Quaestio 1

⁋ Distinctionis. XXXV. et XXXVI. Questio CIrca distinctionem 3am in qua magin incipit tractatu de noticia quam deus habet de creaturis: et etiam circa dis. 46am Quero vtrum sequens praecise rationem naturalem habeat ponere quod deus intelligat alia a se vequinon.

⁋ Et arguo primo quod talis habeat ponere quod deus nihil aliud a se intelligat: quia sequitur de a nullo potest aliquid pati: et omne quod intelligit aliud a se patitur ab illo. ergo deus non intelligit aliquid aliud a se: sed quilibet volens sequi praecise rationem naturalem habet ponere antecedens. ergo et consequens Assumptum probat: quoniam naturaliter apparet quod deus est actus purus: et per consequens nullius receptiuus in seipso: ac per hoc nec passibilis ab aliquo¬

⁋ Item naturaliter apparet discurrendo in nobis quod semper qui intelligit aliud recipit ab illo intellectionem vel speciem vel vtrumque Constat autem quod de intellectionibus aliorum entium non possumus naturaliter aliter iudicare: quam secundum ea qua videmus in nobis. ergo vniversaliter apparet quod omne quod intelligit aliud: patitur ab illo

Ad oppositum arguitur sic: quia sequitur. deus est causa omnium aliorum saltem finalis: et con gnoscit se perfectissime. ergo cognoscit se esse causam. Et vltra. ergo cognoscit alia quorum est causa. consequentie sunt nececsarie et euidentes: et quilibet naturaliter loquens habet ponere antecedens. Unde et de facto sancti et philosophi posuerunt. ergo et consequens naturaliter est ponendum.

Respondeo opinio Arum. et Commentatoris. sui Auer. fuit. quod deus nihil aliud a se intelligit. Unde 12o i meta. ponit philosophus circa intellectionem dei tres conclusiones. Quarum prima est quod deus est subiecta intellectualis et semper actu intelligens. 2a quod sua subiecta est sua intellectio. 3a quod deus nihil aliud intelligit praeter seipsum.

⁋ Primam conclusionem probat ex hoc quod deus est ens omnium nobilissimum et dignissimum. hoc autem non esset: si non esset intelligens: aut non esset semper actu intelligens. Unde ait si non intelligat: quid vtique erit insigne venerabile: sed habet quemad modum vt sit dormiens: vbi Commentatoris. necesse est inquit si est intelligens vt semper sit secundum alterum istorum duorum modorum aut secundum dispositionem in qua non vtitur sciens scientia: aut in qua vtitur. Si ergo fuerit in dispositione in qua sciens non vtitur scientia sua: est quasi dormiens: et non inuenitur in esse dispositio nobilis: et hoc est inconueniens.

⁋ 2am conclusionem probat philosophus ex eodem qui si ipse non est: vt ait. P. sua intelligentia. id est itellectio: sed posteso non vtique erit optima subiecta: per intelligere enim honorabile ei inest: vult dicere quod cum ipse non sit in nobili dispositione nisi per intelligentiam: si sua subiecta non est sui intellectua ipsa non erit ex se optia et perfecantum: sed perficitur per aliud scilicet per ipsam intellectionem. hoc modo est inconueniens.

⁋ 3am conclusionem probat ipse et Commentatoris. pluribus rationibus. Primo quia si intelligeret aliud a se. tunc sua subiecta non esset intellectio eiusdem: sed erit potentia per quam fit intel lectio: quod est contra 2a conclusionem. 2o quia erit tunc aliquid nobilius eor quod est smultum. consequentia probatur: quia intellectatum est perfectio intelligentis scilicet causaliter: quia causat in intelligente suam perfectionem que est intellectio. omne autem tale inquantum huiusmodi est perfectius illo. 3o qui tunc non esset simpliciter independens et non indigens alio. consequens istud est smultum. consequentia probatur: quia intellectus dependet ab intellecto: et subiecta dei est sua intellectio: vt probatum est in 2a conclusione

⁋ 4o si sic. ergo deus patitur et mouetur ab alio. consequens est falsum. probatur consequentia. quia omne quod intelligit aliud transmutatur in sua subiecta in aliud: et mouetur ab alio.

⁋ 5o si sic. tunc sua intelle ctio non esset nobilissima et cum sua perfectio sit in intelligendo ipse non esset nobilissimus: quod est contra primam conclusionem. consequentia probatur: quia intellectio rei vilis non est nobilis sed vilis: et ideo etiam apud nos melius est non meditari quedam quam medita ri: et non videre melius est quam videre. Et ideo concludit Commentator. quod cum impossibile sit ipsum intelligere vilius aut nobilius: cum non sit nobilius eo et intelligit. ergo se tantum intelligit.

⁋ 6o ad dit Commentatoris. aliam rationem: quia si intelligeret alia aut in vniuersali tantum: aut in particulari: non in vniversali: quia intellectio talis est imperfecta et in potentia: nec in particulari: quia particularia sunt infinita: et infinita a nulla scientia determinantur. ergo non intelligit singularia distincte et in particulari.

⁋ 7o ad eandem conclusionem arguitur sic per alios: impossibile est diuisionem conti nui totaliter euacuari. aut enim staret diuisio in aliqua indiuisi bilia. et hoc non: quia tunc sequitur quod continuum componitur ex indi uisibilibus: aut staret diuisio in aliqua diuisibilia. Et hoc etiam dici non potest: quia sic non esset euacuata sed possibilis esset vlte rior diuisio. Ex qubus patet quod impossibile est diuisionem continui totaliter euacuari: sed hoc sequitur si deus intelligeret alia a se. Nam intelligeret continuum: et eius diuisio euacuata esset in conceptu eius: quod probatur: quia aut in eius intuitu essent omnes partes continui diuise et distincte: ita vt non relinquatur vlterior diuisior: et per consequens diuisio continui erit euacuata: aut aliqua pat tes tantum in certo numero: quarum qualibet esset diuisibilis: et hoc non potest esse: quia tunc diuinus intuitus esset in potentia et sibi aliquid posset acquirere scilicet diuidendo vnamquamque illarum partium: quin immo posset sic diuidendo procedere in infin: sicut et noster in tellectus: quod est penitus impossibile. Ex quo vltimate sequitur quod impossibile est deum intelligere alia a se.

⁋ 8o sequitur quod in conceptu divino esset magnitudo quadam actualiter infinita. consequens falsum est: quia quae ratione infinita magnitudo esset in conceptu dei: ea dem ratione posset poni in effectu: quod tamen vt dicunt implicat contra dictione. Probatur consequentia quia intellectus noster qualibet magnitudine potest concipere maiorem: et cuilibet concepte semper addere ergo multo magis hoc poterit intellectus diuinus. aut ergo sic procedet successiue: quod dici non potest: ne sit impotens et imperfectus: vt intellectus noster: aut stat in aliqua magnitudine infinita cui addi non potest: et patet propositum.

⁋ 6o sequitur quod totus procel sus numerorum esset euacuatus: et positus in actu in conceptu diuino: quod etiam est impossibile: quia vel esset status ad numerumfinitum: vel ad aliquem infin: non ad finitum: quia quilibet finitus potest esse radix numeri quadrati vel cubiti. Et per consequens vltra eum est processus possibilis in numeris: nec etiam ad infin: quia nul lus numerus potest esse infinitns: et nihilominus hoc dato habetur propositum: quo scilicet euacu atus est processus numerorum.

⁋ 2o si verusit: quod deus potest qualibet creatura creabili creare perfe ctiorem secundum speciem: ita quod in talibus perfectionibus specificis ad supra sit processus possibilis in infinitum: vt multi opinantur: aut tota illa multitudo speierum possibilium est in diuino intuitu actualiter: aut non actualiter: sed sub quodam processu: aut nullo modo: non potest dici primum: quia tunc deus videret aliquam creatu ram infinitam distantem a prima specie in infin: quod probatur: quia aut intuetur quamlibet distantem modo finito a specie: et sic non erit processus in infinitum in speciebus: aut intuet aliquam distan tem in infinitum: et per consequens illa erit infinite nobilis et perfectamec potest dari 2m: quia tunc intellectus diuinus esset potentialis et imperfectus. ergo relinquitur 3a scilicet quod nec intelligat illas.

⁋ hec sunt motiua huius partis: quibus multo fortioribus apparet proba ri partem oppositam. Ion conclusionem oppositam teneo: quam probo per sic. Sequens nalem rationem habet ponere deum intelligere. ergo habet ponere deum intelligere alia a se. Antecedens est concessum. etia a tenentibus oppositam partem. et probatur ratione: quoniam nomine dei in telligimus illud quod est entium omnium nobilissimum: cuius no bilitatem non (nisi ex his que nota sunt nobis) possumus na turaliter inuestigare. cum ergo in rebus notis: omnes communiter iu dicemus eas que cognoscunt nobiliores esse his que naturaliter carent cognitione: et ex cognoscentibus: eas que intellit gunt nobiliores esse ceteris: quae et si cognoscunt aliquo modo. vbi gratia per sensus corporales: non tamen intelligunt: rationabiliter concludendum est quod ipse deus intelligat. Consequentia quoque quaesi ex eadem radice probatur. Nam sicut naturaliter iudicamus co gnoscentia non cognoscibilibus esse digniora sic etiam virtutes per quas plura cognoscimus: ex hoc quod plura cognoscimus per eas: iudicamus esse digniores et perfectiores. Unde etiam sic dicit philosophus in prohemio meta. et si nunquam diceret adhuc dictum in se verum est: sensum visus pre aliis diligimus. est pre ter vtilitatem quam habemus ex ipso: et nihil habere debentes supple per directionem visus: et causa est vt dicit: quia plures rerum differentia nobis ostendit: et sicut est de visu respectum aliorum sen suum: sic generaliter omnis virtus ex sua natura plurium rerum differentia secundum speciem apprehensiua seu cognitiua est simpliciter secundum suam naturam eperfectior ceteris quae non sunt tot differentiarum entium cognitiue. ergo (cum deus sit omnium nobilissimus.) Si naturalem rationem quis sequatur non minus habet ponere quod plures differentia et maiores rerum cognoscat ceteris cognitionem habentibus: et per consequens cogno scat alia a se: quam habeat ponere quod ipse simpliciter intelligat.

⁋ For te dicetur quod non oportet propter nobilitatis excellentiam in deo: respectu aliorum cognoscentium ponere quod plura cognoscat quam alia: sed sufficit quod cognoscat aliquod nobilius quam illa cognoscunt. Nunc autem dicitur quod ipse cognoscit seipum: qui est quid nobilissimum omnium cognoscibilium: et per consequens eius cognitio est nobitum: et ipse est co gnoscens nobilium.

⁋ Ista responsio non valet. primo quidem: quia ratio probat deum non esse nobilium nisi intelligat alia. vnde reduco istam rationem: et potest esse ad principiur. Dis natura ex se primo plurium cognitiua est nobilior omni alia quae non est ex se primo tot cognoscitiua. Dico autem ex se primo propter organa et potentias (si distincte sint ab essentiis quarum dicuntur esse potentie: et sic propositio in omnibus nobis notis patet per inductionem esse vera. Unde sensitiua animalis perfecti: vt leonis vel equi simpliciter nobilior est qualibet anima vel re alia que non est tot cognitiua: et humana anima quae est plurium cognitiua: quam cuiuscumque alterius animalis anima simpliciter est no bilior qualibet aliarum: et si esset etiam plurium cognitiua quam angelus vel deus vtique et angelo et deo esset nobilior. 2o non valet: quoniam et si forsan proteruiter posset sustineri: non tamen rationabiliter. nam et sine maiori proteruia eque dici posset: quod non oportet propter dei saluandum nobilitatem ponere: quod ipse intelligat: quin immo hoc non po sito adhuc est eius natura nobitinuma: nec certe magis poterit conuin ci ipsum esse intellectualis naturae ex preeminentia rerum intellectumalium inquantum huius ad non intellectuales: quam poterit conuinci ipsum plura intelligere ceteris intellectualibus naturis: ex eo quod quae plurium sunt cognitiue: et digniores et perfectiores sunt: his quae pauciora cognoscunt.

⁋ 2o probo eandem conclusionem sic. possibile est plum rium effectuum equaliter et indresponter possibilium produci ab aliquo deter minato actiuo naturali: in aliqua determinato passiuo aliquod deter minate produci reliquis eorum non productis. ergo possibile est aliquod actiuum singulaorum eorumdem effectuum possibilium distincte cognitiuum et li bere productiuum concurrere cum praedicto agente naturali ad determinate aliquid ex illis producendum. et vltra. ergo deus cogno scit alia a se. antecedens statim patet. Nam constat quod actiuum naturale est in potentia ad producendum plures effectus eiusdem rationis. verbi gratia. diuersas formas subsiectales ex eadem materia: et similiter accidentales vt corpus luminosum plura lumina: et eadem pars medii est simul in potentia ad recipiendum et indresponter vtrumque est in poten tia ad omnia illa lumina: et tamen si approximetur corpus luminosum illi parti medii illuminabilis: non producit omnia illa lumina possibilia: sed aliquod tantum determinate. Idem apparet de calefactiuo et frigefactiuo et ceteris agentibus naturaliter: et similiter generans determinate aliquam singularem formam subsiectalem: et non simul producit omnes. consequentia vero probatur ex hoc: quod si aliquis effectus de terminate producitur: oportet aliquam esse causam naturaliter vel libere determinatam ad eius productionem potius quam ad aliorum. talis autem non potest esse illud actiuum naturale: nec etiam aliquod aliud: cum quod libet actiuum naturale potens in vnum illorum: indifferenter possit in quemlibet. similiter nec passiuum est magis determinatum ad recipiem dum vnum quam alium: oportet ergo hoc prouenire ex aliqua causa libera quae et si quamlibet possit: vult tamen hunc vel illum determinate producere. ad hoc autem necessarium est quod quamlibet distincte cognoscat. alioquin non se libere determinaret ad aliquam: et per consequens nullum determinate produceret. Ex hac causa puto Commentatoris. fuisse coactum po nere quod ad cuiuslibet indiuidui animalium et plantarum generatione: et generaliter cuiuscumque alterius quod per se: et non a casu fit a natura concurrit simul cum principio naurali immediato intelligentia agens: quae ad generandum hoc modo indiuiduum: vtitur illo naturali principio sic artifex instrumento. Unde ipse in de somno et vig. ait. quod declaratum est in libro de animalibus et vegetabilibus quod indiuidua animalium et plantarum sunt determinata in esse et determinatarum causarum in generabilibus autem per semina et intellectionem agentem. In non ge nerabilibus vero sunt determinata per corpora et ela et corpora celestia et intelligentiam agentem: et cum ista indiuidua habent determinatum esse: necesse est vt natura eorum sit intellecta apud formam abstractam: cuius proportio ad illa est: sicut proportio forme artificii li. artis ad artificiatum: et statim post dicit: quod natura sensibilis mod uetur ab hac forma abstracta sicut instra mouentur a forma artificii: et ideo visum est inquit Commentatoris. quod nullum indiuiduum sit essentialiter id est per se a nam: nisi per scientiam antecedentem: quoniam instem artificis (sicut dicit Aristo.) non mouetur nisi secundum artificem. Ex quo patet secundum eum quod illa intelligentia. precognoscit indiuiduum: quod determinate producitur. et sic patet consequentia prima. Secunda vero satis est euidens: quando cum non oporteat plura talia agentia libera poni: sed sufficiat vnum quod ad omnes effectus quorumcumque agentium non turalium concurrat libere: vt dictum est: aut tale est deus et habe tur propositum: aut si non est deus est nobilius deo: quod est impossibile. cum dei nomine intelligamus quod est in entibus nobilium. Et patet consequentia quoniam ens tante potentie et causalitatis: ac etiam intelligibilitatis nobilius est ceteris: nec aliquis sane mentis diceret oppositum.

⁋ Ad hanc rationem posset dupliciter responderi vndeo ad antecedens. Et dicitur primo quod posset dici quod non sunt plures effectus possibiles produci ab eodem agente naturali in vno passo: sed vnus tantum: 2o quia esto quod sint plures: inter illos tamen est ordo essentialis quantum ad produci: et ideo non quilibet potest primo produci. 2o posset negar vltima consequentia. Nam diceretur quod esto: quod detur tale agens liberum determ inate productiuum: non tamen sequitur quod quodlibet distincte co gnoscat: quoniam voluntas vel homo per voluntatem libere et determinate producit aliquam volitionem circa aliquod obiectum determinatum: et tamen non cognoscit distincte quamlibet volitionem producibilem ab eo circa illud obiectum.

⁋ Ista non tollunt praedictam rationem. Nam primum apparet naturaliter esse falsum: quoniam si solus vnus effectus esset possibilis produci ab vno agente in eodem passo (vebi gratia. vnum lumen ab vno corpore luminoso) cum postquam illud esset productum: si ipsum corrumperetur: vel propter interpositionem alicuius opaci vel remotionem agentis. adhuc remoto obstaculo: et praesente eodem agente circa idem passum causaretur lumen: sequitur quod il lud idem numero 2o mo causaretur quod fuit primo causatum: et sic naturaliter corruptum idem numero repararetur: quod videtur impossibile per naturam.

⁋ Praeterea quicquid sit de effectum aliquo indiuisi bili aut de diuisibili totali: seu perfectissimo possibili produ ci ab agente: de partibus tamen formalibus seu secundum intensionem effectus habentis tales partes. nullus posset negare: quin plu res sint producibiles ab eodem agente in eodem passo: et tamen ex eis aliquando aliqua determinate producitur ante aliam: et tunc stat ratio tota.

⁋ Secundum etiam falsum est: quoniam inter ea quae sunt eiusdem rationis et omnino similia. nullus est ordo vel esse potest. non enim est ratio propter quam vnum sit prius alio potius quam econuerso.

⁋ Praeterea idem agens naturale eosdem effectus quos in aliquo passo successiue producit: posset in eodem simul producere. ergo non est equalis ordo quo ad produci inter effectus eiusmodi. Consequentia patet. assumptum decla ratur. Nam si aliquod corpus luminosum quod per continuum motum appropinquans alicui parti medii causauit in illa. lumen (verbi gratia 10 graduum) fuisset genitum in eo loco in quo est: quando tantum lumen productum est: tunc statim illud totum lumen simul causas set: sicut experientia docet: et non prius vnum gradum quam alium.

⁋ Ad illud autem quod secundo dicitur: negando consequentia vltimam dico. conr quod ratio mihi demonstratiua est ad probandum quod non solum ad actiones naturalium agentium: sed etiam ad quascumque etiam libere agen tium deus libere concurrat immediate: alioquin nihil determi nate produceret. Nam quamuis voluntas libera sit ad causandum et non causandum volitionem: hanc tamen vel illam volitionem nunquam determinate causaret: nisi deus: qui hanc vel illam et quamlibet similem possibilem distincte cognoscit: vellet determinate eum producere: ita quod quia deus ita vult cum voluntate concurrere ad causationem huius: et non illius: ideo hec ab vtroque ta producitur quod non illa. Et idem dico de partibus intensiuis voli tionis quam voluntas aliquando potest intendere. Nunquam enim vna pars potius quam alia prius produceretur: nisi agens hanc et illam distincte cognoscens vellet concurrere cum voluntate ad produ cendum primo hanc et postea illam: et quod deus concurrat tanquam causa partia lis ad omnem actionem voluntatis: expresse dicit Aug. 83 q. vbi ait. quod "quicquid in mundo geritur partim diuinitus geritur: parttim nostra voluntate": et praecedentia et sequentia ad hanc intentionem procedunt si inspiciantur. Item q. 7a d. dicint quod deus operatur per artifices quodcumque opus fiat ab eis: et constat quod ipsi voluntarie ope rantur. Posset autem in eadem virtute eadem conclusio probari ex remissione alicuius forme. (vbi gratia. luminis quod ad excludendum quamdam responsionem datam ponat totum simul productum fuisse: et successiue tamen remitti per continuam agentis elongationem. tunc enim vna pars ante aliam desinet: cum tamen omnes omnino eque propinque et omnibus modis vniformiter se habebant ad ipsum agens: et nulla causa omnino assignari possit: propter quam vna ante aliam corrumpatur: nisi qui omnino deus ipse sic vult determinate primo concurrere ad desi nendum conseruare istam: quam illam. et idem est de aliis formis naturalibus: sicut supra dicis i 7. solutione cuiusdam rationis vbi agitur de intensione formarum corporalium dictum est.

⁋ 3o ad conclusionem quaesi ex simili fundamento potest argui. Nam videmus quod agens naturale in omnibs suis partibus vniforme in diuersis partibus eiusdem materie etiam penitus vniformis. diuersos causat effectus. ver bi gratia. sperma maris agens in vniformem omnino mate riam fetus diuersa membra et organicas partes causat ex illa ex vna enim parte causat neruum: ex aliaos: et ex alia carnes: et sic de aliis. Propter quid autem ex vna parte generatur caro et non os: et ex alia econuerso: impossibile est dicere: nisi po natur aliquod agens liberum immediate concurrere secundum se: et illud ad sic agendum determinet. non enim ad hoc potest valere solvel celum: vel aliquod aliud naturaliter actiuum: cum quodlibet tale indifferenter se habeat ad quaslibet illius materie partes: nec ex se taliter determinari possit: nec certe talis distincta cau satio casui est tribuenda: quoniam casus non est nisi in his que raro accidunt. hoc autem euenit semper. et oporteret secundum hoc quasi omnes naturales actiones attribuere casui: quod penitus est absurdum. tale vero vniversale et liberum agens omnino deus est. et sic agere sine aliorum cognitione non potest.

⁋ 4o sic. ex quibusdameffectibus apparentibus et expartis cogimur ponere aliquod ens: quod habet certam noticiam de futuris contingentibus ad vtrumlibet. ergo naturaliter oportet ponere quod deus cognoscat alia a se. Antecedens probo. primo quidem: quoniam visum est: et expartum apud plurimos est: quosdam plurima et frequeter prophetasse futura: et ita euenisse. et quosdam habuisse et habere vera somnia de futuris: et quosdam etiam habuisse notitiam interpretandi tam somnia quam prophetias et interpretatione indigentes. sicut non solum ex christianorum et iudeorum libris: sed etiam gentilium patet: ac est philosophorum. vt Aui. 6. naturali. et Commen. Auerroys. Unde in libello suo de somno et vigilia ait. Determinandum est de natura somniorum: et quod est sui generis de comprehensionibus diuinis: que non acquiruntur secundum acquisitionem hominum. Dicamus ergo quod istarum comprehensionum quaedam dicuntur somnia: et quedam diuinationes. et quedam prophetie. et quidam homines negant ista: et dicunt ea accidere a casu. Sed negare ea est negare sensata. et maxime negare vera som nia. nullus enim homo est qui non viderit somnium quod enunciauit ei aliquod futurum: et cum homo experimentauerit hoc multotiens videbit quod hoc non accidit casu: sed esentialiter. et ille alie con prehensiones et prophetie: licet non sint vise vt somnia ita communiter: tamen sunt valde famose: et ea que famosa apud omnes aut sunt necessaria secundum totum aut secundum partem. Impossibile enim est vt famosum sit falsum secundum totum. hec Commen. Cuius dictum specialiter volui allegare: quoniam in principali conclusione opinionem oppositam habet: et tamen hoc assumptum confitetur. et dicit non posse negari. Constat autem quod talia non proueniunt casualiter: sicut et ipse Commen. probauit in praedictis verbis de somniis. et eadem et for tior probatio est de prophetiis. Nam impossibile est. quod idem homo frequen ter vere prophetet a casu. Nam quod est casuale rarissime accidit. ergo sut talia et acquiruntur huiusmodi hominibus ab aliqua causa de terminata: et impossibile est aliquam assignare nisi illa habeat no ticiam de illis futuris: de quibus prophetias vel somnia causat in homine. alioquin non per se: sed causaliter talia causaret.

⁋ 2o idem antecedens probatur ex eo: quod expartum est plures homines habere circa ea que sunt agenda per ipsos quosdam quasi naturales et indelibe ratos ac improuisos instinctus et impuisus corde ad eligendum ex contradictoriis quod eis melius est: quos homines philosophus in libel lo de bona fortuna bene fortunatos dicit. Talium autem instin ctuum nec natura nec ratio hominis potest esse causa primaria: vt ibi proba philosophus. sed oportet quod ibi sit quid melius habens noticiam de futuris: in quibus vult tales homines dirigere et propterea tales instictus causat in eis. consequentia satis est euidens. Nam aut huiusmodi ens cognoscens fu tura est deus. et habetur propositum. Nam sequitur ex hoc quod ipse cogno scat alia a se: aut est aliquid infra deum. et tunc per locum a minori sequitur quod talem noticiam deus maxime habeat: cum ipse sit maxime no bilitatis. Et confirmatur ista consequentia ex intentione aduersariorum: Nam Auerroys huiusmodi reuelationem propter suam nobilitatem dicit esse comprehensiones divinas: que non comprehenduntur per acquisitionem hominis vt supra allegatum est. Item infra ait: quod iste modus dationis cognitionis rei future est valde nobilis et attribuitur principio nobiliori voluntatis: immo est a re diuina: et est ex perfecta sollicitudine circa hominem. Si ergo talia nosse est perfectionis: et ex hoc attribuitur principio nobiliori homnis. consequens est quod de us qui omnium nobilissimus est: huiusmodi perfectione non careat. Unde Aui. vbi supra de hac materia tractans. quasi principium assumit: quod omnia quae in mundo sunt praeterita prasentia et futura: habent esse in sapientia crea toris.

⁋ Item philosophus vbi supra: illos instinctus bene fortuna torum reducit in principium supra rationem hominis. quod est melius et nobili ea: et expresse tale principium dic esse deum. qui videt et futurum et praesens et quorum ratio pariit id est praeterita: quarum notitia periit a memoriis hominum. vnde rati ista non debet cuiquam facilis videri: quando propter ipsam philosophus coactus est in principali conclusione quae in hoc inquiritur sibi contradicere vt ex dictis est euidens.

⁋ Propter ista mihi apparet quod quilibet volens naturalem sequi rationem in auctoritate exclusa cogitur pone re deum habere noticiam omnium aliorum. nec rationes ad partem oppositam vllam habent penitus efficaciam. Unde ad primam quae fit pro 3a conclusione philosophi. Nam due prime eius conclusiones vere sunt) dicendum quod consequentia illa non est bona: nec probari potest nisi forsan argueretur ex hoc quod ita est in nobis. sed talis probatio nulla esset: pro eo quod in tellectus noster aliquando est in potentia tantum ad intelligendum aliud: aliquando vero actu intelligit illud. et ideo exit de potentia ad actum per acquisitionem alicuius perfectionis in ipso que est intellectio illi us. Deus autem semper actu intelligit et numquam est in potentia ad intelligendum. et ideo non est simile de nobis et de ipso. Paetere si sic vellemus arguere de eius intellectione sicut est de nostra tuncccum intellectus nostur non intelligat actu seipsum nisi per intellectionem a se essentialiter distincta) argueremus: quod deus non intelligeret seipsum: vel sua intellectio non est sua substantia. et vtrumque est fal sum et contra philosophum.

⁋ Ad 2am etiam neganda est consequentia. Et ad probationem dicendum: quod illud non habet veritate de intelligente cuius intellectio non distinguitur a sua subiecta: qualis deus est.

⁋ Ad 3am neganda est est consequentia. Ad probationem dicendum: quod non est vera de intellectione quae non est causata ab intellecto: sicut est intellectio divina. Unde etiam nos multa intelligimus que non sunt: a quibus tamen non dependet intellectio qua illa intelligimus.

⁋ Ad 4am etiam nego consequentiam. Et ad probationem dico: quod non est vera vbi intellectio non distinguitur ab intelligente.

⁋ Ad 5am etiam consequentia nego. Ad probosionem dico: quod quamuis intellectio rei vilis praecise foret vilis. vel minus no bilis intellectione nobilioris rei: intellectio tamen illius rei nobilio ris et huius vilis simul non est minus nobilis. vna autem intellectio dei est intellectio sui et omnium aliorum.

⁋ Item quamuis sit vile occupare intellectum circa vilia vbi quis impeditur ab intelligendo nobiliora: aut cum ex intellectione vilium quis inducitur ad operandum aliquid vile: vbi tamen neutrum contingeret: hoc non esset vile: est in nobis. vnde sicut dicit Aug. in de vtilitate credendi. vbi distinguit intelligere et credere et opinari. intelligere semper sine vicio est. Nam intelligere magna et honesta vel etiam divina beatissimum est. intelligere autem superflua nihil nocet: sed fortasse discere nocuit. cum tempus necessariorum occuparet: ipsa etiam noxia non intelligere: sed facere aut pati miserum est. non enim si quis intelligit quo possit inimicus sine suo periculo occidi: intelligentia ipsa ac non potius cupiditate reus est: que si absit quid innocentius dici potest: deus autem ipse nec minus intelligit se et quecumque nobilia: nec ad aliquid vile duci potest: ex eo quod intelligit vilia. ideo nec eorum intellectione vilescit.

⁋ Ad 6um dico: quod intelligit distincte et in particulari omnia. et infinita: quod quidem non est impossibil ei cuius intellectio est infinita et immensa.

⁋ Ad 7m ccum dicitur: impossibile est diuisionem continui totaliter euacuari: loquendo de pinione non realis seperationis vel distinctionis: sed de divione quae fit per significatione intellectus distinguentis: qui secum compati tur realem communitatem continui sic diuisi: in quo etiam sensu procedit ratio) nego illud assumptum: quamuis est loquendo de divione actua lis distinctionis in effectum si hoc intelligitur esse simpliciter impossibile: est per oininam potentiam estimem ipsum esse falsum. sicut in quadam responsione publica dixi alias: et forte alibi a proposito in speciali discutiam. sed hoc non est necessarium ad propositum.

⁋ Ad probationem (cum quaeritur vtrum ista diuisio stet ad indiuisibilia vel diuisibilia) Dico quod potest dici dupliciter aliquod indiuisibile id est caa rens partibus quibuscumque actu diuisis vel possibilibus quoquo modo: diuidi vel distingui: sic multi imaginantur esse punctum: et sic in rei veritate quodlibet simplex est indiuisibile. Alio modo potest dici ali quod indiuisibile. quia si heat in se partes: quaelibet tamen est actu diuisa a qualibet alia: ita quod ipsum nec est aliquo modo vel secundum aliquid sui diui sibile: cum sit isto modo actu diuisum.

⁋ Et per oppositum suo modo aliquid dici potest diuisibile dupliciter. vno modo quia habet partes actu vel potentia diuisas. Alio modo: quia habet partes non actu diuisas. hoc praemisso et loquendo de dione de qua dictum est. dico quod ista diuisio totalis continui non stat ad indiuisibilia primo modo: stat autem ad indiuisibilia 2o modo non intelligo autem per stare quod sit aliqua vltimma diuisio vel aliqua vltima diuisa que in se non includat partes actu diuisas. sed intelligo quod stat ad indiuisibilia. id est illud est totaliter diuisum in indiuisibilia isto 2o modo que tamen sunt diuisibilia primo modo sumendo diuisibile. Unde dico: quod quam cumque partem quantucumque paruam sumpseris illa includit partes actu diuisas in conceptu divino: immo infinitas includit. nes aliquam potes sumere. quin sumas infinitas: et sicut de facto quodlibet continuum habet infinitas partes potentiales: et quaelibet quantumlibet parua includit infinitas. nec aliqua sumi potest indiuisibilis etiam quin sumantur tales partes potentiales infinite Sic dico: quod in conceptu dei continuum est totaliter actu diuisum in partes: quarum quelibet etiam est actu totaliter diuisa et in cludit infinitas actu diuisas. Ex his autem patet. quod non sequitur: quod continuum componitur ex indiuisibilibus primo modo sic intendit argumentum deducere. Et aduerte: quod ista ratio est satis imper tinens ad propositum quoniam esto quod deus nihil intelligeret extra se adhuc eadem difficultas potest fieri. Nam constat quodquamuis par tes continui non sunt distincte nec actu separate. vna tamen non est alia. et sic sunt distincte abinuicem: et per consequens quod continuum est in rerum natura totaliter distinctum. de tali distinctione loquendo et tunc potest queri ad quid stat ista distinctio: Utrum ad diuisibilia vel indiuisibilia: et vltra sicut procedit argumentum. Praeter ista ratio eque bene militat contra suum factorem. Nam quicquid sit quod intuitus dinus terminetur ad res ex vel ad essentiam suam tantum modo (vt ipse vult) nihilominus non negat (sicut nec negare potest aliquis christianus) deum cognoscere distincte aliquas creaturas existentes et possibiles existere quocumque modo terminetur vel non terminetur eius intuitus ad ipsas creaturas: nec etiam negare potest quin distincte cognoscat partes continui. et tunc potest ab eo queri sicut ipse querit ab aliis. Utrum eius co gnitio sistat ad idiuisibiles vel diuisibiles partes continuis et vltra consequenter sicut supra allegatum seu argutum fuit. et eodemtres sequentes rationes ita sunt contra eum sicut sunt contra alios si inspiciantur.

⁋ Ad 8m concedo deum intelligere magnitudinem infin nitam. sicut etiam Aug. concedit deum intelligere nuoas infini tos. 12. de. ci. dei. et concedo vlterius quod posset producere in effe ctu magnitudinem infinitam: nec hoc est sibi impossibile sicut infra dictin. 44. patebit.

⁋ Ad opoium si intelligitur quod processus nuoarum esset euacuatus in conceptu dei id est quod omnis nuerus possibilis esse actu cognitus a deo concedo consequens. Dico enim cum augo vbi suprquod omnes simul et quemlibet numerum possibilem deus intelligit. et per consequens etiam concedo quod infinitos esse certissimum est: quoniam in quocumqd numero finem faciendum putaueris: idem ipse non dico) vno addito augeri: sed quantumlibet sit magnus. et quamlibet ingentem multitudinem continens in ipsa ratione atque scientia nuoarum non so lum duplicari: verum etiam multiplicari potest. Ita vero suis quisque numerus proprietatibus terminatur. vt nullus eorum pa esse cuiquam alteri possit. ergo et dispares inter se atque diuersi sunt: et singuli quinque finiti sunt: et omnes infiniti sunt: ita ne numeros propter infinitatem nescit deus: et vsque ad quandam summam nunorum scientia dei proueniens et ceteros ignorat quis hoc vel dementissim dixit: ideo sic subdit. Absit vt dubitemus: quod ei notus sit omnis numerus: cuius intelligentie vt in praes. cantatur: non est ni merus. infinitas itaque inquit numerorum quamuis infinitorum nuoarm nullus sit numerus: non est tamen incomprehensibilis ei cuius intelligentie non est numerus. cuius auctoritas vltima parte patet quod Aug. concedit consequens illud: quod ratio illa infert. Cum vero probatur ipsum esse falsum. quia vel est status ad nunerum finitum vel infinitum. D. co quod nec ad aliquem infinitum est status: cum quilibet sit finitus vt 2a parte auctoritatis dicit Aug. nec etiam est status ad aliquem finitum: cum vltra quemlibet intelligat maiorem. alioquin non intelligeret quem libet. et ideo dico quod in nullo sistit cognitio dei: quasi ille sit maximus quem cognoscit.

⁋ Sed conformiter ei loquendo potest dici. quod sistit in omnibus. quia omnes cognoscit: et nullus est: que non cognoscat.

⁋ Sed cotra hoc: quia saltem oportet dicere quod co gnoscat totam multitudinem comprehendentem nuoas omnes. quod con cedo.

⁋ Contra istud autem ipse arguit. quia secundum hoc sequitur: quod deus intelligeret omnem multitudinem numeralem seu finitam discedentem ab illa totali multitudine infinita. et per consequens at tingit vltimum numerum. a quo statim proceditur ad illam multitudinem infinitam. sed certum est quod est impossibile talem numerum dari.

⁋ Responsio concedendo primam consequentia: quia nullus numerus est vltimus inter illos nec ab aliquo proceditur immediate ad multitudinem infinitam: immo vltra quemlibet sunt infiniti numeri: quorum quilibet tamen est finitus sicut patet ex prima parte auctoritatis.

⁋ Praeterea hec ratio est cuilibet opi nanti eandem ingerit difficultatem ponenti continuum esse diuisibile in infinitum. Nam qualitercumque eius partes ponantur esse distincte vel plures: oportet isto modo esse infinitas multitudines partium: et omnes esse quot esse possunt. ita quod loquendo de tali distinctione quae conceditur inter partes continui: cuius distinctio est totaliter euacuata et posita in actu.quaeratur ergo in quo numero vel multitudinie partium sistit ista distinctio scilicet Utrum in infinita vel finita: et sic consequenter vt est argutum de numeris.

⁋ Ad ideoum illo dicto concesso. dico quod tota illa mul titudo actualiter est in conceptu diuino. et cum arguitur contra: quia tunc deus videret aliquam infinitam etc. nego consequentiam. et patet instam tia in numeris quorum multitudinem actualiter totam totalem videt deus: et tamen non videt aliquem numerum distantem infin a primo specie numeri. quia nullus talis est: esto quod sint infiniti numeri: et quolibet semper sit sequens maior. sic in proposito nulla species di stat in infinitum ab aliqua. aut illam in infinitum excedit: sed finite tantum: et tamen possibilis est processus infinitus in eis. simu etiam est in numeris.

⁋ Sed nunquod deus intuitiue cognoscit alia vel abstractiue:

⁋ Rsponsio quod quecumque deus nouerit siue sint siue fuerint siue sint possibilia esse. cognoscit intuit ue. Probatur: quia quodlibet nouit immediate et non per aliquod medium cognitum medians inter cognitionem et rem cognitam. ergo quamlibet nouit intuitiue. consequentia patet ex descriptione intuitiue notitiae pe sita supra da. dnctense antecedens est certum. quoniam nullum tale medium est possibile. quia non est creatura vt constat. nec deitas ccum illa nullo modo ex natura rei sit distincta a dei noticia: quinymo sit illi eadem omnibus modis ex natura rei. quibus ipsa noticia est eadem sibimet) et per consequens non plus nec verius dici potest: quod deitas mediat inter noticiam illam et creaturam: quam inter divinitatem et crea turam. et quam noticia mediet inter divinitatem et creaturam: quorum nullum secundum proprietatem sermonis vere dicitur.

⁋ Et si dicatur: quod Aug. dicit 83 q. quod "non extra se quicquam positum deus intuebatur. vt secundum id constitueret quod constituebat: nam hoc opinari sacrilegum est." Ex quo videtur velle quod non intuitiue videat creaturas:

⁋ Item in 15o de tri. dicit quod deus paiter omnia nouit in seipso et similiter commne dictum: quod deus omnia videt in essentia sua: in qua omnia velut in speculo relucent: et perfectissime representantur: et per consequens non immediate intuetur creaturas ipsas: sed mediante essentia sua ac per hoc abstractiue tantum intelligit creaturas.

⁋ Ad primum dicendum: quod Aug. non absolute negat deum fuisse intuitu aliquid extra se: sed quod non intuebatur: vt secundum id constitueret etc. volens negare quidquam aliud a deo fuisse sibi exemplar secundum quod constitueret que constituebat: sicut nobis est aliquid exemplar secundum quod aliquid aliud operamur: sed ille sibi sufficit ad constituendum quicquid constituere vult. et certe illud opinari sacrilegum est: nec minus esset sacrilegum opinari quod aliquid extra se abstractiue intelligeret: vt sed illud constitueret quod constituit.

⁋ Rursus nonndum: quod Aug. dicit: non intuebatur extra se quicquam positum. quod certe verum est: quia nihitunc erat extr deum positum: non quin intueretur aliquid extra se ponendum et nunc intueatur aliquid extra se positum. Unde etm quia tunc nihil erat exr deum dicit. 4. super gen. ad litteram scilicet quod res fiendas ipse no cernebat extra seipsum: sicut nos cernimus oculis corpora. que: vtique nondum erant dum disponerentur vt fierent. et addit immediate quod iuuat propositum: nec intra se ista cernebat sicut omnino cernimus fantasias corporum que non praesto sunt oculis Ex quo innuit quod non abstractiue seu per aliquod medium ista cernebat. et concludit. quo ergo modo nisi eo quo solus potest et hoc est verum: quia solus potest intuitiue non existentia cernere.

⁋ Ad 2m dicendum: quod Aug. non vult aliud: nisi quod nihil aliud a patre est sibi ratio vel causa aut medium videndi. que videt sed ipse est sua noticia et omnium aliorum. et eodem modo intelligendum est: quod deus omnia videt in essentia sua. quia scilicet ipsa sua eentia est noticia quorumcumque: nec aliquod aliud praeter ipsam est si bi necessarium ad intelligendum. Quod vero additur de relucentia et representatione essentie divine: si intelligitur quod essentia repraesentes intellectui divino: sic quod eius intellectio immediate feratur in essentiam. et mediate in repraesentata: sicut in nobis: cum aliqua absentia in eorum speciebus cognoscimus. dictum illud vtique falsum est. Nam cum intellectus diuinus et intellectioet essentia sint penitus indistincta et eadem omnibus modis: quaelibet essentia est eadem esentie. et intellectio intellectioni. non minus omnia repraesentantur in intellectione quam in essentia. nec essentia magis representat intellectui quam intellectus essentie. immo proprie loquendo nec essentia representat intellectui: nec intellectus essentie: nec intellectio fertur in creaturas mediante essentia nec econverso sed tam essentia quam intellectus: et est intellectio immedia te sui et onium aliorum.

⁋ Si vero intelligatur quod essentia divina sit repraesentatiua creaturarum respectu intellectus creati: dictum illud verum est: et eodem modo ipsa intellectio divina est est repraesenta tiua ita quod in ea velut in specie potest intellectus creatus alia cognoscere. Aduertendum autem: quod noticia intuitiua sic accepta: vt nunc in solutione huius dubii sumo: non in plus se habet quam scientia visionis iuxta vnam acceptionem scientie dei: de qua infra distinct on qo. dicetur: et conuertibiliter se habet cum scientia simplicis noticie. hoc est quod iste terminus et ille vniversaliter conuertuntur.

⁋ Ad argumentum principale respondendum est negando antecedens propter illam partem: omne quod intelligit aliud a se patitur ab illo: nec ratio valet. quia libet sic esset in nobis: non tamen sic estimandum est de deo. neque hoc sequitur sicut nec in deo dicimus intellectionem distingui ab intellectu: cum tamen distinguatur in nobis.