Quaestio 2

⁋ Distinctionis. XLII. XLIII. et XLIIII. Quaestio. II. SEcundo quero vtrum deus posset dicere falsum: Et videtur quod sic primo. quia quicquid potest creatura deo coagenste deus potest per se ipsum nullo alio coagente. hoc patet ex praecedenti quaestione. sed creature coagente deo potest dicere falsum. ergo deus per se ipsum nullo coagente posset dicere fal sum.

⁋ 2o falsum dici non est impossibile ergo deus potest per se ipsum dicere falsum. antecedens est notum. Et consequentia probatur. quia quicquid non est impossibile fieri deus potest se solo facere. vt patet ex praecedenti quaestione

Ad oppositum deus non potest facere aliquid rpaprauum. ergo non potest dicere falsum. Antecedens est notum. consequentia probatur per illud prophiosophe. Sidelis deus in omnibus verbis suis: et sanctus in omnibus operibus suis. vbi sic dicit eum sanctum in opere suo ita fidelem in verb

Hic primo praemissis quibusdam distinctionibus ponam aliquas conclusiones. 2o obiiciam et soluam obiectiones.

Quantum ad primum sciendum: quod dicere sumitur dupliciter. Nam vno modo idem est quod dictum proferre vel for mare. Alio modo idem est quod per dictum aliquid significare. et ista distin gui abinuicem. patet. Nam et oratio sic a dicente profertur: quod non significatur: et significatum orationis sic a dicente significatur quod non profertur. et hoc modo rectius et magis proprie sumitur dicere siut potest haberi ex intentione Aug. in libro contra mendacium. circa medium. vbi ait: quod que significantur vtique ipsa dicuntur. Et secundu hoc dicere falsum dupliciter sumitur. Uno modo idem est quod proferre seu formare dictum vel enunciationem secundum se falsam.

⁋ Alio modo idem est: quod per enunciationem vel dictum significare falsum: accipiendo falsum pro falso enunciabili seu significabili. iuxta intellectum in praecedentibus datum frequenter. Et distinctio patet. Nam contingit aliquem dicere falsum vno modo et non alio modo. sicut patet in locutione yronica. et est tropicis ac aliis figura¬ tis. in quibus est ipse enunciationes quae proferuntur. secundum se false sunt: et tamen que per ea significantur sunt vera. et ideo proprie loquen do et recte. non tunc dicuntur falsa sed vera: sicut prolixe vbi su pra Aug. declarat. Unde ait: quod in talibus vera non falsa dicuntur. quoniam vera non falsa significantur. et paulo ante ait: quod non est mendacium quando ad intelligentiam veritatis aliud ex aliqu significantia referuntur.

⁋ Ex hoc patet: quod nullus recte et proprie dicitur dicere falsum. nisi intendat per suum dictum signi ficare id quod est falsum. et hoc etiam sufficit. estiam si non intendat significare falsum. Si questio intelligatur de dicere primo modo: dicendum vtique est quod deus potest dicere falsum. quod patet: quia fre quenter sic dicit falsum. Unde gene. 3o ait yronice de adam cum peccasset. ecce adam factus est quasi vnus ex nobis: quod dictum secundum se et propriam significationem falsum fuit. et per consequens falsum deus protulit et falsum dixit illo modo: Uerum quia per illud non intendebat significare vel enunciare adam factum esse sicut deum: quod tamen illud dictum in sua propria significatione signifi cat: sed intendebat significare oppositum: quod vtique verum erat: ideo non falsum 2o modo sed verum dixit. Similiter christus talia dicta metaforica frequenter et secundum se falsa protulit. vt in euangelio patet quamuis per illa non falsa: sed vera significauit.

⁋ Rursus. 2o mo modo dicere falsum contingit dupliciter. vno modo: scilibet assertorie. alio modo non assertorie. Assertorie quidem quis dicit falsum quando per suum dictum perfectum et integrum significat falsum. vbi gratia.sisier quis dicat deus non est. Non assertorie autem quando per suum dictum integrum significat verum: sed per partiale et imperfectum significat falsum. vbi gratia: sicut psalmista ait. Dixit insipiens in corde suo non est deus. vbi certum est quod praes. non dixit assertorie seu asseruit falsum. sed verum. quia solum hoc asseruit quod per suum integrum dictum significauit scilicet quod insipiens dixit deus non est. et hoc vtique verum fuit. Et nihilominus etiam ipse idem in parte sui dicti falsum significauit. Idem in locu tionibus conditionalibus quae sunt vere: et partes sunt false: quas quoi dicit vtique falsum dicit: non tamen falsa: sed vera asserit. Et si de tali dicere falsum non assertorie intelligatur: quaestio non haberet du bium. Nam constat quod taliter frequenter deus dixit falsum. Unde Io. 7. ait saluator iudeis loquens de patre. Si dixero quia nescio eum ero similis vobis mendax: in quo totali dicto patet inclusum esse hoc partiale. nescio eum. quod vtique falsum est. mul ta alia exempla in veteri et nouo testamento possent adduci. Non igitur intelligenda est quastio de dicere falsum primo modo: sed 2o modo: et non qualitercumque secundo modo: sed assertorie. Circa quod etiam aduertendum quod quis potest assertorie dupliciter dicere falsum. Uno modo praecise. Alio modo intendens quod ille cui dicit fal sum assentiat ei quod dicit: et secundum hoc duplex sensus haberi potest de quaestione. Unus vtrum deus posset alicui dicere falsum: itendens quod ille assentiret suo dicto. Alius vtrum absolute pos set dicere falsum et secundum vtrumque sensum pono conclusionem negatiuam

⁋ Est ergo prima conclusio. quod deus (in sensu dato de dicere falsum) non potest alicui dicere falsum intendens et volens quod ille assentiret suo dicto. hanc probo primo sic. si deus tali intentione posset alicui dicere secultum: deus posset mentiri. hoc patet ex diffinitione mendacii communiter concessa: qua dicitur vt ait Augustinus in libro contra mendacium. quod est significatifalsa cum voluntate fallendi. quod aliis verbis: sed ea dem sententia: loquendo de mendacio vocali potest secun dum eundem in libro de mendacio vocali diffiniri: quod est enunciatio falsum enunciare volentis vt fallat. Et ideo vt ait: nemo dubitat mentiri eum qui volens falsum enum ciat causa fallendi: qua propter enunciationem falsam cum voluntate ad fallendum prolatam manium est esse mendacium. hec ipse. hec omnia sunt in proposito. quia non est aliud aliquem fallere. qua facere vt assentiat falso. sic enim ille fallitur et errat. Sed falsitas consequentis patet. tum expressa auctoritate apostoli dicentis in epistola ad hebre. Impossibile est mentiri deum. Tum auctoritate. Aug. in libro de symbolo sermone primo. iuxta principium:. vbi super illo articulo. Credo in deum patrem oimpotentem. ait sic. Deus omimpotens est: cum sit oimpotens. mori non potest: falli non potest: mentiri non potest. Et quod ait apostolus seipsum negare non potest: quam multa non potest et oipotens est: et ideo oimpotens est. quia ista non potest. sNam si mori posset: oimpotens non esset. si mentiri si falli: si fallere: si inique agere non esset omimpotens. quia si hoc in ipso esset non esset dignus quod esset oimpotens. hec Aug.

⁋ Item. 2 2. de. ci. dei loquens de philosophis negantibus resurrectionem esse possibilem ait. "Cum de omnipotentia dei qua tot et tanta facit mirabilia iam multa dixerimus: si volunt inuenire quod omnipotens non potest: habent prorsus. Ego dicam mentiri non potest. Cre. damus ergo quod potest: non credendo quod non potest. non itaque credentes quod mentiri possit facturum credant esse quod se facturum esse promisit". Ecce secundum Aug. quod deus secundum omnipotentiam suam: qua facit magna mirabilia. et per consequens per potentiam suam absolutam non potest mentiri. Tum 3o ratione. quia sequitur quod deus posset peccare seu vitiose agere. aut praue quod blasphemum est dicere. Consequentia patet: quia omne mendacium peccatum est. secundum Aug. in enchi. et in libro de mendacio in fine dicit: quod quisquis esse aliquod genus mendacii quod peccatum non sit pu tauit: deciperet seipsum.

⁋ Ad hanc rationem video dupliciter responderi secundum dicta quorumdam doctorum modernorum. Et primo quidem negando consequentiam.

⁋ Et ad probationem dicendum: quod illa diffinitio mendacii quod est falsa significatio cum intentio ne fallendi. debet intelligi de intentione de ordinata fal lendi qualis in deo esse non potest. nec quod talis esse in deo posset probatur: sed solum quod intentio fallendi.

⁋ 2o potest dici: quod accipiendo sic mendacium: videlibet pro falsa significatione fal lendi sine pluri. consequens non est falsum loquendo de dei potentia abso luta. sed de ordinata tantum. et sic intelligende dicerentur omnes au ctoritates apostoli et Aug.

⁋ Ad rationem vero cum dicitur quod de posset tunc peccare. quia omne mendacium est peccatum. dicitur quod hoc est verum si fiat sine auctoritate divina: quale nunc de facto est omne mendacium: cum nulli concedatur posse impu ne mentiri.

⁋ Si tamen alicui preciperetur vel concederetur auctoritate diuina mentiri sicut dicunt esse possibile de dei potentia absoluta. illud nullatenus esset peccatum.

⁋ Ex quo etiam sequitur: quod si deus per seipsum alicui diceret falsum cum intentione fallendi: ac per hoc mentiretur sic sumpto mendacio non peccaret.

⁋ Iste responsiones non sufficiunt. non quidem prima. quia illa glosa nullatenus consona est intentioni apostoli neque Aug. Et de Aug. quidem patet. Nam ipse in libro de me dacio vbi predictam asserit diffinitionem principaliter pertractat hanc questionem. Utrum liceat aliquando mentiri. Ad cuius discussionem dicit primo. videndum esse quis vere dicatur mentiri: seu quid sit mendacium. Et tunc ex communi concessione sumit diffinitionem illam premissam exprimentem quid nominis mendacii. Et deinde statim procedit ad inquirendum quid principaliter queritur.

⁋ Constat autem: quod si in diffini tione quid nominis mendacii. que communiter presup ponitur disputationibus. poneretur vel subintelligeretur deordinata intentio fallendi: superflua et inconueniens esset vlterior inuestigatio: qua inquireretur vtrum licitum esset aliquando mentiri. Nam cum deordinatam intentionem constet numquam licitam esse ex ipsa sui dif finitione que presupponitur: patet nunquam licere mentiri. nec de hoc questio remaneret.

⁋ Idem patet de aposto lo si attendatur intentio eius. volens enim ostendere fidelibus quod debeant habere certam spem salutis future: dicit hoc deum abrahe (inter posito iureiurando) promisisse vt per duas res immobiles scilicet promissionem et iuramentum in quibus impossibile est mentiri deum. fortissimum solatium habeamus etc. quasi sic arguat apostolus. Si deus non esset facturus quod iurauit: deus iurando fuis set mentitus: quod est impossibile: aut ergo apostolus accipit mentiri in proposito pro iurare falsum cum intentione fallendi sine pluri et habetur propositum: aut cum intentione deordinata fallendi: et tunc sua probatio nulla est: non enim sequitur: si deus non est facturus quod iurauit: aut (quod tantundem valet) si deus falsum iurauit. ergo iurauit falsum cum deordinata intentione. Nam posset dici: et haberent isti dicere: quod possibile esset ipsum iurasse falsum cum ordinata intentione fallendi. Et certe sic male certificarentur fideles de promisso divino: et multo minus: quam si solummodo cum deordinata intentione posset falsum iurare: quoniam satis credendum esset quod non vellet deordinatam intentionem habere: sic multi iurarent aliquando falsum: si recta voluntate illud possent: qui tamen non faciunt: quia non nisi deordinata voluntate et culpabili possunt.

⁋ Patet igitur quod tam apostolus quam Aug. omnem falsam significationem cum voluntate fallendi absolute vocanti mendacium: ideo quod plus est: et confirmat propositum Aug. vbi supra dicit esse dubium. Utrum omne mendacium sit cum intentione fallendi: propterea quia videri posset: quod omnis falsa significatio cum voluntate falsum enunciandi (esto quod non sit cum voluntate fallendi) sit men dacium: quamuis nulli dubium sit: omnem falsam significationem cum voluntate fallendi esse mendacium: patet igitur quod consequentia ista bona est.

⁋ 2a quoque responsio etiam non valet. Nam quod conceditur esse impossibile deo mentiri de ordinata potentia tantum: non autem de absoluta repugnat expresse intentioni Aug. in praeallegata auctoritate: quod patet ex tribus.

⁋ Primo: quia omnipotentia dei non attenditur secundum potentiam ordina tam quae nunc est: quoniam secundum talem non omnia potest: sed secundum absolutam. Cum igitur ab omnipotentia Aug. excludat posse mentiri: sequitur quod hoc etiam excludit ab absoluta potentia eius.

⁋ 2o quia vniformiter etiam Aug. negat deum posse mentiri: et ipsum posse mori et falli. Et constat quod nec de potentia absoluta deus potest illa. ergo nec mentiri.

⁋ 3o idem patet. ex ratione qua ibidem probat deum non posse aliquod illorum. ait enim si mori posset: si mentiri: si falli: si fallere pos set: non esset omnipotens. Et probat: quia si hoc inquit in eo esset: non fuisset dignus qui esset omnipotens. Si Aug. in auctoritatibus istis loquitur de posse absoluto habetur propositum. Si non absoluto sed de compossibili ordinationi divine: quod dicitur posse secundum potentiam ordinatam: quaero an deus absolute posset ordinare se mentiturum aliquando: vel non: si non: ergo nec absolute potest mentiri: quod est propositum. patet consequentia quia licet non secundum hanc ordinationem deus posset quicquid absolute et simpliciter potest: nihil tamen absolute potest quin posset ordinare se illud facere: et per consequens quin posset illud secundum aliquam potentiam ordinatam possibile ad bonum intellctum communis dicti de potentia ordinata dei. Si vero dicatur quod absolute posset ordinare etc. ponatur quod ita ordinet etc. sequitur secundum probationem Aug. quod ipse non erit omnipotens: quia tunc non erit minus verum differe: quod quia potest mentiri: non fuit dignus vt esset omnipotens: quam nunc hoc vere dicatur: sicut est cuilibet in promptu. Cum ergo absolute sit impossibile deum non esse omnipotentem: sequitur quod absolute impossibile est ipsum posse mentiri. Quod vero ad rationem dicitur quod si quis auctoritate diuina: aut si deus praeciperet vt mentiretur: non peccaret: expresse est contra Ansel. cur deus homo. libro primo vbi ait. Quod autem dicitur quia quod vult deus iustum est: et quod non vult non est iustum non ita intelligendum est: vt si deus velit quodlibet inconueniens: minus tamen sit: quia ipse vult. Non enim sequitur: inquit: si deus vult mentiri iustum esse mentiri: sed potius deum illum non esse. Nam nequaquam potest velle mentiri vo luntas: nisi in qua corrupta est veritas: immo que deserendo veritatem corrupta est. Cum igitur dicitur si deus vult mentiri non est aliud quam si deus est talis natura que velit mentiri: et iccirco non sequitur: iustum esse mendacium: nisi ita intelligatur. sicut cum de duobus impossibilibus dicimus: si hoc est: illud est: quia nec hoc est: nec illud est: et paulo post concludit: itaque de illis tantum verum est differe: si deus hoc vult: iustum est: que deum velle non est inconueniens. Ex his primo patet: quod illa responsio falsum assumit

⁋ 2o principalis conclusio confirmatur ex eo quod dicit sequi: si deus vult mentiri deus non est deus: sequitur enim si deus dicit falsum cum intentione fallendi: deus vult mentiri: vt probatum est. ergo si deus sic dicit falsum deus non est deus: et per consequens si deus potest differe falsum: deus potest non esse deus. consequens est falsum. ergo et antecedens.

⁋ 2o principaliter ad conclusionem arguo sic: si deus posset alicui di cere falsum: cum intentione vt ille falso dicto suo assentiret: deus posset falli vel sciens vel nolens alium directe fallere. consequentia patet: quia vel deus nesciret se differe falsum: et sic putaret se dicere verum: et sic falleretur. vel si sciret se dicere falsum: et tamen vellet sibi falsum dicenti alium assentire: vellet illum fallere: et sic posset eum scienter et voluntarie fallere: consequens autem falsum est. patet per auctoritatem praeallegatam Augu. in qua negat tam posse deum falli quam fallere: quod intelligendum est per se et dire te: per accidens enim et indirecte frequenter deus fefellit: dicendo quadamet faciendo: que alii non recte intelligentes: crediderunt falsum. ipse tamen fallere non intendebat.

⁋ Ad hanc dicitur quod deus non potest de potentia ordinata fallere. De absoluta autem pos set causando in mente alicuius falsum assensum. Si tamen hoc ipse faceret illo in quo causaretur nullatenus comprestante talem assensum: ille non esset ex tali errore damnandus.

⁋ Sed ista solutio improbatur ex intentione Augu. sicut: et solutio precedentis rationis. Utrum autem ille esset damnatus: vel non: nihil ad propositum: cum ex ipso non arguatur deum non posse fallere: sed ex eo quod fallere videtur viciosum: et repugnans est dignitati diuine. Unde Aug. in allegata auctoritate dicit quod si hoc deus posset non esset dignus: vt esset omnipotens.

⁋ Contra hoc etiam est eiusdem intentio libro 4o contra crestom circa medium: vbi ait: nec ideo fieri potest: vt christus det scismatico non fidem: sed sacrilegum errorem etc.

⁋ 3o sic: et si deus posset dicere falsum etc. sequeretur quod deus posset promittere se aliquid facturum: quod ipse non esset facturus: et per consequens vlterius sequitur. quod posset negare seipsum. contra apostolum dicentem 2a ad Thy. quod ipse fidelis permanet: et negare seipsum non potest. Prima consequentia patet: quia qua ratione posset vnum falsum sic dicere: eadem ratione et quodlibet. et secunda probatur per glosam super illo verbo allegatam que ait: negare seipsum non potest quod faceret: si dicta sua non impleret.

⁋ hic etiam respondetur. quod dictum apostoli intelligendum est de potentia dei ordinata: non etiam de absoluta: sed hec intentio refellitur ex intentione Aug. vbi supra: vbi etiam allegat hoc dictum apostoli: sicut et solutiones precedentium rationum. Ista conclusio etiam probatur ex probationibus conclusionis sequentis.

⁋ 2a conclusio. quod absolute deus non potest dicere falsum. hanc probo primo sic. Si deus posset differe falsum in sensu supra dato: deus posset non esse deus. consequens est falsum: et consequentia probatur ex dicto Aug. 5o confessionum. vbi sententialiter dicit. quod apertissime et longe a quolibet abiicienda erat dementia manichei: qui cum in libris suis plura scripserit falsa: dicebat tamen se esse spiritum sanctum: sicut christus secundum veritatem est filius dei: sicut ibi aliqualiter dicit Aug. Et expressius contra epistolam fundamenti: hoc autem verum non esset: nisi sequeretur ipsum non esse spiritum sanctum ex eo quod scripsit et docuit falsum. Similiter etiam sequitur: deus dixit vel docuit falsum: ergo deus non est deus: et per consequens etiam sequitur. quod si posset dicere falsum: quod posset non esse deus. Et huic consequentie etiam similis est consequentia Ansel. supra posita. valet. quod si deus vellet mentiri deus non esset deus. Nec valet differe: quod ideo dictum Aug. est verum: quia ipse dixit falsum putans esse verum: ideo errabat. Ex quo optime conuincebatur ipsum non esse spiritum sanctum in quo error non potest esse: deus autem quamuis posset differe falsum: non tamen potest putare illud esse verum. Et ideo non potest ex errore: sed voluntate: et intentione tamen aliqua recta falsum dicere. Non valet inquam: quia simpliciter vnus manicheorum potuisset dicere augustinum dici de manicheo: et sic dictum eius nihil valeret.

⁋ 2o sic. si deus posset dicere falsum: quilibet fidelis potest licite credere seu existimare deum posse dicere falsum: hoc patet: quia sicut fides catholica nulli veritati aduersatur sic nulli prohibet aduersari. probatur est quo ad hominem: quia certum est quod illi qui opi nantur deum posse dicere falsum: dicerent se hoc licite posse opinari: et eadem ratione haberent concedere: quod quilibet alius fidelis hoc idem licite posset. Si autem quilibet fidelis posset licite credere vel opinari deum posse deere falsum. sequitur quod quodlibet dictum diut num non expertum: nec per se notum: vel ex notis sibi manifestum quilibet fidelis rationabiliter et licite posset habere suspectum. et de quolibe huiusmodi dubitare: et per consequens de quolibet vel multis articulis fidei et contentis in sacra scriptura. Sed hoc est falsum: et contra Aug. dicentem 8o de tri. quod in his quae pertinent ad fidem catholicam: non licem dicere forte: quod dubium importat: vnde ait: salua fide licet dicere forte vergo Maria talem faciem habuit: forte non talem: forte autem de vergine natus est christus nemo salua fide christiana dixerit. Unde in lib. de fi. ad pete per totum firmissime inquit tene et nullatenus dubites etc. Sed consequentia probo primo ex dicto eiusdem in libro de men dacio: qui contra eos qui dicebant aliquando esse mentiendum ait: quod secundum hoc omnis auctoritas doctrine intercipitur et perit: quo enim credendi inquit est ei qui putat aliquando esse metiendum: ne forte et tunc mentiat: cum praecipit vt credamus. Unde enim sciri potest: vtrum et tunc habeat aliquam causam: sicut ipse putat officiosi mendacii: et postea concludit quod stultum est credere eis quos credimus aliquando mentiri. Idem autem iudicium quantum ad hoc est de eo qui potest dicere falsum: sicut patet: nec valet si dicatur: quod Aug. loquitur de eo qui de facto aliquando mentitus est vel actu mentitur: non autem de eo qui potest mentiri: vel falsum dicere: numquam tamen dixit qualis est deus: quia si deus potest dicere falsum ponatur in esse: quod vnum immo multa dicat: qui nobis tunc vel postea constent esse falsa: et tunc sequitur. quod omnia eius alia dicta non euidenter vera merito sint de falsitate suspecta: et procedit argumentum. 2o probatur consequentia ratione: quia si de aliquo dicto dei non euidenti aliquo modorum praemissorum non liceret dubitare: aut hoc esset praecise: quia a deo dictum est: aut quia non solum dictum est: sed quia vltra hoc dictum est a deo illud esse verum vel credendum: aut etiam praeceptum vt credatur indubitanter: neutrum potest dici: quia stante ypotesi quod deus posset dicere falsum: deus potest dicere dicta contradicto ria: et cum hoc dicere quodlibet illorum esse verum: et iubere vtrumque illo rum indubitanter esse credendum. Nam qua ratione posset vnum falsum dicere: et quodlibet aliud posset: et sic in casu homo teneretur assentire duobus contradictoriis scitis esse contradictoriis: ac per hoc tene retur ad impossibile: quod non videtur esse concedendum.

⁋ Confirmatur. quia si deus posset dicere falsum: potuit est per prophetas et apostolos et auctores ecclesie: et adhuc potest per maiores ecclesie: ad quos spectat determinare quae spectant ad fidem: dicere falsum. et per consequens licitum poterit esse cuilibet dubitare de omni determinatione ecclesie: et dicto scripture: immo certe satis verisimiliter consequens est quod quilibet sciens aliquod eiusmodi esse falsum: de ceteris dubitabit. Unde Aug ad hieron. in epsla. Si ad sacras scripturas admissa fue rint velut officiosa mendacia: quid in eis remanebit auctori tatis: quae certa de scripturis illis sententia proferetur: cuius pondere contentiose falsitatis obteratur improbitas: quasi diceret nulla. Et eodem modo si inter dei dicta vel ecclesie aliqua falsa admissa fuerunt: nihil penitus remanebit auctoritatis. Et certe quando nulla alia ratio moueret: hec sola deberet quemlibet fidelem mouere ad tenendum deum non posse falsum assere. re.

⁋ 3o si deus posset dicere falsum: et falsum iurare: et falsum promittere: et per consequens est posset periurare: et fallere: et seipum ne gare: quae omnia sunt plena blasphemie: et contra scripturam sacram: vt patet in praecedenti quaestione: et consequentia est satis euidens ex dictis. quare etc. unc 2o obiiciendum est contra dicta. Et primo potest argui deum po se dicere falsum. Nam de facto videtur falsa dixisse per prophetas suos: sicut patet in Iona. cum praecepit Ione vt praedicaret in niniue. Adhuc. 4o. dies et niniue subuertetur: sicut aut praecepit prophete hoc dicere: ita ipse per seipum dixisse potuisset et tamen illud fuit falsum: quia illis penitentiam agentibus misertus est super malicia: quam locutus fuerat vt faceret: et non fec: vt ibi scri bitur: idem patet de ysa. qui ex ore dei dixit erechie. Dispone domui capi. 3. tue: quia morieris tu: et non viues: et tamen ad fletum Eechie additi sunt sibi anni. 15. vite. Ex quo videtur quod illud dictum dei ad prophe tam vel per prophetam ad Exechiam fuit sibet.

⁋ 2o arguit quidam doctor supra memoratus: quod non solum deus posset dicere falsum: sed etiam hibenicus alium per se directe fallere e decipere: quia omnem rem quam deus potest facere mediante causa secunda: potest immediate per seipem. hoc patet: per articulum omimpotentie et communem concessionem theologorum: sed dictum falsum atque error et deceptio sunt quaedam res: quas potest deus mediante causa secunda causare. ergo hoc potest per seipum: sed causare errorem est decipere. ergo etc. minor patet. Nam de facto deus frequenter legitur hoc fecisse: sicut patet de filiis istt qui iubente domino petierunt ab egyptiis vasa argentea: quasi reddituri: cum tamen reddituri non essent: in quo et falsum dicebant et egyptios decipiebant.

⁋ Item 3o regum. legitur dixisse domindum. quis cau. vltim: decipiet achab et egressus est spiritus mendax in ore omnium prophetarum eius: et dominus dixit decipies et praeualebis egredere et fac ita: vbi patet: quod dominus praecepit deceptionem illam et mendacium: et illo spum mediante et prophetia fecit.

⁋ Ad hoc et possent addum ci multi passus scripture in quibus legit tam in praeliis quam in aliis do cuisse et iussisse fieri quaedam ad deceptionem inimicorum. hoc in q. 5 super confirmatur auctoritate Aug. 83 q. vbi ait. quod "sicut summa et proprie divina virtus est neminem decipere: sic vltimum vicium est quemlibet decipere": et inter hoc dicit esse gradus. Et finaliter concludit quod multo purgatior est summeque illi virtuti propinquior: qui quamquam velit hostem decipere: nondum tamen decipit: nisi auctoritate diuina: et postea dicit quod eos qui digni sunt decipi deus non per seipsum decipit: sed neque per angelum: cui non conuenit persona fallacie: sed aut per talem hominem qui nondum huiusmodi cupiditatibus se exuit: aut per talem angelum qui pro sue voluntatis peruersitate: vel ad vindictam perfectorum: vel ad exercitationem purgationemque eorum qui secundum deum renascuntur in infinitis naturae gradibus ordinatus est. Legimus enim deceptum regem falso vaticinio pseudo prophetarum: et ita legimus: vt neque sine divino iudicio factum esse inueniamus.

⁋ Item infra de deceptione egrptiorum facit mentionem di. Quapropter cum egrptii deceptione digni essent: et populus israel pro illa etate generis humani in tali adhuc gradu morum constitutus esset: vt non indigne hostem deciperet: factum est vt iuberet deus: vel potius proillorum cupiditate permitteret: vt vasa aurea et argentea: quibus adhuc terreni regni appetitiones inhyabant: et peterent ali egyptiis non reddituri: et acciperent quasi illud reddituri. Et in fine concludit. non ergo mirum si hostem deceptione dignum iussi sunt decipere: qui erant adhuc digni hostem decipere. non enim iam erant ydonei vel quibus diceretur: diligite inimicos vestros: sed tales erant: quibus tantum dicere oportebat: diliges proximum tuum et oderis inimicum tuum. Ex his patet: quod deus aliquando medi antibus his quibus congruit tale misterium: decepit qui deceptione sunt digni. Unde primo dicit quod ille est virtuti diuine propinquior: qui non decipit: nisi auctoritate diuia. Ex quo sequitur quod aliquis decipit aliquando auctoritate diuina. quatem de achab dicit: quod non fuit sine iudicio diuino deceptus: et de filiis israel quod egrptios decipere iussi sunt.

⁋ 3o potest argui. quod deus et falsum dicere et mentiri et fallere potest sic. possibile est deum dixisse falsum et fefellisse et mentitum fuisse. ergo possibile est deum falsum dicere et fallere et mentiri: consequentia est nota: quia omne quod est verum de praeterito: aliquando fuit verum de praesenti: vt patet ex primo ethi. et per consequens omne quod possibile est esse verum de praeterito pos sibile fuit esse verum de praesenti. Si autem fuit possibile de praesenti deum dicere falsum etc. ita possibile est et nunc: sed antecedens probatur. Nam possibile est: quod deus alicui reuelet aliquod futurum contingens: et velit illum assentire reuelato: quin immo et causet in eo assesum vel iudicium: quo ille iudicet sic esse futurum: sicut reuelatum est sibi: quo facto: et iam in praeteritum lapso: necessarium est deum dixisse sibi illud futurum: et voluisse eum assentire: nec non et causasse in illo homoi assensum.

⁋ Item istis non obstantibus cum deus propter nullam reuelationem quecumque absolutam: et sine conditione de aliquo futuro fiendo factam: necessitetur ad faciendum illud futurum: possibile est illud non fore: et per consequens hac existente necessaria: deus dixit hoc. vbi gratia. a. fore et voluit illum sic credere futurum: et in ipso causauit assesum huiusmodi: et ille sic cre didit: hoc est possibilis: et per consequens primo compossibilis a. non erit. Nunc autem sequitur: deus dixit alicui. verbi gratia petro a. fore: et voluit petrum credere a. fore. ac in ipso causauit huiusmodi fidem vel assensum: et petrus sic credidit: et a. non erit ergo petro dixit deus falsum: et illi mentitus est: ac eum fefellit: et antecedens est possibile: quia omnes eius partes sunt possibiles et compossibiles: vt declaratum est. ergo et consequens est possibile: et per consequens possibile est deum dixisse falsum etc. quod fuit antecedens prime consequentie.

⁋ Ad primum. nego deum falsum dixisse per prophetas accipiendo dicere in sensu supra posito.

⁋ Ad primam probationem de Iona. dico quod vel ipsa fuit comminatoria vel conditionalis: licet conditione non expressa: sed tamen a deo subitellecta. valet. si niniuite non peniterent: sicut quaedam glo se dicunt: et textus sequens innuit quao ait Ionas. numquid non hoc est verbum meum cum adhuc essem in terra mea: propter hoc praoccupaui vt fugerem in tharsis. Scio enim quia tum dominus clemens etc. quasi disciebam quod si peniterent ignosceres: et per consequens potius comminaba tur si non peniterent: quam excidium absolute praedicens: et tunc patet: quod deus non dixit falsum vel fuit absolute pronuciatum. Et adhuc dico quod deus non dixit falsum: quia non per illa verba falsum: sed verum sigenerauit scilicet futuram subuersionem morum malorum in ipsis niniuitis qua vtique secuta fuit.

⁋ Et hoc solutio habentur ex glosa expresse ibidem: et sumpta est ab Aug. 2i. de ci. dei. qui ait. "Niniue subuersa est: quae mala erat et bona edificata: quae non erat: stantibus menibus et domibus euersa est ciuitas in perditis moribus: et quamuis propheta fuerit contristatus: quia non sit factum quod illi ti muerunt Iona prophetante futurum: factum est tamen quod fuerat deo praesciente per se dictum": et eandem sententiam ponit Aug. supra. illud praes. ois. In certa et occulta sapientiae tue manifestasti mihi Ad illud de Eechia vno modo potest dici: quod etiam fuit comminatio: sicut est vna glosa dicit ibi. et si sic. patet: quod deus non falsum dixit. Alio modo quod fuit absoluta praenunciatio et ad intellectum loquentis vera: quoniam deus per illa verba non intendebat significare quod illo tempore eechias moreretur: sed quod illo tempore mori merebatur: quod vtique verum erat: et hoc est quod dicit Grego. 12. moralis. Per prophetam inquit deus dicit quo tempore praee mori merebatur: per largitate vero misericordiae illo eum tempore ad mortem distulit quo ante secula ipse praesciuit: nec propheta ergo fallax: quia tempus mortis innotuit quo vir ille mori merebat: nec dominica statuta conuulsa sunt: quia vt ex largitate dei anni vite crescerent: hoc quoque ante secula praefixum fuit. Unde secundum hoc sensus illius prophetie. morieris et non viues est id est mori et non vt uere mereris: patet ergo quod per neutrum deus falsum dixit: quia per neutrum falsum: sed verum significauit.

⁋ Ad 2m dico primo: quod ex forma non cocluditur nisi quod errorem deus potest per seipem causare: sed ex hoc non sequitur quod potest fallere vel decipere: et hoc ideo: quia et non sequitur quod deus posset causare errorem: sicut non sequitur meritum potest deus per seipum facere: ergo potest per seipum mereri. Nec etiam sequitur. potest per seipm facere meritum et intelligo per seipem id est se solo: sicut intelligitur in proposito: et est eadem ratio vtrobique: quoniam sicut illa res quae est vel potest esse meritum: potest etiam esse non meritum: quia illa sic facta non esset meritum: sic illa res quae est vel otest esse error: potest esse non error: et etiam non iudicium: et ideo non sequitur: quod si illam faceret quod faceret errorem. 2o quia difficultas quam imtendit doctor: posset in alia forma poni scilicet arguendo sic. Deus otest mediantibus causis secundis causare deceptionem. ergo potest per seipem: ua consequentia accepto antecedente proprie et stricte: vt scilicet tunc deus dicatur agere mediante alio: quando non solum alio agente ipse agit: vel coagit: sed quando ipse in tali actione principaliter aliud vero instrumentaliter agit: ad quem sensum est probationes adducte videntur tendere: videretur satis apparens: ideo nego assumptum. Et ad primam probationem de egyptiis. dico quod si textus attendatur diligenter non habter quod deus directe deciperet mediantibus israelitis egyptios: nec decipere voluerit: nec quod aliquid iusserit ad quod per se et directe deceptio sequi debeat. Sic enim scribitur in exo. dixisse dominundum moysi. dices omni plebi: vt postulet vir ab amico suo et mulier a vicina sua: vasa aurea et argentea: dabit aut dominus gratiam populo suo coram egyptiis. Constat autem quod deus istud potuit praecipere: et po pulus exequi sine omni simulatione mutui et cuiuscumque fictione mendacii: et deus absolute ipsis petentibus potuit facere: vt egyptii postulata praeberent. Si autem popuius simulauit aut expressit se mutuo: et quasi redditurus petere: et egyptii decepti se recepturos praestita putauerunt: hoc deus e misit: non iussit.

⁋ Ad illud etiam de achab: dico quod deus illam deceptionem non imperauit: sed permisit: et illud verbum egredere et fac. non fuit ad intentionem dei imperatiuum: sed praenunciatiuum tantum modo: sic illud dohio 2o soluite templum hoc: et aliud eiusdem: cum ait iude. quod facis fac citius: vtrobique enim sed glosas et sanctos non imperatiue: sed praenunciatiue locutus est. Unde in proposito est egredere et fac id est egredieris et facies: sicut ante dixerat decipies et praeualebis. Non mediocriter autem miror hunc doctum virum ad probationem sui dicti illas Aug. auctoritates afferre. Tum quia Aug. ibi manifeste detestatur quod iste probare intendit. vnde ait. non itaque deus deceptor est: quod credere nepharium et impium quis non intelligat: Constat aut quod si deus posset per se decipere vt iste vult: nepharium non esset: neque impium credere quod hoc aliquando fieret. Si enim poneretur in esse: tunc licitum esset credere quod deciperet. Supra etiam dixit quod summa et proprie diuina virtus est neminem decipere. ergo si aliquando deus quemquam deciperet: non summam et propriam virtutem seruaret: quod credere esse possibile: impium est omnino a nepha rium. Tum quia Aug. ibidem exponit se. et textu cum ait: factum est vt iuberet deus vel potius pro illorum cupiditate permitteret vt pe terent non reddituri: et acciperent quasi reddituri. Ex quo patet: quod simulationem istorum non iussit: sed permisit: et ex hoc cetera quae indu cta sunt in arguendo patet esse intelligenda secundum prmissionem: non secundum impei rium: quod est confirmat quod vltimo allegatum est ex eo. Nam constat quod numquam est iussum a deo: vt odirent inimicos: sed solum non fuit expresse prohibitum.

⁋ Ad id quoque quod annectitur scilicet quod multotiens legitur deum et verbis et factis docuisse decipere inimicos duen quod si talia ad ea ad que significanda vel dicta vel facta re ferantur: sicut referende sunt omnes actiones et locutiones figurate et prophetice: vt dicit Aug. in lib. contra mendacium: vt non secundum sonum verborum et primam (quam communiter non recte intelligentes capiunt) significationem intelligantur: non inuenitur in talibus deceptio vel mendacium: sed veritatis misterium. Et ideo dicit ibi Augu. quod in figuris quod velut mendacium dicitur: bene intellectum verum inuenitur. Unde paulopost ante dicit quod illud quod Iacob fecit monstre auctore: vt patrem fallere videretur: si diligenter et fideliter attendatur non est mendacium: sed misterium: et idem dicit de ceteris actionibus et locutionibus et prophetiis: et subdit probationem dicens: quod in his vera non falsa dicuntur: quoniam vera non falsa significantur seu verbo seu facto que: significantur enim vtique ipsa dicuntur: putantur aut mendacia: quoniam non ea quae vera significantur dicta intelliguntur: sed ea quae falsa sunt dicta esse creduntur. Et statim hoc diffuse declarat de Iacob qui nec in verbo nec in facto mentitus fuit: qui per vtrumque scilicet tam factum quam verbum non falsum: sed verum significauit: quod cui cure est intelligere legat eum ibidem. Si aut ita est de dictis et factis prophetarum qua non leguntur per eos deo iubente dicta vel facta: multomagis hoc tenendum est in his que deus dici vel fieri legitur precepisse vel pocuisse alicui: vt alium directe falleret estimemus: quam uis aliqua fecerit et iusserit: ex quibus aliquos falli permisit. Unde Aug. in glosa Iosue. vbi legitur quod deus precepit Iosue ponere insidias contra vabem hay. ait. quaerendum est vtrum omnis voluntas fallendi pro mendacio sit putanda: et si ita est. vtrum posset esse iustum mendacium quo ille fallitur qui est dignus falli. Et si nec hoc quidem iustum reparitur restat: vt secundum aliquam significationem hoc quod de insidiis dictum est ad veritatem referatur.

⁋ Ad 3m nego antecedens proptrea quia quamuis quaelibet pars de inesse sit possibilis: non tamen omnes sunit compossibiles: et cum probatur: quia illa pars de praeterito est necessaria negandum est Unde si teneatur quod res praeterita potest per diuinam potentiam non fuit se: diceretur possibile esse vt deus numquam illud dictum vel illum assensum causauerit: et per consequens non dixit a. fore. et ille alius est non credidit

⁋ Si hoc vero non teneatur: sicut aliqui antiqui doctores dixerunt quod possibile est illud dictum non fuisse significatiuum: aut non illius significati quod est a fore: et similiter assensum alterius non fuisset assensum seu iudicium de a. fore: sicut etiam dicendum esset quod iudicium: quo iudico petrum sedentem sedere si conseruaretur in me a deo postquam petrus surrexit: non esset iudicium quo iudicarem petrum sedere: vel aliter dici potest. Nam vt supra dictum est ad hoc quod aliquis dicat aliquid proprie requiritur intensio significandi illud per suu dictum: cum ergo deus quod voluit possit non voluisse: alias nullus prim destinatus posset non fuisse praedestinatus: cuius oppositum communiter tenetur secundum sensum diuisum: possibile est deum numquam voluisse significare per suum dictum a. fore et per consequens numquam dixisse a. fore. Si vero nu la praedictarum viarum placeat inueniatur melior alia. Et si inuen re non possit alia: potius iudico confitendum esse ignorantiam quam praecipitandum se in tam horrendam auribus fidelium sententiam: qualis est si dicatur deum posse mentiri: aut dicere falsum aut decipere: cum omnis scriptura catholica canonis et sanctorum clamet oppositum.

⁋ Ad primum argumentum principale cum dicitur quicquid potest creatura deo co agente etc. supplenda est propositio determinando illud verbum potenst per aliquem infinitum: et secundum alium et alium qui potest addi est neganda vel concedenda. Nam constat si dicatur: quicquid post pati creatura vel re cipere deus potest per seipm nullo alio coagente pati vel recipere: propositio esset falsa. Et sic de pluribus aliis: nunc ergo in proposito videtur addi vel conuenienter posse communiter hoc infinitiuum facere: vt dicatur. quicquid potest creatura deo coagente facere deus per se nullo coagente potest facere: et istam iuxta praemissa in praecedenti quaestione concedo: et si debito discursu debeat minor sumi sub oportet asst mere: sed falsum creatura potest etc. et inferri. ergo falsum potest deus per se facere: quam concedo: nec est contra: vel potest addi iste infinitiuus dicere: vt dicatur quicquid creatura de coagente potest dicere etc. et si dicere sumatur 2o scilicet pro significare. nego maiorem. Nam sicut creatura deo coagente potest odire deu et peccare: quamuis non deo auctore: patet de dyabolo: et tamen deus non potest per se deum odire nec peccare: sic in proposito dico quod creatura deo coagente potest significare et asserere falsum: et tamen deus non per se potest hoc: sicut nec potest velle significare falsum.

⁋ Et nota quod aliud est dictu creatura deo coagente aliquid velle vel facere: et aliud deo auctore: sicut in secundo declarabitur.

⁋ Ad 2am nego consequentia. Ad probationem: quia falsum dici est quoddam complexum et talia fieri: vt dictum est in principio est ipsa fieri vera non probatur per illam assumptam ex praecedenti quaestione: quia ibi de entitatibus possibilibus dictum est: quod quamlibet deus se solo potest facere. Non autm dictum est quod quodlibet enunciabile possibile deus se solo posset facere esse verum: sed vtique quod quodlibet deus potest facere esse verum: et hoc acci piendo facere communiter vt dictum est ibi: non autem nunc sequitur. deus potest facere verum esse: quod siultbet dicitur ergo potest deus facere fioctus: sic non sequitur. de potest facere verum esse aliquem odire deum vel alias peccare. ergo deus otest odire deum vel peccare. Nam consequens est sfilibet et antecedens verum. Nam de sinit multos peccare et odire: et per consequens sinit esse verum quod mult peccant et odiunt deum: um tamen posset prohibere et inhibere et impedire ne peccarent vel odirent: ac per hoc iuxta intellectum ibi concessum sinit talia esse vera etc.