Quaestio 1

⁋ Distinctionis. XLII. XLIII. et XIIII. Questio. CIrca materiam de potentia dei: de qua Magister tra ctat in tribus proximis distinctionibus scilicet 42 43. et. 44. quero primo vtrum omne possibile fieri deus de sua potentia absoluta posset facere.

⁋ Et arguo primo quod non sic. Nullum quod de non vult facere deus potest facere: sed aliquid possibile fieri deus non vult facere. ergo aliquid possibile fieri deus potest facere. maior patet per Aug. in libro de symbolo. qui ait: quod hoc solum non potest deus quod non vult: per quod vt dicit magister videtur quod deus non possit aliquid nisi quod vult. minor patet: quia possibile est vnum alium mundum creari ita bene sicut possibile fuit hunc creari: et tamen deus non vult alium creare: quia si vellet vtique faceret. omnia enim quaecumque voluit fecit.

⁋ 2o nullum quod deus non debet facere deus potest facere: sed aliquid possibile fieri deus non debet facere. ergo etc. maior est nota. minor probatur: quia nihil quod deus non fecit deus debet facere: alioquin non faceret omne quod deberet: et per consequens delinqueret obmittendo quod per ipsum fieri debet. Sed aliquid quod deus non facit: est possibile fieri: vt proba tum est. ergo etc.

⁋ 3o deus non potest facere nisi quod bonum iustum et rationabile est ab eo fieri: sed aliquid possibile fieri non est bo num iustum et rationabile a deo fieri. ergo etc. maior patet: et minor probatur: quia nihil quod deus non facit est bonum et iustum et rationabile ab eo fieri: alioquin ipse non esset summe bonus et iustus aliquid tale non faciens.

Ad oppositum sic. Deus et est et vere nominatur et creditur omimpotens. ergo omne possibile fieri deus potest facere. antecedens patet per illud Apoca. primo. Ego sum c et co principium et finis. dicit dominus deus: qui est et qui erat et qui venturus est oimpotens. et illud Exomiens. quasi vir pugnator on potens nomen eius. Et illud symbo. Credo in deu patrem omni potentem. Et Atha. Dimpotens inquit pater omimpotens filius omnipotens. scilicet consequentia declaratur. nam constat quod deus non denominatur omni potens a potentia passiua quae est ad esse. vel pati seu transmutari in hoc vel in illud. non enim deus potest omnia esse vt albedo ve dulcedo: nec potest albefieri aut modo aliquo transmutari: vt testatur btus Iacobus in canonica sua. sed denominatur ab actiua potentia: aut ergo dicitur omimpotens: quia omni actiua potentia est for maliter potens: seu quia in se formaliter omnem potentiam actiuam habet. et hoc est scultum: quia hanc actiuam potentiam: quae hic ignis demonstratus calorem agit: non habet in se formaliter: et similiter nec aliquam aliam potentiam actiuam creatam. Aut dicitur oimpotens: quia omne possibile fie ri est potens facere: et habetur propositum. Alio modo aut non potest intel ligi omimpotens: sicut nec illud signum omne inclusum in illo nomine omni potens videtur aliud posse distribuere in proposito. quare etc.

Respondeo in quaestione duo erunt articuli. Nam primo positis et praemissis aliquibus distinctioni¬ bus ponam aliquas conclusiones ad solutionem quaestionis. 2o ex illis eliciam correlatise quasdam alias: et contra illas ponam obiectiones et soluam.

Quantum ad primum distinguo pro de possibili. Nam possibilium queda sunt incomplexe significabilia. quae dam vero complexem tantum. Primo modo sumitur dupliciter. Uno modo vt distin guitur contra actu ens: et sic omne quod non est: potest autem esse aliqua enti tas: dicitur quoddam possibile. et hoc modo anima antichristi est quoddam possibile. et omnis alia entitas possibilis a deo creari. Alio modo sumi tur possibile: vt scilicet distinguitur contra necessium: et sic omnis entitas actu existens quae potest non esse dicitur quoddam possibile: quae autem non potest non esse dicitur necessarum ens. quale est solus deus. Simili modo quantum facit ad propositum: possibile 2o modo dictum potest dupliciter accipi. Uno modo vt distinguitur contra verum. Uoco autem verum illud enunciabile seu oplexe significabile cuius enunciatio si formetur est vera: sicut supra dictum est. Et isto modo solum enunciabile secultum et non impossibile et omne huiusmodi est possibile. Alio modo prout distinguitur contra necessium: et sic omne tale est verum potens tamen non esse verum est possibile: quod autem sic est verum quod non potest non esse verum est necessirum: sicut est deum esse: et deum esse intelligentem. exemplum possibilis primi est: petrum currere: supposito quod petrus nunc non currat: et idem est exemplum secundi. supposito quod ipse currat. Sicut autem incomplexe significabilia et complexe significabilia non dicuntur eodem modo possibilia: sic non doicuntur eodem modo possibilia fieri: sed prima sic dicuntur possibilia: qui non sunt et possunt esse aliqua entitates primo modo accipiendo talia possibilia: vel quia si sunt possunt non esse aliqua entitates. quantum ad 2a modum. Sic dicuntur possibilia fieri vel quia possunt fieri aliqua enti tates quo ad primum modum: vel quia possunt non fieri aliqua entitates quo ad 2m modum. Possibilia vero enunciabilia non sic dicuntur possibilia fieri. Nam petrum currere non dicitur possibile fieri: quia petrum currere posset fieri aliqua entitas: sicut est nec petrum non currere dicitur possibile fieri: quia posset fieri aliqua entitas. non enim potest esse aliqua entitas. petrus non currit: quamuis petrus sit aliqua entitas: et in ista enunciatione quae significat quod petrus non currit: sed ido petrum curre re dicitur possibile fieri: quia fieri potest quod petrus currat: siue quia potest fieri vera. Cum igitur possibile fieri dicatur relatiue ad potens facere sicut factibile ad factiuum: sicut possibile fieri dicitur duobus modis praedicti: sic etiam correspondenter dicitur aliquid posse seu esse potens facere.

⁋ Alia distinctio est: quoniam vt in sententia ponit Ans. de casu dya boli. aliquis dicitur facere dupliciter. Uno modo positiue. et hoc dupliciter scilicet vel e de nouo efficiendo vel factum conseruando. Alio modo negatiue scilicet non faciendo oppositum: seu ipsum non prohibendo: cum tamen posset: et hoc modo dicit quod dicimus deum facere aliquam rem quae erat: non esse: cum cessat facere eam esse. et similiter quae non sunt: potest dici facere non esse: quia cum possit non facit illa esse. hoc modo loquitur Aug. 12. de ci. dei. cum ait. c "Res quas deus condidit vt non prius essent egit quandiu non fue runt: et vt posterius essent quando esse ceperunt". Item dicitur m facere: quia cum posset non prohibet facientes primo modo sumitur facere proprie: sed 2o modo improprie.

⁋ his praemissis pono tres conclusiones prima est. quod omne possibile enuciabile deus potest facere esse verum: accipiendo facere communiter ad primum et ad 2m modum. 2a quod non omne possibile potest deus face re esse verum: accipiendo primo mod sacere. 3a quod omne possibile primo od est omnem entitatem possibilem. deus potest facere: primo modo accipiendo facere.

⁋ Prima conclusio probatur per verbum Salua. in Euang. Math. "Apud deum omnia ergo possibilia sunt". et per illud angeli Luc. "Non erit impossibile apud deum omne est verbum" id est omne quod verbo dici potest: quale est enunciabile omne non implicans inpossibilia. Et similiter in libro Gen. "Numquam deo est quicquam difficile". In his aut omnibus sermumo est de his quae complexem tantum enuciabilia sunt. Nam primo dictum est. ad ostendendum hominem a deo posse saluari. 2m quod vergo possit concipere et parere. et 3m quod anus et sterilis posset generare quae tantum complexe valent significari.

⁋ 2am conclusionem probo. Nam possibile est nullam rem praeter deum esse et tamen non potest hoc deus facere proprie loquendo de facere. Nam si aliquid sic faceret iam aliqua res praeter deum esset: quia tamen deus potest nullam rem conseqeuare: et nullam creare cum hoc. ad quod sequitur nullam praeter deum esse: et ideo id ipse potest facere 2o mod scilicet non faciendo aliquam entitatem esse: quam tamen posst facere.

⁋ 2o idem probo. nam possibile est aliquem hominem. verbi gratia. petrum peccare: et tamen deus non potest facere primo modo: quia sicut dicit Aug. 83 q. "Deo auctore non fit homo deterior". Est enim hec tanta culpa quain sapientem quamuis hominem cadere nequeat: multo autem minus in deum.

⁋ Praeterea deus faceret petrum peccare. deus vellet facere petrum illud quod ipse non vellet eum facere. vel vellet eum non facere quod ipse non vellet eum non facere: querum vtrumque impli cat contradictionem. Et consequentia patet. quia deus nil potest facere nisi volens. et ideo si faceret petrum peccare. vellet petrum peccare. nullus aut potest peccare nisi vel faciendo quod deus non vult eum facere: vel taoe faciendo quod deus vult ipsum facere.

⁋ Praeterea deus faceret petrum peccare. petrus peccaret et non peccaret. probatur: quia nul lus peccat faciendo illud quod deus vult eum facere: aut facere facit. Unde Aug. 3o de li. ar. Si peccatum inquit tribue re velis conditori. peccantem purgabis: qui nihil preter sui conditoris instituta commisit. qui si recte defenditur non pec cauit. patet igitur quod deus non potest facere petrum peccare proprie loquendo. potest tamen si improprie loquamur. scilicet prmittendo ipsum peccare: cum tamen potuit ipsum impedire. oimpotenti enim bo no. vt ait aug. in enchyridm. quam facile est quod vult esse facere: tam facile est quod non vult esse non sinere. hoc nisi credams periclitatur ipsum nostre fidei initium: qua nos in deum omnip tentem patrem credere confitemur.

⁋ Ex quibus est verbis innuitur quod ad dei omimpotentiam quam fatemur non pertinet quod omne possisibile posset facere primo modo. sed primo vel secundo. et istud satis est euidens: cum multa sunt possibilia quibus est impossibile vt deus faciat ea primo modo. verbi gratia. quod deus nihil efficit. aut conseruat quod nulla res est preter deum. Et aliud etiam quod in secunda ratione tactum est et multa alia.

⁋ 3a conclusio probatur primo quidem ex prima sic: omne possibile enunciabile deus potest facere esse verum. ergo quamlibet entitatem possibilem esse actu deus potest facere esse veram. Et vltra. ergo quamlibet enti tatem possibilem deus potest facere. sumendo facere primo modo: et hec vltima consequentia patet: quia nullam entitatem deus potest facere esse: nisi illam efficiendo vel factam conseruando.

⁋ 2o probatur auctoritate sapientia. vbi de sapientia increata scribitur: quod est omnium artifex et habens omnem virtutem: et cum sit vna. omnia potest: que vera: non essent si aliquam entitatem possibilem fieri facere non posset.

⁋ 3o quia alias sequeretur quod aliquod factibile: vel creatura pos set deo non coagente se sola facere: vel deus et creatura simul possent quod deus per se solus non posset facere. Consequen tia nota est. Nam omne factibile ab aliquo factiuo vel ab al quibus factiuis est factibile. et non possunt alia factiua esse quam de us vel creatura: vel ambo simul. sed consequens est falsum quantum ad vtramque partem simul. quantum ad primam partem quidem. Tum quia alioquin aliqua res posset esse quae non esset ex deo: neque conseruaretur per ipsum. contra illud quod in sapien. ait sapiens deo. quo in quit posset aliquid permanere nisi tu voluisses: aut quod a te vocatum non esset conseruaretur. Ubi patet quod dei voluntas est cuilibet rei causa prmanendi: et nisi per eam non potest aliquid primanere. et quod nihil conseruari potest nisi a deo vocatum id est vo luntarie deductum ad esse. consequentia patet: quia omnis entitas: quae aliquo non producente potest produci. eodem non conseruante potest per tempus conset uari et permanere. Tum 2o quia cum tali rei factibili possent alie similes in specie fieri: impossibile est quod a creatura deo non coagente producatur aliqua determinate: sicut supra probatum est.

⁋ Praeterea aug. in de natura boni. in principio et ansel. de casu dyaboli. expresse dicut quod nulla essentia potest esse nisi sit a deo.

⁋ Quam tum etiam ad 2am partem patet falsitas consequentis. quia alias sequere tur quod dei virtus esset impotens. et indigens amminiculo creatu re ad agendum: quae agere vellet: quod blasphemum est dicere et co gitare. et ideo dicit Aug. primo de lir arbitro quod nec quisquam de deo optine existimat qui non eum omimpotentem atque ex nulla particula conmutabilem credit. et sequitur. nec vlla adiutum esse natura in cream do. quasi qui non sibi sufficeret. Et eodem modo nullus bene de deo existi¬ mat qui putat eum non sibi sufficere ad faciendum quicquid facere potest. hoc confirmat apostolus prima ad thy. 6o dicenss de deo. quod ipse est beatus et solus potens etc. unc secundo infero aliqua. Primum est quod omne enunciabile non verum ad quod esse verum non sequitur contradictoria esse simul vera: seu primum principium non esse verum deus potest facere esse verum. loquen do de facere communiter ad primum et ad secundum modum. seu expeditius loquendo: omne tale potest per divinam potentiam esse verum. probatur. quia omne tale possibile esse verum deus potest facere esse verum. patet ex prima conclusione. sed omne non verum ad quod esse verum non sequitur primum principium non esse verum. est possibile esse verum. ergo etc. probatur minor. quia si detur oppositum: sit ergo a. enunciabile impossibile esse verum: ad quod tamen esse verum non sequitur primum principium non esse verum. Et arguo sic. a. non potest esse verum. igitur si a. sit verum. a. potest esse verum: et a. non potest esse verum. ergo ad a. esse verum sequitur primum principium non esse verum: cuius oppositum ponitur. patet consequentia. quia sequitur. a. est verum. ergo a. potest esse verum.

⁋ 2a conclusio est. quod omnem entitatem quam deus. (coagente secunda causa) potest producere vel efficere: potest per se illa non coagente. hoc probatur primo ex praecedente. quia nullum tale a solo deo fieri impli cat contradictionem.

⁋ 2o probatur: quia deus nullius alterius cause amminiculo indiget ad producendum. alias non ipse vnus et solus omnia posset: vt dicunt auctoritates inducte ad probandum tertiam conclusionem. Ad hoc est articulus perisien. o3a dicens. quod de us non potest in effectum causae secundarie sine causa secundaria error

⁋ Contra istas conclusiones potest argui. Et primo contra primam. quia aliquem iustum perseuerantem non admitti ad eternam beatitudinem: aut aliquem praedistinatum seu in libro vite scriptum deleri de libro illo. non implicat contradictionem. et tamen neutrum est possibile fieri: et neutrum potest deus facere. ergo non omne quod non implicat contra dictionem deus potest facere.

⁋ Prima pars antecedentis patet. quia in neu tro assumpto idem affirmat et negatur de eodem. Et secunda proba tur per magistrum hystoriarum super illo verbo moysi in exo. Dbsecro domine aut dimitte eis noxam hanc: aut dele me de libro quem scripsisti. Ubi dicit magister: quod est magna confidentia in deum. hoc est per impossibile dictum. quasi dicens sicut est impossibile vt me deleas de libro sic oro non posse fieri quin dimittas.

⁋ Preterea: quod peccatum aliquod remaneat impunitum: et quod homo sine satisfactione pectiem admittatur ad beatitudinem. vel eternam vel illam quam habuit ante lapsum: nullam implicat contradictionem. et tamen neutrum deus potest: secundum ansel. libro primo. Cur deus homo. vbi ait. Tene igitur certissime quod sine satisfactione id est si ne debiti solutione spontanea: nec deus potest peccatum impunitum relinquere: nec peccator ad beatitudine talem qualem habebat antequam peccaret prouehi.

⁋ Praeterea magister in fine. 44. dicens dicit: quod deus non potest incarnari nec resurgere: sed potest esse incarnatus et resurrexisse. sed constat quod deum incarnari nullam implicat contradictionem.

⁋ 4o quia ad aliquod preteritum non fuisse non sequitur primum principium non esse verum. et tamen nullum praeteritum potest deus facere non fuisse. ergo non omne ad quod non sequitur primum principium non esse verum. potest deus facere esse verum. consequentia patet. Et antecedens quantum ad primam partem probatur. quia non videtur plus posse probari quod sequatur contradictio ad adam non fuisse seu ad istam. Adam non fuit: quam ad istam. antichristum non fore seu antichristus non erit. ad quam tamen certum est nullam contradictionem sequi. cum ipsa sit possibilis esse vera. 2a pars antecedentis probatur per illud. 6. ethicorum. hoc solo priuatur deus ingenita facere que vtique facta sunt.

⁋ Secudo contra 2am conclusionem primo quidem: si esset vera seque retur quod deus non coagente aliquo alio: posset causare actum malum seu culpabilem. quod non videtur concedend secundum sanctos.

⁋ Praeterea sequitur quod homo posset in casu odire deum meritorie: quod est absurdum. consequentia probatur. Nam deus posset praecipere seu praeceptum dare alicui quod ille odiret deu. patet tam ex 2a conclusione quam ex prima: quia non implicat contradictionem: cum tale praeceptum ab homine posset fieri. hoc autem praecepto dato. si homo obediret: supposito quod alias esset in caritate sicut possibile est vtique mereretur.

⁋ Respono: et praemitto quandam vsitatam distinctionem videlibet quod deum posse hoc vel illud facere: potest intelligi dupliciter. vno modo sed potentiam ordinatam. et alio modo secundum potentiam absolutam. non quod in deo sint due potentie. vna ordinata et alia absoluta. nec hoc volunt significare doctores: sed illud dicitur deus acintellectum recte intelligentium posse de potentia ordinata quod potest stante sua ordinatione et lege eterna. que non est aliud quam eius voluntas: qua eternaliter voluit hec vel illa. et tale vel tale esse futurum. Illud autem dicitur posse de potentia absolu ta: quod simpliciter et absolute potest. Econtra. illud non dicitur posse de potentia ordinata quod non potest stante lege et ordinatione sua que nunc est: illud vero non posse de potentia absoluta. quod simpliciter et absolute non potest.

⁋ paet aut quod simpliciter et absolute sine suppositine contradictionis deus multa potest: que non potest stante eius lege et voluntate qua voluit sic se facturum. Et hoc ideo quia illa etsi sint simpliciter possibilia. sunt tamen incompossibilia ordinationi diuine. vbi gra. constat quod simpliciter loquendo. christus potuit non incarnari et non mori: iuxta verbum eius. po testatem habeo ponendi animam. et iterum. oblatus est quia voluit. et tamen istud non poterat stante ordinatione sua: quae eternaliter proposuit per suam mortem redimere genus humanum. sunt enim hec incompossibilia. deus proposuit se moriturum. et deus non morietur: referendo ad idem tempus. quamuis autem ista sunt incompossibilia. quia tamen illa ordinatio non est necessaria. id est non est necessarium deum sic ordinasse: quinymo possi bile est ipsum ordinasse et voluisse oppositum ideo illud quod solum est impossibile ex suppositione ordinationis: vtpote ei inconpossibile non est absolute impossibile: sed possibile: et simpliciter loquendo illud deus potest facere.

⁋ huic distinctioni satis con cordat alia antiqui qua dictum est: quod deus non potest de iusticia que potest de potentia. Cum enim nihil sit iustum: nisi quod est conforme voluntati diuine. que est prima et summa lex iustitie. iuxta illud ansel. prosolo. deo domintis. Illud solum iustum est quod vis: et non iustum quod non vis. illud debitur repugnare diuie iusticie: quod repugnat diuine voluntati. illud ergo dicitur deus non posse de iusticia. quod est incompossibile sue ordinationi et voluntati. que est prima iusticia. Illud autem est omne cuius oppositum deus vult: quamquam ipsum sit secundum se possibile simpliciter.

⁋ hoc praemisso respondeo ad rationes contra primam conclusionem. Et concedo antecedens prime quo ad vtramque partem loquendo de potentia ordinata. Et in eodem sensu concedo consequens. quia vt sic. non est contra dicta: cum semper locutus sim de potentia absoluta. Si vero antecedens intelligatur de potentia absoluta. nego ipsum: propter secundam partem. Nam constat quod deus posset quemlibet iustum: immo et omnes creaturas simul annihilare. cum libere conseruet eas et per consequens posset perseuerantem in iusticia non admittere ad beatitudinem. non tamen hoc posset stante sua ordinatione. qua eternaliter voluit eas beatificare. Auctoritas vero que inducitur: non intelligenda est de potentia absoluta. sed ordinata: posset tamen propter illud verbum deleas. distingui. quia vel acci pitur proprie. et sic deleri de libro praesupponit fuisse scriptum in libro: et idem est deleri de libro quod postquam fuit scriptum non esse scriptum. et illud est simpliciter impossibile de his qui dicum tur scripti in libro secundum eternam praescientiam. sicut est impossibile deum quemquam non velle saluare: postquam voluit ipsum saluare. Nam hoc arguit mutationem voluntatis diuine: quam esse implicat contradictionem. sic enim non esset deus. Alio modo potesti sumi deleri magis large pro non esse scriptum. et vtique illud possibile est de potentia absoluta: sicut est possibile de facto quod aliquis qui est praedestinatus non sit. nec vnquam fuit praedestinatus: quod ergo fuisset moyses deletus de libro in quo eum scripserat deus. in primo sensu vtique fuit simpliciter impossibile. et etiam implicans contradictio nem. In sensu autem secundo non fuit impossibile. simpliciter.

⁋ Ad aliud eodem modo dicendum. quod ansel. loquitur de potentia ordinata et similiter ad magistrum. Nam constat quod nec magister nec aliquis catholicus negaret verbum posse illam naturam assumptam dimittere: et de no uo eam vel aliam sibi vnire. et per consequens posset iterum incarnari.

⁋ Pro quarto argumento sciendum. quod aliqui antiqui doctores tenuerunt quod praeteritum per diuinam potentiam potest non fuisse: sicut patet de magistro Gilberto porretano in Commento suo supra librum de tri. boe. sam vbi Boetius agens de praeterito quando ait: at de deo non ita enim semper est: quoniam semper in eo est praesentis temporis. sic scripsit. Eque etenim vniuersa dei subiecta sunt potestati: vt scilicet sict quaecumque non fuerunt: possunt fuisse: et quaecumque non sunt vel non erunt possunt esse: ita etiam quaecumque fuerunt: ossunt non fuisse. Et quaecumque sunt vel erunt: possunt non esse. huius etiam sententie fuit magister guillermus altisiodorensis in summa sua liblo primo tractatu de potentia dei. vbi quaerit: an deus de corrupta osset facere virginem. Allegat enim pro parte negatiua aucto. hiero. ad eustochium. Et respondendo ponit duas solutiones. prim est quod potest: sed ideo dicitur non posse. quia non ostendit se posse eo quod non legit hoc fecisse. 2a est quod deus non potest facere de corrupta verginem: quantum ad omnem dignitatem verginitatis. potest quidem incorruptam facere. quantum ad animam: et clausam quantum ad corpus. sed non potest facere quin fuerit corrupta: quod est dignitas in virgine. Sed statim contra istam solutionem obiicit concludendo: quod deus non esset omimpotens: si hoc non posset: vt patet ibi. Et ideo finaliter te nens partem oppositam dicit sic. Et propter hoc oportet dicere sicut dicit magister gilbertus quod deus potest facere quod ista numquam fuerit corrupta. Quia quantum in se est: non se habet aliter ad res. quam se haberet ab eterno. volens per hoc arguere: quod sicut ab eterno potuit facere ne esset ista conrupta: ita et nunc potest.

⁋ Deinde ad auctoritatem hyero. respondendo dicit quod ipse loquitur cum suppositine praeteriti. cum ait: quod deus non potest facere de corrupta verginem. non enim inquit potest facere cum supposi tione praeteriti. potest tamen secundum se. cum sit oimpotens. hec sunt verba eius.

⁋ hoc etiam adhuc aliqui viuentes doctores vniuersitatis angli cane tenent: non videntes aliquam contradictionem implicari vel sequi. ex eo quod aliqua res que praeterita est. verbi gratia adam: ponatur non fuisse: quoniam vt dicunt et verum est: aliquando fuit verum adam non fuisse. et per consequens non includebat ante aliquam contradi ctionem. necessario ergo nec nunc. vt aiunt.

⁋ Pro parte ista posset argui primo ex motiuo tacto in argumento: quoniam scilicet ad adam aut aliquam aliam rem praecedentem non fuisse: non sequitur. principium primum non esse verum: non plus vt videtur quam ad antichristum non fore.

⁋ 2o sic. deus potest eternaliter non voluisse vnquam producere adam. ergo potest eum non produxisse. Antecedens probatur. quia non minus adam quem eternaliter voluit aliquando producere: potest eternaliter non voluisse producere: quam antichristum quem etiam eternaliter voluit producere in fine mundi: posset eternaliter non voluisse producere. sed certum est quod ipse potest eternaliter voluisse producere antichri stum. alias vel voluisset producere et non producisset sicut voluit: et sic frustrata et mutata fuisset eius vo untas. vel non posset non producere antichristum: quorum vtrumqe certum est esse falsum. consequentia principalis est clara. quia sequitur: deus non voluit eternaliter aliquando producere adam et si non voluit non produxit.

⁋ Forte responderetur quod non est simile de adam praeterito et antichristo futuro. quoniam productio ade est iam posita in effe ctu et extra suas causas: ac per hoc non remanet sub contingentia suarum causarum vt possit non fuisse. productio vero antichristi: nondum est posita. et ideo adhuc est sub contingentia suarum tausarum: et potest non poni. et per consequens potest antichristus non fore. et sicut productio adam non potest non fuisse: ita deus non potest non voluisset pducere adam. potest autem non voluisse producere antichristum: sicut eius productio potest non fore.

⁋ Ista responsio super eo ipso fundatur super quo vertitur praesens dubium. hoc enim inquiritur principaliter scilicet an adam vel aliquid cuius productio lam posita est in effectu: posset non fuisse. et per consequens non fuisse productum: quod est non est aliud in sententia quam si dicatur: an adhuc sit sub contingentia prime cause quantum ad fuisse vel non fuisse diuisim: sicut productio antichristi est sub contin¬ gentia prime cause quantum ad fore vel non fore. et ideo respono non apparet scientifica.

⁋ Confirmatur quod dictum est. quoniam quamuis secundarum causarum talis differentia effectus iam producti et effectus producibilis quantum ad contingentiam haberet locum: in respectu autem ad primam causam cui eque possibilia sunt quecumque non implicant contradictionem iuxta communem theologorum concessionem: non videtur locum habere. cum non plus ap pareat contradictionem implicari: si dicatur adam non fuisse: quam si dicatur antichristum non fore. Et ideo vtrumque equaliter videtur remanere sub contingentia prime causae.

⁋ Praeterea esset impossibile deum non voluisse producere adam: hoc vt videtur non esset quia produxit: sed qui voluit producere et necesse esset ipsum voluisse. quia datur per impossibile quod necesse sit ipsum produxisse: et cum non sit necesse ipsum voluisse producere adhuc possibile est ipsum non voluisse producere. sed constat quod non minus verum est ab eter non deum voluisse producere antichristm: quam sit verum eum voluisse producere adam. Ex quo videtur illud sicut et istud esse contingens.

⁋ Confirmatur quia non videtur dicendum: quod temporalis et noua productio ade aliquo modo minuerit et sustulerit libertatem vel potentiam diuine voluntatis: vt videlibet id quod antequam ipsa poneretur in effectu deus voluerat libere et contingenter et poterat non voluisse: illa posita voluerit necessario et non possit non voluisse.

⁋ huic est videtur fauere verbum main fine. 43. dicens huius primi libri. dicit enim. quod deus habet potentiam volendi ab eterno. et nunc: quod nec modo vult nec ab eterno vo luit et non minus vt videtur: habet potentiam non volendi et nunc et ab eterno quod modo vult. et ab eterno voluit.

⁋ 3o potest argui. qui si res praeterita non posset etc. sequi videtur. quod deus posset dicere falsum: ac est mentiri. fallere. ac est per se et directe: quorum vtrumque repugnat doctrine sanctorum: vt in quaestione sequenti ostendetur: consequentia probatur. quia deus posset alicui absolu ta et non tantum conditionata reuelatione praedicere aliquid fore in a. tempore futuro: et velle quod ille credat sic esse futurum: quin immo et concreare in mente illius iudicium et assensum qui assen tiat ea iudicet sic esse futurum. hoc facto ea in praeteritum lapso: si praeteritum per diuinam potentiam non potest non fuisse: semper postea erit verum et necessarium deum sic reuelasse: et illum sic assensisse et credidisse futurum.

⁋ Sed non obstante aliqua reuelatione prius facta de aliquo futuro: quod adhuc est futurum: in potestate dei est. vt illud non eueniat. alias cum de futura christi: morte multe reuelationes prius et anime christi et prophilosopis et per christum ipsis apostolis facte fuissent: non fuisset in libera potestate christi instante tempore sue passionis vitare et recipere mortem. Contra quod ipse. Ioan 10 ait. Potestatem habeo ponendi animam meam: et paulopost ait. nemo tollet animam meam a me sed ego ponam eam a me ipso: manifeste significans quod tunc in eius potestate erat non mori. Et hunc sensum ex eius verbis eliciunt glose. Et aug. super Io. omelia. 4. et 4o libro de tri. hoc etiam christus significauit cum ait petro. An pu tas quia non possum rogare patrem meum: et exhibebit mihi plusquam. 12. legiones angelorum. ponatur ergo quod tale futurum reuelatum non eueniat: sequitur quod deus falsum dixit: et mentitus illi fuit: ac eum decepit et fefellit. et similiter quod cum deus reuelabat tunc actu mentiebatur et fallebat. Nam asserebat illi aliquid fore et nolebat: quin immo et faciebat quod ille ita assentiret: quod tamen secundum veritatem non erat futurum. et ita non esse pse deus bene sciebat que vtique sufficiunt ad completam rationem mendacii et fallacie.

⁋ Pro hac est parte videntur auctoritates alique. dicit enim Aug. 26. contra faustum. tam non possunt futura non fieri: quam non fuisse facta praeterita. Et loqui tur ibi determinate de potentia dei. sic ergo et non plus est deo impossibile praeterita non fuisse et futura non fore. sed certum est quod futura non fore est absolute possibile deo. ergo et praeteri ta non fuisse. Item ansel. libro primo cur deus homo. Itaque omnis necessitas et impossibilitas diuine subiacet voluntati. illius autem voluntas nulli subditur necessitati. aut impossibilitati. nihil enim est necessarium aut impossibile. nisi quia ipse ita vult: ipsum vero aut velle aut nolle aliquid propter necessitatem aut impossibilitatem alienum est a veritate.

⁋ Ex hoc videtur lam haberi quod praeteritum non fuisse: si sit impossibile: non est impossibile nisi quia deus non vult illud non fuisse. sed quia vult illud fuisse: hoc autem eum velle vel illud nolle est sibi liberum. et non necessarium. et nec impossibile: quia eius voluntas non subditur alicui necessitati vel impossibilitati.

⁋ Item subdit specialius ad propositum et sic cum facit deus aliquid postquam factum est. iam non potest non esse factum. quoniam semper verum est factum esse. nec amen recte dicitur: impossibile deo esse vt faciat quod praeteritum est non esse praeteritum. nihil enim ibi operatur necessitas faciendi: aut impossibilitas faciendi. sed dei sola voluntas: quae veritatem semper quandoque ipsa veritas immutatus ilem sicuti est vult esse: ita si proponit se aliquid immutabiliter facturum: quamuis quod propo nit antequam fiat non posset non esse futurum: non tamen vlla est in eo faciendi necessitas: aut non faciendi impossibilitas: quoniam sola in eo operatur voluntas. hec ansel.

⁋ Ex his vide tur concludi id ipsum. Tum quia dicit non recte dici impossibile esse deo. vt faciat quod preteritum est non esse praeteritum. Tum quia dicit impossibile esse aliquid quod deus proposuit sefacturum. non esse facturum antequam fiat: sicut illud quod fecit postquam factum est: non potest non esse factum.

⁋ Sed constat: quod primum non est impossibile simpliciter et secundum se absolute: ergo nec 2m Confirmatur ex eo: quod postea in eodem capitulo circa finem dicit. quod necessitas sequens: quam et nos vocamus necessitatem consequentie: cum qua secundum ipsum: vt patet ibi: stat contingentia simpliciter tam antecedentis quam consequentis currit per omnia tempora hoc mo quicquid fuit necesse est fuisse. et quicquid est necesse est esse. et quicquid futurum est. necesse est futurum esse.

⁋ Ex quo patet secundum ipsum quod praeteritum fuisse: necessarium est necessitate consequentie. Et de alia necessitate non facit mentionem.

⁋ Ex quo posset videri alicui quod non ntendat quod sit necessarium praeteritum fuisse necessitate absoluta. et per consequens nec oppositum secundum se et absolute simpliciter impossibile.

⁋ Dppositam vero partem multo plures et maioris auctori tatis doctores tenuerunt et tenent quod certe satis est ponde randum. Et pro illa parte est potest fortiter argui tam aucto ritatibus quam rationibus.

⁋ Est autem auctoritas prima Iero. ad eusto. vbi ait sic. Audenter dicam cum omnia possit deus. su scipere non potest virginem post ruinam id est non potest corru ptam facere non fuisse corruptam.

⁋ 2a est Augustini. 26. contra faustum domintis. quisquis dicit si onimpotens est deus faciat vt que facta sunt facta non fuerint: non videt se hoc dicere: si oipotens est deus faciat vt qua vera sunt eo ipso quavera sunt falsa sint. Et infra. sententia quippe qua dicim aliquid fuisse: ideo vera est: quia id de quo dicimus iam non est. hanc sententiam deus falsam facere non potest: quia non est contrarius veritati.

⁋ 3a est ansel. in de concornitos dicens numquam fieri potest vt res que preterita est fiat non praeterita. sicut res quadam que praesens est potest fieri non praesens: et aliqua res que non necessitate futura est potest fieri vt non futura sit.

⁋ Item prosolibis deo loquens. si onipotens inquit es quomo mentiri non potes: nec facere verum esse falsum. vt quod factum est non esse factum. e

⁋ Item primo cur deus homo. quicquid fuit: necesse est fuisse.

⁋ Rationibus etiam probatur ipsa conclusio primo sic. si deus posset rem praeteritam facere non fuisse: aut hoc posset positiue scilicet efficiendo eam: aut aliquid circa eam. aut negatiue scilicet nihiefficiendo: vel agendo. Non primo modo: quia esto quod eam de nouo faceret. aut aliquid aliud: non tamen ex hoc ipsa prius non fuisset. Nec 2o modo quia cum sit nunc verum ipsam fuisse si deus nihil agat vel immmutet circa eam: semper verum erit vt nunc est. ergo nullus modus apparet quo deus posset facere eam non fuisse.

⁋ 2o sic. nulla priuatio a nullum non ens potest esse obie ctum potentie diuine. nisi secundum quod ipsum respicit aliquod ens: et sequitur ad postionem vel destructionem alicuius entis sed illud quod praeteritum est non fuisse: est vnum priuatiuum. et aliquod non ens: quod non sequitur ad postionem vel destructionem alicuius entis. ergo illud quod praeteritum est numquam fuisse: non potest esse obiectum potentie diuine. maior probatur. quia si det oppo sequitur quod si deus adhuc nihil fecisset. posset esse causa quod nihil foret. sed hoc est falsum. quia si per imaginationem vel per impossibile deus non esset: adhuc nihil foret. ergo deus non esset causa quod nihil foret. et per consequens nihil fore non est proprium obiectum alicuius potentie vel cause nisi secundum hoc quod sequitur positionem vel destructionem alicuius entis. minor probatur: quia si deus causaret omnia que potest causare: adhuc staretur quod mundus fuit. et sic de omnibus preteritis. Similiter si adnihilaret omnia que potest adnihilare: adhuc staret mundum fuisse. ergo mundum non fuisse non sequitur postionem aut destructionem alicuius entis: et ita de aliis preteritis. Patet ergo: quod preteritum non fuisse non potest esse obiectum potentie diuine. Ex quo vltra infertur. ergo de non potest facere praeteritum non fuisse. Et vltra. ergo res preterita non potest non fuisse.

⁋ Tertio si deus posset etc. posset consimiliter facere nihil fuisse et nihil esse et nihil futurum esse. et cum hoc non possit facere per aliquam mutationem: sine omni mutatione praesunti. preterita. et futura posset face re ista. sed hoc consequens est falsum. quod probatur. secundum hoc deus posset de patre meo facere non patrem meum sine omni mutatione et de albo nigrum sine mutatione. Et me qui sum Parisius esse in celo vel rome sine omni mutatione. et consequentie iste tenent. similiter omnem creaturam possibilem deus potest facere sine mutatione. Patet quia posset produxisse ab eterno et tunc non esset terminus a quo fieret mutatio. Similiter sequitur: quod deus posset facere me non esse sine hoc quod destrueret esse meum. Patet. quia posset facere me numquam fuisse nec numquam esse. Et si ita faceret. faceret me non esse sine hoc quod destrueret esse meum. quia numquam habuissem esse.

⁋ 4o sic. si possibile est mundum non fuisse ponatur quod hac die deus faciat mundum numquam fuisse: tono ista erit vera. nunc primo factum est quod numquam mundus fuit. er go mundus numquam fuit. sed antequam hoc factum deus faceret mundus fuit. ergo mundus fuit et mundus non fuit. et sic contradictoria essent simul vera.

⁋ 5o quia tunc deus posset mentiri. probatur. ponatur quo alicui deus reuelauit adam fuisse: sicut de facto fecit moysi. si ergo possibile sit adam non fuisse: faciat deus quod non fue rit. et tunc sequitur quod deus fuerit mentitus. Si dicatur quod si deus faciat adam non fuisse. simul faciet illam reuelationem non suisse. contra quamuis hoc sit possibile: non tamen est necessarium: quia adam et reuelatio illa fuerunt entitates distincte: quarum neutra fuit intrinseca alteri. ergo sicut si essent: posset vnam absque alia destruere: sic potest facere quod vna non fuit: non faciendo quod alia non fuerit. et tunc sequitur illatum.

⁋ Qui primam partem vellet sustinere: satis bene posset ad ea que pro parte 2a inducta sunt respondere.

⁋ Unde ad auctoritatem Iero dici posset. quod dupliciter potest intelligi aliquam suscitari virginem post ruinam id est post suam violationem.

⁋ Uno modo quod suscitetur quantum ad statum vel conditionem verginitatis in se. ita quod cor rupta redeat virgo: ita quod sit verum dicere eam numque fuisset corruptam. quod certe connotat nomen verginis.

⁋ Alio modo quod suscitetur non sic: sed quo ad praemium virginibus debitum: et sic suscitari virginem non est aliud quam consequi praemium tantum et tale: quantum et quale fuisset consequuta si non fuisset corrupta. seu quale alie virgines ceteris paribus consequuntur. tunc dicendum esset dupliciter ad auctoritatem Iero. primo quia ipse non loquitur de su scitatione verginis primo modo: quod solum est ad propositum nostrm. sed 2o et non de potentia absoluta sed ordinata tamm. Utrunque istorum patet manifeste ex verbis que sequuntur immediate: addit enim nullo interposito. valet enim quidem liberare de pena: sed non valet coronare corruptam. ecce quo intelligit quod deus potest suscitare virginem. sed non valet coronare corruptam corona. 5. deputata virginibus: et sic patet primum. et ne id etiam intelligatur deum non posse de potentia sua apsoluta: cum illud sit falsum vt catholico non dubium est. statim sine medio ad iungit. ideo inquit non valet: quia non vult. volens enim deus iustus est. non potest deus velle iniusticiam. alioquin omnia quecumque vult potest.

⁋ hic manifeste patet deum non posse de potentia ordinata neque de iustitia: vult enim non equare in coro na corruptas virginibus: et ipse volens iustus est. nec illa sua voluntate iustissima stante secus agere potest. quia tamen potest oppositum velle: quod si vellet etiam iuste vellet. ideo sim pliciter loquendo eam coronare vtique potest: quod notat ipse cum ait. alioquin omnia quaecumque vult potest. Et sic patet 2m. 2o diceretur quod si dicta auctoritas intelligatur de suscitatione verginis primo ad quem sensum introducitur arguendo: magis est pro. quam contra. quia vt patet ex dictis talem suscitationem non dicit deo esse mpossibile: nisi de potentia ordinata: possibilem autem absoluta.

⁋ Ad auctoritatem Aug. potest dici. quod si attendantur imme diate praecedentia. et intentio eius non potest inde argui contra prtiusionem istam: sed pro ea: quod patet. Nam Aug. ibi vult quod sic se habent futura ad posse non fore: sicut praeterita ad posse non fuisse. Unde ait. tam enim non possunt futura non fieri quam non fuisse facta praeterita. quia non est in dei voluntate vt eo sit aliquid falsum quo verum est. quapropter omnia quae vere futura sunt si ne dubio fient. Si autem facta non fuerunt futura non erant. Ita omnia que vere praeterita sunt. sine dubio praeterierunt. et imme diate sequuntur verba allegata arguendo. quisquis dicit si omnipotens est deus etc. Sed constat quod quilibet catholicus habet con cedere: quod quodlibet futurum simpliciter et de potentia dei absoluta potest non fieri et non esse futurum. ergo secundum intentionem Aug. quilibet similiter vt videtur habet concedere quod quodlibet praeteritum loquendo de potentia dei absoluta potest non fuisse factu. quod est propositum

⁋ pro habenda igitur intentione Aug. sciendum quod aliquid futurum dum vere est futurum scilicet antequam sit: posse non fore. et praeteritum posse non fuisse: potest dupliciter intelligi. Uno modo cum suppositine constantie seu cum affirmatione subiecti. Alio modo simpliciter et absolute primo modo adhuc dupliciter. Uno modo quod supponatur constantia subiecti pro eadem mensura pro qua negatur praedicatum. vt scilicet intelligitur. possibile esse quod aliquid sit futurum et non erit: aut quod sit praeteritum et non fuit: siue quod de eodem aliquo hec copulatiua sit possibilis. hoc est futurum et hoc non erit. vel hoc est praeteritum et hoc non fuit. Alio modo quod supponatur constantia subiecti pro mensura priori: vt scilicet intelligitur possibile esse aliquid postquam fuit futurum non esse futurum. aut postquam fuit preteritum non esse preteritum. ita quod hec copulatiua sit possibilis de eodem. hoc fuit futurum et hoc non erit: seu hoc non est futurum. vel hoc fuit praeteritum et hoc non fuit. seu non est praeteritum. neutro praedictorum modorum verum est futurum posse non fore: aut praeteritum non fuisse.

⁋ Et de primo quidem patet statim: qui alias ponerentur contradictoria simul esse vera: et idem simul esse verum et falsum. quod est impossibile est diuine potentie: sicut tangit Aug. cum dicit: non est in dei voluntate vt eo sit aliquid falsum quo verum est. De 2o autem quo minus clarum est. patet: quia sicut supra habitum est in materia de propositionibus de futuro: impossibile est quod propositio singularis de inesse de futuro antequam futurum ponatur in esse siue tempore sue futuritionis. vt sic loqui liceat: sit successiue vera et falsa. et ita impossibile est quod aliquid antequam sit: sit successiue futurum et non futurum. Et similiter impossibile est quod aliquid postquam fuerit sit successiue praeteritum et non praeteritum. Et ad hunc sensum procedit principaliter Aug. Nam et talis sensus magis quam primus communi vsu videtur capi. cum dicitur quod futurum potest fieri non futurum aut praeteritum fieri non praeteritum: factio enim importare videtur quandam successionem. vel transitum ex affirmato in negatum vel econtra: sicut cum dicimus quod album potest fieri non album. aut non album. album. Et quod ista sit intentio Aug. patet. sic enim incipit loqui de hac materia. Por¬ ro si audiam quod aliquid futurum erat. et deus fecit: ne fieret fidissime respondebo. illud potius futurum erat quod deus fecit: non id quod si futurum esset hoc fecisset. Nam deus quod facturus erat hoc sciebat. Et ideo simul sciebat hoc futurum no esse quod ne fieret facturus erat. Et proculdubio potius verum est quod deus scit quam quod opinatur homo. vnde post immedia te sequuntur verba preallegata.

⁋ Unde ab illo quod non possunt futu ra non fieri et est vsque ad illa que sumpta sunt arguendo inclusiue per quem totum processum non vult aliud Aug. ni si quod sicut deus non potest facere de praeterito non praeteritum: sic quod il lud postquam fuit preteritum sit non praeteritum. Ita quod sit verum dicere hoc fuit preteritum et non fuit praeteritum. quia tunc aliquid esset simul verum et falsum. sic non potest facere de futuro non futurum. antequam illud sit: sic quod postquam fuit futurum sit non futurum.

⁋ Unde simile est de propositionibus de praeterito quantum ad desinere esse verum: et de illis de futuro quantum ad incipere. Nam sicut nulla de futuro ad verum intellectum in superioribus datum) ante instans pro quo enunciat aliquid potest incipere fore esse vera: ita nulla de preterito potest p instans pro quo enunciat aliquid fuisse desinere esse vera.

⁋ Et ideo dicit Aug. quod sententiam qua dicimus vere aliquid fuisse deus non potest facere falsam. quod est intelligendum stante suppositione quod prius fuit vera. Necesse est enim quod si fuit vera semper postea vera sit: sicut necesse est quod si sententia de futuro sit vera semper prius fuit vera. Et ideo subdit ipse semper erit verum fuisse id quod erat et non est: et ibi erit verum fuisse vbi erat verum antequam fuerat futurum esse: quod non erat.

⁋ Ex his patet: quod necessitas praeteritorum ad fuisse et futurorum ad fore secundum Aug. qui de vtrisque simul loquitur non est necessitas absolute: sed conditionata tantum. et similiter impossibilitas futurorum ad non fore: et praeteritorum ad non fuisse conditionata est et non absoluta. Et ideo sicut simpliciter loquendo: futurum potest non fore. ita diceretur quod praeteritum potest non fuisse per potentiam dei. nec ex intentione Aug. ibidem videtur posse haberi oppositum.

⁋ Ad auctoritates ansel. potest dici. quod ipse in prima nullam facit mentionem de potentia dei vt patet. sed dicit quod fieri non potest vt res preterita fiat non praeterita: sicut res praesens potest fieri non praesens. et res non ex necessitate futura potest fieri non futura. Et certe verum est quod non potest sic fieri. Nam per potentiam creatam aliqua res praesens potest fieri non praesens. et res aliqua contingenter futura potest fieri non futura. non sic autem est de re praeterita. quoniam nulla preterita potest per aliquam potentiam creatam fieri non praeterita. Cum hoc tamen stat hoc esse possibile per potentiam dei. Nam et hoc non negat ansel

⁋ Ad 2am aut auct. eiusdem in qua specialiter loquitur de potentia dei diceretur. quod in eodem sensu dicit deum non posse facere quod factum est non esse factum. In quo dicit deum non posse facere verum esse falsum: quod patet. primum enim inducit pro exem plo ad declarationem secudi: sed constat quod quamuis verum posse esse falsum sit impossibile in sensu composito: nec deus posset facere quod idem sit simul verum et falsum. aut sup posito quod aliquid sit verum non potest stante supposito facere quod sit falsum: in sensu tamen diuiso et simpliciter et absolute lo quendo aliquod verum vtpote contingens deus potest facere esse falsum: et quamuis similiter non posset facere factum non esse factum: supposita constantia subiecti: simpliciter tamen et absolute quod factum est: potest deus facere non esse factum: et sic dictum ansel. conformatur dicto Aug. premisso: nec est contra¬

⁋ Ad aliam auctoritas valet. 6. ethi. arguendo allegatam dicitur. quod non est curandum de agatone. aut de philosopho. cum hoc non solumneget a potentia dei sed et multa alia: que tamen posse deum vera: et certa fide tenemus. vt creare. et adnihilare. et resuscitare. et corpora plura in eodem loco primo ponere. et alia innu merabilia. Unde in hoc sicut in illis fuit sacrilega opinione deceptus.

⁋ Ad rationem primam que adducitur. dicendum quod ista secundum virtutem sermonis. esset concedenda simpliciter. deus potesti facere rem que fuit non fuisse. quia ista. deus facit rem quae fuit non fuisse. propter implicationem est impossibilis: et eodem modo forte ista neganda esset. deus potest facere rem praeteritam non fuisse. sed si hoc totum rem que fuit vel rem praeteritam po natur in parte subiecti: sic dicendo. rem que fuit vel rem preteritam deus potest facere non fuisse: quia ista de virtute sermonis videtur habere tantum sensum diuisum absolute secundum istam viam: posset concedi vel si aliquibus videatur distinguenda: quod satis vtile est propter minus excercitatos in logica: quamuis non alias necessarium: ipsa concedenda esset in sensu diuiso non tamen in sensu composito. Sic ergo diceretur quod rem aliquam que vere est praeterita vt adam et euam deus potest facere non fuisse. Et similiter non preteritam vt antichristum potest facere fuisse. Et cum dicitur quod aut potest facere positiue faciem do etc. dicendum esset quod adam. vbi gratia. potest facere non fuisse: non quidem positiue ipsum efficiendo: sed negatiue non producendo ipsum in praeterito. vel si sic liceat loqui non produxissendo. hoc est quia potest non produxisse. non autem solum non producendo ipsum in praesenti vel in futuro. Nam multe sunt res preterite quas deus nec producit: nec vnquam producet. et tamen numquam erit verum ipsas non fuisse: sed si ipsas numquam produxisset vtique non essent praeterite nec fuissent. et per consequens non esset verum nunc ipsas fuisse. probatio autem quae adducitur hic supponit et intendit tantum in 2o sensum scilicet negando productionem in praesenti et futuro tantum: et ideo non valet.

⁋ Econtra autem rem non praeteritam vt antichristum. vbi gratia. potest deus facere fuisset positiue scilicet ipsum efficiendo. sed in praeterito est. Nam potest ipsum produxisse ad quod sequitur ipsum fuisse.

⁋ Ad 2am rationem posset primo instari. Nam simul modo argueretur quod futurum. verbi gratia antichristum deus non potest facere non esse futurum antequam poneretur in esse. Et sic non esset possibile per diuinam potentiam quin antichristus aliquando esset. quod non potest sane concedi. patet qui antichristum non fore est vnum non ens: ad illum modum loquendi: quod non sequitur propter positionem aut destructionem alicuius entis. Si enim quelibet res creata destrueretur. adhuc staret quod antichristus esset futurus. et si omnis alia entitas causaretur adhuc idem faceret. Responderi tamen posset ad rationem secundum distinctionem positam de facere in principio quaestionis. Nam si sumatur proprie primo modo distinctionis: concedendum est quod deus non potest facere praeteritum non fuisse: nec mirum. quia nec existens potest facere non esse: ad illum sensum. sed neganda est tunc vltima consequentia qua infertur. ergo res praeterita non potest non fuisse. sam oppositum stat cum ante cedente. potest enim non fuisse: non quia deus potest facere eam non fui se ad sensum illud: sed quia deus potest eam non fecisse. Si autem sumatur facere communiter vel improprie 2o modo: quemadmodum Aug. dicit: quod res quas condidit priusquam fuerunt deus egit vt non essenti sic concedere ab illis qui tenuerunt istam viam quod deus potest fa¬s cere praeterita non fuisse. quia scilicet potest non fecisse: cum tamen posset fecit se. et tunc ad maiorem rationis distinguendum est de obiecto potentie. Nam vno modo accipitur proprie: et sic illud tantum quod deus potest facere primo potest esse obiectum divine potentie. et sic concedenda esset: maiore et vlterius conclusio illa deus non potest facere etc. Nam tunc vadit in prim sensu de ly facere. Alio modo obnem potentie accipitur communiter vel improprie. et sic est id quod deus potest facere 2o modo ptet esse obention potenmtie diuine. et in hoc 2o modo neganda est maior.

⁋ Ad probationem diceretur non sequi si deus non esset nihil foret. ergo deus non est causa vt nihil sit: nihil supple aliud a deo. Nam et si deus non fuisset res antequam fuissent condite non fuissent. et tamen secundum Aug. deus fuit causa quod priusquam essent res ille non fuerunt. quia ipse potuit prius producere. et non produxit. et hoc est fuisse causam ad illud intellectum de facere 2o scilicet negatiue. iste autem arguens ymaginatur quod deus dicatur causa de non esse: quasi positiue faciat et producat illud: que ymaginatio est falsa.

⁋ Ad 3am rationem concederentur omnia illata tamquam possibilia. Unde licet album non posset deus facere esse nigrum postquam fuit album sine eius mutatione: posset tamen illud facere nigrum sine motione. quia posset illud facere numquam fuisse album et semper fuisse nigrum. et ita de aliis exemplis diceretur suo modo.

⁋ Ad quartam instaretur similiter de fu turo quod non posset fieri non futurum sic. ponatur quod hac difiat quod antichristus non sit futurus. tunc hoc est vera. nunc primo fcontum est quod antichristus non est futurus. ergo non est futurus. Et ex alia parte sequitur: quod antequam hoc factum fieret fuit futurus ergo adhuc est futurus posito quod simus adhuc in instantiin quo erat futurus antequam hoc fieret.

⁋ Ad rationem dice retur negando illam consequentia. qua ex eo quod ponitur ista die factum: quod mundus non fuerit infertur istam esse veram. nunc primo factum est quod mundus non fuerit. quia non est positum in antecedente quod nunc primo fiat: aut sit factum quod mudus non fuit: et hoc si po neretur negandum esset: quia non est possibile vt deus faciat nun mundum non fuisse: quin semper fecerit mundum non fuisse: siut non est possibile nunc esse deum non fecisse mundum: quin semper fuerit verum. Unde ymaginatio argumenti vadit quasi detur. quod deus potest mundum postquam fuit facere non fuissquasi transmutet de fuisse in non fuisse: que ymaginatio est impossibilis vt supra dictum est ad auctoritatem Aug. Nec hunc sensum concipiunt qui tenent viam istam: sed sicut est intelligendum quod futurum antequam fiat. deus potest facere non futurum. non quia posset ipsum transmutare de esse futurum in non esse futurum: sed quia potest non esse facturus ipsum. sic intelligendum est quod praeteritum potest facere non fuisse: quia potest illud numquam fecisse.

⁋ Ad quintam primo posset instari dedu cendo ad inconueniens idem: tam in reuelationibus de pre senti quam futuris. Nam posset reuelare quod petrus est rome: et tamen petrum annichilare. Et posset reuelare quod antichristus erit a. instanti: et tamen antichristum nunquam causare: et vtrobique mentiretur consequentia patet: quia prima reuelatio est distincta res a petro et 2a ali antichristo: vel esset distincta si antichristus esset. Diceretur ergo ad argumentum quod vtique deus posset facere adam non fuisse. et illam entitatem quae fuit reuelatio: nihil fuisse: non tamen fuisse reue lationem. posset enim eam fecisse absque subiecto: aut nulli per ilam aliquid significasse. sicut dicedum esset de reuelationibus de prasesunti. et de futuro: et sic non sequitur quod infertur. hoc modo responderent qui huius dubii partem affirmatiuam tenerent.

⁋ Qui vero te nent negatiuam possent ad rationes pro opposita parte adducta etiam respondere. Unde ad primam cum dicitur ad adam non fuisse non sequitur primum principium non esse verum. hoc non esset concedendum. Ad probationem diceretur quod non sequitur: non plus potest probari quod ad adam non fuisse sequitur primum principium non esse verum: quam quod ad antichristum non fore. ergo non pius sequitur ad adam. et c. Et est ratio quia sunt multa quae includunt vel antece dunt ad contradictoria: et tamen non potest euidenter ostendi quod contra dictoria includant. verbi gratia. quod deus non sit trinus persona liter vtique includit contradictionem: et tamen non potest euidenter oestendi. Similiter secundum multos doctores non euidenter ostendi potest quod includat contradictionem esse plures deos: et tamen certum est quod includit. Sic diceretur in proposito. Et ideo licet se quatur. ad hoc non sequitur primum principium non esse verum: ergo hoc potest per diuinam potentiam esse verum. non tamen sequitur non ap paret vel non potest ostendi quod ad hoc sequitur primum principi um non esse verum. igitur hoc potest per diuinam potentiam esse verum Et hoc ideo. quia non sequitur. non potest ostendi quod ad hoc se quitur primum principium non esse verum. ergo ad hoc non sequitur primum principium non esse verum vt patet in exemplis premissis.

⁋ Ad illud autem quod annectitur. quia ista. adam non fuit aliquando fuit vera: diceretur quod licet aliquando fuit vera. et per consequens non per se antecedens ad contradictoria. tamen quia nunc sua opposita est necessaria propter transitionem in praeteritum ipsa est impossibilis. et per consequens ad ipsam esse veram sequitur primum principium non esse ve rum. et ipsa necessario libet per accidens antecedit ad contradicto ria.

⁋ Ad 2am negarent antecedens et ad probationem dicerent non esse simile de futuro nondum posito in esse: et de praeterito iam posito in esse. sam vt dictum est hec est facta necessaria. adam fuit. et per consequens adam non fuisse est impossibile. ex quo vltra sequitur quod deum non voluisse eternaliter aliquando producere adam est impossibile. non sic de antichristo. quia ista non est necessaria: sed mere contingens. antichristus erit.

⁋ Ad tertiam rationem qua infertur: quod deus posset mentiri patebit responio in quaestione sequenti.

⁋ Ad auctoritatem Aug. dici posset. quod illa comperatio est sic intelligenda quod sicut simpliciter impossibile est praeterita non fuisse facta. sic impossibile est vt aliqua sint vel fuerint futura. et non fiant sicut fuerunt futura.

⁋ Ad ansel. diceretur: quod ideo dicit non recte dici impossibile etc. quia quod hoc non posset non est ex eius impoetia. sed quia illud non est possibile fieri. et ideo recte illud dicitur non posse fieri. Non autem recte dicitur: quod deus non potest illud facere.

⁋ Ex hoc etiam vult dicere. cum ait: quod sua voluntas nulli subditur necessitati vel impossibilitati. quod vero vlterius diciter de illa necessitate: con sequens non est contra: quia libet ibi dicat esse talem necessitatem consequentie: et hoc commune sit ad tria tempora. cum hoc tamen stat quod in praeterito sit necessitas est antecedens de qua loquitur nec oppositum huius ibi dicit.

⁋ Ecce posui vtriusque partis probationem et defensiones: quarum que preferenda sit doctorum iudicio reliquo.

⁋ Ad argumenta contra 2am conclusione.

⁋ Ad primum nego consequentiam. Non enim sequitur: quamlibet entitatem quam deus potest coagente creatura producere: potest nullo coagente producere. ergo deus potest nullo coagente producere actum culpabilem seu peccatum. sed sequitur. ergo actum culpabilem vel peccatum potest deus nullo alio coagente producere. nec ex ista sequitur prior. Sicut non sequitur: mortuum potest deus facere viuens. ergo deus potest facere mortuum viuens. Nam prima est vera. siue subiectum supponat pro eo quod est: siue pro eo quod potest esse mortuum. et 2a est falsa. quia hec. deus facit mortuum viuens. non est possibilis: quod tamen seque retur si illa esset vera. Sic haoc est vera actum culpabilem potest deus facere nullo alio coagente. Nam illam entitatem quae est actus culpabilis vel etiam quae potest esse actus culpabilis: deus potest nullo alio coagente producere. nec pius denotatur per illam propositionem. sed sccunda est falsa. quia hec est impossibilis. deus nullo alio coagente facit actum culpabilem: que tamen per priorem denotatur esse possibilis. ex eo scilicet quod illa est singularis. cuius subiectum est nomen proprium et actum culpabilem ponitur a parte praedicati: quod secundu logicos semper appellat suam propriam formam. Unde si aliquam entitatem que est vel potest esse actus culpabilis. deus faceret nullo alio coagente. non tamen hec tunc esset vera. deus facit actum culpabilem. quia ille tunc non esset actus culpabilis.

⁋ Sed contra potest argui sic. hunc actum deus potest facere nullo alio coagente. et hic actus non potest esse non culpabilis. ergo deus potest facere etc Antecedens quantum ad primam partem patet. quia sequitur ex 2a conclusione quicumque ectus demonstretur. Et quo ad secudam partem. etiam patet. quia odium dei non potest esse non culpabile. et ponatur quod aliquod odium dei demon stretur in vtraque parte antecedentis. Consequentia probatur: quia si ponatur in esse. quod illum actum deus faciat. tunc iste essent simul vere hunc actum deus facit nullo alio coagente. hic actus est actus culpabilis. Et ex istis expositorie sequitur. ergo actum culpabilem deus facit etc. que certe conuertitur in istam. deus nul lo alio coagente facit actum culpabilem.

⁋ Respondeo negando antecedens ratione 2a partis. Et hoc ideo quia odium dei potest esse non odium. Unde si illum actum qui est odium dei. vbi gratia. qui est in mente dyaboli. aut qui est possibilis esse in mente alicuius deus faceret sine subiecto sicut bene posset: tunc ille non esset odium. sicut tunc nullus formaliter eo esset odiens. impossibile est enim aliquid esse odium. nisi sit eo aliquid odiens sicut "impossibi le est aliquid esse amorem nisi sit aliquid eo amans" secundum Aug. 9. de tri. immo forte sicut aliqui dicunt: si entitas illa fieret a solo deo in ipsa voluntate: adhuc non esset odium: nec voluntas ea for maliter odiret. nec aliquid vellet aut nollet. cum ad hoc quod voluntas velit aut nolit. diligat aut non diligat. requiratur quod talem actum partialiter efficiat. Primum tamen certum est. neque oportet ponere illud 2m. quia non sequitur. quod si quamlibet entitatem potest deus se solo facere: quod quamlibet posset se solo in quolibet vel in hoc vel in illo facere: etiam in quo illa con gente creatura posset facere.

⁋ Ad 2am rationem concedumaliqui conclusionem: sed meo iudicio male: quod probo primo. quia si talis odiens deum mereretur. possibile etiatm esset et na turaliter quod simul quis odiret deum et diligeret deum. consequens est falsum vt patet ex distinctione. 1 7. vbi probatum est contraria naturaliter non posse esse in eodem.

⁋ Et secundum hunc doctorem etiam hoc est verum: et tamen hoc sequeretur. et non solum depotentia dei: sed etiam naturali. quia in casu non ponitur deum specialiter agere nisi quantum ad dationem praecepti. Et consequentia prima patet. quia cum omnis actus meritorius procedat ex caritate nulli actui meritorio est impossibilis actus caritatis.

⁋ Confirmatur: quia si talis odiens me reretur. hoc esset: quia eo quod deum diligeret: vellet implere eius praeceptum.

⁋ Aliter ergo respondeo ad argumentum. Et nego consequentiam. Ad probationem cum dicitur quod deus posset dare praeceptu alicui existenti in caritate: quod ipse odiret deum: quo facto si ille obediret mereretur. Dico primo: quod deum facere ta le praeceptum potest intelligi dupliciter. Uno modo sic quod cum hoc etiam ageret vel coageret in illo iudicium quo iudicaret praeceptum fieri ab eo et esse implendum. Et similiter coageret actu odii. et hoc moio nego illud esse possibile. Sic enim sequitur: quod deo autore homo peccaret: quod est impossibile. Alio modo potest intellit gi quod simpliciter et absolute faciat praeceptum: non autem ad pre dictos actus coagat. et tunc patet quod non sequitur quod ille posset odire meritorie: quin immo nec quod odire.

⁋ 2o dico quod dato tali praecepto. ille non teneretur. nec deberet illud implere Et est ratio. quia impossibile est: quod daretur illud praeceptum ad exequendum. sicut impossibile est impletionem eius esse a deo volitam seu placitam sibi: et si aliud iudicaret ipse erra ret. Et si etiam ex tali iudicio odiret: non mereretur. sed forte daretur ad eius temptationem seu probationem: aut aliam aliquam causam. sicut abrahe praeceptum datum est de immolatione ysaac. non ad exequendum. sed ad vere probandum eius obe dientiam. quamuis est illud ad exequendum dari potuisset.

⁋ 3o dico: quod quamuis talem orationem praeceptiuam. deus posset se so lo causare: quod tantummodo probatur ex conclusionibus praedictis. non tamen sequitur: quod deus posset praecipere illud alicui: aut facere talem orationem illi praeceptiuam. posset enim illam entitatem causare non significatiue. seu quod sic nullius esset significatiua. aut esset alterius significati: aut etiam nulli homini ali quid significaret. sicut et formari posset in aere vbi nullus audiret: aut etiam tam vocalem quam mentalem posset sine subus iecto causare: et si sic faceret nulli per illam praeciperet aut praeceptum daret.

⁋ Ad rationes principales responsio. Ad primam dico quod illa maior. Nullum quod deus non vult facere deus potest fa cere. est simpliciter falsa.

⁋ Et ad probationem dico: quod cum Aug dicit. hoc solum non potest deus quod non vult. non est intentio eius dicere quod nihil quod deus non vult. ipse non potest: cum ipse echriet se dicat in enchi. quod voluntas dei efficacissima multa pte que non vult. nihil autem vult quod non possit. sed intentio eius est quod deus non potest aliquid facere: si volens non velit illud facere vt dicit ibidem. ita quod ista intelligatur esse impossib ilis Deus facit aliquid quod non vult facere. cum hoc tamen verum est quod multa que non vult facere potest facere: sicut multa que non vult post velle. Unde et si aliqui que nunc vellet facere face ret: tunc vtique vellet ita facere.

⁋ Ad 2m cum dicitur. nullum quod deus non debet facere deus potest facere: dicendum quod hoc ver bum debet. aliquando importat obligationem: et si sic sumatur propositio est simpliciter neganda: quia nullum quod deus facit vel non facit. deus debet vel tenet vel est obligatus facere: aliquando importat decentiam: sicut indebite fieri dicitur quod fit indecenter. et opus prauum et indecens dicitur indebitum. Et in isto sensu propositio et in sua proprietate neganda esset. si tamen sumeretur improprie vt sensus esset: quod deus non posset aliquid facere: quod non deceret illum facere: si illud faceret: vera esset et non concluderetur aliquid contra propositum.

⁋ Ad 3a si secundum strictam logicam quis vellet incedere. concedende essent praemisse et conclusio neganda. quae vtique falsa est nec mirum. quia sicut patet. discursus ille non seruat debitam formam. quod si ibi illa illatio sumatur vt vera. alia consequentia adhuc non valet. quia oppositum consequentis bene stat cum antecedente. Unde si modo aliquo videtur posse probari: maxime illud fieret sumendo oppositum consequentis cum secunda parte antecedentis. Et arguendo sic. Smne possibile fieri potest deus facere: sed aliquod possibile fieri non est bonum nec iustum a deum fieri. ergo aliquid quod non est bonum et iustum a deo fieri potest deus facere. sed ista conclusio quamuis repugnet huic. nullum quod non est bonum et iustum a deo fieri deus potest facere. non tamen isti. deus potest facere aliquid quod non est bonum et iustum fieri. a deo. et hec erat sumpta in prima parte antecedentis. Nec prima sequitur ex ista. sicut nec ex ista. deus non potest facere aliquid mortuum viuens. sequitur. ergo nullum mortuum deus potest facere viuens. vt supra dicebat. Si aliquis familiarius velit re spondere: distinguenda esset illa maior secundum duos sensus vt distinguit magister. sNam vnus sensus potest esse quod deus non potest facere nisi illud quod si faceret esset bonum et iustum fieri: ita quod ista numquam potest esse vera. deus facit aliquid quod non est bonum et iustum fieri: et sic est vera. Et si minor sumeretur eodem modo: sic scilicet sed aliquid possibile fieri si illud deus faceret non esset iustum fieri. statim patet quod ipsa est falsa: quamuis enim omne quod fit a deo sit bonum et iustum fieri: et omne quod fieri potest et non rit: sit bonum et iustum non fieri. quodcumque tamen eorum quae non fiunt si fie rent ita esset bonum et iustum fieri sicut sunt etiam illa quae nunc fiunt.