Quaestio 2

QUAESTIO SECVNDA. Tho. 1. 2. 9. 11. art. 2. Durand. in 3. distin. 16. 9.. Et in 4. distin. 49. 9. 5. De Pallude ibidem. q 4. Holcot qu. 7. determinationum.

SECVNDO quaeritur de obiecto fruitionis, vtrum illud sit solum Deus, vel possit esse aliquid aliud. Et videtur, quod non solum Deo sit fruendum: quia omne illud potest esse obiectum fruitionis, quod potest quietare voluntatem & implere eius capacitatem: sed aliud a Deo potest quietare voluntatem, & implere eis capacitatem: ergo &c. Maior patet ex supra dictis. Minor probatur: quia omne finitum potest impleri aliquo finito, quod non est Deus, sed capacitas voluntatis est finita: ergo potest impleri aliquo finito, quod non est Deus. Et haec fuit minor.

Item, quod amatur propter aliud, non est obiectum fruitionis: sed Deus amatur propter aliud. Amatur enim, ac ei seruitur propter mercedem, vt dicit quaedam glosa super illud Luc. 15. Quanti ergo mercenarij &c.

IN CONTRARIVM arguitur, quia solo sine vlti mo fruendum est, sed solus Deus est finis simpliciter vltimus, sicut est agens simpliciter primum: ergo solo Deo est fruendum.

RESPONSIO. Dicenda sunt duo: Primum est, quod immediatum obiectum fruitionis non est Deus, sed aliquis actus quo Deus a nobis attingitur. Secundum est, quod obiectum fruitionis remotum est solus Deus.

Primum patet, praemittendo duas distinctiones necessarias ad propositum. Prima est de fine, eo quod delectatio, qua quiescit voluntas in aliquo, vt in fine, est fruitio. Finis enim dicitur dupliciter: vno modo, res assecuta, sicut finis auari est pecunia. Alio modo assecutio rei, sicut finis auari dicitur possessio pecunmae. Et eodem modo finis creaturae rationalis est Deus, si cut res assecuta, sed finis eius vt assecutio, est operatio, per quam Deum assequimur. Et haec est visio Dei.

Secunda distinctio est, de amore, quia cum fruitio sit actus voluntatis, & omnes actus voluntatis radicaliter fundentur in amore, omnes habent aliquo modo iudicari ex amore. Est autem duplex amor, scilicet amor beniuolentiae, & amor concupiscentiae. Illud amamus amore beniuolentiae, cui volumus aliquod bonum, vel aliquam perfectionem: ipsum autem bonum, vel perfectionem, quam volumus nobis, vel aliis amamus amore concupiscentiae.

Hoc praemisso, patet primum propositum sic: Imi. iediatum obiectum amoris concupiscentiae, non est res subiecto distincta a concupiscente: sed fruitio, cum sit delectatio de Deo, & in Deo habito, est quidam amor concupiscentiae: ergo immediatum obiectum fruitionis vel delectationis non est Deus, cum sit res a nobis subiecto distincta, sed aliquis actus, quo a nobis attingitur vel habetur. Vtraque praemissarum patet. Et primo ma ior inductione & syllogismo. Inductione patet, Diligo vinum dilectione concupiscentiae: nunquid immediatum obiectum istius dilectionis est vinum? certe non, sed vsus vini, qui est actus gustatiuus, vel gustandi. Non enim diligo vinum immediate, sed gustare vinum. & idem est in omnibus aliis.

Ratione patet idem: illud amatur amore concupiscentiae, quod est bonum, vel perfectio, quam nobis volumus, vel amicis sed res subiecto distincta, nunquam est bonum nostrum, nisi ratione actus, quo nobis coniungitur sicut nutrimentum: puta panis aut vinum nunquam esset nobis bonum, nisi ratione actu: quo nobis coniungitur, cum comedimus aut bibimus: & ipsa coniunctio est bonum nostrum immediatum: ergo res subiecto distincta a concupiscentia, non est immediatum obiectum amoris concupiscentiae. Et haec fuit maior. Minor probatur, scilicet qo fruitio, quae est delectatio de Deo, & in Deo habito sit amor concupiscentiae: quia aut est amor concupiscentiae, vel beneuolentiae. Non pot est dici, quod sit amor beneuolentiae, quo volumus aliquod bonum Deo: quia delectatio de Deo habito, respondet desiderio de ipso habendo: sed per tale desiderium non desideramus aliquid Deo, sed nobis: non enim desideramus Deo aliquid habendum ab ipso, (fatuum enim esset tale desiderium, cum nihil futurum possit ci aduenire) sed desideramus ipsum habendum a nobis, quod pertinet ad amorem con cupiscentiae, quo desideramus nobis aliquod bonum. Hoc est autem Deum habere, vel videre, vel aliquid tale: ergo delectatio de Deo habita, non est amor beneuolentiae ad Deuin, sed amor concupiscentiae retortae ad nos. Item, amor habens pro formali ratione obiecti bonum vtile, vel delectabile, est amo concupiscentiae: sic autem est in proposito: habet enim fruitio pro obiecto, bonum summe delectabile: ergo &c. Et sic probata est vtraque propositio: resumatur ergo ratio.

Contra noc tamen obiiciuntur tripliciter. Primo, contra maiorem illius rationis, probando, quod amor concupiscentiae po test pro immediato obiecto habere rem subiecto distinctam ab ipso subiecto cui concupiscitur: quia laus, fama, & honor, sunt res subiecto distinctae ab eo qui laudatur, honoratur: vel famatur, & tamen cadunt sub concupiscentia. Concupiscunt enim multi famari, laudari, & honorari, & quidam posuerunt felicitatem in honoribus, vt patet ex 1. Ethic. Secundo instant contra minorem, probando, quod delectatio non pertinet ad amorem concupiscentiae: quia illud quod prin cipaliter concupiscitur, non est amor concupiscentiae, sed est ob. iectum ipsius, sed fruitio vel delectatio est principaliter concu pita: omnes enim appetunt delectari: quare &c. Item, amor com cupiscentiae est proprie de futuro: sed delectatio est de praesenti: ergo delectatio non est amor concupiscentiae.

Ad primum dicendum, quod operatio vnius, potest esse delectabilis alteri, tripliciter: vno modo, inquantum per operatio nem alicuius consequimur aliquod bonum: & secundum hoc operationes illorum, quae nobis bonum faciunt, sunt nobis delectabiles, quia bene pati ab alio, est delectabile. Alio modo, secundum quod per operationes aliorum efficitur nobis aliqua cognitio vel aestimatio proprij boni. Et propter hoc homines delectantur in hoc, quod laudantur, vel honorantur ab aliis: quia per hoc accipiunt aestimationem, quod in seipsis est aliquod bonum. Et quia illa aestimatio fortius generatur ex testimonio bonorum, & sapientum, ideo in honoribus horum & laudibus homines magis delectantur. Et quiam adulator est apparens laudator, propter hoc adulatores sunt delectabiles. Tertio modo, operationes aliorum sunt nobis delectabiles, inquantum aestimantur vt bonum proprium propter vim amoris, quae facit aestimare amicum, quasi eundem sibi. Ex quibus apparet, quod nihil extrinsecum est immediatum obiectum delectationis: extrinsccum dico secundum rem, & secundum aestimationem. Quod autem dicitur, quod quidam posuerunt felicitatem in honoribus, bonum quidem esset argumentum, si opinio esset vera, sed falsa est, propter rationem, quam subdit Philosophus, quod honor ma gis est in honorante, quam in honorato. Ideo aestimans honorem esse bonum suum, decipitur, & sic deceptus delectatur eodem modo, quo aliquis delectatur in aliquo, quod aestimat bonum esse: quia voluntas per nullum actum potest tendere in aliquod bonum nisi mediante cognitione. Et ideo, si malum aestimetur bonum, & bonum extrinsecum aestimetur intrinsecum, potest de vtroque esse delectatio sequens falsam aestimationem.

Ad secundum dicendum, quod omnis delectatio pertinet ad amorem concupiscentiae: & quod dicitur in contrariu: quia illud quod principaliter concupiscitur, non est amor concupiscentiae, dicendum, quod si ly principaliter, dicat summam & potissimam conditionem obiecti concupiscentiae, verum est, quia potissimum obiectum non potest esse aliquis actus concupiscentiae: & hoc modo delectatio non est principaliter concupita, quia non est po tissima perfectio nostra, sed potius visio, vt declarabitur 4. lib. Si autem, ly principaliter, dicat conditionem obiecti, non potissimam, sed in comparatione ad quaedam alia obiecta, sic maior est falsa: quia nihil prohibet aliquem amorem concupiscentiae, puta delectationem illam, de qua loquimur, esse obiectum alterius actus, puta desiderij, & principalius, quam sint multi alij actus: sicut magis desidero delectari, quam desiderare: & tamen vtrunque concupiscitur, scilicet delectatio, vt de se patet, & desiderare, secundum illud Psalm. Concupiuit anima mea desiderare.

Ad tertium, cum dicitur, quod amor concupiscentiae est solum de futuro, dicendum, quod falsum est. Non enim nomen concupiscentiae est solum de futuro. Licet enim nomen concupiscentiae: secundum vsum, communius accipiatur pro desiderio non habiti, tamen secundum rei veritatem conuenit etiam compla centiae seu delectationi, quae habetur de bono habito, & hoc etiam omnes concedunt. Delectatio enim, quae habetur de cibo vel potu gustato, constat quod pertinet ad amorem concupiscentiae. Nullus enim sanae mentis diceret, quod pertineret ad amo rem amicitiae, qui non potest esse ad creaturas irrationales, & sic patet, quod instantiae istae non valent.

Secundo patet idem sic. Idem est obiectum desiderij praecedentis, & delectationis sequentis, sicut idem est terminus in quo est quies, & ad quem est motus: sed immediatum obiectum desiderij non est Deus, sed aliquis actus, quo Deum attingimus: ergo immediatum obiectum fruitionis, vel delectationis non est Deus, sed aliquis actus, quo Deus attingitur. Maior patet. Sed minor probatur: quia obiectum desiderij est aliquod futurum: Deus autem secundum se, non est futurus, sed eius visio seu manifestatio nobis est futura ergo illa visio, seu manifestatio, quae non est Deus, est obiectum immediatum desiderii, & etiam Deus, vt in illa includitur, erit obiectum.

Contra ista rationem instatur, negando maiorem: quia si idem esset obiectum desiderij & delectationis sequentis, tunc idem esset obiectum sui ipsius, quia delectatio potest esse obiectum desiderij. Sed ad hoc respondetur, quod non vniuersaliter ratio assumpsit quod idem obiectum sit desiderij & delectationis semper, cum desiderium possit esse obiectum desiderij, non idem numero, sed aliud, & delectatio similiter. Sed assumitur in ratione dicta, quantum pertinet ad propositum, quod secumdunm partem, & non vniuersaliter, est idem obiectum possibile: sic scilicet, quod vbi est eadem ratio obiecti extrinseci, in quod tendit & quiescit voluntas per desiderium & delectationem, ibi est illud idem obiectum immediatum & intrinsecum vtriusque. Et illud non habet aliquam instantiam. Sicut enim desidero vinum non habitum, & delector in eo habito, ita quod idem est obiectum extrinsecum desiderij & delectationis, scilicet vinum: sic idem est immediatum obiectum vtriusque, scilicet gustare vinum. Et eodem modo in proposito, de desiderio, & delectatione respectu Dei? quia sicut idem est obiectum extrinsecum, ita oportet, quod sit idem obiectum immediatu & intrinsecum vtriusque, scilicet desiderij, & delectationis.

Tertia ratio principalis est ista: sicut se habent desiderium & delectatio ad bonum, sic se habent timor & tristitia ad malum: sed summa tristitia, quam habent damnati, non est de Dec secundum se & immediate, sed de dolore que sentiunt, vel magis de carentia visionis diuinae: ergo summa delectatio, vel etiam fruitio, quam habent Beati, non est de Deo secundum se, & immediate, sed de diuina visione: Sed diceret aliquis, quod nonest simile, quia Deus secundum se, non potest habere rationem mali, ideo de Deo, vt sic, non potest esse tristitia: sed quia Deus secundum se potest habere rationem boni: ideo de Deo secundum se potest esse delectatio. Sed illud non valet: quia sicut Deus de se non habet rationem mali per comparationem ad damnatum sed solum ratione poenae, quam infert; ita Deus secundum se non est bonus Beatis, nisi ratione praemij, quod infert. Quia sicut probatum est, nihil extrinsecum est bonum alicuius, nisi ratione alicuius boni intrinseci.

Quarta ratio talis est, secundum Philosophum 10. Ethicorum, delectationes distinguuntur secundum operationes, quas consequuntur, & secundum eas iudicantur bonae vel malae. Hoc ergo intelligitur vel de operationibus, quae siunt prauis delectationibus, & non sunt obiectum delectationum, sicut sunt cognitiones obiectorum. Tales enim semper praecedunt delectationes, quae non possunt esse, nisi de cognitis, nec tamen semper sunt obiecta. Vel hoc intelligitur de operibus, quae praecedunt, tanquam obiecta. Non posnt intelligi primo modo, qa cognitione, quae praecedit omnem delectationem, nulla delectatio pot iudicari mala: quia omnis cognitio est bona. Cognitiones etiam malorum bonae sunt. Oportet ergo, quod intelligatur secundo modo, scilicet de operibus quae prae cedunt vt obiecta connita. Manifestum est enim, quod obiectu immediatum cuiuslibet delectationis, est aliqua operatio, quae est vel aestimatur bonum formale ipsius operantis. Et hoc est, quod dicit Dhiloso. 7. & 10. Ethico. quod delectatio est operatio connaturalis non impedita. Et est diffinitio per causam, quia operatio est cau sa delectationis, non aliter, quam per modum immediati obiecti,

Quinta ratio talis est: ad delectationem duo requiruntur, scilicet consecutio proprij boni, & cognitio boni consecuti. Ex hoc sic arguitur: Illud solum potest esse proprium, & immedia tum obiectum delectationis, quod est vel potest esse proprium bonum illius, qui delectatur: sed Deus, & quaecunque res subiecto distincta ab homine, non potest esse proprium bonum eius: imo non potest esse aliquod bonum eius nisi ratione operationis per quam attingitur: ergo nec Deus, nec aliqua res subiecto distincta ab homine potest esse immediatum obiectum delectationis humanae. Maior patet, quia nullus delectatur in quocunque bono, nisi quatenus aestimat illud esse suum aliquo modo. Vnde 1. Philosophus 8. Ethi. dicit Amabile quidem bonum, vnicuique autem proprium. Ad cognitionem enim boni secundum se, quae est speculatiua, nulla affectio sequitur. Hanc etiam positionem omnes Doctores tenent, & scribunt. Minor probatur: quia quando aliquid dicitur tale per denominationem extrinsecam, & aliud dicitur per denominationem formalem, nullo modo, potest conuenire alicui, nisi ratione formalis denominationis. Verbi gratia sanum dicitur de Medicina, & de animali: sed de medicina, & diaeta, por denominationem extrinsecam, de animali vero per praedicationem formalem. Et ideo nec Medicina, nec diaeta potest dici sana, ratione sanitatis quae est in animali formaliter. Similiter ali quid potest dici bonum homini, per denominationem extrinsecam, quae est causa alicuius bonitatis in homine: sicut Sol est bonus frigescenti: quia causat in eo calorem, qui formaliter est bonus ei. Nec vnquam posset dici Sol bonus frigescenti, nisi ratione caloris, qui est ei bonus formaliter. Nunc est ita, quod Deus non poce me sse bonum hominis formaliter, nec quaecunque res ab homine subiecto distincta, sed solum per denominationem extrinsecam, qualiscunque sit illa: ergo esse bonum hominis, non potest competere Deo, nisi ratione bonitatis formalis, quae est in homine formaliter. Imo plus, quod sicut non est alia sanitas numero, quam sanitas quae est in homine formaliter, & sanitas a qua deno minatur medicina sana: sed est vna & eadem sic non est alia boni¬ tas qua Deus dicitur bonum hominis, vel ignis bonus frigescenti, quam bonitas, per quam Beatus est bonus formaliter, & bo nitas, qua frigescens dicitur bene habere formaliter. Et sic patet minor: sequitur ergo conclusio principalis, scilicet quod Deus secundum se non est immediatum obiectum delectationis, sed aliquis actus, quo a nobis attingitur vel coniungitur.

SECVNDVM patet. quia oportet actum quietantem voluntatem, esse perfectissimum summa perfectione possibili haberi naturae humanae. Alioquin restaret aliquid desiderandum, & non esset quies: sed actus, quo fruimur, sicut immediato obiecto, quietat voluntatem, vt patet ex nomine fruitionis: ergo oportet illum actum esse perfectissimum perfectione possibili haberi a natura humana, sed summa perfectio possibilis haberi a nobis est, quod per actum nobilissimae potentiae in nobis attingamus nobilissimum obiectu, quod est Deus: Ergo actus, quo sicut immediate obiecto fruimur, habet Deum pro obiecto proximo & immedia to, & per consequens ipse Deus est obiectum remotum fruitionis.

Et ponitur tale simile: Delectatio secundum gustum sicut habet pro immediato obiecto actum gustandi, sed pro remoto cibum gustatum: sic fruitio habet pro immediato obiecto, visionem Dei, sed pro remoto ipsum Deum, quatenus est obiectum proximi obiecti. Vtrunque istorum innuit Aristoteles 2. Rhe. vbi dicit, quod fruibile est, ex quo non aliud quid dignum, praeter vsum quaeritur. Ecce fruibile vocat remotum obiectum. Vsum autem vocat actum, quo attingitur qui est immediatum obiectum. Vtrunque enim horum quaeritur, vnum mediante alio: & vtroque fruendo delectamur. Sed quia obiecta sunt notiora actibus, actus autem sumunt rationem ab istis obiectis: ideo Beatus Augu. loquens de his quibus fruimur, primo lib. de Doctrina Christiana, dicit que res, quibus fruendum est, sunt Pater, & Filius, & Spiritussanctus: non quidem excludendo actum, quo haec cognoscuntur, cum prius dixerit, quod illae res, quibus fruendum est, nos bea tos faciunt. Efficimur autem beati Deo obiectiue, ipso autem actu, quo Deum videmus, sumus beati formaliter. Sed hoc fit propter principalitatem obiecti respectu actus.

Sed contra hoc arguitur: Quod voluntas nullo actu suo, nec desiderio, nec delectatione, potest ferri, nisi in illud, quod est co gnitum obiectiue. Si ergo fruitio non habet Deum pro immediato obiecto, sed cognitionem, vel visionem Dei: sequitur quod ad fruendum necessarium est, quod non solum videamus Deum, sed etiam cognoscamus nos videre Deum. Et ita fruitio non sequitur actum simplicem, quo videmus Deum, sed reflexum, quo videmus nos videre Deum. Istud autem videtur inconueniens: primo, quia actus intellectus reslexus, magis de propinquo se haberet ad beatitudinem, quam fruitio, eo quod fruitionem praecederet. Quod non videtur, cum multi ponant, quod fruitio pertinet ad beatitudinem essentialiter, etsi non principaliter, sed visio: qui dam vero principaliter: pauci aut nulli ponunt, quod actus reflexus pertineat essentialiter ad beatitudinem. Secundo, quia appetitus concupiscibilis respectu cibi, est non solum in hominibus, sed etiam in brutis. In brutis autem immediatum obiectum concupiscentiae est cibus, qui est subiecto distinctus, & non actus eorum, puta actus gustandi. Ergo idem potest esse in nobis, scilicet, quod obiectum immediatum fruitionis poterit esse Deus, non obstante quod sit subiecto distinctus. Minor probatur: quia concupiscentia non est nisi respectu coniti. Sed bruta non cognoscunt actum suum, sed solum extrinsecum obiectum, quia potentiae, quae sunt in brutis, cum sint omnes corporeae & organicae, non sunt reflexiuae super actus suos. Ergo delectantur de actu suo, sed immediate de extrinseco obiecto. Quare, vt videtur, idem poterit esse in nobis, respectu Dei. Et dicendum ad haec.

Ad primum, quod delectatio, quam Beati habent de Deo, supponit non solum actum simplicem, quo cognoscimus Deum, sed & reflexum, quo cognoscimus nos videre Deum. Et idem est de omni delectatione, quae est respectu eorum, quae non habentur, nisi quia cognoscuntur: ita quod habere, non sit aliud, quam cognosce re. Et ratio dicta fuit prius, nec oportet repetere. Et quando arguitur primo, quod tunc actus reflexus magis de propinquo se! haberet ad beatitudinem, quam fruitio, dico, quod verum est. Nam forte idem actus per essentiam est, quo beatus videt Deum, & videt se videre Deum. Sed vt fertur in Deum, dicitur rectus: vt autem fertur in visionem Dei, dicitur reflexu. Et si hoc est verum, tunc actus reflexus, secundum id quod est essentialiter, pertinet ad beatitudinem, fruitio autem nunquam. Si autem actus reflexus sit alius ab actu recto, adhuc magis de propinquo se habet ad beatitudinem, quam fruitio: tum quia fruitionem praecedit. tum quia perficit beatitudinem perfectione eiusdem generis, scilicet quo ad cognitionem. Nec enim omnimodo est perfecta cognitio, qua quis cognoscitrem aliquam per actum rectum, nisi perpendat se cognoscere eam: quod fit per actum reflexum. Fruitio autem perficit beatitudinem perfectione alterius generis, scilicet delectatione. Propter quod, licet vtrunque perficiat beatitudinem accident aliter, magis tamen de propinquo actu reflexus, quam fruitio. Et quod dicitur, fruitio pertinet ad bea titudinem essentialiter, vel principaliter, vel saltem secundario, credo quod non sit verum: cum Deus non sit obiectum immediatum fruitionis, sed aliquis actus creatus: ideo essentia beatitudinis non includit fruitionem, nec primo, nec secundario.

Ad secundum dicendum, quod bruta non solum cognoscunt exterius obiectum, sed etiam actum proprium, siue per eandem potentiam, cuius est actus, siue per aliam. Sicut enim non solum videmus colorem exteriorem, sed perpendimus nos videre, & hoc per eundem visum, aut per sensum communem: sic etiam bruta, in quibus sunt perfectae potentiae sensitiuae, & forte omnes, licet magis confusae & indistinctae. Et ideo falsum est, quod assumit ratio, scilicet, quod bruta non cognoscant actum suum: cognoscunt enim, & in ipso cognito delectantur.

Ad rationes principales dicendum est: ad primam, cum dicitur, quod capacitas voluntatis, cum sit finita, posset impleri per aliquid finitum: dicendum, quod verum est informatiue. Vnde tam delecta tio voluntatis, quam cognitio intellectus Eeati, est aliquid finitum, quibus capacitas intellectus, & voluntatis, terminantur informatiue: sed illud, quod terminat capacitatem eorum obiectiue, oportet esse infinitu. Cuius ratio est, quia obiectum intellectus, est ens secundum communem rationem entis: & obiectum voluntatis, est bonum secundum communem rationem boni. Et ideo nihil potest simpliciter terminare capacitatem intellectus & voluntatis obiectiue: nisi habeat aliquo modo rationem omnis entis, & omnis boni: & omne tale est infinitum: sed hoc interest inter intellectu & voluntatem, quia intellectus tale obiectum respicit immediate, voluntas autem mediante intellectu. Et hoc dupliciter, secundum duos actus voluntatis, qui sunt amor beneuolentiae, & amor concupiscentiae. Nam secundum amorem beneuolentiae fertur voluntas in Deum cognitum obiectiue, non autem in ipsum cognoscere: ita quod cognoscere praecedit diligere, sed non est cius obiectum, nec pars obiecti. Sed secundum amorem concupiscentiae fertur in Deum cognitum, & in ipsum cognoscere obiectiue: quia Deus non potest esse immediatum obiectum amoris concupiscentiae. Sed hoc est aliquis actus, quo a nobis attingitur, hoc est cognoscere: tamen quod talis actus terminet capacitatem voluntatis, hoc habet ratione obiecti, quod est infinitum.

Ad secundum argumentum, cum dicitur, quod illud, quod amatur propter aliud, non est obiectum fruitionis, verum est, si amatur propter aliud, quod sit diligibile amore concupiscentiae. quia in tali non quietatur voluntas concupiscentiae, ad quam pertinet fruitio, sed aliud vltra quaeritur: sed illud, quod amatur propter aliud, quod diligitur amore amicitiae, vel beneuolentiae, potest esse obiectum fruitionis. Cuius ratio est: quia illud, quod amatur amore concupiscentiae, semper amatur propter illud quod amatur amore beneuolentiae. Est enim aliquod bonum, vel aliqua perfectio, quam volumus nobis, vel amico: vnde ipsam beatitudinem creatâ, quae immediatum est obiectum fruitionis, diligimus propter nos. Et plus debemus nos diligere, quam talem beatitudinem, cum sit quaedam perfectio nostra accidentalis. Et cum dicitur, quod Deus amatur propter aliud, dicendum, quod aut loqueris de amore beneuolentiae: & tunc hoc est falsum, nec est ad propositum. Falsum quidem est, quia de ratione amoris beneuolentiae, non solum respectu Dei, sed etiam cuiuscunque alterius, est quod illud diligatur propter se, etiamsi nihil commodi deberet diligenti inde prouenire. Propter quod dicere, quod Deus di ligatur amore beneuolentiae, & tamen propter aliud, non solum est falsum, sed etiam videtur implicare contradictionem. Item non est ad propositum, quia obiectum fruitionis, de quo quaerimus, vt sic non amatur amore beneuolentiae, sed concupiscentiae, vt probatu fuit. Si vero loquaris de amore concupiscentiae, sic adhuc illa minor est falsa: quia Deus secundum se non amatur amore concupiscentiae, sed actus quo attingitur: Deus autem solum in illo actu includitur. Et quod additur, ei licite seruitur propter mercedem, dicendum, quod seruire Deo propter morcedem, sic quod principalis causa sit merces, illicitum est: quia Deus est honorificandus. Ipsi enim est obediendum & ser uiendum, etiamsi nihil mercedis deberemus inde habere: quia etiam hoc faciendo, non possumus reddere aequiualens. Si autem ex hoc quod seruimus Deo, expectamus mercedem, non tanquam principalem causam seruitij, quia absque mercede seruii emus, & obeli. diremu? Deo, licitum est. Sed esto, quod licitum esset seruire Deo principaliter propter mercedem, tamen non sequeretur, quod diligeremus Deum propter aliud, sed solum quod diligeremus seruitium impensum Deo propter remunerationem habendam ab ipso.

Ad argumentum alterius partis dicendum, quod proximum obie ctum fruitionis est vltimus finis, qui est assecutae rei: sed remotum est finis vltimus, qui est res assecuta. Licet autem solus Deus sit vltimus sinis noster secundo modo: tamen primo modo aliud a Deo potes esse vltimus finis, & immediatum obiectum fruitionis.