in a. ergo et hec etiam est necessaria: ac per hoc alteri compossibilis. Et quod hec antecedat ad illam. patet: quia impossibile est aliquid esse futurum: quin sit et fue rit a deo prescitum. hanc rationem innuit est Aug. 5o de ciuitate dei in fine. vbi ait. quod "homo quem deus peccaturum praesciuit pec cat quidem actu: si nolit omnino non peccat: sed si peccare noluerit etiam hoc ipse praesciuit": ita quod necessario sequitur. iste non peccat. ergo deus presciuit ipsum non esse peccaturum: et antecedens est in potestate eius. vt ait. ac per hoc ista sunt compossibilia: deus scit hunc peccaturum: et iste potest non peccare. quamuis iste sint incompossibiles. deus scit hunc peccaturum et iste non peccabit.

⁋ 3o ad idem sic. sequitur. deus scit petrum peccaturum. ergo deus scit petrum libere peccaturum. Et vltra. ergo deus scit petrum posse non esse peccaturum: et vltra. ergo petrus potest non esse peccaturus. ergo quia quicquid sequitur ad consequens sequitur ad antecedens: sequitur. deus scit petrum peccaturum. ergo petrus potest non esse peccaturus: sed constat quod antecedens et consequens sunt compossibilia: quin immo antecedens non potest esse verum: nisi consequens sit si ma consequentia patet: quia nullus peccat nisi voluntarie et libere. Si ergo deus scit aliquem peccaturum: cum scientia non sit: nisi que vera est: et dei scientia diminuta esse non possit: vtique scit quod ipse libere peccabit. Et ita posset argui de quolibet actu voluntario: et generaliter de quolibet futuro contingenter. Nam dei prescientia non aliter praeuidet res fore quam ille future sint: cum falsa esse non possit: talia autem sunt futura mere contingenter. ergo deus praeui det istas contingenter esse futuras: et ideo non solum ex praescientia dei non excluditur contingentia futurorum: immo certe potius necessario concluditur: propter quod beatus Augu. 3o de libero arbi. vbi hanc totam rationem ponit in virtute ad ostendendum igne rantiam eorum qui putant ex dei prescientia sequi nihil esse contingens: et in nostra potestate: sed omnia necessaria. Attende imquit queso quanta cecitate dicatur: si praesciuit deus futuram voluntatem meam: quoniam nihil potest aliter fieri quam praesciuit: necesse est vt velim quod ipse praesciuit: si autem necesse est: iam non voluntate sed necessitate illud me velle fatendum est. Sstultitiam singularem. Quomodo ergo non potest aliud aliquid fieri quam deus presciuit: si voluntas non erit: quam voluntatem futuram ille presciuit. Uult dicere quod directe concluditur oppositum: quia si velim necessitate: et deus presciuit me velle voluntate aclibertate: sequitur quod aliter velim quam ipse praesciuit me velle. Et infra. cum inquit sit praescius deus voluntatis nostre: cuius est praescius: ipsa erit: voluntas ergo erit: quia voluntatis est praescius: nec voluntas esse poterit: si in potestate non erit: ergo et potestatis est praescius: non ergo per eius praescientiam: potestas mi hi adimitur que proptrea mihi certior aderit: quia ille cuius prescientia non fallitur: affuturam mihi esse presciuit. Et sic patet. quod ex infallibilitate diuine prescientie manifeste conuincitur liber euentus: et contingentia futurorum. Ex quo patet: euidenter quod non inuicem aduersantur: nec mutuo se repellunt.

⁋ Sed contra praedicta potest multipliciter argui.

⁋ Primo quidem: quia si cum dei prescientia staret contingentia futurorum prescitorum sequeretur quod dei praescientia esset fallibilis: et posset euacuari: quod est impossibile. consequentia declaratur. Tum quia si deus presciat me aliquid libere esse facturum et in mea potestate est mutare propositum: et illud non facere: si non fecero: falletur prescientia dei. Tum quia sequitur: deus prescit a. fore et a. non erit. ergo dei praescientia. vel deus fallitur: ergo simpliciter sequitur: deus prescit a. fore: et possibile est a. non fore. ergo deus potest in sua praescientia falli. Patet consequentia quia sicut ad duas de inesse sequitur ista de inesse: ita ad vnam de inesse et alteram de possibili sequitur ista de possibili. Praeterea a. prescitum a deo fore potest non fore. ponatur quod non erit: sequitur. a. praescitum a deo fore non erit. ergo deus praesciens eum fore decipitur: et antecedens est possibile. ergo consequens est possibile. ergo deus potest in sua praescientia falli.

⁋ 2o principaliter sequitur. quod dei prescientia esset mutabilis: quod est impossibile: cum in deo non sit transmutatio nec vicissitudinis obumbratio. Iacos primo consequentia declaratur dupliciter: primo quia si deus nunc c prescit a. fore. et possibile est a. non fore. possibile est deum praescire a. non fore. quod si ponatur inesse: sequitur quod deus primo praesciat a. fore. et postea praesciat a. non fore. Nam impossibile est quod simul praesciat vtrumque. talis aut successio praescientie non potest esse sine vicissitudinie et mutatione. quare etc.

⁋ 2o quia impossibile est transire de comtradictorio in contradictorium: seu quod idem est vnum contradictorium verificari post reliquum nisi interueniat aliqua mutatio in re significata.

⁋ Patet. quia ab eo quod res est vel non est etc. Unde rebus non mutatis non mutatis veritas propositionis. sed si ponatur quod a. prescitum fore non erit. hec primo erat vera. deus praescit a. fore: et postea hec erit vera. deus non prescit a. fore. ergo aliqua mutatio erit facta: et constat quod non in a. qui adhuc est penitus nihil sicut prius: et de nihilo in nihil vel de non esse in non esse non est possibilis transmutatio. vt patet 5o phy. ergo in deo: cum nihil aliud sit significatum vel pars signi ficati alicuius illorum contradictoriorum: nisi forte diceretur quod tempus futurum consignificatur: sed illud non tollit propositum: quia etiam in illo cum ad hoc penitus sit futurum et non ens non est facta mu tatio.

⁋ 3o principaliter sic. omne quod deus prescit: de necessitate ipse praescit. ergo omne quod deus praescit necessario eueniet. consequentia patet. quia alias posset deus praescire aliquid euenturum quod non eueniet: quod est im possibile. quia tunc ista non esset praescientia: sed falsa futuri estimatio. Antecedens probatur primo. quia praescientia est perfectio simpliciter: et omnis perfectio simpliciter de necessitate est in deo. 2o quia omne quod deus praescit et non potest non prescire: postquam ipsum prescit deus de necessitate praescit: sed omne quod deus prescit deus non potest non praescire postquam prescit ipsum. alias minueretur praescientia sua et mutaretur. ergo omne quod deus praescit de necessitate praescit.

⁋ 4o principaliter sic. de futuris contingentibus non potest haberi scientia. ergo nec praescientia. consequentia patet. quia praescientia nihil aliud significat quam futurorum scientiam. Antecedens patet ex diffinitione scire data in primo posteriorum. Scire est rem per causam cognoscere: et quoniam illius est causa: et quoniam impossibile est aliter se habere: alioquin non essent contingentia sed necessaria. ergo ipsorum non potest esse scientia.

⁋ Ad primum respondeo negando consequentiam. Ad primam probationem respondit Boetius 5o de consolatione dicens. respondebo propositum quidem tuum te posse deflectere: sed quoniam et illud te posse: et an facias quo ve conuertas: praesens prouidentie veritatis intuetur: diuinam te praescientiam non posse vitare. Et stat in hoc solutio quod deus pre sciuit quod ad hanc et illam partem potes voluntatem conuertere: et scit etiam ad quam partem de facto conuertes. Et si ad oppositam esses conuersurus illud etiam ipse praesciuisset. Et si oppositum elegeris: hoc etiam ipse praesciuit: et est conformis solutio: dicto Aug. allegato in secunda ratione ad principalem conclusionem praesentis articuli. Et est vera et sic non fallitur praescientia dei.

⁋ Ad 2am probationem eiusdem consequentie dico: quod ista consequentia qua ex duabus de inesse infertur illa de inesse: est bona: sed antecedens est impossibile propter incompossibilitatem suarum partium: quamuis vtraque secundum se sit possibilis. Ulterius autem nego aliam consequentiam: que ex illa infertur. Et ratio quare prima valet et non secunda est. quia per illam deus decipitur que est consequens prime consequentie non significat: nisi quod deus iudicat vel praescit aliquid fore: quod tamen non erit. Et hoc bene infertur ex illo antecedente: sed per illam. deus potest decipi. qua accipitur pro consequen te secunde consequentie: denotatur esse possibile quod deus praesciat aliquid fore quod tamen non erit: vel non fore quod erit: ita quod hec sit possibilis. deus aliquid praescit fore quod non erit. hoc autem non sequitur ex illis dua bus: quarum vna est de inesse altera de possibili. quia per illud antecedens secundum quod est verum non denotatur: quod isti. deus praescit a. fore. sit compossibilis illa de inesse: que correspondet huic. possibile est a. non fore. quod tamen oporteret. Et per hoc patet quod prima probatio consequentie non valet.

⁋ Ad 3m dicendum quod illa. a. praescitum a deo fore potest non fore: non debet sic poni in esse. a. praescitum a deo fore non erit: sed sic. a. non erit: sicut ista. petrus sedens potest stare. non debet sic poni in esse. petrus sedens stat: sed sic. petrus stat. similiter ista: praescitum fore potest non fo re: non debet sic poni in esse. praescitum fore non erit: sed sumpto aliquo quod est praescitum fore. vbi gratia antichristo: debet sic poni. antichristus non erit: sicut etiam patet in ista sedens potest stare. Ex istis autem sic de inesse non sequitur. ergo deus decipitur. Si tamen argueretur sic. possibile est a. praescitum a deo fore non fore: et si sumeretur in sensu composito: tunc sua de inesse esset hec. praescitum fore non erit: ad quam vtique sequeretur deum decipi. Sed prima de possibili in illo sensu non est vera.

⁋ Ad 2am rationem nego consequentiam. Ad primam probationem dico concedendo quod possibile est deum praescire a. non fore. sed si ponatur inesse ante scilicet illud instans pro quo praescitur fore. vt videtur sumere probatio ista. et sequens. dico quod non sequitur quod deus primo presciat a. fore: et postea praesciat a. non fore: sed sequitur quod non praesciat nunc nec vnquam antequam praesciuit a. fore: sed. semper praesciuit a. non fore: et hoc modo soluit venerabilissimus hugo libro primo de sacramentis quamdam rationem qua dicitur: quod si euentus rei quae praeuisa est fore impediretur: prouidentia ipsa mutaretur vel cassaretur: quod est impossibile. Nos inquit ad hoc respondemus: quia si mutaret euentus quod fieri potest: non mutaretur: nec cassaretur prouidentia: quia hoc omnino fieri non potest: sed potius nunquam fuisset praeuisum quod numquam fuerat futurum et constaret prouidentia in eo vt non fieret sicut in eo modo consistit vt fieret non mutata vt post aliam. alia esset: sed vt numquam alia essent: hec ipse. Et est simile ei quod in praecedenti quaestione dicebatur de propositione contingenti vera de futuro quae si ponatur falsa sequitur quod semper fuit falsa. et nunquam prius fuit vera. Et eodem modo si falsa que potest esse vera ponatur esse vera. sequitur quod nunquam prius fuit falsa. Et per illam patet. ad secundam probatione: quia isto posito non sequitur quod hec primo sit vera. deus. praescit a. fore: quin immo sequitur quod nec ista nunc sit vera nec antea vnquam fuerit vera.

⁋ Ad 3am rationem dico quod antecedens est falsum. Ad primam probationem dico eundo ad vim locutionis quod praescientia est perfectio simpliciter et summa: quia est deitas et concedo quod de necessitate est in deo: vel proprius loquendo ipsa de necessita te est deus: sed ex hoc non sequitur. ergo omne quod deus praescit de necessitate: praescit: sicut volitio dei etiam de necessitate est deus: et tamen non ex hoc sequitur. ergo omne quod deus vult de necessitate vult. Nam antecedens est verum et consequens falsum. Si tamen ista: praescientia est perfectio simpliciter. sumeretur loco huius. esse praescium est perfectio simpliciter. seu iuxta interpretationem huius dicti: in vnoquoque vel vnicuique melius est esse praescium quam non praescium: potest distingui secundum quod iste termi nus praescium post sumi respectu rerum futurarum. et sic dicendum est quod non est simpliciter deo melius esse praescium: quoniam si nulla res esset futura sicut possibile est secundum potentiam dei. accipiendo res furas vt distinguuntur contra praesentes: deus nullius rei future esset praescius. nec tamen esset minus bonus vel perfectus quam sit nunc. supposito tamen quod aliqua sint future minus esset perfectus: immo ipse non esset deus: si non esset earum praescius: vt dicit Augu. 5o de ciuita. dei. et allegatum est supra. Et est simile ei quod dicit Ansel. in monologion. quod "non est melius deo esse summum quam non summum": quia si nulla alia res esset ipse non esset summus: et tamen non esset minus perfectus vel minus bonus. Positis tamen aliis rebus si non esset summus: constat quod ipse non esset deus. Alio modo potest accipi ille terminus in respectu ad futura enunciabilia tam affirmatiue quam ne gatiue significabilia. et illo modo potest concedi quod deo melius est esse praescium: et quod de necessitate est praescius futurorum: nullius tamen futuri qualitercunque sumatur ipse est de necessitate praescius. Et ratio est: quia necesse est aliqua enunciabilia de futuro contingentia esse vera et esse futura: nullum tamen talium est de necessitate verum vel futurum: sicut patet ex 4a conclusione secundi articuli praecedentis. q. Ideo non sequitur. deus de necessitate futura praescit. ergo omne quod praescit deus de necessitate praescit: nec etiam sequitur. ergo omne futurum deus de necessitate praescit. Nam in prima ly futura. supponit confuse tantum: nec contingit discendere per disiunctiuam ad aliqua singularia. Exemplum non sequitur: petrus de necessitate erit in futuris instantibus. ergo in quocumque instanti petrus de necessitate erit. Nam antecedens est verum posito quod petrus sit nunc et non contingat dare vltimum instans esse petri. vt multi tenent: et tamen consequens est falsum. et ideo potest dici ad assumptam propositionem quod licet sit perfectionis simpliciter praescire futura: non tamen est perfectionis sim pliciter praescire hoc vel illud futurum determinate.

⁋ Ad 2am probationem dicendum quod minor simpliciter intellecta vt sonat est falsa. et per consequens est maior propter falsam implicationem. Nam omne quod deus praescit erit et postquam erit deus non praesciet ipsum. et sic patet quod omne quod deus pre scit deus potest non praescire postquam ipsum praesciuit: hoc tamen non est cum aliqua mutatione dei: sed ex sola positione inesse illius quod primo erat futurum: et non actu erat: et fit non futurum postquam fuit fu¬ esse ex se possibile non foret ex alio: puta ex causa prima possibile non fore: et sic sequitur imaginatio dicentium aliquid esse possibile ex se et impossibile ex extrinseco: quam includere dictionem demonstrat efficaciter Commenta. primo celi. I nifestum inquit est secundum Arum. quod positio alicuius possibilis ex se. et impossibilis ex extrinseco est positio contradicens diffinition possibilis. dictum enim est quod cum possibile ponitur esse ens. idesti cum ponitur inesse non sequitur impossibile: sed quod erit falsum possibile. non impossibile falsum: et cum concessum fuerit quod diffinitio cuiuslibet possibilis est huiusmodi si aliquid posuerit aliquod possibile esse in se: et impossibile ab extrinseco continget vt eius poten tia in actu sit impossibilis non falsa possibilis. hec Commenta.

⁋ Si vero intelligitur responsio: ista in secundo sensu adhuc est falsa. primo: quia sequitur simpliciter et absolute loquendo quod omnia futura necessario erunt: et nihil erit ad vtrumlibet et contingens in enti bus: quod manifeste est falsum et contra philosophiam theologiam et fidem nostram. Nam sic perit libertas arbitrii et meritum et demeritum vt arguendo dicebatur et contra experientiam huanam. Nam vt dici Aug. 5o de ci. dei. multa facimus: que si nollemus vtique non fa ergo ceremus: quo primitus pertinet ipsum velle. Nam si volumu ipsum est. si nolumus non est. non enim vellemus si nollemus. Sed quod ita sequatur apparet. Nam necessario sequitur. quodlibet futurum est necessario futurum a causa prima. ergo quodlibet futurum causa prima necessario causabit: et per consequens quodlibet futurum necessario erit: nec obstat quod non causetur necessario a causa proxima. Nam siue causatur ab ea siue non: necessario causabitur a prima: et sic necessario erit.

⁋ Praetere sequeretur quod quae a sola causa prima sunt fienda erunt simpliciter necessari fienda ab ista: et que a sola ea sunt facta priusquam facta fuerunt fuissent necessario fienda: et sic mundus fuisset necessario creandus a deo: et quorumcumque futurorum hominum anime necessario essent a deo fiende: quod est falsum. cum deus nullam creaturam produxerit aut producturus sit necessario: sed mere contingenter et libere. Et consequentia patet: quia talia non habent a causis proximis cum nullam habeant contingentiam.

⁋ Praeterea sumo aliquod contingenter futurum a voluntate mea seu cotingenter a me fiendum. et sit a. si a. sit ne cessario futurum a causa prima. aut est sic necessario futurum ab illa quod siue volam ego illud facere siue non: nihil minus erit a causa prima: et tunc sequitur quod illud non subest mee potestati. aut solum sub conditione est necessario futurum ab illa: puta si egovolam illud facere. et tunc sequitur quod non plus fuit necessario fu turum a causa prima: quam a me. et tamen a me non fuit futurum necessarior sed mere contingenter: vt dicit responsio ergo nec a causa prima est necessario futurum.

⁋ Praeterea nullum futurum deus necessario scit esse futurum vt supra probatum est. ergo nullum futurum necessario est futurum a causa prima aut propter dei praescientiam. consequentia patet. quia si aliquod sit: ponatur illud esse a. nuc autem sequitur a. erit a causa prima: vel propter dei praescientiam. ergo a. deus praescit esse futurum: sed antecedens est necessrum: si hec sit vera. a. necessario erit a prima causa: vel propter praescientiam dei sicut concedi tur. ergo et consequens est necessium. ergo hec est vera. a. deus necessario praescit esse fu turum. et per consequens aliquod futurum deus necessario scit esse futurum: quod contradicit antecedenti.

⁋ In 3o autem sensu responsio vera est et in illo sensu loquitur Boetius sicut manifeste patet ex his que sine medio subiungit verbis supra primo pro ista responsione allegatis. ait enim. due sunt etenim necessitates: simplex vna: veluti quod necesse est omnes homines esse mortales: altera conditionalis vt si quem ambulare scias: ambulare eum necesse est: quod enim quisque nouit illud aliter esse quam notum esse nequit. sed hec conditio mime secum illam simplicem trahit: hanc enim necessitatem non propria facit nam: sed conditionis adiectio. nulla enim necessitas cogit incedere voluntate gradientem: quamuis eum cum gradiatu incedere necessium sit. Eodem modo ergo modo si prouidentia quid praesens videt. id esse ne cesse est: tametsi nullam naturae habeat necessitatem: at qui deus ea fu tura quae ex arbitrii libertate proueniunt praesentia contuetur. hec ergo ad intuitum relata divinum necessaria fiunt per conditionem divine notionis: per se vero considerata ab absoluta sue naturae libertate non turum: sicut etiam propositio vera de futuro postquam fuit ver potest absque sui mutatione per solam mutationem rei esse falsa.

⁋ Ad illud vero quod additur quod dei praescientia minueretur: patet quid dicendum. diit. Si aut minor intelligeretur contracte: sic scilicet quod omne quod deus prescit deus non potest non praescire ante instans pro quo ipsum praescit postquam ipsum prescit ipsa esset vera: et maior falsa Nam quodlibet tale ante illud instans deus potest non prescire: vt supra probatum est: et tamen nullum tale potest deus ante illud instans non prescire postquam ipsum praesciuit: sicut nec aliqua propositio enucians illud fore potest ante illud instans pro quo enunciat illud fore non esse vera: et ideo illa maior est simpliciter neganda.

⁋ Ad 4m dicendum quantum ad praesens quod scientia potest accipi dupliciter vno modo stricte pro ea que accipitur per demonstrationem: et illo modo de nullo enunciabili contingenti siue de praesenti siue de futuro potest haberi scientia. Alio modo communiter pro omni euidenti et certa notitia vel iudicio alicuius enunciabilis: et sic de con tingentibus potest esse scientia. Unde multe singulares veritates contingentes de praesenti hoc modo sciuntur: virtute notitie intuitiue quam habemus de rebus: et taliter est scientia prescientia. dei. argumentum autem procedit secundum primam acceptionem scientie.

⁋ Ad principale dicitur: quod omne futurum comparatum ad causam primam et dei praescientiam est necessarium seu necessario futurum: comparatum autem ad causas proximas et secundum suam naturam consideratum est contingens seu contingenter futurum: nec est inconueniens idem diuersis respectibus esse necessium et contingens. Et hec responsio est sancti Thome in scripto. dictine. Et similiter Egidii eadem. dictene q. vltima. Et videtur pro se habere Boetium. 5. de cosola. prosa vltima. vbi virtum tem argumenti dicti ponens in aliis verbis. Si dicas inquit quid euenturum deus videt illud non euenire non posse: quod autem non potest non euenire illud ex necessitate contingere: meque ad hoc nomen necessitatis astringas: fatebor re quidem solidissime veritatis: sed cui vix aliquis nisi diuinus speculato accesserit. Respondebo namque idem futurum cum ad diuinam notionem refertur necessarium: cum vero in sua natura perpenditur liberum prorsus atque absolutum videri. similiter infra dicit hec si ad diuinam notitiam referantur necessaria: si per se considerentur: necessitatis nexibus sunt absoluta. hec responsio potest tripliciter intelligi. vno modo quod absolute et simpliciter concedat aliquid vnum esse necessarium et contingens: nihilominus tamen ab alio vt causa pri ma habet quod sit necessarium: et a causa proxima vel ex se quod sit contingens: sicut de vno eodemque concederetur quod est calidum et dulce: quamuis ab alia causa sit factu calidum et ab alia dulce. Alio modo non sic quod ista absolute sumpta idem est necessium et contingens concedat: sed quod de eodem vtraque harum concedatur: hoc est necessario fu turum a causa prima. et propter dei praescientiam: et hec simpliciter hoc est secundum suam naturam et a sua causa proxima contingenter futurum: sicut de eodem diceremus quod a deo est scitum fore: et non est a caus proxima scitum fore. nec tamen absolute concederemus quod ipsum est scitum fore et ipsum non est scitum fore. quia ille due vltime contradicunt: et due prime non: quinimmo sunt simul vere. 3o potest intellit gi responsio ista idem comparatum ad dei notitiam esse necessario futurum. idest si aliquid est praescitum a deo futurum necesse est ipsum esse futurum: ita quod sit necessitas conditionata: seu denotatur illam condi tionalem esse necessariam. idem quoque secundum se sumptum et absolute simpliciter est contingenter futurum: quamuis istum 3m sensum minus vtdeatur parere ista responsio secundum proprietatem sermonis. Egidius tamen aliquando hunc sensum videt concipere. Si primo modo accipiatur respon vtique implicat contradictionem. Nam si aliquid verbi gratia a. est contin genter futurum. potest ergo non fore. et per consequens hec est possibilis. a non erit: ponatur ergo quod sit vera. Ex alia parte: si a. est necessario futu rum. hec est necessaria: et per consequens quandocumque erit: erit vera. a. erit. et sic simul aliquando erunt contradictorie vere. Nec iuuat in hoc diuersitas causarum: quia non minus est impossibile quod a diuersis cau sis duo contradictoria verificentur quam ab eadem: alias ego possem verificare vnum et tum reliquum.

⁋ Praeterea secun hoc quodlibet futurum desinunt. hec ipse. Ubi expresse patet quod cum dicit talia ad intuitum relata diuinum esse necessaria per conditionem diuine notio nis non aliud intelligit nisi quod sunt necessaria necessitate conditio nali conditione adiecta circa dei notionem: quod idem valet: ac si diceretur si talia sunt a deo scita fore: ipsa necesse est fore per se vero. id est simpliciter et sine conditione sumpta libere et contin genter eueniunt: sicut quis libere et contingenter ambulat Et tamen si tu scintias eum ambulare necesse est eum ambulare et si ambulat necesse est eum ambulare id est incompossibile est te scire ipsum ambulare et ipsum non ambulare: et impossibile est ipsum ambulare et non ambulare. vbi solum notatur necessitas consequentie et hanc etiam solutionem in sententia ponit Augu. 5o de ciui. dei. et Ansel. de concoris et vtique bona est. Uerum quia illud primum argumentum in forma qua factum est videtur inferre quod ista necessitas non solum sit consequentie: sed est consequentis. ideo respondeo ad ipsum negando consequentia.

⁋ Ad primam probationem eius dico quod Aug. vult ibi notare hanc esse impossibilem. aliter fit quam deus praesciuit: seu hanc copulatiuam: aliter fiet: et tamen sic fiendum esse deus praesciuit. et per consequens hanc conditionalem esse necessariam si sic fiendum deus praesciuit sic fiet: et eodemmodo intelligendum est dictum Boetii proxime allegatum. quod quisque nouit illud aliter esse quam notum est nequit: quod patet: quia ipsum sumit ad probandum istam coditionalem esse necessariam: si quem ambulare scias: necesse est eum ambulare: et similem in sententia magister ponit solutionem in ista distinctione.

⁋ Ad aliam probatione ex dicto Ansel. dico quod illud dictum Ansel. quod deus praescit futurum necesse est esse futurum. et similiter aliud eiusde ibide. necesse est omne futurum esse futurum et plura alia: que ibi dicit: sunt eodem modo intelligenda scilicet vt notetur necessitas conditionalis siue consequentie: quam ipse vocat necessitatem sequentem positionem rei: et ista huiusmodi di cta sumantur secundum intentionem eius: vt equivaleant conditionalibus. Et quod hoc sit secundum intentionem eius patet. quia in principio eiusdem capituli. 4 ait. cum dico: si erit ex necessitate erit hoc sequitur necessitas rei positionem non praecedit. idest valet si sic pronuncietur: quod erit ex necessitate erit: non enim aliud significat hec necessitas: nisi quia si sit non poterit simul non esse. hic patet quod dictum est primo quidem: quia dicit: hoc valere illam conditionalem et aliam cathegoricam: que licem secundum formam suam non equivaleret: secundum intellectum tamen eius qui eam format equivalet illi seu vt equiualens su mitur. 2o quia ait quod talis necessitas non significat nisi impossibus litatem huius copulatiue. aliquid erit et ipsum non erit: et per consequens non nisi necessitatem conditionalis opposite: et in hoc sensu est exponit se infra. rem inquit futuram necesse est esse futuram: quoniam nequit futurum esse simul non futurum: et similiter iuxta finem capitu li. dicit quod idem sensus est si dicatur. quod deus praescit necesse est esse futurum. Et si dicatur. si deus praescit necesse est illud esse futurum.

⁋ Unde notandum quod illud dictum eiusdem ibidem quod quaetiens idem dicimus de eodem necesse est esse quod dicitur vt omne futurum est ex necessitate futurum: et omnis homo ex necessitate est homo et similia: quamuis de virtute sermonis sit falsum. tamen secundum intellectum eius qui talia intelligebat: vt dicit quidam doctor tenet subintellecta constantia subiecti: vtputa supposito quod homo sit: necesse est quod homo sit homo. et supposito quod aliquid sit futurum necesse est illud esse futurum: et sic de aliis. seu quod idem est vt sumuntur equi ualenter conditionalibus: sicut patet: quia semper ibidem iungit conditionalem cum cathegorica. vnde ait. Cum enim dicitur quod omnis homo est homo: aut si est homo. homo est. aut omne album est album: et si est album. album est. necesse est esse quod dicitur. quia non potest aliquid esse simul e non esse: que probatio clare demonstrat eius intellectum esse qui dictus est. sic inquam illud dictum et similia sumpta sunt vera

⁋ Ad secundam probationem dicendum quod ad certitudinem praescientiae vt nunc est sermumo de ea non requiritur quod illud quod praescitur non possit non fore: sed sufficit quod euidenter cognoscatur quod illud erit sicut ad certam notitiam de cursu petrus currentis non requiritur quod ipse non possit non currere: sed sufficit quod intuitiue et euidente cognoscatur quod currit. Unde neganda est illa prima consequentia. quia quamuis futurum possit non esse futurum: non tamen non erit futurum: et hoc clare deus nouit quod si de facto illud non esset futurum vtique deus nosset euidenter illud non esse futurum.

⁋ Ad 3a probationem respondet scilicet Tho. conceo consequentiam: et quod antecedens est necessa rium absolute: sed dicit quod quando in antecedente ponitur aliquio pertinens ad actum anime. consequens est accipiendum non secundum esse quod in se est. sed secundum esse quod est in anima. Aliud enim est esse rei in seipsa. aliud esse rei in anima: vtputa si dicam si anima intel ligit aliquid: illud est immateriale. intelligendum est quod illud est immateriale secundum esse quod habet in anima: vel in intellectu: non secundum quod est in seipso: et similiter si dicam. si deus scit aliquid illud erit. consequens intelligendum est prout subest diuine scientie scilicet prout est in sua prasentialitate: et sic necessarium est sicut et antecedens: quia omne quod est quando est etc. vt dicitur primo peryarmenias.

⁋ Sed salua eius reuerentia illa solutio non cotinet veritate: nec in eo quod concedit nec in eo quod assumit. Primum probo: quia capiam istam cathegoricam: antichristus erit secundum se extra omnem consequentiam. et quero vtrum ipsa sit necessaria vel contingens: non po test dici primum: quia tunc eadem ratione quelibet singularis de futu ro contingenti vera esset necessaria: et quelibet falsa impossibilis: et sic sequeretur quod nihil penitus esset ad vtrumlibet: sed omnia ne cessario euenirent vel non euenirent: quod est contra sanctos et fidem catholicam. ergo est contingens. ergo in quacumque consequentia ipsa sumatur semper erit simpliciter et absolute contingens. Nam sicut falsa propositio potest esse consequens in consequentia necessaria. cuius antecedens est falsum: nec tamen ex hoc ipsa est minus falsa: et vera potest esse consequens ad aliam veram. et etiam ad falsam: nec est ex hoc minus vera: et necessaria potest esse consequens ad necessariam: et etiam ad contingentem: nec tamen est ex hoc contingens aut minus necessaria. sic propositio cotingens non obstante quod sumatur in consequentia necessaria non est ex hoc necessaria aut minus con tingens. Unde etiam cum dicitur. si deus sciuit antichristum futurum antichristus erit: non erit consequens minus contingens quam pus. Ex quo etiam vlterius sequitur quod illud antecedens est cotingens: cuius oppositum dicit responsio.

⁋ Praeterea cum dicitur quod consequens est absolute ne cessarium: prout subest divine sciente scilicet prout est in sua praesentialita te: aut intelligitur quod futurum. vbi grata. antichristus non est in sua praesentialitate id est actu in rerum natura secundum suum esse proprium distinctum a deo: et secundum suam talem praesentialitatem subest scientie dei: et sic propter falsam implicationem illud dictum est falsum: alioquin sequeretur quod iam actu antichristus esset productus et creatus a deo: immo certe cum non habeat hodie magis actu esse quam ha buerit heri et pridie: et etiam ab eterno: sequitur quod antichristus ab eterno fuerit a deo creatus: et simili modo quodlibet futurum et totus mundus etiam. Nam et mund deus praesciuit futurum: sed omnia ista sunt falsa et contra scripturam dicentem quod in principio creauit deus etc. et contra euidentem veritatem. Nam videmus aliqua fieri de nouo: et in se implicantia contradictionem. quia secundum hoc aliquid esset futurum et non esset futurum: sed praesens: prima consequentia patet: qui omnis entitas vel natura actu existens distincta a deo est a deo creata iuxta illud Aug. de fi. ad petrus Principaliter itaque tene omnem naturam que non est trinitas ab ipsa sancta tri nitate que solus deus et eternus deus creatam ex nihilo. Et plura sequuntur ad propositum: aut intelligitur quod antichristus est in sua praesentialitate non modo praedicto: sed solum quia praesentialiter a deo cognoscitur: ita quod deus non est in potentia abiiciente actum ad cognoscendum antichristum distincte secundum quod scimus nos qui non possumus futura cognoscere dum sunt futura: sed secundum quod ista sunt secundum se futura: ita cognitio eorum in nobis est futura. si tamen cognosceretur a nobis: in deo autem futurorum est perfecta cognitio non futura: sed praesens: sicut nec praeteritorum cognitio praeteribit: sed est praesens: secundum quem modum intelligenda sunt dicta sanctorum: cum dicunt tam futura quam praeterita esse deo cognita et praesentia: vt supra dicebatur. Si inquam sic intelligitur non ex hoc tollitur quin antichristus et similiter quodcumque futurum contingens sit contingenter futurum secundum suum esse reale: et per consequens quin hec sit simpliciter contingens. antichristus erit. Et probatio que adducitur ex dicto philosophi non est ad propositum: quia de nullo futuro vere dicitur quod est. Et praeterea ista aucto ritas si sit vniversalis non est vera de necessitate absoluta: sed conditionata tantum. vt patet ex praecedenti. q. 2o deficit soluio in eo quod assumit. Nam ista consequentia est bona. si anima vere intelligit lapide esse materialem et extensum. ergo lapis est materialis et extensus: nec tamen consequens est intelligendum secundum esse quod lapis habet in anima. quia secundum respositio sionem illud est immateriale et inextensum. Praeterea ista consequentia est bona deus sciuit et scit antichristum esse futurum. ergo antichristus est futurus: et antecedens est verum: et tamen secundum responsionem consequens non est intelligendum secundum esse quod habet in dei scientia. quia secundum illud est praesens vt dicit.

⁋ Respondeo ergo aliter ad rationem: et dico quod illud antecedens est contingens et non necessirum.

⁋ Ad primam probationem in contrarium concedo quod praescientia dei qua deus praescit petrus peccaturum in a. est necesse esse: sed ex hoc non sequitur quod deus necessario praesciat petrus peccaturum in a. nec quod hec sit necessaria deus praescit petrus etc. sicut etiam volitio qua deus vult beatificare vnam animam est necesse esse: et tamen non necessario deus vult illam beatificare. nec hec est necessaria. deus vult beatificare hanc animam.

⁋ Ad aliam probationem dico quod illa de praeterito deus praesciuit petrus peccaturum in a. est simpliciter contingens. Unde sciendum quod propositionum de praeterito quaedam sunt quae vt sint vere depenm dent a veritate quarudam de futuro: sicut ista. Nam ad hoc quod ipsa sit vera requiritur quod hec sit vera. petrus peccabit in a. quae vtique est de futuro: sicut etiam ista. deus praedestinauit petrus quia ad eius: veritatem requiritur quod illa de futuro sit vera. deus dabit petro vitam eternam. et multe alie sunt huiusmodi: quaedam vero sunt quarum veritates non dependent a veritatibus aliquarum de futuro: sicut he. deus creauit mundum. deus fuit incarnatus: petrus fuit albus: et alie innumerabiles: quicquid autem sit de vltimis: de primis tamen constat quod ille sunt contingetes: si ille de futuro: a quibus dependent: sint contingentes: alioquin non dependerent ab eis. ista autem. petrus peccabit in a. vtique est contingens. quare et illa. deus praescit etc.

⁋ Per hoc etiam patet soludo ad aliam formam quae mul tum ponderat ab aliquibus. dico enim quod in potestate petrus est impedire antecedens id est facere quod antecedens non sit verum: nec vnquam fuerit ve rum: et facere quod eius oppositum semper fuerit verum: quod patet: quia in potestate petrus est non peccare in a. et per consequens facere quod illud sit verum. petrus non peccabit in a. sed ad hoc necessario sequitur deum nunquam praesciuisse eum peccaturum in a. quinimmo praesciuisset eum non peccaturum. Et hoc in virtute dicit Aug. 5. de ciui. dei. in fine. vbi dicit quod "homo quem deus praesciuit peccaturum peccat quidem: sed si nolit: hoc etiam ipse praesciuit". Idem quoque virtualiter Boetius 5o de consolatione.

Respondebo quidem propositum tuum mutare te posse etc. vt in responsione ad primum dubium tertii articuli allegatum est. his etiam sententialiter ex toto concordat ve nerabilissimus hugo de sacramens libr primo vbi dicit quod illud quod ab eterno prescitum est. ab eterno futurum est. et non prius praescitum fuit: quam futurum fuit: et antequam fuit: quando adhuc futurum fuit: potuit esse: sed contingenter: vt non fieret: et sicut semper futu rum fuit: vt non fieret: sic semper potuit esse quandiu futurum fuit vt numquam fieret: et subdit quod currebant simul ab eterno duo hec: quod futurum fuit: et quod esse potuit: quod futurum non fuit et si factum fuisset: quod esse potuit: et tamen futurum non fuit: futurum fuisset et prae scitum quod futurum non fuit: nec praescientia huius futuri mutata fuisset: sed nunquam habita: quia futurum non fuisset.

⁋ Item infradicimus inquit: quia possibile est non fieri quod futurum est: et si non fieret quod fiet: et non fieri possibile est: nunquam futurum fuisset nec praeuisum. Si igitur quandiu res futura est futura potest fieri vt non sit futura. et per consequens quod nunquam fuerit futura: et nunquam praescit a vt dicit: sic in potestate alicuius facere est quod non sit futura: ita in eius potestate est facere quod numquam fuerit praescita: et per consequens quod nunquam fuerit verum quod deus illam fore praesciuit. Ad hoc quoque est intentio magitri in. 3o. dicens vbi dicit quod deus potest scire quod nunquam sciuit et non scire quod sciuit et praescire quod non praesciuit: et eadem ratione non praescire quod praesciuit. Ex his patet quod probationes quibus probatur illud antecedens non posse impediri non valetiam quod non prima. quia falsum assumit. cum dicit ipsum esse neces sarium. nec 2a: quia cum dicit quod ipsum ab eterno fuit verum: vel hoc intelligitur de ipsa enunciatione creata: que est antecedens istius consequentie. et patet quod illa non fuit ab eterno vera: quia nec ipsa fuit ab eterno. si tamen fuisset ab eterno: ab eterno fuisset vera: et non tamen necessario: sed contingenter: vel intelligitur de enunciabili per ipsum siue de eius significato complexo: et tale quamuis posset concedi quod fuit ab eterno verum denominatione extrinseca a veritate increata: et iudicio dei eterno: iudicante petrus esse peccaturum in a. non tamen ipsum fuit eternum cum nunquam fuerit: aut sit aliqua entitas secundum se: sicut nec aliquod complexe tantumodo significabile vt ex praecedentibus patet: qumocumque tamen sit de hoc vtrum debeat concedi ipsum fuisse verum ab eterno vel non. dico quod ipsum non fuit verum ne cessario: sed si fuit verum fuit verum cotingenter mere: et quod additur scilicet quod omne eternum est immutabile: concedi debet. Nam nihil est eternum praeter deum: sed ex hoc nihil ad propositum.

⁋ Ad 4 probationem eiusdem consequentie principalis prime rationis respondeo negando 2a consequentiam scilicet hanc. b. erit. ergo b. necesario erit. supposito quod ly nececssario sit determinatio consequentis tantum.

⁋ Ad probationem con cedo quod iste possunt simul esse vere. b. erit. b. potest non fore. et quod dum hec est vera. b. erit. hec est possibilis. b. non erit. quamuis aut sit possibilis: non tamen est vera. nec potest simul cum illa esse vera: vtpo te sibi contradictorie opposita. Ex hoc tamen non habetur quod illa consequentia sit bona. quia ad bonitatem consequentie non sufficit quod aliquid potens stare cum opposito consequentis repugnet antecedenti: alioquin hec esset bona consequentia aliquis homo disputat. ergo omne animal disputat. Nam cum opposito consequentis quod est animal non disputat. potest stare ista. nullus homo disputat: qua tamen repugnat contradictorie antecedenti. Sed requiritur quod oppositum consequentis vel aliquid necesario consequens ad ipsum repugnet antecedenti: quia si nec ipsum nec aliquid necessario ipsum consequens repugnat antecedenti ipsum vtique stare poterit cum antecedente: et per consequens consequentia non est necaria. alioquin consequens et oppositum eius simul starent: quia semper consequens et antecedens simul stant. cum antecedens non possit esse verum sine consequente. si consequentia sit necesaria. in proposito autem ad istam. b. potest non fore: non necesario sequitur ista. b. non erit. quare etc.

⁋ Ad 2am rationem prin cipalem dicendum sicut ex dictis in 2o ar. potest patere quod deus est praescius futurorum: quia in eo velut in notitia omnia representani: vel proprius loquendo: quia ipse est notitia intuitiua omnium entitatum actualium et iudicium veracissimum omnium vere enunciabilium et complexe significabilium et hoc non sibi accidentaliter: sed. ex propria nara conuenit nec contingenter: sed necessario: et quia ita est: ideo sicut in 3o aritrio est probatum. cuiuslibet entitatis actualis vel potentialis ipse necessario est intuitio. et quamlibet necessario cognoscit et nullius enunciabilis contingentis est necessario iudicium: neque aliquod huiusmodi necessario iudiciarie vel per moudm iudicii cognoscit: sed mere contingenter. nec contra hoc est aliqua probatio sumpta ex similitudine creaturarum. cum nulla creatura possit omninquaque similis esse deo in modo cognoscendi sicut nec in essentia nec in perfe ctione equalis.

⁋ Pro solutione vero tertii argumenti principalis est sciendum: quod difficultas in eo quod quaerit argumentum consurgit non solum ex tactis in arguendo: sed ex contrarietate auctori tatum: quas magister ponit in praesenti distinctione. ait enim Aug. 15. de tri. vniuersas creaturas et spirituales et corporales: non quia sunt. ideo nouit deus: sed ideo sunt: quia nouit: non enim nesciuit que fuerat creaturus. quia ergo sciuit creauit. non quia creauit sciuit: nec aliter sciuit creata: quam creanda: etc. sic in simili vide tur quod non ideo prescit res futuras: quia future sunt: sed ideo sunt future. quia deus praescit eas. econtra vero origenes super eplam ad 3o. ait. non propterea aliquid erit. quia illud scit deus futurum: sed quia futurum est: ideo scitur a deo antequam fiat.

100

⁋ Praeterea ma arguit quod quia deus praescit: ideo res sunt future: quia nulla essent futura: nisi ea deus praeuidisset. et praesciuisset. nec possunt non euenire: cum deus illa praesciuerit. ergo praescientia videtur praesciti causa esse eueniendi. et consequentia videtur ex hoc probari: quia illud est causa alterius: ad cuius postionem illud ponitur: et sine cuius posi tione non ponitur.

101

⁋ Praeterea quod non ideo praescit quia sunt future arguit qui tunc eius quod est eternum: aliud ab eo esset causa: et ex creatu ris penderet praescientia creatoris: et creatum esset causa increati. De inde respondens maioa dicimus inquit: res futuras nullatenus esse causam praescientie dei: nec id sciri vel praesciri: quia future vel facte sunt: ita exponentes: quod ait orig. id est quod quia futurum est: ideo scitur deo antequam fiat neque sciretur nisi futurum esset. vt non notetur ibcausa nisi sine qua non scit: ita est dicimus scientiam vel praescientiam dei non esse causam eorum que fiunt: nisi talem sine qua non fiunt. Si tamen scientiam ad notitiam tantum referamus. Si vero scientie nomine inclu ditur et bnemplacitum: atque dispositio: tunc recte potest dici causa eorum quae deus facit: et postea secundum hoc exponit auctoritatem Aug. ideo sunt quia nouit id est quia scienti placuit: et quia sciens disposuit.

102

⁋ Sed sicut dicit Egidius super litteram huius distinctionis solus ma. non sufficit. qua dictum illud origenis dicit esse intelligedum tantum de causalitate sine qua non: quoniam tunc pari ratione vere dice retur: quod propterea aliquid erit. quia deus scit illud futurum: quod negaorig. Nam est secundum ma. praescientia est causa sine quae non futurorum.

103

⁋ Rsponsio ergo aliter: et dico quod quamuis praescientia dei: que non est aliud quam voluntas et essentia dei: sit causa omnium rerum que fiunt. ista tamen propositioqui deus praescit: ideo res sunt future. si sit causalis: et non equivalens praecise huic conditionali: si deus praescit res sunt future. et nominie praescientie non includatur benmplacitum vel dispositio: absolute neganda est. Nam sicut non quia propositio de futuro est vera: ideo res quam enum ciat fore erit: nec si ego praescirem aliquid fore. ideo quia praescirem illud foret. quamuis necesse esset. si ego praescirem illud foret. alias non praescirem: sed false opinarer illud fore. Sicut etiam quamuis necessario consequens sit. vt si quae memini illa fuerint: non tamen quia memini illa fuerunt. sic non ideo res sunt future. quia deus praescit illas esse futuras. Et est ratio quoniam nec vera praescientia. nec scientia inquantum huiusmodi est causa. quia ita sit in re: sed tantum signa. Et ideo Boetius 5o de consolatione. postquam arguerat contra quosdam dicentes. non ideo quidem esse venturum. quoniam id prouidentia futurum esse prospexit. Sie econuerso. quoniam quod futurum est illud diuinam prouidentiam latere non posse. determinando in persona philosophie approbat dictum istorum. quantum ad primam partem. Cuius ratio est. quia praescientia non est causa eus tus futurorum: sed signum tantumo: omne autem signum. tantum quid ostendit. non vero efficit quod designat. Alterius autem propositionis scilicet ideo deus prescit futura: quia illa futura sunt: potest duplex sensus esse. Unus quo denotaretur res futuras causas esse praescientie: qua deus praescit futura: sicut si dicam quod coloratum mihi obiectum est. ideo video: denoto coloratum obiectum causam esse visionis: qua forma liter sum videns. et in isto sensu propositio illa est falsa. et eam negat ma. in ista distinctione: ac est procedit ratio supra facta vltimo. hunc quoque sensum posse fieri ex propositione illa. et ipsam in hoc sensu falsam esse. satis innuit Boetius. vbi supra arguens contra di ctum proxime recitatum. Iam vero inquit praeposterum est vt eterne praescientie temporalium rerum euentus causa esse dicat. quid est aliud autem arb trari ideo deum futura: quoniam sunt euentura prouidere: quam putare: olim acciderent causam summe esse illius prouidentie. nec hoc dictum postea in aliqua parte soluit vel improbat. in isto etiam sensu non est intelligendum dictum orig. Alius sensus potest esse quo praecise de notetur quod quia res sunt future. ideo praescientia vel scientia dei est praescientia: et isti termini praescius praescientia verificentur de deo: ita quod ista sit vera. deus est praescius futurorum: dictum est enim supra quod essentia diuina est naturaliter et necessario simplex notitia: et apprehensio entititatum enunciabilium: aut contingentium non necessario: sed contingens est iudicium: et cuiuslibet futuri contingentis est contingenter praescientia quoniam quodlibet tale potest non esse futurum: et per consequens deu cuiuslibet potest non esse praescius. vt ergo ipse sit praescius: necessario requiriuquod aliqua sint futura: et propterea: quia illa futura sunt: et eius infi nite immenseque scientie repugnat quicquam nescire: ideo est pre scius futurorum: ita quod talis locudo sit isto modo causalis quo ista. qui homo est animal. ideo hec est vera: homo est animal. et sicut vniuersaliter dicitur. quod esse sic in re. sicut propositio enunciat: est causa quod illa sit vera. secundum quem modm. P. in post praedicamentis. capitulo de priori dicit quod nequequam oratio causa est vt sit res. veruntm videtur quodammonres causa esse vt sit oro vera. Dum enim res est aut non est vera oratio vel falsa dicatur necesse est. et sicut possibile est. quod res sit causa quod oratio sit vera: absque hoc quod sit causa orationis aut alicuius enti tatis in ea: vel vt oro ipsa sit: sicut patet: si oratio praecedat esse reiUerbi gratia. si petio stante formetur ista oratio. petrus sedet: deinde sedeat petrus tunc petrus sedere est causa quod illa sit vera. nec tamen est causa illius: aut alicuius entitatis in ea. sic in proposito: et secundum talem modum loquendi de causa potest vt videtur concedi. quod res esse futu ras causa vel potius concausa est vna cum immensa perfectione diuine scientie. quod deus sit praescius seu praescientia. vel quod isti termini possint vere dici de eo. ac per hoc dici quod quia res future sunt: et dei scientiam nihil potest latere: ideo praescit deus illas esse futuras: et sic puto quod intellexerit orig. hoc etiam sensu hug. li.o de sacra. dicit. quod omne quod fit: ab eterno praeuisum est futurum esse: quia ab eterno futurum est. Unde talem causalem ipse ponit nec in hoc sensu negat hic maa. illam propositionem: sed in primo tantum. quod satis patet ex eo quod supra distinctione. 3 dicit dicit enim ibi contra determia tionem suam qua dixerat quod in deo non poterat fuisse praescientia: quia poterat deus nihil esse facturus: et per consequens possibile fuit quod nul la essent futura quod si fuisset nulla fuisset in deo praescientia: cum pre scientia non sit nisi futurorum. Contra hoc inquam recitans opinionem quorumdam dicendum. si potuit praescientia dei non esse in deo ab eterno et potuit non esse. si vero potuit non esse. cum praescientia dei sit eius scientia: et scientia sit eius essentia. potuit ergo non esse ab eterno illud quod est divina essentia. Respondet mataeri cum dicit. si nulla essent futura non esset in deo praescientia vel non esset praescius deus. Si in dicen do hanc causam attendis scilicet quod nulla essent subiecta eius scientiae vnde ipsa possit dici dei praescientia. vel ipse praescius: quod vtrumque dicitur propter futura: verus est intellectus. ecce quod propter futura deus dicitur prescius: et quod si nulla essent futura non posset dici praescius. Ex quo patet quod istam: quia aliqua sunt futura: deus est praescius. concedit in 2o sensu praemisso. et sequitur immediate: sinautem ex ea ratione id dicit quod non sit in deo praescientia: qua praescit futura: vel quod ipse non sit deus qui est futurorum praescius: falsa est intelligentia: et in hoc vt patet virtualiter negat primum sensum. Auctoritas vero Aug. loquitur de notitia dei secundum quod est simpliciter apprehemo omnium enti tatum: in quo sensu vtique falsum est: quod quia sunt: ideo nouit: quinimmo siue sint siue non: non minus nouit. Unde res non causant suam notitiam in deo sicut in nobis: nec ad ipsas cognoscendum indiget deus earum existentia vel praesentia: sicut nos: et ideo taliter de notitia loquendo: absolute neganda est ista: quia res sunt: ideo illas deus nouit: sicut negat Augu. quod autem addit: sed ideo sunt: quia nouit: accipienda est notitia simul bemplacito et dispositione. iuxta expositionem maa. superius recitatam. Ad rationem vero qua probatur quod quia praesciuit: ideo res sunt future: dicen dum quod consequentia illa non valet nec illa probatio sufficit ad veritatem talis causalis: alioquin ex quibuscumque propositionibus conuertibili bus adinuicem: posset fieri vera causalis: et sic ista esset vera: quia homo est risibilis: ideo est rationalis: et sic de aliis multis falsis causalibus

104

⁋ Et per hoc patet ad argumentum in forma principali qua dicitur: aut deus praescit futura: quia illa futura sunt: aut ideo illa sunt futura: quia deus praescit illa. Nam si prima pars huius disiunctiue intelligitur in primo sensu eius dato supra: neganda est: quia vtraque pars eius est falsa. Si vero in 2o sensu intelligitur. dicendum quod ideo praescit: quia illa sunt futura: non tamen ideo praecise: sed qui cum hoc eius scientiam nemo potest effugere. Et cum probatur quod non: quia tunc res future essent cause praescientie dei. neganda est consequentia et instantia non sequitur: quia petrus sedet: ideo hec propositio que prius erat falsa: petrus sedente est vera. ergo petrus sedens est causa illius veri vel vere propositionis. Nam antecedens est verum: et consequens falsum: vt su pra dictum est: ita in proposito: sed posset concedi. ergo res futu¬ re vel potius quod res sunt future est causa vel concausa quod deus vel scientia dei sit praescientia. iuxta intellectum datum: sicut et alia consequentia assumpta potest concedi. ergo petrus sedens: vel quod pe sedet est causa quod illa propositio sit vera.

PrevBack to TopNext

On this page

Quaestio 2